İntravenöz (IV) Kateter Takılması

İntravenöz (IV) Kateter
Takılması
AMAÇ
İlaç ya da sıvı tedavisi için IV yola kateter takılması ve açıklığın sağlanmasıdır.
TEMEL BİLGİLER
• Uzun süreli sıvı ya da ilaç tedavisi olan hastalarda IV yolun açıklığını
sağlar ve invazif girişim sıklığını azaltır.
• Subklavyen ven ya da internal juguler vb. santral ven içine büyük kateterler yerleştirilir ve bu işlem hekim tarafından gerçekleştirilir.
• Kullanılacak periferik IV kateter hastanın yaşına, kilosuna ve klinik durumuna (bebek, yaşlı, şok, dehidratasyon vb.) göre uygun uzunluk ve
çapta olmalıdır (Bkz. Tablo 1).
Tablo 1. Periferik IV Kateter Boyutları (4)
Numara
Renk
Kanül çapı (mm)
Kanül uzunluğu
14
Turuncu
2.10
45
16
Gri
1.75
45
18
Yeşil
1.20
45
20
Pembe
1.11
32
22
Mavi
0.80
25
24
Sarı
0.60
19
310
İntravenöz (IV) Kateter Takılması
• Ven seçiminde uygulama distalden proksimale doğru yapılır. Çocuklarda yetişkinlere ek olarak diğer venler kullanılamadığında, baş bölgesi
venleri de kullanılmaktadır (Bkz. Şekil 1).
• Damar içi kateter enfeksiyonlarının önlenmesi amacıyla kateterlerin ve
infüzyon solüsyonu uygulama setlerinin doğru zamanda değiştirilmesi
gerekir (Bkz. Tablo 2). Acil durumlarda takılan kateterler 48 saat içinde
değiştirilmelidir. Kullanılan kateter türleri ve değişim sıklıkları aşağıda
belirtilmiştir.
Cephalic
vein
Cephalic
vein
Basilic
vein
Dorsal
metacarpal
veins
Superficial
temporal vein
Median
cubital
vein
Frontal or
metopic vein
Basilic
vein
Medial
antebrachial
vein
Occipital vein
Accessory
cephalic veins
Posterior
auricular vein
Radial
vein
Şekil 1. Sıklıkla Kullanılan IV İnfüzyon Bölgeleri
Kaynak: Rosdahl CB, Kowalski MT. (2012). Textbook of Basic Nursing. Lippincott’s Williams&Wilkins,
10th Edition, p. 940.
Tablo 2. Kateter Türleri ve Değişim Sıklıkları (11)
Kateter Türü
Değişim Sıklığı
Periferik Venöz Kateter
72- 96 saat
Periferik Arteryel Kateter
72- 96 saat
Santral Venöz Kateter
Rutin olarak değiştirilmez
Hemodiyaliz Kateteri
Rutin olarak değiştirilmez
Port Kateterler
Rutin olarak değiştirilmez
Pulmoner Arter Kateteri
Rutin olarak değiştirilmez
Umblikal Kateter
Rutin olarak değiştirilmez
311
Hemşirelik Bakım Standartları
Dikkat Edilecek Noktalar
• Tüm işlem basamaklarında cerrahi aseptik tekniğe uyulmalıdır.
• Mikrobiyal kontaminasyonu engellemek için % 2’ lik klorheksidin, povidon iyot, iyodofor veya % 70’ lik alkol, antiseptik solüsyon olarak kullanılabilir. Bebeklerde povidon iyot, iyodofor geçici hipotroidiye neden
olduğundan tercih edilmemelidir.
• Birkaç başarısız girişim olmuşsa hastanın stresini azaltmak ve rahatlatmak için başka birinden yardım istenebilir.
• Uygulama sırasında hasta uygulama bölgesini hareket ettirmemelidir.
• Turnike 2 dk dan uzun süre bağlı bırakılmamalıdır.
• IV kateter infeksiyon, inflamasyon ve tromboz belirtileri olmayan bölgeye uygulanmalıdır.
• Yaralanmaları engellemek için korumalı uçlu kateterler tercih edilmelidir.
• Hareketin engellememesi için eklem bölgeleri tercih edilmemelidir.
İŞLEM BASAMAKLARI
Not: İşlem sırasında kullanılacak malzemelere kitap sonu Ek-1’de yer verilmiştir.
1. Malzemeler hazırlanır. Eller el yıkama standardına göre yıkanır.
2. Hasta kimlik doğrulaması yapılır.
3. Hasta/ ailesine işlem hakkında bilgi verilir.
4. Hastaya uygulama yapılacak bölgeye göre rahat edebileceği bir pozisyon verilir.
5. Palpasyon ve inspeksiyon ile girişim için uygun ven belirlenir.
6. Girişim bölgesinin altına koruyucu örtü yerleştirilir. Eldiven giyilir.
7. IV kanül dış kılıf içinden çıkarılır ve yan tutma bölümleri yatay pozisyona getirilir.
8. Turnike seçilen damarın 10-12 cm üzerinden bağlanır. Uygulama bölgesi
kalp seviyesinin altında olmalıdır.
9. Hastanın elini açıp kapatması ve yumruk yapması istenmelidir.
10. Palpasyonla ven hissedildikten sonra batikon ya da % 70’ lik alkol ile giriş bölgesinden dışa doğru sert, eşmerkezli ve dairesel hareketlerle bölge
temizlenir. Alanın kuruması için 5 sn beklenir.
11. İğnenin keskin yüzü yukarıya bakacak ve aktif el kanülün üstünde olacak biçimde baş ve diğer parmaklar ile kanül tutulur (Bkz. Resim 1).
312
İntravenöz (IV) Kateter Takılması
Resim 1. Periferik IV Kateter Tutulması
Resim 2. Venin Sabitlenmesi ve Uygulama
12. Damara girilecek noktanın altından pasif el ile aşağı doğru bastırarak
ya da bölgeyi alttan kavrayarak deri gerdirilir. Vene giriş gerçekleştirilir. Baş parmak ven üzerine yerleştirilerek ve giriş yönünün aksine
deriyi giriş bölgesinin 5-7 cm distalinden gererek ven sabitleştirilir
(Bkz. Resim 2).
13. İğne üzerinde plastik kateterle: Vene girilecek olan bölgenin distalinden
venöz kan dönüşü yönünde 20-30° açılık eğimle girilir. Kelebek iğne:
İğneyi vene giriş bölgesinin 1 cm lik distalinden 20-30° lik eğimle yerleştirilir.
14. Kelebek iğnenin seti içine veya plastik kateterin içine kan gelip gelmediğine bakılır. Bu iğnenin ven içinde olduğunu gösterir. İğne deriyle aynı
düzeyde olana dek indirilir. Kateter ven içinde 1/ 4’ ü girecek şekilde
ilerletilir ve sonra iğne kateter içinden gevşetilir. Esnek kateter veya kelebek iğne tamamen deri içine girinceye dek ilerletmeye devam edilir.
Kan gelmez ise, ven duvarına zarar vermemek için turnike açılır, kanül
iğnesi aynı açı ile geri çekilir. Bölgeye pamuk ile basınç uygulanır ve
olası kanamalar önlenir. İşlem, farklı bölgeden yeni IV kateter ile tekrarlanır.
15. Bir elle kateteri sabitleştirilir, turnike açılır ve iğne kateter içinden çıkarılır.
16. Serum fizyolojik bulunan enjektörün iğnesi çıkarılarak kanüle yerleştirilir ve yavaşça verilerek bölgede şişlik, kızarıklık, acı hissinin olup olmadığı kontrol edilir.
17. Girişim başarılı ise kanül cilt üzerine tespit materyali ile sabitlenir. Üzerine takılış tarihi ve saati yazılır, paraf atılır. (Bkz. Resim 3).
313
Hemşirelik Bakım Standartları
Resim 3. Periferik Kateterin Sabitlenmesi
18. Kanül kullanılmayacaksa kapağı takılır, sıvı verilecekse setin ucu takılır.
19. Eldivenler çıkarılır ve eller el yıkama standardına göre yıkanır.
20. Uygulama ve gözlemler kaydedilir.
Kaynaklar
1. Akça Ay F. (2013). Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve Beceriler. 5. Baskı,
Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, s. 463- 477.
2. Danış B, Nurülke B, Dindar B ve ark. (2008). Hemşirelik Bakımında Kalite. 2. Baskı,
Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir, s. 181- 185.
3. Demirel D, Erbaş D, Uludağ E. (2006). Hemşirelik Bakımında Kalite. Dr. Behçet Uz
Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir, s. 61- 65.
4. İntravenöz Yol ile Sıvı- İlaç Uygulamaları (2011). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri, Ankara.
5. Lynn P, Lebon M. (2011). Skills Checklists For Taylor’ s Clinical Nursing Skills. 3. Edition, Lippincott Williams & Wilkins, USA, p. 78-90.
6. Potter PA, Perry AG, Stockert P. et al. (2012). Fundamentals of Nursing, The C.V.
Mosby Company, 8th Edition, p. 565- 643.
7. Rosdahl CB, Kowalski MT. (2012). Textbook of Basic Nursing. Lippincott’s
Williams&Wilkins, 10th Edition, p. 940.
8. Sabuncu N, Akça Ay F. (2010). Klinik Beceriler: Sağlığın Değerlendirilmesi, Hasta Bakım ve Takibi. 1. Baskı, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, s. 266- 274.
9. Taylor CR, Lillis C, LeMone P. Et al. (2010). Fundamentals of Nursing: The Art and
Science of Nursing Care, Wolters Kluwer Health, 7th Edition, p. 722- 740.
10. Ulusoy MF, Görgülü R S. (1997). Hemşirelik Esasları Temel Kuram, Kavram, İlke ve
Yöntemler. 3. Baskı, 1(72), Ankara, s. 165- 178.
11. Yıldırım A. (2001). Hemşirelik Bakım Protokolleri. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa
Tıp Fakültesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, s. 100- 104.
12. www.cdc.gov.tr. Guidelines for the Prevention of Intravascular Catheter-Related Infections. 2011. (Erişim Tarihi: 03.07.2013).
314
İntravenöz (IV) Kateter Takılması
Hazırlayanlar
Uzm. Hem. Seçil BEYECE İNCAZLI (Güney Genel Sekreterliği Sağ. Bak. Hiz. Koor.)
Hem. Hacer ŞAHİN (Kiraz DH- Hizmet İçi Eğitim Hemşiresi)
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Esra AKIN KORHAN (İKÇÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Esasları A.D.)
315