docKöprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal
download 
Şikayet Transkript
Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal
Ersin Arıoğlu’nun 28 Eylül 2011’de 2. Köprüler ve Viyadükler Sempozyumu’nda “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” konulu yaptığı Konuşma metnidir. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Eskişehir Şubesi Osmangazi Üniversitesi Kongre Merkezi ESKİŞEHİR “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” TMMOB ĠNġAAT MÜHENDĠSLERĠ ODASI ESKĠġEHĠR ġUBESĠ Hepinizi sevgiler ve saygılar sunarak selamlamak istiyorum. Bugün aranızda bulunduğum ve “Köprü Mühendisliği” ile ilgili bazı fikirlerimi bu toplantıda sizlerle paylaşabileceğim için mutluluk duyuyorum. Bu güzel fırsatı bana tanıyan Sempozyum Düzenleme Kurulu’na teşekkür ederim. Ayrıca Eskişehir’in dünya ölçeğinde bir kent olması için; inşaat Mühendisleri Odası Eskişehir Şubesinin, sosyal sorumluluk ötesi gayretlerini kutluyor, başarılı çalışmalarına takdirlerimi sunuyorum. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Sayın Başkan; Değerli Konuklar; Sevgili Köprü Sever Meslektaşlarım, 1/1 “Köprü mühendisleri tarih yaparlar…” James Kip Finch 2. KÖPRÜLER ve VİYADÜKLER SEMPOZYUMU HOŞGELDİNİZ “KÖPRÜ MÜHENDİSLİĞİNİN GELİŞİMİ ve SANATSAL ÖZELLİKLERİ” Dr. Ersin ARIOĞLU / Yapı Merkezi Onursal Başkanı [email protected] Osmangazi Üniversitesi Kongre Merkezi Eskişehir 28-30 Eylül 2011 “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Bugünkü konuşmam iki bölümden oluşuyor. Birinci bölümde, köprü mühendisliğinin gelişim karakteri incelenecek; ikinci bölümde ise köprü mühendisliğini sanat haline dönüştüren karar süreçlerindeki mühendislik “coşkusu” betimlenmeye çalışılacaktır. 120 TEŞEKKÜR 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Sempozyumun; sunulacak bildirilerle Türkiye Köprü Mühendisliği bilgi seviyesini “en kalıcı” biçimde gelecek kuşaklara aktarmasını; daha sağlam, daha estetik ve daha ekonomik köprüler oluşturacak bir “bilgi üretme” şöleni olarak geçmesini diliyorum. Bu sununun ilham kaynağı köprü mühendisi Dr. Man Chung Tang’ın yayınlanmış veya yayınlanmamış konuşmaları olmuştur. İlgili notları ve özel arşivini Dostum Mühendis Nasri Munfah’ın yardımı sayesinde benimle paylaştığı için bu değerli meslektaşlarıma müteşekkirim. Ersin Arıoğlu 1/2 Değerli Konuklar; Kısacası; insanlığın bir ihtiyacını karşılamak üzere, doğadaki malzeme ve enerji kaynaklarını en uygun ve en kısa yoldan harekete geçirme sanatına mühendislik denir. Diğer kelimelerle, mühendisler uygarlık kurarlar. 148 Yaratıcı Üretim Maliyet Kalite (Yıllık) En Verimli Çağ 2 m k Tolerans Mühendislik faaliyetinin özü, sürekli bilgi işleyerek, yaratıcılık sergileyerek üretim yapmaktır. Mühendisler hedef belirlemede ve hedeflere tolerans sınırı içinde ulaşmada mahirdirler. Gözlem ve deney yapma kabiliyetleri gelişmiştir. Kıt kaynakları verimli kullanırlar. Bu özel karakterleri ile mühendisler, toplumların refahını sürekli yükselterek ekonomik zenginlik yaratmayı başarırlar. Sorun çözmenin en yoğun yaşandığı ve en çok çeşitlendiği alanlar mühendislik alanlarıdır. “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Konuşmamın aksında mühendisler yer alıyor. Mühendis kelimesini, Arapçadan, bugün kullandığımız gibi aynen aldık. Kelimenin anlamı, hendese bilen, hesap eden demektir ve MS 700’lerde kullanılmaya başlamıştır. Batı kültüründe, akıl eden, makine yapan anlamına gelen engineer kelimesi Latince kökenlidir ve 1700’lerden sonra kullanılmaya başlamıştır. Gerek doğu, gerekse batı kültüründeki, mühendis ve mühendisliği ifadelendiren kelimeler, tek başlarına, hatta bir arada bile bugünkü mühendislik faaliyetlerinin tanımı için yetersizdir. Temel Maliyet Temel Kalite 20 30 40 50 60 70 YaĢ YARATICI ÜRETĠM - YAġ ĠLĠġKĠSĠ (Ġs tis na la r Ço ktu r) (Simenton 1983) Zaman/Zaman MALĠYET (KALĠTE) ZAMAN ĠLĠġKĠSĠ (O p t i m i z a s y o n) %80 - %20 ĠLKESĠ: Mühendisler proje zamanının Ġlk %20’sinde, sonuçların %80’ini elde edebilirler. E. Arıoğlu Fikirlerin Kalitesi Problemi çözmeye ÇalıĢan ikinci kiĢi Problemi çözmeye ÇalıĢan birincil kiĢi Kaynak PROBLEME ĠLK YAKLAġIMIN KALĠTE ile ĠLGĠSĠ “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Tüm canlılar, durumlarını daha iyiye götürmek sorunlarını çözmeye çalışırlar. Sorunlar, canlıların ilişkilerinden, kendi durumlarını hemcinsleri ile değerlendirmelerinden ve iyileştirmek istedikleri doğar. için, sürekli, birbirleri ile kıyaslayarak çevrelerinden Canlıların sorun çözme stratejileri her zaman ilginçtir. Bazen, izlenen strateji tutmaz, durum daha da kötüye gider. Hemen yeni bir stratejiye geçebilen canlılar olduğu gibi, atalet içinde kalanlar da olur. Ataletini yenemeyenler yaşam sahnesinden çekilirler. Ama canlılar genellikle, sorunlarını deneye-yanıla, başarı ile çözerler. Her canlı gibi insan da, mümkün olan en uzun süre mutluluk içinde yaşamak ister. Mutlu olmak sorunsuz olmak değildir; sorunlarla başa çıkabilme becerisine sahip olmaktır. İnsanlar bu nedenlerle toplum halinde yaşar ve bilgi üretirler. İnsanlık, sorunlarını çözmek için topluca gayret gösterdiğinde başarıya daha hızlı ulaşıldığını keşfetmiştir. Toplumların bütün gayretleri gelişme hedeflidir. Gelişme süreci boyunca elde ettiklerinin toplamına uygarlık denir. 130 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Değerli Konuklar, 3 E. Arıoğlu Değerli Konuklar, Bu anlamda; genelde inşaat mühendisleri ve özelde taşıyıcı sistem mühendisleri, uygarlıkların en temel altyapısı olan köprüleri kuruyor, inşa ediyorlar. Köprülerin net bir işlevi vardır: Açıklıkları birleştirmek ve tasarlanan köprü-ömrü boyunca üzerindeki trafiği, zafiyete düşmeksizin taşımak. Bu karakteri ile köprüler pür taşıyıcı sistemlerdir. Ancak, köprüler sadece, belirli yapısal ve uzamsal özelliklere sahip taşıyıcılar değillerdir. En az bunun kadar önemli, ikincil bir amaca daha hizmet ederler: Genelde, tarihe tanık olurlar ve inşa edildikleri dönemin yapım yöntemleri, teknolojileri, malzeme kaynakları ve güzellik anlayışları hakkında kuşaktan kuşağa mesaj taşırlar. 172 “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Uygarlık kavramı, endüstri devrimine kadar kültür kelimesi içinde ifade ediliyordu. Batıda ilk kez 1720’den sonra civilization olarak, civility kelimesinden türetildi ve kültür kavramından ayrıldı. Bazı düşünürler uygarlığı “yollar, köprüler, limanlar” olarak tanımladılar. 19’uncu yüzyılda Karl Marx, uygarlıkların altyapısı ve üstyapısının olduğunu, bu iki yapının iç içe geçtiğini ve birbirini sürekli etkileyerek, yeni yeni uygarlık formları yarattığını fark etti. Sonraları bazı düşünürler, uygarlık tarifine “insanlığın hiç unutamadıkları” veya “yaşamı iyileştiren iyiliklerin toplamı” gibi tanımlar da eklediler. Dijital çağda, uygarlığın altyapısını hardware; üst yapısını da software olarak anıyoruz. 4 SAMUEL BECKETT Köprüsü, Dublin, 2009 Tasarım: Santiago Calatrava / 48 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü Resim: www.en.wikipedia.org E. Arıoğlu “Artık köprüler, yalnız iki noktayı birbirine bağlamıyorlar tarihin mesajlarını taşıyarak uygarlıkları birbirine bağlıyorlar.” T.Y. Lin Değerli Meslektaşlarım, Bugün yeryüzünde yaklaşık 103 milyon km yol üzerinde (%1’i demiryolu) , irili ufaklı yaklaşık 11 milyon adet köprü, aktif olarak hizmet veriyor. Bunların çok büyük kısmı, son 150 yıl içinde inşa edildi. “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 4000 yıldır inşa edilen tüm köprüleri, ana taşıyıcı tipine göre incelediğimizde, 4 tipte toplandıklarını görüyoruz. Kemer köprüler Kiriş köprüler Asma köprüler Eğik askılı köprüler Kemer Köprüler Köprülerin gelişimini tarihsel perspektifte incelediğimizde, görüyoruz ki, köprücülüğümüz, uygarlığımızın paralelinde gelişiyor. Bugün çok daha büyük açıklıkları geçebiliyoruz. Elimizde daha yüksek mukavemetli ve daha kolay üretilebilen malzemeler var. Analiz yöntemlerimiz daha hassaslaştı; makinalarımızın kapasiteleri arttı. Daha dayanıklı, daha sağlam, daha sofistike ve hatta daha ekonomik köprüler yapabiliyoruz. Ama; büyük mühendisler, bu ilerlemelerin devrim anlamındaki sıçramalar içermediği, fakat gelişimin evrimsel karakter taşıdığı konusunda hemfikirler. Çünkü köprücüler, binlerce yıldır doğada ilkel haliyle mevcut olan 4 tip taşıyıcıyı, uygarlığın gelişimi paralelinde adeta milyonlarca kere kopyaladılar. Bu yolla köprücülüğün evrimini sağladılar. Henüz, doğadan ilham alarak beşinci bir köprü tipi keşfedilemedi. 157 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 1. 2. 3. 4. 5 KiriĢ Köprüler Asma Köprüler Eğik Askılı Köprüler E. Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Kemer, özellikle basınç altında çalışabilen taş, tuğla ve tabii puzolanlı beton gibi malzemeler için mükemmel bir taşıyıcı formudur. Zamanın mühendisleri, geliştirdikleri geometrik analiz yöntemleri ile, hep basınç yaratacak formları rahatlıkla hesaplayabildiler. Romalılar, yarım çember şeklindeki kemerleri kullandılar. Çinlilerin, kemerleri daha basık çember parçası şeklinde tasarladığını görüyoruz. İslam coğrafyasında ise, çember parçalarından oluşan sivri kemerlerin de yaygın olarak kullanıldığını biliyoruz. Sayıları çok olmasa da, binlerce yıl yaşayarak günümüze ulaşan ve hâlâ kullanılabilen anıt eser değerindeki taş kemer köprülerin varlığı, bir yandan inşa edildikleri zamanın bilgilerini köprücülere fısıldarken, diğer yandan onlara ilham ve cesaret kaynağı olmaktadır. 166 Malzemeler: Demir, Çelik Betonarme, Çelik Kablo TaĢıyıcı Tipleri: Kemer Köprüler TaĢıyıcı Tipleri: Kemer Köprüler Kiriş Köprüler Asma Köprüler Eğik Askılı Köprüler 6/1 İslam İmparatorlukları Abbasiler, Selçuklular, Osmanlılar TaĢ Kemer Dönemi 2011 MS 0 Roma Dönemi 1850 MS 2000 MÖ Mısır, Babil,Yunan Pers Dönemi Çelik Dönemi 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Malzemeler: Ahşap, Taş 6/2 Ersin Arıoğlu Resim: www.en.wikipedia.org SEGOVIA SU Kemeri, Ġspanya, MS 50 Taş Su Kemeri Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 6/3 Resim: www.ahlib.com ZHAOZHOU Köprüsü, Çin, MS 600 36 m Açıklıklı Taş Kemer Köprü “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo M.Ö. 2000’lere uzanan bilgilere göre, Mısırlılar, Persler, Çinliler, Romalılar, Abbasiler, Selçuklular, Osmanlılar, inşaatlarında ve köprülerinde kemer taşıyıcıları başarı ile kullandılar. Modern Zaman 6/4 Ersin Arıoğlu Resim: www.trekearth.com MALABADĠ Köprüsü, Diyarbakır, Türkiye, 1147 38 m Açıklıklı Taş Kemer Köprü Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 6/5 Resim: www.hisse.net MAGLAVA Kemeri, Ġstanbul, Türkiye, 1564 Tasarım: Mimar Sinan / 18 m Açıklıklı 2 Katlı Taş Su Kemeri Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Antik Zamanın başlarında, köprülerin malzemesi basit kalas kirişlerdi. Ahşap kiriş taşıyıcıların geçemeyeceği büyük açıklıklar için, taşıyıcı sistem olarak ahşap kemerler kullanılmaya başlandı. Ancak kısa ömürlü ahşap, köprüler için uygun değildi. Gelişeme. Antik Zaman Milat 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Köprülerin gelişim tarihi, iki büyük devirde incelenebilir. 1. Antik Zaman (M.Ö 2000 – MS 1850) 2. Modern Zaman (1850 – Günümüz) 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Değerli Meslektaşlarım; 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo KÖPRÜ GELĠġĠMĠNDE ĠKĠ ÖNEMLĠ DEVĠR 6/6 Resim: www.vivaboo.com MOSTAR Köprüsü, Bosna Hersek, 1567 Tasarım: Mimar Hayruddin / 27 m Açıklıklı Taş Kemer Köprü Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” KEMER KÖPRÜ AÇIKLIKLARININ GELĠġĠMĠ Değerli Konuklar, 1850’lerde, Sanayi Devrimi ile birlikte iki önemli gelişme yaşandı. Caotienmen (2008, 552m) 1.000 500 Betonarme Kemer Köprüler 4 1 3 2 Ourthe (1904, 55m) 1 0 1800 1850 2 5 4 3 5 6 6 7 7 Wanxian (1997, 420m) Yıllar 1900 1950 Çelik Kemer Köprüler 2000 2050 Betonarme Kemer Köprüler 1 2 3 St Louis Köprüsü 1874 159 m Luis I Köprüsü 1886 172 m Hellgate Köprüsü 1916 298 m 1 2 3 Ourthe Köprüsü 1904 55 m St Pierre Köprüsü 1923 132 m Plougestel Köprüsü 1930 188 m 4 5 Bayonne Köprüsü 1931 504 m 1942 269 m 1978 518 m 4 5 Sandö Köprüsü River Gorge Köprüsü Gladesville Köprüsü 1964 305 m 6 Lupu Köprüsü 2004 550 m 6 Krk Köprüsü 1980 390 m 7 Caotienmen Köprüsü 2008 552 m 7 Wanxian Köprüsü 1997 420 m Resim: www.skyscrapercity.com DOM LUIS I Köprüsü, Porto, Portekiz, 1886 Tasarım: Gustav Eiffel ve Téophile Seyrig / 172 m Açıklıklı Kemer Köprü 7/1 1. Demiryolları yaygınlaştı. 2. Demirin endüstriyel üretimi başladı. Çelik Kemer Köprüler 1.500 St Louis (1874, 159m) Açıklıklar (m) 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 2.000 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 2.500 7/2 Ersin Arıoğlu Ersin Arıoğlu Son zamanlarda, açıklıklar, çelik kemer köprülerde her 10 yılda 6 m, betonarme kemer köprülerde ise 25 m civarında arttı. Önümüzdeki 20 yılda, kemer köprü açıklıklarının 700 m’ye ulaştırılması köprücülük için başarı olacaktır. 147 PLOUGASTEL Köprüsü, Fransa, 1930 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Çelik kemer köprülerde 159 m ile başlayan açıklık gelişimi, 150 yılda 3,5 kat artarak bugün 552 m’ye ulaştı. 20ci yüzyılın başlarından itibaren, betonarme köprüler de yaygınlaşmaya başladı. Betonarme kemer köprülerin açıklık gelişimi daha hızlı oldu. Yaklaşık 100 yılda 8 kat artış göstererek, 55 m’den 425 m’ye ulaştı. Resim: www.en.structurae.de (C: Vincent Lesur) “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Resim: www.en.wikipedia.org BAYONNE Köprüsü, New York, ABD, 1931 Tasarım: Eugene Freyssinet / 188 m Açıklıklı Betonarme Kemer Köprü 7/3 Tasarım: Othmar Amman / 503.6 m Açıklıklı Çelik Kemer Köprü 7/4 Ersin Arıoğlu Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Resim: www.highestbridges.com WANXIAN Köprüsü, Wanzhou, Çin, 1997 “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Endüstri ilerledikçe, demir’e nazaran çok daha uygun ve verimli olan çelik malzemesi, köprülerde kullanılır oldu. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Köprücüler, demiryollarındaki köprü inşaatlarını daha verimli kılmak üzere, taşıyıcı malzemesi olarak demir kullanmaya başladılar. Köprüler için demir, taşa göre çok daha uygun bir malzemeydi. Taş kemerle aşabildikleri 50m açıklık sınırı, hemen 150 m’ye ulaştı. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 420 m Açıklıklı Betonarme Kemer Köprü 7/5 Ersin Arıoğlu Resim: www.en.wikipedia.org LUPU Köprüsü, ġangay, Çin, 2004 Tasarım: Lin Yuan Pui / 550 m Açıklıklı Çelik Kemer Köprü 7/6 Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” KĠRĠġ KÖPRÜ AÇIKLIKLARININ GELĠġĠMĠ Çelik malzemeden 2,5 kere ucuz olan betonarmenin, keskin rekabeti nedeniyle, çelik kiriş köprülerde benzer bir gelişim sergilenememiştir. Betonarme kiriş taşıyıcılı köprülerin açıklık gelişim trendi hızlı olmamasına rağmen önümüzdeki 20 yıl içinde 400 m açıklığa ulaşması olanaklı görülüyor. 140 3 Sava (1956, 261m) Balduinstein (1950, 62m) 1 0 1800 1850 Çelik Kafes Köprüler 1900 1 2 1950 Çelik Kutu KiriĢ Köprüler 4 2 Tokyo Bay (2010, 440m) 2 1 500 5 4 5 3 3 4 5 Shibanpro (2006,330m) T.Tokyo Bay (1997, 240m) 2000 Yıllar 2050 Betonarme Segmental Köprüler 1 Firth of Fourth Köprüsü 1890 521 m 1 Sava Köprüsü 1 Balduinstein Köprüsü 1950 2 Quebec Köprüsü 1917 549 m 2 Costa e Silva Köprüsü 1974 300 m 2 Bendorf Köprüsü 1962 208 m 3 New Orleans Köprüsü 1958 480 m 3 Vitoria-3 Köprüsü 1989 260 m 3 Gateway Köprüsü 1986 260 m 4 Minato Köprüsü 1974 510 m 4 Namihaya Köprüsü 1994 250 m 4 Stolmasundet Köprüsü 1998 301 m 5 Tokyo Bay Köprüsü 2010 440 m 5 Trans-Tokyo Bay 1997 240 m 5 Shibanpro Köprüsü 1956 261 m 62 m 2006 330 m 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Firth of Forth (1890, 521m) Açıklıklar (m) 1.000 Resim: www.lonelyplanet.com FIRTH of FORTH Demiryolu Köprüsü, Edinburg, Ġskoçya, 1890 Tasarım: Benjamin Baker / 521 m Açıklıklı Çelik Kafes Köprü 8/1 8/2 Ersin Arıoğlu Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Resim: www.commons.wikimedia.org BENDORF Köprüsü, Almanya, 1962 “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Köprücülükte yüksek mukavemetli çelik kabloların kullanımı ve öngerme teknolojisi sayesinde, 1950’den günümüze çok hızlı bir gelişim gösteren betonarme segmental ve dengeli konsol köprülerin açıklıkları, 62 m’den 330 m’ye ulaşarak, beş kat artış göstermiştir. Betonarme segmental köprüler yaklaşık her 10 yılda 25 m’lik bir gelişim gösterebilmiştir. Betonarme Segmental Köprüler Çelik Kutu KiriĢ Köprüler Resim: www.panoramio.com MINATO Köprüsü, Osaka, Japonya, 1974 Tasarım: Ulrich Finsterwalder / 208 m Açıklıklı Öngerilmeli Betonarme Köprü 8/3 510 m Açıklıklı Çelik Kafes Köprü 8/4 Ersin Arıoğlu Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Resim: www.panoramio.com COSTA E SILVA Köprüsü, Rio de Jenerio, Brezilya, 1974 “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Rijitleştirilmiş döşeme sistemlerinin (orthotropic deck system) denenmeye başlamasıyla, açıklıkları artan çelik kutu kiriş köprülerde, 1974’de 300 m’ye ulaşılmışsa da, daha büyük açıklıklar betonarmenin daha ucuz olması nedeniyle ileriye taşınamamıştır. 1.500 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Kiriş taşıyıcılı köprülerin gelişimi ilginçtir. Kafes kiriş köprülerde, demir yerine çelik kullanımı ile daha büyük açıklıklar geçilmeye başlanmış ve hemen 1917’de 549 m’lik Quebec Köprüsü ile rekor düzeye ulaşılmıştır. Çelik Kafes Köprüler 2.000 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Saygıdeğer Konuklar, 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 2.500 Resim: www.panaromia.com STOLMASUNDET Köprüsü, Austevoll, Norveç, 1998 301 m Açıklıklı Betonarme Köprü 300 m Açıklıklı Çelik Kutu Kiriş Köprü 8/5 Ersin Arıoğlu 8/6 Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 1.000 500 7 1 6 5 4 3 2 Yıllar 0 1800 1850 1900 1950 2000 2050 1 Menai Köprüsü 1826 176 m 2 Sarine Valley Köprüsü 1834 273 m 7 Humber Köprüsü 1981 1,410 m 3 Brooklyn Köprüsü 1883 486 m 8 Storebelt Köprüsü 1998 1,624 m 9 Akashi Kaikyo Köprüsü 1998 1,991 m 4 G. Washington Köprüsü 1931 1,067 m 5 Golden Gate Köprüsü 1937 1,280 m 6 Verrazano Narrows Köprüsü 1964 1,298 m 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 9 8 1.500 Menai (1826, 176m) Açıklıklar (m) 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 2.000 Akashi (1998, 1,991m) ASMA KÖPRÜ AÇIKLIKLARININ GELĠġĠMĠ 2.500 Resim: www.anglesey.info MENAI Köprüsü, Galler, Ġngiltere, 1826 Tasarım: Thomas Telford / 176 m Açıklıklı Demir Zincir Ana Kablolu Asma Köprü 9/1 9/2 Ersin Arıoğlu Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Resim: www.en.wikipedia.org BROOKLYN Köprüsü, New York, ABD, 1883 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Kablo teknolojisindeki gelişme, büyük açıklıklı asma köprülerin inşasını mümkün kılmıştır. İlk olarak soğuk-çekim dövme demir kablolar ile inşa edilen asma köprülerde 176 m (Menai Köprüsü) açıklık geçilebilmiştir. Sonraları demir kablodan çok daha güçlü ve esnek olan çelik kabloların üretimi sayesinde, günümüzde Japonya’daki Akashi Köprüsü ile iki kilometre açıklık sınırına başarı ile ulaşılmıştır (1998). 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Değerli Konuklar, Resim: www.en.wikipedia.org GOLDEN GATE Köprüsü, San Francisco, ABD, 1937 Tasarım: John Augustus Roebling / 486 m Açıklıklı Asma Köprü 102 Tasarım: Othmar Amman / 1280 m Açıklıklı Asma Köprü 9/4 Ersin Arıoğlu Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Resim: www.geograph.org.uk (C: David Wright) HUMBER Köprüsü, Ġngiltere, 1981 “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Önümüzdeki 20 sene içinde, asma köprüler 2.800 m’yi rahatlıkla zorlayacaktır. 9/3 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Modern Zaman olarak tanımladığımız son 150 yıl içinde, yaklaşık 10 kat artan açıklık gelişiminin, rüzgâr direncini artıran tasarımlara ve günümüzdeki yüksek mukavemetli çelik kablo üretim bilgimize bakarak, açıklık gelişiminin çok daha ileri gideceğini tahmin etmek zor değildir. Resim: www.yokogawa-bridge.co.jp AKASHI KAIKYO Köprüsü, Japonya, 1998 Tasarım: Freeman Fox & Partners / 1410 m Açıklıklı Asma Köprü 9/5 Ersin Arıoğlu 1991 m Açıklıklı Asma Köprü 9/6 Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” EĞĠK ASKILI KÖPRÜ AÇIKLIKLARININ GELĠġĠMĠ Sutong (2008, 1,088m) Stromsund (1955, 182m) 1.500 1.000 500 1 9 7 8 6 2 3 5 4 Yıllar 0 1800 1850 1900 1950 2000 2050 1 Stromsund Köprüsü 1955 182 m Çelik Tabliye 6 Yangpu Köprüsü 1993 2 Thedor Heuss Köprüsü 1957 260 m “ 7 Normandiya Köprüsü 1995 856 m “ 3 Neuenkamp Köprüsü 1971 350 m “ 8 Tatara Köprüsü 1999 890 m “ 4 Saint Nazaire Köprüsü 1974 404 m “ 9 Sutong Köprüsü 2008 1,088 m “ 5 Annacis Köprüsü 1986 465 m 602 m Çelik Tabliye Kompozit Tabliye 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Değerli Konuklar, 2.000 Açıklıklar (m) 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 2.500 Resim: www.en.wikipedia.org STRÖMSUND Köprüsü, Ġsveç, 1955 Tasarım: Franz Dischinger / 182 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü 10/2 10/1 Ersin Arıoğlu Resim: www.motorhometrips.blogspot.com SAINT NAZAIRE Köprüsü, Fransa, 1974 “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Eğik askılı köprü tipi, İkinci Dünya Savaşı sonrası altyapısını yeniden kurmaya çalışan Almanya’da, ekonomik ve güvenli köprülerin hızla inşası için geliştirilmiştir. “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Eğik askılı köprü fikri basit olmasına rağmen, ancak askı kablolarının belirli özelliklerde üretilmesinden sonra gerçekleşebilmiştir. Kablolar, sarkmalarını önleyecek belli bir dereceye kadar gerildikten sonra, taşıma işlevinde etkili olmaktadır. Bu nedenle, çok yüksek mukavemetli çelik kabloların üretilmesi gerekmiştir. Ersin Arıoğlu Resim: www.en.wikipedia.org YANGPU Köprüsü, ġangay, Çin, 1993 404 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü 602 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü 10/4 Ersin Arıoğlu Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Resim: www.normandy.frenchestateagents.com NORMANDIYA Köprüsü, Fransa, 1995 “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 126 10/3 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Tabliyesi çelik, betonarme veya öngermeli beton olarak inşa edilebilen eğik askılı köprülerin açıklıkları, 50 yılda yaklaşık 6 kat arttı. Bu, ortalama olarak, her 10 yılda bir yaklaşık 150 m’lik açıklık artışına tekabül ediyor. Asma köprülere göre daha hızlı inşa edilebilen eğik askılı köprülerde, gelişim eğrisini incelediğimizde, açıklık artışının devam edeceğini tahmin etmek zor değil. Önümüzdeki 20 yıl içinde, eğik askılı köprülerin açıklığı 1500 metrelere rahatlıkla ulaşabilecektir. Resim: www.picasaweb.google.com SUTONG Köprüsü, Çin, 2008 1,088 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü Tasarım: Michel Virlogeux / 856 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü 10/5 Ersin Arıoğlu 10/6 Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Daha büyük açıklıkları geçmek için dört temel köprü tipinden bazılarını, kombine etmek artık denenmesi gerekli yeni bir çözüm yolu olarak gözüküyor. Dr. Dischinger 1950’li yıllarda 1400 m açıklıkları zorlamak üzere, kısmi eğik askılı ve kısmi asma kablolu köprüleri birleştiren bir öneri hazırlamıştır. Öneri için henüz uygulama olanağı bulunamamıştır. Benzer bir konsept, Çin’de yürütülen köprü inşaatlarını daha hızlı ve ekonomik hale getirmek için Dr. Tang tarafından önerilmiş olup; küçük ve orta açıklıklı köprülerde başarı ile uygulanmıştır. Dr. Tang klasik eğik askılı ve asma köprülerde birincil taşıyıcı sistemin kablolar ve kuleler olduğunu ifade ederek, tabliyelerin taşımaya yeteri kadar verimli iştirak ettirilmediğini ileri sürmekte ve kısmi eğik askılı veya kısmi asma köprüler tanımını getirmektedir. Bu hesap tarzında, tabliye tam kapasiteyle kullanılarak birincil taşıyıcı sistem haline getirilmektedir. Tabliyenin taşıyamadığı yükler, kablolarla taşınmaktadır. Özellikle öngermeli beton tabliye kullanılarak, bu yöntem ile orta açıklıklı köprülerde büyük ekonomi sağlamak mümkün olmaktadır. 144 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Değerli Konuklar, 11 ASMA ve EĞĠK KABLOLU KÖPRÜ SĠSTEMLERĠ KOMBĠNASYONU (Dischinger-Öneri) Tabliye daha verimli kullanılıyor. E. Arıoğlu Tabliye daha verimli kullanılıyor. KÖPRÜ TĠPLERĠNĠN KOMBĠNASYONU Değerli Köprü Sever Dostlar, “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Müsaadenizle, Messina ve Cebelitarık Boğazlarını geçmek üzere tasarlanan olağanüstü köprülerden, birkaç cümle ile bahsetmek istiyorum. Bunlar, uzun yıllardır planlanan ve köprü mühendislerinin heyecanla izlediği rüya projelerdir. Cebelitarık geçişi alternatifleri arasında en çok ilgi çekeni, 1996’da Prof. T.Y.Lin tarafından önerilen, 14 km uzunluğunda, 5.000 m açıklıklı asma köprülerin, eğik askılarla desteklenerek kulelere asılması ile oluşturulan hibrit köprü çözümüdür. Karma sistem, daha küçük açıklıklı diğer alternatiflere göre de, daha fazla rijit’lik ve daha iyi aerodinamik özellikler sağlamaktadır. Yaklaşık maliyeti 15 milyar $ olarak tahmin edilen köprü için bir inşaat programı henüz ortada yoktur. 144 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Messina Boğazı için 1969’da uluslararası bir yarışma açılmış; yarışmayı 3000 m açıklıklı asma köprü önerisi ile Sergio Musmeci kazanmıştır. Ancak proje o yıllarda “ütopik” bulunmuş ve uygulamaya alınamamıştır. 2006’da köprü tekrar, bu sefer 3300 m açıklıklı olarak tasarlanıp ihale edilmiştir. Fakat inşaatı çeşitli nedenlerle ertelenerek, 2017’de bitecek şekilde planlanmıştır. MESSINA Köprüsü, Ġtalya (Tasarım) 3,300 m Açıklıklı Asma Köprü 12 GIBRALTAR Köprüsü, Fas-Ġspanya (Öneri) Tasarım: T.Y. Lin / 5,000 m Açıklıklı Asma Köprü E. Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” ARTHUR RAVENEL Köprüsü, ABD, 2005 MASHUIHE Köprüsü, Hubei, Çin, 2008 Aynı zamanda inşaat makinalarımızın kapasiteleri de çok yükseldi. Makinaların tahrik enerjileri değişmiş olsa da, fonksiyonları tarihî köprülerin inşa edildiği dönemden çok farklı değil. Makine ve ekipmanlardaki gelişmeler de köprülerin evrimine kayda değer katkıda bulunmadı. Evrime Etki %’si * 149 5 5 10 15 20 45 Resim: www.highestbridges.com KÖPRÜ MÜHENDĠSLĠĞĠNĠN EVRĠMĠNĠ TETĠKLEYEN FAKTÖRLER Evrime Etki %’si * 13/2 13/1 Ersin Arıoğlu TaĢıyıcı Sistem Analizlerindeki GeliĢme ……………………...…......….. ĠnĢaat Makinalarındaki GeliĢme ………………………………..………...….. BaĢarısız Köprü Denemeleri …………………………………………..…….... Öncü Köprü Mühendislerinin Deneme Cesaretleri ……………..… Yoğun Köprü ĠnĢaatları ……………………………………………………...……. Yeni Malzemelerin Köprülerde Kullanılmaya BaĢlanması .…... “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” SHIANZAKA Köprüsü, Japonya, 2005 185 m Açıklıklı Kemer Köprü Asma Köprü Resim: http://en.structurae.de KÖPRÜ MÜHENDĠSLĠĞĠNĠN EVRĠMĠNĠ TETĠKLEYEN FAKTÖRLER Evrime Etki %’si * 5 5 10 15 20 45 Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” PRESIDENTE IBANEZ Köprüsü, Şili, 1966 13/3 Mühendislerin başarısız köprü denemeleri tarih boyunca olagelmiştir. İlk asma köprülerin çoğu, rüzgâr kuvvetlerine yenildiler. İlk betonarme ve öngermeli beton köprülerde, betonun sünmesi, rötresi, davranışı, iyice anlaşılıncaya kadar bazı başarısız köprü inşaatları yapıldı. O başarısızlıkları yaşayan mühendisler çok şey öğrendiler. Onların yılmayıp tekrar deneme azmi ve cesaretleri köprücülüğün gelişimini tetikleyen önemli unsurlardan biri oldu. TaĢıyıcı Sistem Analizlerindeki GeliĢme ……………………...…......….. ĠnĢaat Makinalarındaki GeliĢme ………………………………..………...….. BaĢarısız Köprü Denemeleri …………………………………………..…….... Öncü Köprü Mühendislerinin Deneme Cesaretleri ……………..… Yoğun Köprü ĠnĢaatları ……………………………………………………...……. Yeni Malzemelerin Köprülerde Kullanılmaya BaĢlanması .…... 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo http://en.wikipedia.org KÖPRÜ MÜHENDĠSLĠĞĠNĠN EVRĠMĠNĠ TETĠKLEYEN FAKTÖRLER 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Taşıyıcıları analiz eden metotlar son yıllarda çok gelişti. Ayrıca, ilerleyen bilgisayar teknolojisi, hesap yapma kapasitemizi olağanüstü boyutlara taşıdı. Ancak beklenenin aksine, bu gelişimin köprücülüğümüze dramatik hiçbir etkisi olmadı. Köprücüler, taşıyıcı sistemlerin analizini son 100 yılda geliştirdiler. Hardy Cross metodunun keyfine ancak 50 yıl önce varabildik. 200 m Açıklıklı Betonarme Kiriş Köprü TaĢıyıcı Sistem Analizlerindeki GeliĢme ……………………...…......….. ĠnĢaat Makinalarındaki GeliĢme ………………………………..………...….. BaĢarısız Köprü Denemeleri …………………………………………..…….... Öncü Köprü Mühendislerinin Deneme Cesaretleri ……………..… Yoğun Köprü ĠnĢaatları ……………………………………………………...……. Yeni Malzemelerin Köprülerde Kullanılmaya BaĢlanması .…... 5 5 10 15 20 45 http://highestbridges.com KÖPRÜ MÜHENDĠSLĠĞĠNĠN EVRĠMĠNĠ TETĠKLEYEN FAKTÖRLER Evrime Etki %’si * 13/4 Ersin Arıoğlu TaĢıyıcı Sistem Analizlerindeki GeliĢme ……………………...…......….. ĠnĢaat Makinalarındaki GeliĢme ………………………………..………...….. BaĢarısız Köprü Denemeleri …………………………………………..…….... Öncü Köprü Mühendislerinin Deneme Cesaretleri ……………..… Yoğun Köprü ĠnĢaatları ……………………………………………………...……. Yeni Malzemelerin Köprülerde Kullanılmaya BaĢlanması .…... 5 5 10 15 20 45 Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” YESANHE RIVER Köprüsü, Hubei, Çin, 2009 200 m Açıklıklı Betonarme Kiriş Köprü 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Köprücülüğün gelişim tarihçesini inceledikten sonra, köprü mühendisliğinin evrimini tetikleyen başlıca faktörleri gözden geçirmek anlamlı olacaktır. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Değerli Meslektaşlarım, 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 471 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü http://highestbridges.com KÖPRÜ MÜHENDĠSLĠĞĠNĠN EVRĠMĠNĠ TETĠKLEYEN FAKTÖRLER Evrime Etki %’si * TaĢıyıcı Sistem Analizlerindeki GeliĢme ……………………...…......….. ĠnĢaat Makinalarındaki GeliĢme ………………………………..………...….. BaĢarısız Köprü Denemeleri …………………………………………..…….... Öncü Köprü Mühendislerinin Deneme Cesaretleri ……………..… Yoğun Köprü ĠnĢaatları ……………………………………………………...……. Yeni Malzemelerin Köprülerde Kullanılmaya BaĢlanması .…... 13/5 Ersin Arıoğlu 5 5 10 15 20 45 “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” AÇIKLIK GELĠġĠMĠNĠN TARĠHSEL PERSPEKTĠFTE ÖZETĠ Değerli Konuklar, Son olarak; köprücülüğümüzü en çok geliştiren etkenin yeni malzemelerin kullanılması olduğunu, köprü evrim tarihçesinden açıkça öğrendik. Ahşap yerine taş kullanıldığında kemer köprü açıklıklarının 30~50 m’ye; demirin ilk asma köprülerde kullanılmaya başlamasıyla açıklığın 170 m’ye (Menai – 1826); çeliğin köprülere girmesiyle kiriş köprü tipinde açıklığın hemen 500 m’ye (Firth of Fourth – 1890) ve çelik kablolarla birlikte açıklığın hızla 1000 m’ye (Washington – 1931) yükseldiğini tespit ettik. 129 İnşa Tarihi En Büyük Açıklık [m] (2010) 10 Yıllık Ortalama Gelişim [m] 20 Yılda Ulaşabileceği Tahmini Açıklık [m] Caotienmen Köprüsü 2008 552 6 700 Wanxian Köprüsü 1997 420 25 600 * 1. Kemer Köprüler 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Tarihte, kadim imparatorlukların genişleme dönemleri, endüstri devriminin ilk 100 yılı, İkinci Dünya Savaşı sonrası Avrupa’nın tekrar inşası gibi dönemlerde, altyapı inşaatları paralelinde köprü yapımları da yoğunlaştı. Şimdilerde Çin, olağanüstü bir altyapı inşaatları dönemi yaşıyor. Belki benzeri, gelecekte Hindistan’da, Afrika’da, Ortadoğu’da gözlenecek. Tarihten biliyoruz ki, köprücülüğümüzün gelişmesi için, köprülerin yoğun olarak inşa edilmesi çok etkili ve öğretici oluyor. Evrilmenin derinleşmesinin, köprü inşaatlarının yoğunlaştığı dönemlere rastlaması tesadüf değil. Köprü İsmi 14 Çelik Kemer Betonarme Kemer 2. Kiriş Köprüler Quebec Köprüsü 1917 549 ? 550 Çelik Kutu Kiriş Costa e Silva Köprüsü 1974 300 ? 300 Betonarme Kiriş Shibanpro Köprüsü 2006 330 25 400 3. Asma Köprüler Akashi Kaikyo Köprüsü 1998 1,991 400 2,800 4. Eğik Askılı Köprüler Sutong Köprüsü 2008 1,088 150 1,500 Kombine Köprüler n/a n/a n/a ? 3,000 Çelik Kafes *Son yıllar göz önüne alınarak hesaplanmıştır. “İnşa etmek, taşıyıcı sistem malzemelerini özelliklerine uygun olarak kullanmaktan başka bir şey değildir.” E. Arıoğlu Volter-le-Duc “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” NANNING Köprüsü, Çin, 2009 LIUGUANGHE Köprüsü, Guizhou, Çin, 2001 Tasarım: T.Y. Lin / 300 m Açıklıklı Betonarme Kemer Köprü Diğer taraftan, yapının çevreye uyum sağlaması, yükler altında şekil değiştirmelerin sınırlı olması; hareketli yüklerden doğan titreşimlerin süratle sönümlenmesi gibi bir yığın kısıtları da taşıyıcı sistemin sağlaması gerekir. Köprücüler bir köprüyü kurarken, bu ve benzeri kısıtları dengelemek üzere, binlerce karar alırlar. Karar alırken, çeşitli nedenlerle gerekli tüm bilgilere, hiçbir zaman tam sahip olamazlar. Bu bilgi eksikliğini gidermek üzere, köprülerini oluştururken belirli kabuller ve yorumlar yaparak binlerce fikri tarar, ilişkilerini gözden geçirir, fikirlerin bazılarını seçer, bazılarını reddederler. Bu süreç olağanüstü heyecan vericidir. 1. 2. 3. 4. Ersin Arıoğlu 174 5. Estetik 1. ĠĢlevsel 2. Sağlam, Güvenli, Uzun Ömürlü 3. Kolay Kurulum ve Yüksek Kalite 4. Ekonomik (ön yatırım + işletme ve bakım) • • • • Kendi İçinde ve Çevre ile Uyum Rijitlik Dağılımında Denge Düzen / Simetri / Karşıtlık Ritm / Renk “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” WILDE GERA Köprüsü, Almanya, 2001 SEVILLE Köprüsü, Kanada, 1992 252 m Açıklıklı Kemer Köprü Tasarım: Santiago Calatrava / 200 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü Resim: www.en.broer.no KÖPRÜ KURULUMUNDA ÖLÇÜTLER 5. Estetik 1. ĠĢlevsel • Sadelik 2. Sağlam, Güvenli, Uzun Ömürlü • • • • 3. Kolay Kurulum ve Yüksek Kalite 15/3 • Sadelik Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Kendi İçinde ve Çevre ile Uyum Rijitlik Dağılımında Denge Düzen / Simetri / Karşıtlık Ritm / Renk KÖPRÜ KURULUMUNDA ÖLÇÜTLER 5. Estetik 1. ĠĢlevsel 2. Sağlam, Güvenli, Uzun Ömürlü 3. Kolay Kurulum ve Yüksek Kalite 4. Ekonomik (ön yatırım + işletme ve bakım) 15/4 Ersin Arıoğlu • Sadelik • • • • Kendi İçinde ve Çevre ile Uyum Rijitlik Dağılımında Denge Düzen / Simetri / Karşıtlık Ritm / Renk Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Ancak iki zorluğum var. Birincisi, bu heyecanlı serüveni betimlemek için benim gibi mütevazi bir mühendis konuya ne kadar uygun. İkinci engel sunu zamanı. Yine de genç köprücülere kendi serüvenlerini daha iyi betimlemek için cesaret verebileceğimi umuyorum. Resim: www.opacengineers.com KÖPRÜ KURULUMUNDA ÖLÇÜTLER 15/2 15/1 4. Ekonomik (ön yatırım + işletme ve bakım) Konuşmamın ikinci bölümünde, köprücülüğü sanat’a dönüştüren karar süreçleri hakkında bazı fikirlerimi sizle paylaşmayı hedefliyorum. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Resim: www.highestbridges.com KÖPRÜ KURULUMUNDA ÖLÇÜTLER KÖPRÜ KURULUMUNDA ÖLÇÜTLER 5. Estetik ĠĢlevsel 5. • Estetik 1. ĠĢlevsel Sadelik Sadelik Sağlam, Güvenli, Uzun Ömürlü • • Kendi İçinde ve Çevre ile Uyum 2. Sağlam, Güvenli, Uzun Ömürlü • Kendi İçinde ve Çevre ile Uyum • Rijitlik Dağılımında Denge Kolay Kurulum ve Yüksek Kalite • Rijitlik Dağılımında Denge 3. Kolay Kurulum ve Yüksek Kalite • Düzen / Simetri / Karşıtlık • Düzen / Simetri / Karşıtlık • Ritm / Renk Ekonomik (ön yatırım + işletme ve bakım) • Ritm / Renk 4. Ekonomik (ön yatırım + işletme ve bakım) 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Yapı sahipleri, ilk yatırım ve işletme maliyetlerinin elden geldiğince düşük olmasını isterler. Öte yandan yapının dayanıklı ve sağlam, güven veren, hızla inşa edilebilen ve kamuoyunca güzel olarak kabul gören bir yapı olmasını beklerler. Bu iki beklenti grubu çelişiktir, birbirini aynı yönde desteklemez. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Değerli Konuklar, 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 240 m Açıklılı Betonarme Kiriş Köprü CLIFTON Köprüsü, İngiltere, 1864 214 m Açıklıklı Asma Köprü Resim : http://en.wikipedia.org KÖPRÜ KURULUMUNDA ÖLÇÜTLER 1. ĠĢlevsel 2. Sağlam, Güvenli, Uzun Ömürlü 3. Kolay Kurulum ve Yüksek Kalite 4. Ekonomik (ön yatırım + işletme ve bakım) 15/5 Ersin Arıoğlu 5. Estetik • Sadelik • • • • Kendi İçinde ve Çevre ile Uyum Rijitlik Dağılımında Denge Düzen / Simetri / Karşıtlık Ritm / Renk “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Köprünün değerini öngörmek, çok daha bulanık kabulleri gerektirir. Bu değeri hesaplarken mühendisler 4 faktör gözetirler: Köprünün işlevsel ticari değeri, politik değeri, estetik ve toplumsal değeri. Birinci faktör dışında, diğerlerinin köprü değerine katkısını ölçülebilir olarak hesap etmek zordur. Köprülerin ticari değeri, kullanım ücreti ve kullanıcı sayısı ile doğru orantılıdır. Yaşam seviyesi yükseldikçe kullanım ücretinin değeri de artabilir. Bugün yapılabilirliği bulunmayan köprüler, gelecekte ticari değeri artarak, yapılabilir hale gelebilir. 167 Resim: www.highestbridges.com KÖPRÜNÜN DEĞERĠ KÖPRÜNÜN MALĠYETĠ Ticari +Politik+Toplumsal+Estetik Planlama+Ġstimlak+Yatırım+ĠĢletme 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo “Mühendislik mümkün olanın sanatıdır.” Santiago Calatrava 255 m Açıklıklı Çelik Kiriş Köprü MILLAU Köprüsü, Fransa, 2004 Ersin Arıoğlu Resim: www. en.wikipedia.org KÖPRÜNÜN DEĞERĠ KÖPRÜNÜN MALĠYETĠ Ticari +Politik+Toplumsal+Estetik Planlama+Ġstimlak+Yatırım+ĠĢletme Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” ZDAKOVSY Köprüsü, Çek Cumhuriyeti, 1965 330 m Açıklıklı Kemer Köprü Resim: www.highestbridges.com “Mühendislik mümkün olanın sanatıdır.” “Mühendislik mümkün olanın sanatıdır.” Santiago Calatrava Santiago Calatrava KÖPRÜNÜN DEĞERĠ KÖPRÜNÜN MALĠYETĠ Ticari +Politik+Toplumsal+Estetik Planlama+Ġstimlak+Yatırım+ĠĢletme AUBURN-FORESTHILL Köprüsü, ABD, 1973 263 m Açıklıklı Çelik Kafes Köprü Resim: www.highestbridges.com Ersin Arıoğlu “Mühendislik mümkün olanın sanatıdır.” “Mühendislik mümkün olanın sanatıdır.” Santiago Calatrava Santiago Calatrava KÖPRÜNÜN DEĞERĠ KÖPRÜNÜN MALĠYETĠ Ticari +Politik+Toplumsal+Estetik Planlama+Ġstimlak+Yatırım+ĠĢletme 16/4 16/3 “Mühendislik mümkün olanın sanatıdır.” “Mühendislik mümkün olanın sanatıdır.” Santiago Calatrava Santiago Calatrava Tasarım: Michel Virlogeux / 342 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü 16/2 16/1 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Bir köprünün yapılmasına rasyonel olarak karar verilmesi için, yaratacağı değerin, maliyetinden yüksek olması şarttır. Günümüzde köprünün maliyet kalemleri arasında; planlama, ön yatırımın faizleri (kapital değeri), inşaat ve işletme maliyetleri, istimlak giderleri ve benzeri kalemler yer alır. Her ne kadar, uzaktan bakıldığında karar sürecinin objektif gerçeklere dayandığı zannedilse bile, bütün hesaplar binlerce kabule dayanır ve sonuçların çoğu sübjektiftir. PIAVE Köprüsü, Veneto, Ġtalya, 1985 Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Köprücüler, köprüyü kağıda çizmeden ve arazide kurmadan önce, zihinlerinde kurarlar. Bu üç kurgu da birbiri ile hiçbir zaman tam örtüşmez. İşte, işin sanat yönü burasıdır. Zihinde, kağıt üzerinde ve arazide kurulan köprüleri birbiriyle örtüştürmedeki başarı, köprücülüğü sanata, mühendisini de sanatkâr’a çevirir. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Değerli Konuklar, 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” TIELUOPING Köprüsü, Hubei, Çin, 2009 322 m Açıklıklı Betonarme Tabliyeli Eğik Askılı Köprü Resim: www.highestbridges.com “Mühendislik mümkün olanın sanatıdır.” “Mühendislik mümkün olanın sanatıdır.” Santiago Calatrava Santiago Calatrava KÖPRÜNÜN DEĞERĠ KÖPRÜNÜN MALĠYETĠ Ticari +Politik+Toplumsal+Estetik Planlama+Ġstimlak+Yatırım+ĠĢletme 16/5 Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Söylemek istediklerimi biraz daha derinleştirebilmek için, bir kavrama daha ihtiyacımız olacak: Sanat Eğer mesleğini icra eden birisi, işi ile ilgili yeteneklerini bilinçle kullanıyor ve hayal gücü ile sorunlarına yaratıcı çözümler bulabiliyorsa, mesleğini sanat’a çeviriyor demektir. Bu noktada, ortaya felsefi bir soru atılabilir: Mesleğin kendisi mi sanattır, yoksa mesleği uygulayan mı onu sanata çevirir? Ben, iki teze de inanıyorum. Hem köprü mühendisliği kesinlikle sanat; hem de mesleğini sanatkârane uygulayan büyük mühendisler ve köprücüler var. Onlar uygarlığımızın kilometre taşlarını döşüyorlar. 151 “Mühendisler estetik kaygılarından ve mimarlar vinçlerin türünden söz ediyorlarsa, doğru yoldayız demektir.” Ove Arup 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo “Mühendisler estetik kaygılarından ve mimarlar vinçlerin türünden söz ediyorlarsa, doğru yoldayız demektir.” Ove Arup Tasarım: Johann Andreas Schubert / Kemer Köprü Resim: www.en.wikipedia.org PONTE JUSCELINO KUBITSCHEK Köprüsü, Brezilya, 2002 Tasarım: Alexandre Chan / 240 m Açıklıklı Kemer Köprü Resim: www.en.wikipedia.org Ersin Arıoğlu Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” VERRAZANO NARROWS Köprüsü, New York, ABD, 1964 Tasarım: Othmar Amman / 1298 m Açıklıklı Asma Köprü Resim: www.museumplanet.com 17/3 “Mühendisler estetik kaygılarından ve mimarlar vinçlerin türünden söz ediyorlarsa, doğru yoldayız demektir.” Ove Arup “Mühendisler estetik kaygılarından ve mimarlar vinçlerin türünden söz ediyorlarsa, doğru yoldayız demektir.” Ove Arup Ersin Arıoğlu “Mühendisler estetik kaygılarından ve mimarlar vinçlerin türünden söz ediyorlarsa, doğru yoldayız demektir.” Ove Arup “Mühendisler estetik kaygılarından ve mimarlar vinçlerin türünden söz ediyorlarsa, doğru yoldayız demektir.” Ove Arup 17/2 17/1 “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Doğa gerçekleri ile uğraşan bilim insanları ve insan ihtiyaçları ile uğraşan meslek insanları. GEOLTZSCHTALBRUECKE Köprüsü, Almanya, 1851 TING KAU Köprüsü, Hong Kong, 1998 475 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü Resim: http://en.wikipedia.org 17/4 “Mühendisler estetik kaygılarından ve mimarlar vinçlerin türünden söz ediyorlarsa, doğru yoldayız demektir.” Ove Arup “Mühendisler estetik kaygılarından ve mimarlar vinçlerin türünden söz ediyorlarsa, doğru yoldayız demektir.” Ove Arup Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Eski zamanlarda çok şeyi bilenler vardı. Bilgileri hem doğayı, hem de insanları kapsıyordu. Onlara “aklını, kalbindeki insan ve doğa sevgisi ile genişleten” anlamında bilge denirdi. İnsanlık zaman içinde bilgisini genişlettikçe, gördü ki, bilmedikleri de çok büyük hızla genişliyor. Bu çelişki ile başa çıkmak üzere, meslekler ve meslek insanları oluşmaya başladı. Bugün meslekleri, kalın çizgilerle, iki gruba ayırmak mümkün. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Değerli Konuklar, 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” INCHEON GRAND Köprüsü, G. Kore, 2009 Eğik Askılı Köprü Resim: www.macquarie.com 17/5 “Mühendisler estetik kaygılarından ve mimarlar vinçlerin türünden söz ediyorlarsa, doğru yoldayız demektir.” Ove Arup “Mühendisler estetik kaygılarından ve mimarlar vinçlerin türünden söz ediyorlarsa, doğru yoldayız demektir.” Ove Arup Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Ufak bir ayrıntı daha. Bilimci kuramını açıklar açıklamaz; bilimin doğası gereği, bütün meslektaşları kuramı yıkmak için ellerinden geleni yaparlar. Lütfen söyler misiniz, köprü kurulduktan sonra, onu yıkmağa çalışan meslektaş gördünüz mü hiç? Köprücüler birbirlerini tanımaksızın; köprüyü ayakta tutmak için; zamanın derinliğinde nöbet tutarlar. 225 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo 110 m Açıklıklı Owerdose Eğik Askılı Köprü “Bilim adamı doğada saklı bilgiyi keşfeder. Mühendis hiç ortada olmayanı oluşturur.” A. Einstein BALINGHE Köprüsü, Guizhou, Çin, 2009 1,088 m Açıklıklı Asma Köprü Resim: www.highestbridges.com 18/2 Ersin Arıoğlu 18/3 “Bilim adamı doğada saklı bilgiyi keşfeder. Mühendis hiç ortada olmayanı oluşturur.” A. Einstein “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo ERASMUS Köprüsü, Rotterdam, Hollanda, 1996 280 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü ZEZERE RIVER Köprüsü, Portekiz, 1995 180 m Açıklıklı Betonarme Kiriş Köprü Resim: www.highestbridges.com 18/4 Ersin Arıoğlu CASTELLAZ Köprüsü, Ġtalya 100 m Açıklıklı Kemer Köprü 18/5 Ersin Arıoğlu “Bilim adamı doğada saklı bilgiyi keşfeder. “Bilim adamı doğada saklı bilgiyi keşfeder. Mühendis hiç ortada olmayanı oluşturur.” Mühendis hiç ortada olmayanı oluşturur.” A. Einstein A. Einstein “Bilim adamı doğada saklı bilgiyi keşfeder. Mühendis hiç ortada olmayanı oluşturur.” A. Einstein Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Resim: www.highestbridges.com “Bilim adamı doğada saklı bilgiyi keşfeder. Mühendis hiç ortada olmayanı oluşturur.” A. Einstein Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Bilimcilerin önerdikleri kuramla ilgili hiçbir sorumluluğu yoktur. Hatta keşiflerini ne zaman tamamlayacakları hakkında bilgi de veremezler. Bilimcilerin hedefi mükemmele ulaşmaktır. Bu nedenle, herşeyi ispatlandıklarına inanmadan kuramlarını açıklamazlar. Mühendisler ise verdikleri her karardan sorumludurlar. Köprülerini bütçe sınırları içinde ve söz verdikleri zaman aralığında bitirmekle yükümlüdürler. Mühendislikte “doğru” ve “yanlışın” yeri yoktur. “verimli” ve “daha az verimli” sonuçlar vardır. Mühendisler mükemmelin değil, “mümkün olan en güzelin” peşindedirler. Mühendisin hedefinde; doğru olarak kabul edilebilir, makul olan, ölçüyü aşmayan, onaylanabilir ve verimli sonuçlara ulaşmak vardır. En az bu nedenlerle mühendislik bilim değil, sanattır. VIVEKANANDA Köprüsü, Kalküta, Hindistan , 2007 Resim: www.ibtengineers.com 18/1 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Mühendisler ise, insan ihtiyaçlarını gidermeğe çalışırlar. İnsan ihtiyaçları için tek çözüm yoktur. Birbirine alternatif birçok çözüm olabilir. Onların keşif yapmak gibi bir dertleri de yoktur. Adeta hiç yoktan tasarlar ve yaparlar. Kısaca icad ederler. Mühendisler bilimden haberdardırlar. Bilimi icadları için çok iyi uygularlar. Ama bilimsiz de var olabilirler. Nitekim birçok kıymetli köprü Newton’un çekim kuramı bilinmeksizin yapılabilmiştir. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Köprücülüğün sanatsal boyutuna biraz daha açıklık kazandırmak üzere, bilimcilik ile ilgili bazı kıyaslar yapmama lütfen müsaade edin. Bilim, doğadaki gerçekleri araştırır. Gerçekler tek’tir ve birçok gerçek olamaz. Bilimcilerin uğraşısı doğada mevcut kuramları keşfetmektir. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Değerli Köprücü Dostlar, HELL GATE Köprüsü, New York, ABD, 1916 Tasarım: Gustav Linderthal / 298 m Açıklıklı Çelik Kemer Köprü Resim: http://captbbrucato.files.wordpress.com 18/6 Ersin Arıoğlu adamısaklı doğadabilgiyi saklı bilgiyi keşfeder. “Bilim adamı“Bilim doğada keşfeder. Mühendis hiç ortada olmayanı oluşturur.” Mühendis hiç ortada olmayanı oluşturur.” A. Einstein A. Einstein “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” CHORDS Köprüsü, Ġsrail, 2008 “Mühendislik, doğa ile matematiğin “Mühendislik, doğa ile matematiğin bağlantısından doğan şölenin seyir kulesidir.” Santiago Calatrava bağlantısından doğan şölenin seyir kulesidir.” Santiago Calatrava Tasarım: Santiago Calatrava / 160 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü Resim : http://en.wikipedia.org 137 m Açıklıklı Betonarme Kemer Köprü SERI WAWASAN Köprüsü, Putrajaya, Malezya, 2003 169 m Açıklıklı Eğik Askılı Köprü Resim: www.panoramio.com 19/3 “Mühendislik, ile matematiğin “Mühendislik, doğa iledoğa matematiğin bağlantısından doğan şölenin seyir kulesidir.” bağlantısından doğan şölenin seyir kulesidir.” Santiago Calatrava Santiago Calatrava “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” FEHMARN SOUND Köprüsü, Danimarka, 1963 “Mühendislik, doğa ile matematiğin “Mühendislik, doğa ile matematiğin bağlantısından doğan şölenin seyir kulesidir.” bağlantısından doğan şölenin seyir kulesidir.” Santiago Calatrava Santiago Calatrava Tasarım: G. Fischer, T. Jahnke ve P. Stein / 240 m Açıklıklı Kemer Köprü Resim : http://en.wikipedia.org 19/4 Ersin Arıoğlu “Mühendislik, doğa ile matematiğin “Mühendislik, doğa ile matematiğin bağlantısından doğan şölenin seyir kulesidir.” bağlantısından doğan şölenin seyir kulesidir.” Santiago Calatrava Santiago Calatrava Ersin Arıoğlu “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Gençler, bazen mühendislik hesaplarını tek başına tasarım gibi algılıyorlar. Bugün çok hızlı işlem yapabilen bilgisayarlarımız ve hassasiyeti yüksek analiz programlarımız var. Matematiği bol algoritmalar, çoğu kere mühendislik heyecanı yaratabiliyor. Sürgülü hesap cetveli dönemi kapandı. Ama binlerce kabule dayanan ve yığınlarca çıktısı olan analizlerin dikkatle irdelenmesi ve yorumlanması gerekli. Bu nedenle usta mühendislerin mertebe hesabı dedikleri değerlendirme yöntemlerine ihtiyacımız hâlâ şiddetle devam ediyor. TARA Köprüsü, Karadağ, 1940 Resim: www.highestbridges.com 19/2 19/1 Ersin Arıoğlu Bu belgelere önemsiz ve gereksiz demek mümkün değil. Tümü önemli. Ancak, hepsi mühendisin kararlarını pekiştiren, içini ferahlatan, yol gösterici olabilen yardımcı avadanlıklardan başka bir şey değil. Onlar köprü değil. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Konuşmamı bitirmeden önce genç mühendislerle dertleşmek istiyorum. Bazen, genç mühendisler; mühendislik hesaplarını, şartnameleri, bilgisayar programlarını ve çıktılarını gereğinden fazla önemsiyorlar. Adeta köprücülüğü bunlardan ibaret sanabiliyorlar. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Değerli Köprücü Gençler, 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Ersin Arıoğlu Bu arada biliyoruz ki şartnameler geçmiş tecrübeleri aktaran metinlerdir. Şartnamelere kesinkes uymak, sorumluluklar için hukuksal kalkan olabilir. Ancak şartnameler, tecrübeler genişledikçe sık sık değişir. Bu gerçeği değerlendiren usta mühendisler; bu nedenle; şartnamenin lafzına değil; mühendislik manasına uymayı şiar (ilke) edinmişlerdir. 156 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” MEI-SHYWE Köprüsü, Tayvan, 1996 Tasarım: T.Y. Lin / 210 m Açıklıklı Kemer Köprü Resim: www.panoramio.com 19/5 Ersin Arıoğlu “Mühendislik, doğa ile matematiğin “Mühendislik, doğa ile matematiğin bağlantısından doğan şölenin seyir kulesidir.” bağlantısından doğan şölenin seyir kulesidir.” Santiago Calatrava Santiago Calatrava Değerli Konuklar, “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” Köprücüler, sonuçlara yeterli yakınsamayla ulaşılıp, ulaşılamadığına tecrübeleri ile karar verirler. Tecrübe bir öğrenme eğrisidir. Hiçbir zaman mükemmel ve kesin değildir. Usta mühendisler tecrübelerinin limitlerini çok iyi bilirler. Tecrübeyi konuşturmak, mühendisliğin zanaatsal yanıdır. Tecrübeyi bilime yaslayarak konuşturmak ve verimli sonuçlar almak ise köprü mühendisliğinin sanatsal boyutudur. SALGINATOBEL Köprüsü, Ġsviçre, 1930 Tasarım: Robert Maillart / 90 m Açıklıklı Betonarme Kemer Köprü Resim: www.ce.jhu.edu 20/1 “Bitirdiği bir taşıyıcıyı tarafsız bir gözle değerlendirip hata bulamayan bir mühendisin duyduğu haz tarif edilemez.” “Bitirdiği bir taşıyıcıyı tarafsız bir gözle değerlendirip Eugene Freysinet hata bulamayan bir mühendisin duyduğu haz tarif edilemez.” Eugene Freysinet Ersin Arıoğlu 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo Öğrendik ki bilim kuramları evrenin her yerinde geçerli ve her denemede hep aynı sonuçları veriyor. Ancak; mühendislikte; bir köprüde alınan sonuçların her köprüde aynı olması mümkün değil. Beklenen sonuçlar; yeterli bir yakınsamayla geçerli olabiliyorsa, mühendisler sonuçtan mutlu oluyorlar. 28 Eylül 2011/ TMMOB Eskişehir Şubesi / Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri–E.A / şo “Köprü Mühendisliğinin Gelişimi ve Sanatsal Özellikleri” SALGINATOBEL Köprüsü, Ġsviçre, 1930 Tasarım: Robert Maillart / 90 m Açıklıklı Betonarme Kemer Köprü Resim: www.ce.jhu.edu 20/2 Ersin Arıoğlu “Bitirdiği bir taşıyıcıyı tarafsız bir gözle değerlendirip hata bulamayan bir mühendisin duyduğu haz tarif edilemez.” “Bitirdiği bir taşıyıcıyı tarafsız bir gözle değerlendirip Eugene Freysinet hata bulamayan bir mühendisin duyduğu haz tarif edilemez.” Eugene Freysinet Büyük ustalar, önce bilimle kozmosdaki büyük senfoniyi ruhlarında duyar; doğanın gizemlerini beyinlerinde ve kaslarında hissederler. Sonra, yüklerin köprüden akarak temele giderken dile getirdikleri sessiz melodiyi dinlerler. Köprüyü ona göre boyutlandırır, rijitliklerinin düzenini kurar, hacimlendirir, özgün ve uzamda donmuş bir müzik gibi; sanat eseri niteliğinde, önümüze koyarlar. Sözün özü söylenecekse: “Köprücülük, köprülerin halinden anlama sanatı” dır. Mühendis olduğumuz, mühendislik yaparak yaşamımızı kazanabildiğimiz ve köprüleri sevdiğimiz için mutlu olmalıyız, kıvanç duymalıyız. Bugün bu nedenlerle buradayız. Selam olsun köprü severlere, selam ve saygı olsun bugünün ve yarının usta köprücülerine. Ersin Arıoğlu, 171 SALGINATOBEL Köprüsü, Ġsviçre, 1930 Tasarım: Robert Maillart / 90 m Açıklıklı Betonarme Kemer Köprü Resim: www.ce.jhu.edu 28 Eylül 2011, Çamlıca Toplam Kelime: 3028 “İyi bir tasarımın en belirgin göstergesi basitliktir.” Eugene Freysinet 20/3
Şişme - Pnömatik Sistemler
