SONUÇ RAPORU - Su Yönetimi Enstitüsü

ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SU YÖNETİMİ ENSTİTÜSÜ TARAFINDAN
GÖLBAŞI İLÇE GIDA TARIM VE HAYVANCILIK
MÜDÜRLÜĞÜ VE
GÖLBAŞI ZİRAAT ODASININ DESTEKLERİ İLE
YÜRÜTÜLEN VE
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER UNDP-EDM
(HER DAMLA DEĞER KATAR) PROGRAMI
TARAFINDAN FİNANSE EDİLEN
“GÖLBAŞI BÖLGESİNDE
YAĞMURSUYU HASADI VE
ETKİN SU KULLANIMI İLE
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUMUN
SAĞLANMASI”
İSİMLİ PROJENİN
SONUÇ RAPORU
26.11.2013
1
Proje Gerekçesi:
Gölbaşı bölgesi su kıtlığı ve kalite sorunları ile karşı karşıyadır. Bölgede, su
kaynakları, endüstriyel, tarımsal ve rekreasyonel faaliyetler sonucunda kirlenmektedir
ve bölge özellikle tarım sektöründe su kıtlığı çekmektedir. Bölgede sulu tarım oldukça
sınırlıdır ve yer altı suları için talep artmaktadır. Ayrıca yeraltı suyunda bor seviyesi
yüksektir. Bu sorunlardan Gölbaşı sakinleri ve çiftçiler etkilenmektedir.
Türkiye'nin olumsuz iklim değişikliğinden olumsuz yönde etkilenmesi beklenmekte, su
kaynaklarının azalması, kuraklık, çölleşme ve tarımsal üretimin azalması gibi
sorunlarla şimdiden mücadelenin yolları aranmaktadır.
Proje, yağmur suyu hasadı yapılması ve sulama ve evsel kullanımda suyun etkin
kullanılması yoluyla su kaynakları üzerindeki baskının azaltmasını amaçlamaktadır.
Projeye yapılan nakdi ve ayni katkılar:
Nakdi Katkı (USD)
Kurum
EDM (Her Damla Değer Katar Programı)
Ankara Üniversitesi
Su Yönetimi Enstitüsü
Ziraat Fakültesi
Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü
Gölbaşı İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık
Müdürlüğü
Gölbaşı Ziraat Odası
Ankara İl Özel İdaresi
Firmalar
Toplam
120.000
Ayni katkı (USD)
(Tahmin)
27.500
3.500
12.000
5.200
600
120.000
4.000
400
2.100
55.300
Ayni katkının ayrıntısı:
•
•
•
Ankara Üniversitesi:
o Önceden yapılan çatı su hasadı sistemi
o Önceden yapılan çatı su hasadı ile yağmurlama sulama sistemi
o Eski motopomp sisteminin yenilenmesi
o Eğitim için 13 gün ulaşımın sağlanması (Ankara-Gölbaşı)
o Teknik gezi için 1 otobüs (1 gün)
o 4 adet broşür basımı (toplam 10 sayfa, renkli, 10x800 adet)
o Toplantılar için afiş, davetiye ve bilgi notu basımı (2x20+2x2x250 adet)
o Toplantılarda içecek ve pasta vb. ikramı
Su Yönetimi Enstitüsü:
o Toprak ve su analiz ücretleri
Ziraat Fakültesi:
o 6 nolu parsel çevresinin tel çitle çevrilmesi, kapı konulması
o Eski binanın onarımı (çatı, pencere, elektrik, su, badana, boya) ve
binada 2 odanın projeye tahsisi
o Önceden alınan otomatik iklim istasyonu ve kurulması
o Bitkisel üretimde toprak hazırlığı ve hayvan gübresi temini
2
•
•
•
•
•
o Ahşap sabitleme kazıkları
o Sulama sisteminin inşasında kazı-dolgu işlemleri
Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü
o Teknik eleman eğitimi için eğitim salonu temini
o Eğitimler için öğretim üyesi temini (105 ders saati)
Gölbaşı İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü:
o Eğitimlerin organizasyonu için telefon, faks, mesaj giderleri
o Eğitimlere katılacak çiftçilerin belirlenmesi için köy ziyaretleri yapılması
Gölbaşı Ziraat Odası:
o Çiftçi gezileri için 6 otobüs temini (toplam 7 gün)
o Eğitimlerin organizasyonu için telefon, faks, mesaj giderleri
Ankara İl Özel İdaresi:
o Parsellerin yükseklik ve eğimlerini gösteren haritaların hazırlanması
Firmalar:
o Kalyon Filtre, AG Plastik, Göktepe ve Palaplast tarafından daha önce
Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümüne hibe edilen
sulama araçları (kum-çakıl filtre, elek filtre, gübre tankı, yağmurlama ve
ağaçaltı mikro yağmurlama boru ve başlıkları) bu projede yağmurlama
ve damla sulama sistemlerinin kurulmasında kullanılmıştır (tahmini
bedeli 1200 USD)
o Atlantis Mühendislik Golf Peyzaj Sulama Sistemleri, 1 adet center pivot
sulama sistemi maketi hibe etmiştir (tahmini bedeli 250 USD)
o Maki Fide, Nadide Tohum, Sürde Tarım: Tohum ve fide hibe etmişlerdir
(tahmini bedeli 650 USD)
Projenin Ziraat Fakültesine (Dekanlığa, Bahçe Bitkileri ile Tarımsal Yapılar ve
Sulama Bölümüne) katkısı (tahmin): 50.400 USD
•
•
•
•
•
•
•
•
2 adet çelik su deposu, motopompları
Su iletim hatları, boru vb., kazı-dolgu
Ana boru-manifold geçişleri
Kontrol birimi (3 adet) hidrosiklon, gübre tankı, venturi, elek filtre, otomatik elek
filtre,
Yeni motopomp sistemi ve otomatik çalışma düzeni
Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü son sınıf öğrencilerinin eğitimi (80
öğrenci, 1 gün)
Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü öğrencilerinin projede staj yapması
Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü öğrencilerinin projenin teknik gezilerine
katılımı
Projenin Ankara Üniversitesine (Gölbaşı Kampüsüne) katkısı (tahmin): 950 USD
•
Damla sulama sistemi (yağmursuyu hasadı için yapılan)
3
Yapılan çalışmalar:
•
UNDP Ankara Ofisinde bir toplantı yapıldı (14.11.2012), projede yapılanlar ve
planlananlar tartışıldı.
•
Antalya’da 5-8 Aralık 2012 tarihlerinde yapılan Growtech Eurasia 12.
Uluslararası Sera, Tarım Ekipmanları ve Teknolojileri Fuarına katılındı, onlarca
firma ile görüşüldü, proje tanıtıldı.
•
Demonstrasyon alanı olarak kullanmak için Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi
ile bir protokol imzalandı ve 6 parsel projeye tahsis edildi.
•
1-2-3 nolu parseller bu yıl kullanılamadı (ASKİ ana su borusu hattı inşaatı
nedeniyle).
•
Bu yıl projede 4-11 nolu parseller kullanıldı. Projenin uygulandığı parseller:
2,9
Sulama
sistemi
-
Ekili alan
(da)
-
1B
0,6
-
-
-
2
4,4
-
-
-
3A
1,2
-
-
-
3B
2,4
-
-
4
2,8
Damla,
toprakaltı
No
Alan (da)
1A
2,8
4
Bitki
Domates, biber,
salatalık, patlıcan,
Sulanan
alan (da)
-
2,8
damla
1,0
0,6
Yağmurlama
Damla,
toprakaltı
damla
Yağmurlama
0,6
kavun, çilek,
maydanoz, tere,
roka, dereotu, turp
Çim
Fasulye, mısır,
ayçiçeği, patates,
çim, yonca
Çim
8
4,0
Yağmurlama
-
Çim, ağaç
4,0
9
0,8
-
-
-
-
10
0,6
(Alan:
34,0 da)
(Çevresi:
800 m)
22,1
0,6
Karpuz
0,6
Mikro
yağmurlama
-
-
2,4
-
5,8
-
12,2
5
1,0
6
0,8
7
11
TOPLAM
0,8
1,0
0,8
0,6
Ziraat Fakültesindeki Demonstrasyon Parselleri (K: Kuyu, D: Depo, H:
Havuz, O.D: Otomasyon odası ve deponun bulunduğu bina, OMİ:
Otomatik Meteoroloji İstasyonu)
5
Ankara Üniversitesi Gölbaşı Kampüsündeki Çatı Su Hasadı ile Damla
Sulama Demonstrasyon Parseli
•
Demonstrasyon alanı ile ilgili hazırlık çalışmaları yapıldı. Parsellerin tesviye
eğrili haritası hazırlandı, toprak analizleri ve sulama suyu analizleri yapıldı,
toprakların infiltrasyon hızları ölçüldü.
6
•
Demonstrasyon alanının mevcut durumu ve gelecekte yapılabilecek çalışmalar
ile ilgili olarak planlamalar yapıldı ve projeleri hazırlandı.
7
•
Eski motopomp sistemi yenilendi. Hidroforlu ve otomasyona uygun bir
motopomp sistemi kuruldu.
•
2 adet çelik su tankı (40 ton ve 25 ton) ve boru hatları kuruldu, 2 motopomp
bağlandı
8
•
Eski açık kanal ve basınçlı boru hattından oluşan su iletim ve dağıtım hattı iptal
edildi ve yeni basınçlı boru hattı (165 da alan için) ve 2 adet kontrol birimi inşa
edildi, vanalar ve basınç göstergeleri yerleştirildi.
9
•
Damla sulama parselleri için 2 adet kontrol birimi (hidrosiklon, kum-çakıl filtre,
gübre tankı, elek filtre) inşa edildi.
•
Sebze parseline damla sulama lateralleri, vanalar, vana kutuları kuruldu. Farklı
sebzeler (domates, biber, salatalık, patlıcan, kavun, çilek, bamya) yetiştirildi. Sık
ekilen bitkiler için bir toprakaltı damla sulama sistemi kuruldu ve maydanoz,
tere, roka, dereotu, turp yetiştirildi. Bir sprey sulama sistemi kuruldu. Tozlaşmayı
sağlamak için 2 arı kovanı yerleştirildi. Toprak nem sensörleri ve otomasyon
sistemi kuruldu.
10
•
Sebze parselinin yakınındaki binanın bakım ve onarımı yapıldı, bu binada 2 oda
projeye tahsis edildi (otomasyon odası ve depo olarak kullanıldı)
•
Çim ekili olan spor sahasının mevcut sulama sisteminin bakım-onarımı yapıldı,
Bu alanda demonstrasyon amaçlı bir klasik yağmurlama sulama sistemi kuruldu.
11
•
Tarla bitkileri parselinin çevresi tel çit ile çevrildi, bir demir kapı yapıldı. Fasulye,
mısır, ayçiçeği ve patates bitkileri yetiştirildi ve damla sulama sistemi kuruldu.
Ayrıca patateste toprakaltı damla sulama ve sık ekilen bitkilerden çim ve yonca
yetiştirildi ve damla sulama sistemi kuruldu.
•
Koleksiyon parseline (çim ve ağaçlar) peyzaj yağmurlama sulama sistemi (boru
hatları, selenoid vanalar, manometreler, yağmurlama başlıkları vb.) ve zaman
ayarlı bir otomasyon sistemi kuruldu.
12
•
Seranın yanındaki parselde karpuz yetiştirildi ve mikro yağmurlama sulama
sistemi kuruldu.
13
•
Proje ekibi tarafından Kuyumcu Tekke Köyüne bir teknik ziyaret gerçekleştirildi.
Bu köyde daha önce UNDP tarafından yürütülen çatı su hasadı projesi
konusunda incelemede bulunuldu.
14
•
Gölbaşı kampüsünde daha önce kurulmuş olan yağmursuyu hasadı sistemi
incelendi. Sistemin çatı alanı yaklaşık 850 m2 dir. Toplam depo hacmi 30 tondur.
Mevcut yağmurlama sulama sisteminin alanı 0,25 hektardır. Bu sistemden su
alan ve 11 nolu parselin çevresindeki ağaçları ve çalıları sulayan ve 3 lateral
boru hattından oluşan bir damla sulama sistemi kuruldu. Parsel çevresi
(yaklaşık 800 m) 3 bölüme ayrıldı, sistemin ekonomik olması ve eş su
dağıtabilmesi için kendinden basınç regülatörlü damlatıcılar kullanıldı. Kullanılan
toplam lateral uzunluğu 2400 m dir.
15
•
Otomatik iklim istasyonu kuruldu.
•
Parsellerle ilgili bilgi tabelaları konuldu.
•
Belirli yerlere proje ile ilgili tanıtım levhaları konuldu.
16
•
Ekili toplam alan 5,8 da idi. Bu alanla ilgili tüm tarımsal işlemler (toprak hazırlığı,
ekim, sulama, gübreleme, ilaçlama vb.) yapıldı. Gerekli işgücü ve tüm girdiler
(gübre, ilaç, tohum, fide, tarım aletleri vb.) temin edildi.
•
Damla sulama (4 sayfa), yağmurlama sulama (2 sayfa), su hasadı (2 sayfa) ve
evsel su kullanımı (2 sayfa) konularında çiftçi broşürleri hazırlandı. Her birinden
800 adet basıldı ve eğitim ve toplantılarda yaklaşık olarak 600 adet dağıtıldı
(kalanı önümüzdeki yıl kullanılacak).
•
Eğitimler için proje adı baskılı bloknot (650 adet) ve kalem (1000 adet) yaptırıldı,
eğitimlerde ve toplantılarda dağıtıldı, kalan 200 bloknot ve 250 kalem
önümüzdeki sene yapılacak eğitimlerde kullanılacak.
17
•
Çiftçilerin kullanabileceği ve musluğa takılabilen, montajı kolay su tasarruf aracı
alındı (175 adet) ve eğitimlerde ve toplantılarda dağıtıldı.
•
Eğitimlerde tanıtmak için otomasyon amaçlı toprak nem sensörü ve basınç
regülatörü alındı.
18
•
Eğitimlerde tanıtmak ve demonstrasyon alanında kullanmak için damla sulama
lateral borusu serme ve toplama aracı alındı.
•
Proje toplantıları: 3 toplantı yapıldı. Tanıtım toplantısı 20.12.2012 tarihinde
Gölbaşı kampüsünde Su Yönetimi Enstitüsünde, proje ve demonstrasyon
alanları açılış toplantısı 23.08.2013 tarihinde Ankara Ziraat Fakültesinde,
değerlendirme toplantısı 26.11.2013 tarihinde Gölbaşı kampüsünde Su Yönetimi
Enstitüsünde yapıldı.
19
•
Demonstrasyon alanları tanıtım toplantıları: 05.09.2013 ve 07.09.2013
tarihlerinde 2 toplantı yapıldı, birçok resmi, özel sektör ve sivil toplum örgütünün
üst düzey yetkilileri ve uzmanları bu toplantılara katıldı.
20
Endonezya’dan Mr. Momon projemizle ilgili bilgi aldı, demonstrasyon alanlarını
gezdi.
•
•
Teknik geziler: İlk teknik gezi Konya Tarım ve Hayvancılık Fuarına 14.03.2013
tarihinde (3 otobüs), ikincisi Nallıhan, Beypazarı ve Yenice Barajına
04.05.2013 tarihinde (1 otobüs), üçüncüsü Konya Tarla Günlerine 14.06.2013
tarihinde (2 otobüs) ve dördüncüsü Sarız-Kayseri yöresine ve İlci Tarıma
30.08.2103 tarihinde (1 otobüs) gerçekleştirildi, bu gezilere kadınlar ve gençler
de katıldı. Sarız gezisinde daha önce UNDP desteği ile Sarız Köylere hizmet
Götürme Birliği tarafından yürütülen proje kapsamında yapılan sugücü
pompası, havuz, elma bahçesi vb. ziyaret edildi.
21
22
23
•
Çiftçi eğitimi 20-22.08.2013 tarihlerinde 3 grup olarak (birer gün) tarımsal ve
evsel su kullanımı ve su hasadı konularında yapıldı. Çiftçiler eğitimden çok
memnun kaldıklarını ve bazı çiftçiler damla ve yağmurlama sulama konusunda
hemen hemen hiç doğru bilgiye sahip olmadıklarını fark ettiklerini söylediler.
Eğitimlere kadın ve genç çiftçiler de katıldı.
24
•
Teknik elemanların eğitimi 2 grup halinde (beşer gün) 26-30.08.2013 ve 2327.09.2013 tarihlerinde tarımsal ve evsel su kullanımı ve su hasadı konularında
yapıldı.
•
Evsel su kullanımı konusunda Gölbaşı’nda bir eğitim toplantısı yapıldı
(13.09.2013). 3 köyde (Oğulbey, Selametli, Oyaca) ev ziyaretleri yapıldı
12.09.2013, 13.09.2013 ve 13.09.2013), bu evlerde toplanan halka evsel su
kullanımı konusunda eğitim verildi, 3 eve sensörlü musluk takıldı.
25
•
Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü son sınıf öğrencileri
“Sulama Sistemlerinin Tasarımı” dersi kapsamında proje demonstrasyon
alanlarında eğitim gördü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü
öğrencilerinin bir bölümü (10 öğrenci) stajlarını proje demonstrasyon alanlarında
yaptı.
•
Proje belgeleri düzgün şekilde dosyalandı.
26
•
Proje faaliyetleri ile ilgili haberler basında yer aldı.
27
28
29
30
31
32
•
Bereket TV tarafından proje tanıtım toplantısı ile ilgili olarak 11 dakikalık film
hazırlandı ve Tarım Günleri programında yayınlandı.
33
•
•
•
•
Tarım Kredi Kooperatifleri “Basınçlı Sulama
Sistemleri’ Eğitimi Düzenlendi
Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği Eğitim Müdürlüğünce Ankara
Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama bölümünde ‘Basınçlı
Sulama Sistemleri’ eğitimi düzenlendi.
13 Bölge Birliği ve bağlı kooperatiflerde görev yapan ziraat mühendisinin katıldığı ve 5
gün süren kursu ziyaret eden Türkiye Tarım Kredi kooperatifleri Genel Müdür
Yardımcıları Veli Çelebi ve Sefa Çağlayan; Projenin çok önemli olduğuna vurgu
yaparak; özellikle sulama sistemlerinin az olduğu bölgelere daha çok ağırlık verilmesi
gerektiğini söylediler.
Eğitimde katılımcılara Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama
Bölümü Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Süleyman Kodal ve Prof. Dr. Y. Ersoy Yıldırım
tarafından; toprak-bitki-su ilişkileri, sulama zamanının planlanması, sulama türleri ve
yöntemleri, uygun sulama yönteminin seçimi, su-verim ilişkileri, yağmurlama sulama
sistemleri, otomasyon işlemleri, damla sulama sistemleri, toprak altı damla sulama
sistemleri, ağaç altı mikro yağmurlama sulama sistemleri, proje kontrolü konularında bilgi
verildi.
Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Müdürü O.
Aydın Şenol ile Eğitim Müdürü Fikret Doğan’ın da katıldığı kursun yöneticiliğini Eğitim
Müdürlüğünden Figen Özdemir üstlendi.
34
•
Proje ile ilgili olarak 4 DVD hazırlandı (50’şer adet) ve ilgili kurumlara dağıtıldı.
DVD’ler sırasıyla proje tanıtım toplantısı, Konya Tarım Ve Hayvancılık Fuarına
yapılan teknik gezi, demonstrasyon alanları ve proje geneli ile ilgilidir.
•
Değerlendirme:
o Projede demonstrasyon alanının Ziraat Fakültesinde seçilmesi nedeniyle,
planlanandan daha fazla faaliyet gerçekleştirilmiştir.
o Ancak tarımsal su kullanımı çiftçi eğitimi konusunda çiftçi talebi
planlanandan çok daha az olmuştur. Proje önümüzdeki yıl devam ederse
proje kapsamında bu fark tamamlanacaktır. Proje devam etmez ise,
Enstitü ve Üniversite olanakları kullanılarak çiftçi eğitimi tamamlanacaktır.
o Projede 400-500 çiftçinin ve 40 teknik elemanın sulama, yağmursuyu
hasadı ve evsel su kullanımı konusunda eğitimi ve 2 teknik gezi (80 çiftçi
ile) planlanmıştı.
o İlce Tarım Müdürlüğü tarafından eğitime katılacak çiftçi ve teknik
elemanların eğitimi köylere gidilerek ve telefonla görüşülerek belirlendi ve
tarihlere göre gruplar oluşturuldu.
o Bazı günlerde, listede isimler olmasına karşın hiç çiftçi katılımı olmadı.
Bazı günlerde ise eğitime katılan çiftçilerin sayısı planlanandan daha azdı.
Gelmeyen çiftçiler telefonla arandı ancak katılmak istemediklerini ifade
ettiler.
o Eğitim konusunda çiftçi talebi azdı. Bunun bir nedeni projedeki 3 aylık
gecikme ve arkasından ramazan ve bayramın gelmesiydi (09.07.201311.08.2013). Eğitimler Ağustos ve Eylül aylarında planlandı. Bu aylarda
çiftçi katılımı planlanandan az oldu, ancak teknik eleman katılımı
planlanandan daha fazla oldu.
o Sulama, yağmursuyu hasadı ve evsel su kullanımı konusundaki eğitimlere
44 çiftçi ve 48 teknik eleman katıldı. Bunun yanında 64 kişi evsel su
kullanımı konusunda eğitildi. Eğitilen toplam çiftçi sayısı 156 kişi idi.
o Projede teknik gezilere talep eğitimden daha fazla oldu. Konya’ya 2 gezi
planlanmıştı (2+2= 4 otobüs ile). Konya’ya 5 otobüs ile 2 gezi yapıldı. İlave
35
olarak Kayseri-Sarız ve Beypazarı’na 2 gezi daha yapıldı (1+1=2 otobüs),
planlanandan 3 otobüs fazla kullanıldı.
o Daha az çiftçi eğitimi yapılması nedeniyle o kalemde artan bütçe,
aşağıdaki amaçlarla kullanıldı:
 Daha fazla teknik eleman eğitildi.
 İlave teknik gezi yapıldı (ekstra 3 otobüs, yaklaşık 140 kişi)
 3 köyde birer eve sensörlü musluk takıldı (bu projede yoktu fakat
su tasarrufu sağlayacağı için buna karar verildi).
 Toplantılarda ve eğitimlerde 175 adet musluğa takılabilen su
tasarruf aracı dağıtıldı. Bu alet sensörlü musluğun mekanik
şekliydi ve çiftçiler tarafından çok tercih edildi.
o Eğer kabul edilirse gelecek yıl projede çiftçilerin proje konusundaki
farkındalığını ve eğitime katılımını sağlamak için köylere gidilerek köy
kahvelerinde proje tanıtılacak, bu yıl yapılan çalışmalar anlatılacaktır.
36