Haftanın Ortası

Haftanın Ortası
Güncel konularla her Çarşamba
Literatürü tarayınca, büyük terör
olaylarının ekonomileri ne şekillerde
etkilendiği konusunda anlamlı
sayıda çalışmaya ulaşmak mümkün.
Genel güvenin düşmesi sonucu
ekonomide yavaşlama, hem
kamuda hem özel sektörde artan
güvenlik harcamaları, riskli
bölgelerde çalışacaklara ödenen
ekstra risk primi, yükselen sigorta
maliyetleri, ulaşım zorluluklarının
ticarete yüklediği maliyetler öne
çıkan başlıklar.
Ancak, Irak’ın işgali ile başlayan
süreçte Suriye iç savaşı ile birlikte
geldiğimiz noktada konuya tam ters
açıdan detaylı bakmak daha
öncelikli görünüyor. Tabi bu analizi
de El Kaide’nin içinden çıkan, daha
radikal grubu temsil eden IŞİD
terörü özelinde yapmak kaçınılmaz.
18 Kasım 2015
Terörün Ekonomisi: IŞİD’in
beşeri temelleri ve finansal
kaynakları
Literatürü tarayınca, gelişmiş ve
gelişmekte olan ülkelere göre
ayrılmış şekilde büyük terör
olaylarının ekonomileri ne
şekillerde etkilendiği konusunda
anlamlı sayıda çalışmaya ulaşmak
mümkün. 1970’lerden bu yana
gerçekleşen terör saldırılarının
ardından veriler toplanarak
yapılan analizlerde genel güvenin
düşmesi sonucu ekonomide
yavaşlama, hem kamuda hem
özel sektörde artan güvenlik
harcamaları, riskli bölgelerde
çalışacaklara ödenen ekstra risk
Grafik 1: Suriye-Irak Arasında Yok Olan Sınırlar ve Güç Dengeleri
Diyarbakır, Suruç ve ardından
Türkiye’de çıta yükselterek IŞİD’in
Ankara’da yaptığı katliamların
ardından Paris’te de yaşanan
dehşet, G20’ye de damga vurduğu
şekliyle küresel ölçekte IŞİD’le
mücadelenin evrileceği boyut
konusunda akıl yürütmeyi önemli
hale getiriyor.
Türkiye açısından kritik bir diğer
konu da elbette Paris katliamı
benzeri IŞİD saldırılarının batılı
başkentlerde tekrarlanması halinde,
olmaz denen kara harekâtının
gündeme gelip gelmeyeceği.
Kaynak: Business Insider , Egeli & Co.
1
primi, yükselen sigorta
bir grubun politik veya sosyal
şekliyle, terörün finansmanı
maliyetleri, ulaşım
amaçlarını gerçekleştirmek
hakkında bazı genellemeler
zorluluklarının ticarete
üzere, seçtikleri kurbanların
yapmak mümkün. Bir kere,
yüklediği maliyetler öne çıkan
üzerinden şiddet ve tehdit
neredeyse her olayda himaye
başlıklar.
yoluyla kasıtlı olarak geniş bir
eden, sempati duyan bir devlet
kitleyi rahatsız ederek
var. Yeterince regüle edilmemiş
isteklerinin peşine düşme eylemi
emtia piyasalarından (altın ve
olarak özetlemek mümkün.
pırlanta başta olmak üzere)
Ancak, Irak’ın işgali ile
başlayan süreçte Suriye iç
savaşı ile birlikte geldiğimiz
noktada konuya tam ters
açıdan detaylı bakmak daha
öncelikli görünüyor. Tabi bu
analizi de El Kaide’nin içinden
1990’ların sonlarından bu yana
internetin hayatımızda artan
etkisiyle “Yeni Ekonomi” çağında
değişen kodlara paralel
çıkan, daha radikal grubu
terörizmin DNA’sında da
temsil eden IŞİD terörü
değişiklikler olduğunu eklemek
özelinde yapmak kaçınılmaz.
gerek. “Küreselleşen dünya”
Diyarbakır, Suruç ve ardından
Türkiye’de çıta yükselterek
IŞİD’in Ankara’da yaptığı
katliamların ardından Paris’te
de yaşanan dehşet, G20’ye de
damga vurduğu şekliyle
küresel ölçekte IŞİD’le
mücadelenin evrileceği boyut
kavramının yanına 2000’li yılların
başından bu yana “küreselleşen
terörizm” de eklenmiş durumda.
Bu anlamda, terörist ajanların
yakalanması ötesinde devletler
artık ülkeler arası, hatta kıtalar
arası terörist eylemleri mümkün
kılan terörün finansörü “lordlara”
finansal piyasalardaki
boşluklardan faydalanılarak
teröre finansman
sağlanabilmekte. Para aklama,
karmaşık uluslararası ticari alışverişler ve kanuna uygun
yardım kuruluşu görünümündeki
bazı yapılar teröre finans
sağlamak için kullanılabilmekte.
Bir de tabi, fuhuş, uyuşturucu
ticareti, insan kaçakçılığı, adam
kaçırma, silah kaçakçılığı, haraç
kesme gibi bilinen adi suçlar
üzerinden halen teröre kaynak
yaratılmakta.
IŞİD’i doğuran ortamı, neden
yıllarda “laik diktatör” Saddam
sonuç ilişkilerini kısaca bir
Hüseyin’in Irak dışına sürdüğü
hatırlamak gerek.
Şii Iraklıları tek tek geri
Terörün Ekonomisi: IŞİD’in
beşeri temelleri
Ortadoğu hakkında doğru analiz
yapabilmek için, en azından 1.
üzerine kurulmuş oldu. 2003’te
Dünya Savaşı’nın hemen
Irak rejiminin devrilmesinin
öncesine, 1900’lerin başlarına
ardından Saddam Hüseyin’in
kadar olan uzun bir yüzyıl
Baas Partisi devlet
hakkında yeterince okumuş
yönetiminden, ordudan ve
olmak gerekiyor. Yine de son
güvenlik güçlerinden hızla
15 yılda, ABD’nin Irak işgali ve
temizlenirken, 2005’e
sonrasında Orta Doğu’da
gelindiğinde bu “temizlik”
bozulan dengelerin bugüne
yüzbinlerle ifade edilen
uzanan yolun taşlarını nasıl
kalabalık bir eski Baas’çı grubun
döşediğini tanıklık ederek
işsiz ve statüsüz kalmasıyla;
izleyebildik. AlJazeera’nın Ekim
öfke dolmasıyla sonuçlandı.
sonunda yayınladığı
“Düşmanların Düşmanı: IŞİD’in
Yükselişi” (Enemy of Enemies:
The Rise of ISIL) dosyası da
işte bu büyük resmi, küçük
IŞİD’in finansman kaynakları
küçük parçaların üzerinden
hedeflenmiş durumda. Bununla
özeline gelince de bu
anlayabilmek için çok önemli
beraber, ölçek büyüdükçe ve
sayılanların tamamı geçerli
bir kaynak:
Terörizmin tanımının bizim
ABD’nin Irak işgalinden bu yana
olduğu gibi, bir çok kaynakta
yaşadığımız ülkede yapmaya
sıklıkla kullanılan “terörle savaş”
bahsedildiği şekliyle IŞİD’i
gerek yok; hem içerde hem
kavramının sağladığı genişlik
dünyanın gelmiş geçmiş en
hemen sınırlarımızda
içinde, bir devletin terörist olarak
zengin terör örgütü haline
yaşananlar hepimizi bu
tanımladığı, başka bir devletin
getiren, petrol kaçakçılığı
kavramla beraber büyümek
müttefiki haline gelebilerek
gelirleri ekleniyor resme.
zorunda bıraktı birkaç nesildir.
sınırlar iyice karışmış durumda.
önemli hale getiriyor.
Ancak, yine de özelden genele
doğru bakmak için terörizmi,
Dolayısıyla içinde bulunduğumuz
2000’li yıllarda artık öne çıktığı
IŞİD’in karmaşık finansman
kaynaklarından bahsetmeden
önce, 2003 yılına geri dönerek
ağırlık verdi. Yeni Irak rejimi
daha en baştan “hesaplaşma”
ve bu para akışı zincirini kırmaya
konusunda akıl yürütmeyi
çağırarak onlarla işbirliğine
ABD’nin Irak işgaline karşı
ayaklanma başlatan Sünni
gruplar, bir anda ordudaki
görevlerinden, bildikleri tek
hayattan koparılmış binlerce
eski Baasçı için çekim merkezi
haline geldi. Selefi milislerin ve
eski Baaşçıların güçlerini
2003 Mart ayında başlayan
birleştirerek işgal hükümetine
ABD’nin Irak işgali sekiz yıl
karşı giriştikleri ortak eylemler,
boyunca devam ederken, on
isyanın askeri ölçülerde
yıllar içinde bölgede oluşan güç
güçlenmesini sağlarken, bir
dengelerini kökünden
yandan da eylemlerin değişen
değiştirecek bir hareket
şekliyle mezhepler arası
başlattı. ABD yönetimindeki
ayrılıkların; Sünni-Şii
“Irak Koalisyon Hükümeti”
çekişmesinin fitilini ateşlemeye
Baaşçıların temizlendiği ilk
başladı.
2000’lerin başında Ürdünlü
cihatçı militan Zarkavi’nin
Irak’la ilgisi yokken, ABD’nin
Irak işgali sonrasında Sünni
milislerle ortak saldırlar
düzenlemesi, 2004 sonlarına
doğru işgale karşı olan ve şeriat
isteyen Irak El Kaidesi’ni
kurarak, cihatçıları, selefi
milisleri ve eski Baasçıları
örgütün bünyesinde toplaması
ile sonuçlandı. Yakalayarak
turuncu tulum giydirdikleri
kurbanların kafa kesme
görüntüleri Zarkavi ile
başlarken, Orta Doğu’da cihatçı
terörizmin yeni bir boyuta
taşınmasına aracı oldu. Üstelik
Zarkavi kutsal Şii mekânlarını
da bombalayarak, mezhepler
arası savaşı da tam anlamıyla
başlatmış oldu. 2006 ortalarına
gelindiğinde Irak El Kaidesi bir
yandan ABD’li işgal güçleriyle
savaşırken, bir yandan da Şii
hedeflerine intihar saldırıları
düzenleyerek Irak’ı tam
anlamıyla kan gölüne çevirmeyi
başarmıştı.
Tüm bu koşullar içinde 2006’da
Irak’ta yapılan seçimde artık
koalisyon güçlerinin geçici
hükümeti görevi, Saddam
Hüseyin döneminin Şii sürgün
politik figürlerinden olan Maliki
hükümetine devretmişti.
ölçüde bastırılmış oldu. Dağıldı;
tutukluları arasında sayılarak
cihatçıları Irak’a yönlendirdi.
10’dan azını IŞİD hedeflerine
savaşla parçalara ayrılmakta olan
Maliki’nin ilk adımı da Zarkavi
ama sonradan ortaya çıkacağı
saygı gördüğünü de eklemek
2009 ortalarında Bağdat’ta yeni
yaparken, geri kalanının
Suriye’de cihat kavramını internet
etrafında toplanan Sünni
üzere sonlanmadı.
gerek.
Irak hükümetinin binalarına
muhalif güçlere yönlendirmişti;
ve kafa kesmeler yoluyla başka
Ilımlı ve radikallerin bir araya
yapılan iki bombalı saldırı,
100,000 kadar da sivil ölüm
bir anlamda Esad IŞİD’in
bir boyuta taşımaya başladı.
gelişi, Kamp Buka’nın zaman
bitirildiği sanılan Irak İslam
gerçekleşmişti bu arada Irak’ta.
Suriye topraklarında kök
Suriye’deki iç savaş IŞİD için
Devleti’nin, sona ermediğinin
salmasına sırtını dönmüştü.
para, petrol, insan kaynağı, silah
isyancıları hedefe koymak oldu;
bir süre sonra zaten ABD
bombardımanı sayesinde
Zarkavi öldürülmüştü.
Zarkavi’nin öldürülmesi
sonrasında Irak El Kaidesi’nin
yeni lideri Zarkavi’nin adamı
Masri olurken, başka Sünni
milislerle birleşen Irak El
Kaidesi; Masri liderliğinde 2006
bitmeden bugün bildiğimiz
anlamda IŞİD’in ilk etabı olan
“Irak İslam Devletini” (the
Islamic State of Iraq) kurmuştu.
içinde tam bir terörist eğitim
İlk etapta ABD açısından
kazançlı görünen bu strateji,
zaman içinde çok pahalıya mal
oldu keza, ABD açısından
düşman ve müttefik kavramları
birbirine karışmış; dün El
kaideci olanlara bugün silah
yardımı yapılmaya başlanmıştı.
Bu arada Maliki hükümeti de
kendi ajandası ile meşguldü;
yeni müttefik grubunu maaşa
bağlamayı reddetmekteydi.
ABD Sunni isyancılarla başa
Dolayısıyla, eskiden Irak El
çıkabilmek için Irak’taki askeri
Kaidesi için savaşıp, ABD
varlığını artırırken, birçok Irak’lı
saflarına katılan; ancak gelir
da Irak El Kaidesi’nin vahşi
sağlayamayan bu grup, bir süre
çizgisi nedeniyle zaman içinde
sonra yeniden maaş veren El
Masri’den uzaklaşmaya
Kaide ve benzeri oluşumlara
başladılar. Daha önce Irak El
dönmeyi tercih etti.
Kaidesi ile birlikte Şiilere ve ABD
güçlerine karşı savaşan 30
kadar aşiret, ABD tarafına
geçerek bu sefer de Irak İslam
devletine karşı savaşmaya
başladılar. Bu aşiretlere
yenilerinin eklenmesiyle ve
ABD’nin artan askeri gücüyle
Irak İslam Devleti’nin isyanı
2007 sonlarına doğru büyük
merkezi haline gelmesine, ılımlı
girenlerin radikalleşerek
değişmesine yol açtı. 100,000
kişinin geçtiği Kamp Buka’da
Irak İslam Devleti antiAmerikan, anti-işgalci bir
ideolojiden, tam olarak cihat
fikrine evrildi. ABD Kamp
ılımlı Sünni milisler ve radikal El
Kaideciler, Abu Garip skandalı
sonrasında daha modern
şartlarla yönetilmekte olan
Kamp Buca’da toplaştırıldılar.
IŞİD’in bugünkü lideri Ebu Bekir
El-Bağdadi’nin Kamp Buka’da
tutuklular arasında olduğu ve
hatta ABD’li askerlerin gözde
Irak El Kaidesi’nin lideri Masri
Suriye hızla iç savaş girdabına
öldürülürken ABD’lilerin Kamp
sürüklenirken, Irak’ta Maliki
Buka’da yakinen tanığı ve ılımlı
Sünni kanadın da desteklediği
saydıkları imam ve Hazreti
seçimlerde ikinci kez göreve
Muhammed ile kan bağı
geldi. 2012 yılında artık ABD
olduğuna inanılan Ebu Bekir Al
askerleri Irak’tan çekilmişti.
Bağdadi örgütün başına geçti.
Maliki’nin hükümetteki ilk adımı
ise, Obama ile ABD’de yaptığı
sağlaması açısından neredeyse bir
hediye niteliğindeydi. Avrupa
doğumlu Müslüman genç ve
mutsuz bir kesim nüfusu saflarına
katmaya başlarken, Orta Asya,
Kuzey Afrika ve diğer Orta Doğu
ülkelerinin savaşmaya arzulu;
Balkanlar, Çeçenistan’dan da
tecrübeli radikalleri bünyesine
Buka’yı 2009 yılında kapatarak
Ve bilindiği üzere 2010
toplantının ardından
radikalleşen bu dev grubu
sonlarında Orta Doğu’da “Arap
hükümetteki Sünni üyeleri
köylerine geri yolladı. IŞİD’in alt
Baharı” başladı. Suriye içinde
bölgesel yönetim arzularına
Giderek güçlenen Ebu Bekir El
yapısı da Kamp Buka tutukluları
2011’de barışçıl başlayan
paralel “teröre destek”
Bağdadi, “ılımlı” bulduğu ve
sayesinde Irak’ın Sünni
gösteriler, Esad’ın sert
bahanesiyle hapse atmak oldu.
hedefine sadece anti-
bölgelerinde oluşmaya başladı.
müdahalesi sonrasında bir anda
Sünni gösterilerini silahla
Amerikancılığı koymuş El Kaide ile
Al Jazeera kaynaklarına göre,
ağır silahlı bir isyana dönerken,
taratarak bastıran Maliki’nin bu
tüm bağlarını koparmasının
IŞİD’in önde gelen 27 liderinin
ortaya çıkan mezhepsel
hamlesi henüz IŞİD haline
ardından, El Kaide’nin Suriye
18’i Kamp Buka tutukluları
gerginlik ortamına Bağdadi
dönmemiş Irak İslam Devleti
kanadı El-Nusra’yı da bünyesine
arasındaydı.
yönetimindeki Irak İslam
için de bulunmaz bir nimet
kattı.
Devleti de müdahil oldu.
haline geldi, çünkü artık
Esad’ın bir anlamda “kurtarıcısı”
Irak’taki Sünni halkın
sayılan bu hamle ile Rusya ve
tutunabileceği tek örgüt haline
İran’ın da desteklediği şekilde
gelmekteydi.
Suriye lideri Esad işte bu
ABD askerlerince tutuklanan
kanıtı oldu. 2010 başlarında
zamanlarda devreye girmeye
başladı. Irak’ta Baaşçı rejimin
dağıtılmasının ardından sıranın
kendisine geleceğinden korkan
Esad, Sünni isyancılara destek
sağlamak amacıyla Suriye
güvenlik güçleri ile gizli
toplantılar organize ettirdi.
Suriye’deki kamplarda eğitilen
“terörle savaş” başlığı altında
muhaliflere ve sivil halk üzerine
Dolayısıyla “Irak İslam Devleti”
kimyasal silahlar dâhil saldıran
Irak ve Suriye olmak üzere iki
Esad, IŞİD’in devreye
cephede birden savaşmaya
girmesiyle aradığı kaldıraç gücü
başladı. Irak’ta canlı bomba
de yakalamış oldu. Esad’ın
saldırıları ve bilinen gerilla
ordusu hava saldırılarının %
yöntemleri uygularken, iç
kattı.
2014 başına gelindiğinde adını
“Irak ve Şam İslam Devleti-IŞİD”
olarak genişleten örgüt, Irak’a
odaklanarak hedefine Felluce’nin
ardından Musul’u koydu.
2003’ten bu yana yönetim
boşluğu içinde olan Irak içinde
IŞİD’in ilerleyerek Musul’a ve
ABD’nin geride bıraktığı askeri
mühimmata ulaşmak pek de zor
ABD ilk başlarda Irak
desteklemiş olması, Türkiye’nin
saydığı Esad’a karşı muhalif
desteklemek amacıyla uzun
Irak odaklı ana gelir kaynaklarını
olmadı. Sünni nüfuslu Tikrit’i de
Kürdistan’ına yakın IŞİD
IŞİD ile mücadelede geride
güçleri hedefe koyacak şekilde
yıllar boyunca ABD’nin
10 maddede özetlemek mümkün:
alan IŞİD lideri Bağdadi Haziran
kontrolündeki petrol bölgelerini
durmayı tercih ettiği yorumlarına
Suriye’de askeri varlığını
bölgedeki “müttefikleri” Kuveyt,
2014’te halifeliğini ilan ederek,
odağına koysa da, IŞİD’in gücü
neden oldu. Bu noktada
artırarak, hava harekâtına
Katar ve Suudi Arabistan
Sünni topluluklar üzerinde etki
üzerinde fazla bir etki
Türkiye’ye yönelen suçlamalar,
başlamış oldu. (Rusya’nın Büyük
tarafından desteklendiği ABD
alanını daha da artırmayı
yaratamadı. Hatta, ABD hava
PKK tehdidine öncelik veren
Suriye Hamlesi ve Türkiye için
merkezli kaynaklarda çokça
başardı. IŞİD’in Bağdat’ı da
müdahalesi başladığında 20,000
hükümetin IŞİD’in petrol
Anlamı: http://www.epyas.com/
geçen iddialar arasında.
almasını engelleyen İran Ordusu
civarında olan IŞİD güçleri, bir
kaçakçılığına göz yumarak
Content/Files/Reports/af1f2832-
Rejimin resmi elemanlarından
ve Şii milisler oldu mesela.
sene içinde iddiaya göre üç
örgütün önemli bir finansal
ac98-457d-b905-
olmasa da, bu destek söz
katına ulaşmış durumda.
kaynağa ulaşımını engellememiş
b8f781901cff.pdf )
konusu ülkelerdeki varlıklı
2) IŞİD kontrolü içindeki Suriye
bireylerden veya gevşek para
ve Irak halkından topladığı
aklama operasyonlarına göz
elektrik, su, genel temizlik
yumulması ile sağlanmış oluyor.
vergileri,
Ağustos 2014’te de Körfez
olması.
kaynağı aşağıda daha detaylı
konu edileceği üzere, kara borsa
yoluyla ve resmi şekilde yaptığı
günlük 2 milyon dolarlık petrol
satışları,
Ülkeleri ve Türkiye’den oluşan
ABD’nin kara gücünü devreye
koalisyon güçlerinin desteği ile
sokmak istemeyişinin ardından
Sonra bilindiği üzere Ekim
ABD, bir yandan Rusya IŞİD
ABD hava kuvvetleri IŞİD
hava yoluyla, karada IŞİD ile
2015’ten bu yana Rusya da
hedeflerini ve kendi terörist
hedeflerini vurmaya başladı.
savaşan Suriye Kürtlerini
Suriye’de Esad rejimini himaye
saydıklarını bombalarken,
Ancak, Suriye iç savaşı ile
3) Suriye hükümeti ve Suriye
edecek ve IŞİD ile terörist
IŞİD’in Paris katliamı ve hemen
birlikte, Suriye’nin petrol
halkına elinde tuttuğu barajlardan
ertesi gün Suriye’de geçiş
sahalarının %60’ını kontrolüne
sağladığı sabit fiyat üzerinden
hükümeti ve 18 ay sonra
almasının ardından IŞİD gelir
yaptığı elektrik satışları,
seçimleri öngöre Viyana
kaynakları açısından da, bir
Mutabakatı IŞİD ile savaşı yeni
anlamda “dışa bağımlılıktan”
4) “Halifelik” toprakları üzerinde
bir dönüm noktasına taşımış
kurtulmuş oldu. Örgütün
yapılan ithalat ve ihracat üzerine
durumda.
içindeki Irak’lı eski Baaşçı
koyduğu ve Rakka’dan kontrol
unsurlar devlet organizasyonu
ettiği gümrük vergileri,
Grafik 2: IŞİD Gelirleri
Gelinen aşamada, bir yandan
1) Örgütün en önemli gelir
Terörün Ekonomisi: IŞİD’in
finansal kaynakları
Kaynak: Geopolitical Atlas , Egeli & Co.
ve yönetimi konusunda IŞİD’e
5) Irak-Suriye arasında yapılan
IŞİD’in finansal kaynaklarının
yön verirken, kaynakların bu
zenginliğini anlatmak, beşeri
amaçla kullanılması, vergi
kaynaklarını 2003’ten bu yana
toplanması ve savaşçılarına
Irak’ta ve 2011’den bu yana
maaş ödemesi gibi konularda
6) Rakka’da neredeyse bir buçuk
Suriye’de yaşananlarla nasıl
da IŞİD’in diğer mezhep odaklı
yıllık internet yokluğu ardından
sağladığını ilişkilendirmeden
terör örgütlerinden farklı
mobil istasyonlar yoluyla sağladığı
mümkün değil.
olmasını sağladı.
internet hizmetini sattığı ve sayısı
IŞİD’in, henüz Irak El Kaidesi
IŞİD’in Suriye’de toprak
iken, İran-Suriye ve yeni Irak
kazanmasının ardından değişen
hükümeti yönetimi eksenindeki
ve yıllık 2 milyar dolar
7) Dinsel vergiler (sigara içme
Şii yapılanmaya karşı, Sünnileri
seviyesine ulaşan Suriye ve
cezası, namaz kaçırma cezası, ya
meyve, sebze, kumaş, giysi ve
hububat satışları,
20’den 500’e ulaşan İnternet
Kafeler,
da herhangi bir şeriat hükmünü
ayrılırken geride Irak
hizmete sokmuş durumda. Bir de
ihlal etme cezası)
yönetimine bıraktığı silah, araç
tabi, Rusların temin ettiği ve
ve mühimmata el koyarak
Bosna-Hersek savaşı döneminden
güçlenmiş durumda. Ayrıca
geriye kalan ve halen Avrupa’da
yine işgal ettiği topraklarda,
200-300 euroya çok kolay
Sovyetler Birliği zamanından
bulunduğu iddia edilen silahlar da
Suriye’ye ve İrak’a yapılan
Paris katliamında ortaya çıktığı
9) Uyuşturucu yetiştirerek
silah yardımlarından geriye
üzere IŞİD’in Avrupa hücrelerinin
özellikle Türkiye piyasasına
kalan tank, kalaşnikof (AK-47)
elinin altında bulunuyor.
yaptığı esrar satışları, alkol ve
gibi askeri malzemeleri de
tütün kaçakçılığı,
kullanıyor. Kürtlere karşı
8) İşgal ettiği şehirlerde özel
mülkiyete ait arazilere el koyup,
ihale yoluyla satarak elde ettiği
gelirler,
kullandığı iddia edilen kimyasal
10) El koyduğu şehirlerde
silahları, Bağdat’ın kuzeyinde
müzelerden çaldığı tarihi eserleri
ele geçirdiği eski bir fabrikadan
karaborsada satarak elde ettiği
elde ettiği yazılmakta. Aynı
gelirler.
şekilde Çinlilerin 1980-1990
Silahlara gelince…
döneminde bölgedeki değişik
Özellikle 2012’den bu yana
güçlere sattığı ve halen
IŞİD, Irak’ta kontrolü aldığı her
kullanılabilir durumda olan
şehide ABD’nin ülkeden
silahları da IŞİD yeniden
Tablo 1: IŞİD Günlük Petrol Üretimi
Çok daha magazinsel bir ilgi
yaratan IŞİD’in Toyota Hilux
stoğu içinden 43 tanesinin ABD
tarafından Suriyeli muhaliflere
verilmesinin ardından IŞİD’in
eline geçtiği; diğerlerinin ise çok
Kaynak: FT, Egeli & Co.
muhtemel 2014-15’te Sidney’de
rakamlarına göre Irak’a yapılan
üzerine bir çalışma (Inside Isis
kaybolan 800 aracın bir şekilde
Hilux satışları 2011-2013
Inc: The journey of a barrel of
yollanması yoluyla IŞİD’e ulaştığı
arasında üç katına çıkarak
oil).
açıklandı. Diğer yandan
18,000’e ulaşmış durumda;
Toyota’nın resmi satış
keza IŞİD olduğunu açık
Grafik 3: IŞİD Petrolünün Yolculuğu
etmeyen herhangi bir kişi
herhangi bir bayiden rahat rahat
araç alımı yapabilmekte.
IŞİD’i IŞİD yapan petrol
geliri: 5N, 1K
Birçok kaynakta IŞİD’in ana
gelir kaynağı olarak el koyduğu
bölgelerde bulunan
rafinerilerinden çıkardığı
petrolün satışı öne çıkıyor.
Ancak, bu konuda en detaylı
Kaynak: FT, Egeli & Co.
düşüş eğiliminde çünkü hem
teknik bilgisi eksik hem de
bozulan parçaları yenileme
IŞİD bugün hala Suriye petrol
imkânından yoksun. Buna
sahalarının %60’ını kontrol
rağmen günlük 2 milyon dolar
etmekte. Özellikle ülkenin
gelirle petrol satışları IŞİD için
doğusunda Deir Ezzor civarında
yaşamsal önemde.
bulunan petrol rafinerilerinden
günde 40,000 varil petrol
çıkarmakta. Yine örgütün
kontrolündeki Musul’a yakın
Qayyara’dan da günlük
çıkardığı yaklaşık 8,000 varili
IŞİD’in sattığı petrol esasta
piyasa fiyatının altında; ancak bir
de kalitesine göre de satış
fiyatlarını varil başına 25-45 dolar
arasında oynadığı görülüyor.
daha çok asfalt yol yapımında
Genel kanı IŞİD’in çıkardığı
kullanmakta.
petrolün önemli kısmını
analiz Financial Times’ın bu işin
Fortune kaynaklarının da
ticaretini yapanlarla yaptığı
belirttiği üzere, IŞİD’in petrol
görüşmeler yoluyla hazırladığı
gelirleri rafinerilere ilk el
IŞİD petrolünün yolculuğu
koyduğu günden bu yana
karaborsada ihraç ettiği yönünde
olsa da, FT’nin argümanı IŞİD
petrolünün ağırlıklı olarak kuzey
Suriye’ye ve Irak içine satıldığı.
FT’nin iddiası, petrol sahalarında
yaptığı satışlar kadar petrol-
gerektiği üzerine toplantılar
gidişine ve Kürtlerin Kuzey Suriye
Obama şimdilik bir kara
tampon bölgeyi de elde
tankerleri ile toplanan kaçak
mazot ihtiyacı içinde olan
yapmaktaydı. Tam da Paris
ve doğal olarak Türkiye sınırı
harekâtının planlanmadığını
edemeyeceği anlaşıldığı üzere
petrol tüccarlarına yapılan nakit
muhalif grupların kontrolünde
katliamının ertesi günü Viyana’da
boyunca daha fazla ilerlemesine
belirtirken, ABD merkezli bazı
önceliklerini nasıl belirleyeceği
satışların IŞİD’in en önemli
yaşanan Suriyelilere de yaptığı
yapılan bu toplantı sonrasında
engel olmaya odaklanmışken;
basın kuruluşlarında çıkan
henüz belli değil.
kaynakları arasında olduğu. Bu
satışlar mevcut. Zaten biraz da
taraflar en azından bir takvim
ABD ve Rusya yerel Kürt
makaleler ABD askerinin Türk
tüccarlar, yükledikleri ham
bu nedenle, Rusya-ABD odaklı
konusunda anlaşma sağlandığını
milislerle koordineli çalışmayı da
askeri ile birlikte IŞİD’e karşı
petrolü ya en yakın rafineriye
hava saldırıları da kolay kolay
açıkladı. Viyana'daki toplantı
gündemde tutarak tamamıyla
kara operasyonuna girmesine
götürüyorlar ve sattıktan sonra
IŞİD’in petrol rafinerilerine
sonrası yapılan açıklamada Suriye
IŞİD’in güçsüzleştirilmesine
davet çıkarmaya başladılar bile.
petrol sahasına geri dönüyorlar,
odaklanamıyor keza IŞİD
genelinde ateşkes ilan edilmesi,
kilitlenmiş durumda.
Türkiye özellikle İncirlik Üssü’nü
ya kuzey Suriye ve Irak’ın
satıyor olsa da Suriye halkının
hükümet ve muhalefet arasında
içlerine hareket edecek küçük
petrol ihtiyacını budamak ancak
BM'nin arabuluculuğuyla yapılan
araçlı tüccarlara satıyorlar, ya
sivil halkın daha da zora
görüşmelerin yenilenmesi ve yeni
da IŞİD kontrolü dışındaki başka
düşmesiyle sonuçlanıyor. Bir de
bir seçim yapılması istendi.
rafinerilere götürerek orada
elbette, IŞİD’in komşu ülkelere
satmaya çalışıyorlar. Çıkarılan
petrol kaçakçılığı yapanlar
petrolün kalitesi nedeniyle, en
üzerinden sattığı petrol var.
çok talebin mazot için olduğunu
Çok daha küçük ölçeklere
eklemek gerek.
taşınabilir hale getirildikten
FT’ye göre IŞİD’in son
dönemlerde kendi kontrolünde
olmayan bölgelerde de rafineri
satın alarak bu işe iyice girişmiş
durumda. Hatta eski sahiplerini
rafineride tutarak kimliğini
gizlemekte, ve elde edilen karı
eski sahipleri ile de kısmen
paylaşmakta FT’nin yazdığına
göre.
sonra botlarla, borularla, elde
veya eşek üstünde söz konusu
bu petrol komşu ülkelere
yönlendirmekte. Son dönemde
bu satışlarda bir düşüş olsa da
bunun sıkılaşan sınır
güvenliğinden değil, düşen
petrol fiyatları nedeniyle karsız
hale gelmesinden
kaynaklandığını söylüyor FT.
Ancak tabi Esad’ın geleceğinin ne
ABD’nin kullanımına yeniden
Türkiye açısından kritik bir diğer
konu da elbette Paris katliamı
benzeri IŞİD saldırılarının batılı
başkentlerde tekrarlanması
halinde, olmaz denen kara
harekâtının gündeme gelip
Kısa vadede görünen gerçek,
açtığından bu yana taraf olarak
Esad’ın daha uzun süre yerinde
tavrını iyice netleştirmiş
oturabileceği ve Suriye’de
durumda; ancak güney sınırında
seçimlerin planlanan 18 aydan
Suriye 2016’nın da sıcak
ne İŞİD’i, ne Kürtleri, ne de
ötede gerçekleşebileceği.
konularından birisi olmaya devam
Esad’ı isteyen Türkiye’nin,
edecek.
olacağı konusunda fikir birliği
gelmeyeceği.
sağlanmış değil; yuvarlak
cümlelerle geçiştirilmiş durumda.
Moskova ve Tahran yönetimleri
Esad'a desteklerini sürdürürken
Esad’ın seçimlere katılmasını ve
İletişim: Güldem Atabay Şanlı
+90 533 347 82 06
Direktör, Araştırma ve Strateji
[email protected]
Suriye halkının Esad’ın geleceğine
karar vermesini savunurken;
Türkiye'nin de aralarında olduğu
ABD ve müttefikleri, Esad'ın
Suriye'nin geleceğinde rol
oynayamayacağını vurguluyor.
Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. (“Egeli & Co.“ Mersis No: 0-3254-1422-0400018) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK
düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim
şirketidir. (Yetki belgeleri: 10.07.2015 PYŞ /PY.34 –YD.14/638). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co. 2002
yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet
etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli &
Co.’yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki
alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli
getiriler yaratmaktadır.
Zaten altı aylık geçiş süreci ve 18
sonra planlanan seçimin, IŞİD
IŞİD petrolü rafine edildikten
Paris’ten sonra Viyana
Anlaşması ile beraber…
sonra tüccarlar tarafından
Bir süredir masada ABD,
Suriye ve Irak’ın içlerine doğru
Rusya, Türkiye ve İran dâhil 17
kabaca yarı yarıya paylaşılarak
ülkenin bulunduğu bir grup,
Antalya’da yapılan G20
satışa çıkıyor. IŞİD’in kendi
Suriye’nin geleceğinde
toplantısında da ön plana çıktığı
bölgesinde vergi de ekleyerek
istikrarın nasıl sağlanması
üzere, Türkiye tamamıyla Esad’ın
gerçeği ortadayken nasıl
tamamlanacağı da ayrı bir
muamma.
YASAL UYARI: İşbu araştırma raporu, ticari iletişim ve ticari elektronik ileti olmayıp sadece ekonomik konjonktür ile ilgili bilgilendirme
amacıyla hazırlanmıştır. Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği,
etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat,
garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında
gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa)
Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları,
temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü
maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin
uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz
değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/
veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz.