Prof. Dr. Veysel EROĞLU - TC Orman ve Su İşleri Bakanlığı

Transkript

Prof. Dr. Veysel EROĞLU
Bu kitabın tek baskı için yayın hakları,
müellifi tarafından, telif ücreti alınmaksızın
Devlet Su İşleri Vakfı’na verilmiştir.
Yayımcı:
DSİ VAKFI
Anıttepe Mah. İlk Sok. No:28 Yücetepe/ANKARA
Tel: (312) 229 85 61 Faks: (312) 229 84 21
E-posta: [email protected]
Tasarım ve Baskı:
CTA LTD. ŞTİ.
(0312) 222 66 77
ANKARA - 2013
© Her türlü basım ve dağıtım hakkı DSİ Vakfı’na aittir.
İzinsiz olarak kısmen veya tamamen kopyalanamaz ve çoğaltılamaz.
ANKARA / 2013
1
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ÇORUH’UN MAVİ GERDANLIKLARI l
l
l
l
l
l
l
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZLER............................................................................................................................................5-7
GİRİŞ............................................................................................................................................................9
ÇORUH NEHRİ VE ÇORUH HAVZASI........................................................................................... 22
1. ÇORUH NEHRİ VE KOLLARI.....................................................................................................23
2. HAVZANIN TOPRAK VE SU KAYNAKLARI ...........................................................................24
HİDROELEKTRİK ENERJİ VE ÇORUH HAVZASI....................................................................... 26
1.ENERJİ İHTİYACI VE SUYUN TEMİZ GÜCÜ HİDROELEKTRİK .........................................27
2. ENERJİ ÜRETİMİNDE MİLAT....................................................................................................31
3. ÇORUH HAVZASI’NIN ENERJİ POTANSİYELİ......................................................................32
ÇORUH HAVZASI ENERJİ PROJELERİ......................................................................................... 36
1. MURATLI TBMM 85. YIL MİLLİ EGEMENLİK BARAJI VE HES..........................................38
2. BORÇKA BARAJI VE HES...........................................................................................................48
- Yollar ve Köprüler ........................................................................................................................53
3. DERİNER BARAJI VE HES..........................................................................................................58
- Yollar ................................................................................................................................................68
- Köprüler..........................................................................................................................................70
- Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması ............................................................................73
- Çoruh Parkı Rekreasyon Sahası...............................................................................................74
- Endemik Türlerin Taşınması Projesi.......................................................................................76
4. YUSUFELİ BARAJI VE HES .......................................................................................................78
- Yollar ................................................................................................................................................86
- Yeniden Yerleşim Çalışmaları...................................................................................................86
4628 SAYILI KANUN KAPSAMINDAKİ PROJELER................................................................ 94
1. Artvin Barajı ve HES...................................................................................................................96
2. Arkun Barajı ve HES...................................................................................................................98
3. Aksu Barajı ve HES.................................................................................................................. 100
4. Güllübağ Barajı ve HES......................................................................................................... 102
5. Ayvalı Barajı ve HES................................................................................................................ 104
6. İspir Barajı ve HES I-II............................................................................................................. 106
2
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
7. Laleli Barajı ve HES................................................................................................................. 107
8. Altıparmak Barajı ve HES...................................................................................................... 108
9. Bağlık Barajı ve HES................................................................................................................ 108
10. Bayram Barajı ve HES.......................................................................................................... 109
11. Gelintaş Barajı ve HES ........................................................................................................ 110
12. Olur Barajı ve HES................................................................................................................. 112
HAVZA İLLERİNDEKİ DİĞER ENERJİ PROJELERİ.................................................................114
1. Artvin İlindeki Projeler.......................................................................................................... 115
2. Erzurum İlindeki Projeler...................................................................................................... 118
3. Bayburt İlindeki Projeler....................................................................................................... 122
HAVZADAKİ DİĞER ÇALIŞMALAR.............................................................................................124
1. TAŞKIN PROJELERİ ................................................................................................................. 125
2. SULAMA VE İÇMESUYU PROJELERİ................................................................................... 134
3. BÖLGESEL KALKINMA PROJELERİ’NDE ÇORUH HAVZASI......................................... 138
- Doğu Anadolu Projesi (DAP) ................................................................................................ 140
- Doğu Karadeniz Turizm Odaklı Kalkınma Projesi (DOKAP) ...................................... 143
4. METEOROLOJİK FAALİYETLER............................................................................................ 146
5. ORMANCILIK, AĞAÇLANDIRMA VE EROZYON KONTROLÜ...................................... 149
- Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi................................................................... 153
- Çoruh Havza Koruma Eylem Planı...................................................................................... 156
- Orman Köylülerine Destekler............................................................................................... 157
6. MİLLİ PARK, YABAN HAYATI VE EKOTURİZM .................................................................. 158
- Hatila Vadisi Milli Parkı............................................................................................................ 159
- Karagöl Sahara Milli Parkı...................................................................................................... 160
- Sarıkamış Allahuekber Dağları Milli Parkı........................................................................ 161
- Nene Hatun Milli Parkı............................................................................................................ 162
- Camili Biyosfer Rezerv Alanı.................................................................................................. 164
REFAHIN DİĞER ADI: ÇORUH PROJELERİ .............................................................................166
3
l
l
l
l
l
l
l
Deriner Barajı
l
l
l
l
l
4
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Çoruh Havzası’nda yeni bir dünya tesis ediliyor...
Dağları, dereleri, ormanı, yeşili bambaşka Çoruh Havzası’nda dağ nerede biter, bulut nerede başlar belli değildir. Göğe komşu bu topraklarda
mavi ile yeşilin muhteşem dansı, seyrine doyum olmaz eşsiz manzaralar
sunar.
Zengin bitki örtüsü, tabii gölleri ve baraj gölleri ile zengin su kaynakları, çam kokulu yaylaları ile Çoruh Vadisi, tabiatın birçok güzelliğini aynı
anda barındırır. Ancak bölgede hakim zor ve çetin coğrafi şartlar, ne yazık ki uzun yıllar boyunca gelişimine set çekmiştir.
Çoruh Havzası’nda yeni bir dünya tesis etmek, makus talihini değiştirmek için harekete geçtik ve 10 yılda dev projelere imza attık.
Hemen her yerde olduğu gibi Çoruh Havzası’nda da tarihi rekorların
sahibi olduk. Yalnız ülkemizin değil, Dünya’nın en hızlı nehirlerinden birine ilk altın gerdanlığı biz taktık. Muratlı Barajı ile başlattığımız ilkleri
gerçekleştirme geleneğimize, Borçka Barajı ve sonra da ülkemizin halihazırda en yüksek barajı olan Deriner Barajı ile devam ettik.
Mescit Dağları’ndan Karadeniz’e çağlayarak akan Çoruh’un enerji potansiyelinden faydalanmak, suyu enerjiye ve ışığa çevirmek için gece
gündüz demeden çalıştık. Hayalleri gerçeğe dönüştürmek üzere çıktığımız bu yolda, bir ilke daha imza atarak dev bir projenin ilk harcını
kardık. Dünya’nın en yüksek 3. barajı olacak Artvin Yusufeli Barajı’nın
temelini attık. İnşallah tamamlayarak vatandaşımızın hizmetine sunmak da bize nasip olur.
Ülkemiz ve bölge için hayati önem taşıyan Çoruh projeleri, bir kalkınma
mücadelesinin diğer adı, ülkemizin ve insanımızın aydınlık geleceğinin
teminatıdır.
Türkiye’ye ufuk açmak, aydınlık bir kapı aralamak için büyük düşünüyor,
büyük hedefler belirliyor ve bu büyük hedeflere ulaşmak için de büyük
adımlar atıyoruz. Türkiye durmadan değişiyor, gelişiyor ve belirlediği
hedeflere kararlılıkla ilerliyor. Biz de bu potansiyele, dinamizme inanıyor
ve bunun gereğini yapıyoruz. Çünkü artık kaybedecek zamanımız yok.
Milletimizin desteğini arkamıza alarak köylerimizi, ilçelerimizi hizmetlerle, eserlerle buluşturmak için ilk günkü aynı heyecanla çalışmaya
devam edeceğiz. Bu vesileyle, bölgede bugüne kadar gerçekleştirilen
bütün projelerde emeği geçen herkese teşekkür ediyorum.
Recep Tayyip ERDOĞAN
T.C. Başbakanı
5
l
l
l
l
l
l
Borçka Barajı
l
l
l
l
l
6
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Çoruh’un mavi gerdanlıklarını birer birer takıyoruz...
Çoruh Havzası; yayla kokulu çiçeklere can suyu akarsuları, Dünya’yı imrendiren zengin bitki ve hayvan çeşitliliği ile asırlık bir tarihi ve kültürel
mirası bağrında saklar.
Heybetli ve dumanlı dağların böldüğü havzada; Çoruh Nehri, zümrüt
yeşili tabii ormanların arasından köpük köpük akıp derin vadilerden
çağlayanlar halinde dökülür. Yükseklerden çılgınca akan, ülkemizin en
hızlı nehri Çoruh’un muhteşem bir enerji potansiyeli vardır ancak yazık
ki bölgenin potansiyeli uzun süre harekete geçirilememiş, tabii kaynakları değerlendirilememiştir.
Çoruh Havzası, 21. asra dev enerji yatırımları ve barajlarla girdi. Çoruh’a
birer birer mavi gerdanlıklarını takıyoruz. Çoruh’un ilk altın gerdanlığı Muratlı Barajı’nı 2005 yılında, Borçka Barajı’nı 2007 yılında, Deriner
Barajı’nı ise 2012 yılında hizmete açtık. Çoruh artık çılgın akmayacak.
20-30 sene öncesine kadar elle kanal açılan Türkiye’nin geldiği noktayı
anlamak için tek başına Deriner Barajı’na bakmak yeterlidir. Artık dev
vinçlerle çetin arazi şartlarına rağmen sadece ovalar değil, dağlar da
nakış gibi işleniyor.
Havzanın en büyük projesi olan Yusufeli Barajı’nın temelini atmak da
bize nasip oldu. Ülkemizin en yüksek barajı, Çoruh Vadisi’nde yükseliyor. Yusufeli Barajı, aynı zamanda kendi sınıfında Dünya’nın en yüksek
ilk 3 barajından biri olacak. İnşallah bu dev eseri 2018 yılında ülkemize
kazandıracağız.
Çoruh üzerinde bir inci misali dizilecek bu barajların tamamlanması,
havzaya “göller bölgesi” vizyonu da katacaktır. Oluşacak baraj gölleri su
sporlarından balıkçılığa kadar çeşitli faaliyetlere de imkan tanıyacaktır.
Ekonomik ve sosyal kalkınmaya odaklanmış, toplum refahını artırmayı
hedefleyen Çoruh Projeleri, güçlü ve kalkınmış bir Türkiye hedefi doğrultusunda atılmış önemli birer adımdır.
Bu büyük projelerde emeği geçenleri canı gönülden tebrik ediyor, yürüttüğümüz bütün bu çalışmalarda bizlerden desteğini esirgemeyen herkese şükranlarımızı sunuyorum.
10 yıl boyunca en güzeli yakalamak için çalıştık, daha güzeli yakalamaya da gayret edeceğiz. Ülkemize hizmet etmeye, yeni eserler kazandırmaya devam edeceğiz.
T.C. Orman ve Su İşleri Bakanı
7
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
8
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
GİRİŞ
Çoruh Nehri; ülkemizin kuzeydoğusunda, eteklerinde yeşilin
başından sisin eksik olmadığı aşılmaz gibi görünen dağların
arasında, kimi zaman nazlı bir gelin gibi salınır, kimi zamansa
coşkusunu bembeyaz köpüklere katıp şelaleler boyunca dökülür Karadeniz’e.
Çoruh Destanı’nda
“Barhal’dan Batum’a bir nehir çağlar,
Yatağı yalçın kayalar, yastığı dağlar,
Kim bilir kaç yıl geçti, nice asırlar çağlar,
Bir hasret türküsü söyler ki yürek dağlar”
dizeleri ile tarif edilen Çoruh, akışı esnasında coğrafi şartların da
tesiri ile dev bir enerji potansiyeli ortaya çıkarır.
Çoruh Havzası’nın yıllık yaklaşık 16 milyar kilowatt.saatlik (kWh)
enerji potansiyeli Türkiye’de üretilen toplam enerjinin %6’sını,
hidroelektrik enerjinin ise yaklaşık %25’ini oluşturacaktır. Ancak
baraj yapılmadığından bu potansiyel yıllarca değerlendirilemediği gibi her yıl yaklaşık 1 milyar m3 toprağımız da denize
taşınmıştır.
Ülkemizin bütün su kaynakları gibi Çoruh’un bu muhteşem potansiyelini enerjiye dönüştürmede son 10 yılda büyük mesafe
kat ettik. Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın Çoruh projelerinin bir an önce hayata geçirilmesi yönündeki talimatlarıyla
2003 yılından itibaren adeta bir seferberlik başlattık.
Çoruh projeleri ile ülkemizin en dağlık bölgelerinden birinde
deli taylar gibi denize koşan, yıkmadığı kayalık, aşmadığı engel
kalmamış Çoruh’un azgın suları artık lambalarımıza ışık, ülkemize refah olarak dönecek. Çoruh’un barajları bereket ve refahı
depolayarak hem bölgenin, hem de ülkemizin kalkınmasına
büyük fayda sağlayacaktır.
Üstelik inşa edilen barajlar sadece elektrik üretmekle kalmayacak. İnşa edilen yollar, yapılan ağaçlandırma çalışmaları ile bölgeyi taşkınlardan koruyacak, erozyonla toprak kaybının önüne
geçecek, çevre illere içmesuyu da sağlayacaklar.
9
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Çoruh’un
İlk Mavi Gerdanlığı:
Muratlı Barajı ve HES
Hırçın akan Çoruh’un ilk gerdanlığı olan Muratlı Barajı’nı hızlandırdığımız
çalışmalar neticesinde tamamlayarak 29 Haziran 2005 tarihinde Başbakanımız
Recep Tayyip Erdoğan’ın teşrifleri ile hizmete açtık.
2005 senesi güzel bir tesadüfle Türkiye Büyük Millet Meclisi’mizin kuruluşunun
da 85. yıldönümüydü. Baraja bu cihetle Muratlı TBMM 85. Yıl Milli Egemenlik
Barajı ve Hidroelektrik Santrali adını verdik. Milli egemenliğin her açıdan
bağımsızlıkla mümkün olduğu nazarı dikkate alındığında enerjide dışa
bağımlılığın azaltılmasına katkıda bulunacak bu tesisin adı da ayrı bir mana
ifade etmektedir.
Dünya’nın en hızlı akan nehirlerden birini ilk dizginleyen tesis olan Muratlı
TBMM 85. Yıl Milli Egemenlik Barajı ve Hidroelektrik Santrali ile yılda 444 milyon
kWh enerji elde edilmektedir.
10
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Muratlı Barajı Açılışı - 29 Haziran 2005
l
11
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Dev Projelere Devam:
Borçka Barajı ve HES
Ülkemizin sürekli artan enerji ihtiyacının karşılanmasına önemli katkıda
bulunacak Çoruh Nehri’nin 2. altın gerdanlığı olan Borçka Barajı ve HES’i
de 8 Nisan 2007 tarihinde Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın teşrifleri
ile milletimizin hizmetine sunmanın haklı gururunu yaşadık.
Çoruh Nehri ile Murgul Çayı’nın birleşiminde inşa edilen 146 m yüksekliğe
sahip olan baraj, Türkiye’nin geleceği için çok önemli projeler demetini
oluşturan “Çoruh Havzası” projelerinden biridir.
12
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Borçka Barajı Açılışı - 8 Nisan 2007
13
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Ülkemizin
En Yüksek Barajı
Çoruh Üzerinde Yükseldi:
l
Deriner Barajı ve HES
Deriner Barajı Açılışı - 12 Aralık 2012
l
14
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Deriner Barajı Ziyareti - 13 Haziran 2013
l
Sahip olduğu 249 m gövde yüksekliği ile hâlihazırda Türkiye’nin en yüksek
barajı olan Deriner Barajı da 12.12.2012 tarihinde Sayın Başbakanımız
tarafından hizmete açıldı.
Hem bölge hem Türkiye için çok önemli olan ülkemizin gurur projesi
Deriner Barajı’nı Sayın Cumhurbaşkanımız ile ziyaret ettik.
Deriner Barajı için 100 km’den fazla yol ile son teknoloji ürünü köprüler
de inşa ettik. Bir mühendislik harikası olan baraj, Türkiye’ye büyük
ekonomik katkı sağlayacak.
Balıkçılık ve iklimin olumlu şekilde değişmesi ve turizmin gelişmesine
katkıda bulunacak barajın yapımında arazi şartları dolayısıyla büyük
zorluklar çektik ancak böyle muhteşem bir tesisi bitirmiş olmanın
gururuyla bütün yorgunluğumuzu unuttuk.
15
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Dünya’nın 3. En Yüksek
Barajı Çoruh’ta İnşa Ediliyor:
Yusufeli Barajı ve HES
16
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Yusufeli Barajı Temel Atma- 26 Şubat 2013
l
Çoruh’a 3 mavi gerdanlığı da takmak gibi Dünya’nın en yüksek 3., Türkiye’nin ise en
yüksek barajı olacak Artvin Yusufeli Barajı’nı başlatmak da bize nasip oldu.
26 Şubat 2013 tarihinde Yusufeli Barajı’nın temelini Artvin’e canlı bağlantı ile Ankara’dan
attık.
Yusufeli Barajı, Çoruh Havzası’nda inşa edilecek en büyük proje olacaktır. Milli ekonomiye
yılda 330 milyon TL fayda sağlayacak dev projenin inşaatı boyunca ortalama 1.000 kişi
istihdam edilerek yöre ekonomisine de büyük katkıda bulunulacaktır.
Yeni ve Muhteşem
Bir Yusufeli İnşa Edilecek...
Yürüttüğümüz projelerde desteğini bizden esirgemeyen Sayın Başbakanımız Yusufeli
Barajı’nın temel atma merasiminde, barajdan etkilenecek ilçenin yeniden yerleşimi ve
ihyası için bir kez daha talimat verdiler.
Yeniden Yerleşim Eylem Planı çerçevesinde belirlenen alanda, ilgili bütün kurum ve
kuruluşlarla işbirliği içinde vatandaşlarımızın da güven ve desteğiyle muhteşem bir
Yusufeli inşa edeceğiz. Yörenin coğrafi şartlarına uygun konutları, okul ve hastane gibi
kamu binaları, yeşil alanları ve sosyal faaliyet imkanları ile yeni yerleşim yeri bütün
kesimlerin ihtiyaçlarına cevap verecektir.
17
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Çoruh Havzası’nda
Toprağı da Koruyoruz
Cevizli Köyü - Şavşat - Artvin
18
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Artvin, Erzurum ve Bayburt illerinde, ülkemiz yüzölçümünün %3’üne yakınını kaplayan
Çoruh Havzası’nda zirai topraklar geniş değildir. Yağış rejiminin düzensiz olduğu, vadilerle parçalanmış dağlık bir bölge olan havzada taşkın ve sel riski de yüksektir.
Havzanın kısıtlı toprak kaynaklarını korumak ve taşkın riskini azaltmak maksadıyla taşkın koruma tesisleri inşa edilmektedir.
Son 10 yılda Çoruh Havzası’nda Artvin’de 32 adet, Erzurum’da 55 adet ve Bayburt’ta
da 16 adet taşkın tesisi tamamlanarak yerleşim yerleri ve zirai araziler taşkından korunmuştur. Ayrıca Artvin’de 23 adet, Erzurum’da 20 adet, Bayburt’ta ise 18 adet taşkın
koruma tesisinin inşaatına devam ediyoruz.
Misal olarak 24 Şubat 2012 tarihinde, Deriner Barajı Yan Dereleri ve Rezervuar Islahı
Projesi’nin yanı sıra 8 adet taşkın koruma tesisinin de temelini atmıştık. 2’si tamamlanan tesislerin diğerleri için çalışmaları sürdürüyoruz.
Erozyona en fazla maruz kalan bölgelerden biri olan havzada uygulamaya başladığımız Havza Koruma Eylem Planı ile Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi de tabii
kaynakların muhafazası açısından büyük önem arz etmektedir. Projelerle erozyonun
önlenmesinin yanı sıra ziraat, arıcılık gibi faaliyetlerle halkın gelir seviyesinin yükseltilmesi de hedeflenmektedir.
Aydıncık Köyü - Bayburt
Havzanın ziraate uygun arazilerinde de sulama tesisleri inşa ediyoruz. Erzurum’da Daphan Ovası Cazibe Sulaması, Demirdöven Sulaması ve Pasinler Regülatörü Sulaması ile
suya hasret münbit ovalara bereket kattık. Başköy Barajı ve Sulaması ile Sakalıkesik
Ovası Sulaması gibi önemli projelerin de çalışmaları devam ediyor.
Kemalpaşa - Artvin
İspir - Erzurum
l
Danakıran Deresi - Bayburt
l
19
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Çoruh Havzası’nda
Bölgesel Kalkınmaya
Öncelik Veriyoruz
20
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Kırsal yerleşimin ağırlık olduğu Çoruh Havzası’nın potansiyelini ortaya çıkarmak ve insanımızın hizmetine daha hızlı bir şekilde sunmak adına bölgesel kalkınma projeleri
geliştiriyor ve uyguluyoruz.
Havzanın bir kısmını kapsayan Doğu Anadolu Projesi (DAP) ile binlerce dekar araziyi
suya kavuşturacağız.
Doğu Karadeniz Turizm Odaklı Kalkınma Projesi (DOKAP) ile de başta yayla turizmi olmak üzere bölgenin turizm potansiyelini harekete geçiriyoruz
Dünya’yı kıskandıracak, adeta cennetten birer köşe gibi duran gölleri, yaylaları, ormanları ile Çoruh Havzası bir cazibe ve çekim mekanıdır.
Bölge için hayati önem taşıyan Çoruh Havzası Projeleri yalnızca bölgenin değil, ülkemizin de kalkınmasında, Türkiye’nin aydınlık geleceğinin inşasında sağlam birer tuğla
vazifesi görecektir.
21
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ÇORUH NEHRİ VE
l
l
l
ÇORUH HAVZASI
22
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ÇORUH NEHRİ VE KOLLARI
Toplam uzunluğu 431 km olan Çoruh Nehri’nin 410 km’lik kısmı ülkemiz, 21 km’lik kısmı ise Gürcistan sınırları içerisindedir.
Bayburt ilindeki Mescit Dağları’ndan doğup Gürcistan’ın
Batum ilinden Karadeniz’e dökülen Çoruh Nehri, önce batı
doğrultusunda akıp Bayburt ve İspir’den geçtikten sonra bir
yay çizerek Yusufeli’nden Artvin il sınırlarına girer. Borçka ve
Muratlı’dan geçtikten sonra Gürcistan’a ulaşıp sınırlarımızı
terk eder.
Çoruh Nehri, Yusufeli’nde Oltu Çayı’nı alıncaya kadar, kuzeyden çeşitli yan kollar ile beslenir. Yusufeli’nin 9 km mansabında güneyden Çoruh’a karışan Oltu Çayı en büyük kol
olup, drenaj alanı 6.877 km2’dir. Diğer önemli kollar Berta ve
Barhal’dır.
Barhal Çayı, adını Altıparmak (Barhal) köyünden almaktadır.
Buzul göllerinden ve eriyen kar sularından beslenen çayın
suyu çok temizdir. Bembeyaz köpükler halinde akan suyun
tabiat ile bütünleşmesi görülmeye değer bir manzaradır.
Çeşitli yerlerde kaynakları olup Çoruh Nehri’ne birleşen akarsular; Barhal Çayı, Berta Çayı, Oltu Çayı, Ardanuç Deresi, Bilev Deresi, Carat Deresi, Hatila Deresi, İmerhev Deresi, Karçal
Deresi, Kemer Köprü Deresi, Mansurat Deresi, Mirya Deresi,
Murgul Deresi, Tigrat Deresi, Devisker Suyu, Han Suyu, İç Kale
Suyu, Şavşat Suyu’dur.
Çoruh Nehri’nin su akış düzeni mevsimlere göre değişmektedir, Mart’tan Haziran’a kadar yoğun yağış ve karların erimesi
dolayısıyla en yüksek akış meydana gelir, yazları ise yağışa
bağlı olarak akış azdır.
Mart–Temmuz ayları arasındaki gelen akımın yılda gelenin
%85’i olduğu Çoruh, ülkemizin en hızlı akan nehri olup debisi
Mayıs ayında (saniyede 1.529-1.569 m3) zirveye çıkar. Türkiye
sınırlarını terk etmeden önceki ortalama debisi ise saniyede
192 m3’tür. Yıllık ortalama 6,3 milyar m3 akış hacmine sahip
olup enerji üretilebilecek toplam düşü ise 1.420 m’dir.
Çoruh Nehri’nde başta sazan ve kefal olmak üzere birkaç balık türü bulunur. Nehrin Yusufeli sınırları içerisinde seyreden
100 km’lik kısmı rafting ve kano gibi su sporları için en uygun
ve en zorlu parkurları meydana getirmiştir.
23
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
HAVZANIN TOPRAK VE SU KAYNAKLARI
Türkiye’nin kuzeydoğusunda yer alan Çoruh Havzası, ülkemizin 26 havzasından biri
olup havzanın ülkemizde kalan kısmını Artvin, Erzurum ve Bayburt illeri sınırları dahilinde bulunmaktadır.
dahilindeki illerin
yüzölçümleri toplam 36.200 km2 olup
ARTVİN Havza
ERZURUM
BAYBURT
7436
25066
3698
Artvin 7.436
km2
Erzurum 25.066 km2
Bayburt 3.698 km2’dir.
Grafik 1:
Çoruh Havzası İllerinin Yüzölçümleri
ARTVİN ERZURUM BAYBURT Çoruh Havzası’nın yüzölçümü ise 19.748 km2 olup bu rakam, Türkiye yüzölçümünün
%2,53’üne tekabül etmektedir.
Tablo 1:
Çoruh Havzası Arazi Kullanımı
Arazi Kullanımı
Alan (ha)
Alan (%)
Orman ve Yarı Tabii Alanlar
165.0427
81,52
Zirai Alanlar
361.978
17,88
İnşaat Alanları
6.750
0,33
Yüzey Suları
4.452
0,22
Sulak Alanlar
1.047
0,05
TOPLAM
2.024.654
24
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Çoruh Nehri ve kollarından oluşan havzanın yağış alanı yaklaşık 20.000 km2 ve yıllık
ortalama su potansiyeli 6 milyar 540 milyon m3‘tür.
Türkiye’nin yağış ortalamalarının asgari (Yusufeli /250 mm) ve azami (Hopa/2.650mm)
oranları da Çoruh Havzası’nda bulunmakta olup yağışlar düzensizdir.
Su potansiyeli bakımından ülke genelinde 4. sırada yer alan Çoruh Havzası, ülkemiz
hidroelektrik enerji potansiyelinin de yaklaşık % 6’sını teşkil etmektedir.
Su kaynaklarının bolluğuna rağmen toprak kaynakları az olan Çoruh Havzası, nüfus
itibariyle yüksek yoğunluklu bir bölge değildir ve göç vermektedir. Çoruh Havzası
son 20 yılda göç sebebiyle ciddi bir nüfus kaybına uğramıştır.
Nüfus kaybını önlemek ve ekonomik gelir seviyesini yükseltmek için barajların uygulamaya konulması sabırsızlıkla beklenmektedir. Çünkü projeler tamamlandığında
baraj ve hidroelektrik santrallerindeki istihdam imkanlarının yanı sıra değişik iş kolları da gelişecektir.
31 Aralık 2012 Tarihi İtibariyle İl Nüfusları (Kaynak: TÜİK)
Artvin.....................................................................................167.082
Erzurum................................................................................778.195
Bayburt................................................................................... 75.797
TOPLAM..........................................................................1.021.074
Havza illerinden Artvin’in 6 milyar 799 milyon m3 yerüstü ve 25 milyon m3 yeraltı
suyu olmak üzere su potansiyeli yıllık 6 milyar 824 milyon m3’tür.
Yıllık ortalama yağış miktarı değişiklik göstermekle birlikte ortalama 700 mm civarında olan Artvin illinin toprak kaynakları toplam 743.644 hektardır.
Çoruh, Fırat ve Aras havzalarının başlangıç noktasında yer alan ve arazi büyüklüğü
bakımından Türkiye’nin 4. büyük ili konumunda bulunan Erzurum’un su potansiyeli
ise 6 milyar 50 milyon m3 yerüstü ve 239 milyon m3 yeraltı suyu olmak üzere yıllık
toplam 6 milyar 289 milyon m3’tür.
Yıllık ortalama yağışın 432 mm olduğu Erzurum genel olarak yüksek arazilerden
oluşmaktadır. İl arazisinin %60’tan biraz fazlası steplerle kaplı olup bu tabii bitki örtüsü, geniş alanlarda mera hayvancılığına uygun verimli çayırlıklar durumundadır.
Doğu Anadolu’yu Karadeniz’e bağlayan Erzurum–Trabzon tarihi İpek Yolu üzerinde
kurulmuş bulunan Bayburt’ta Çoruh Nehri’nin yıllık su potansiyeli 914 milyon m3
yerüstü ve 20 milyon m3 yeraltı suyu olmak üzere toplam 934 milyon m3’tür.
Yıllık ortalama 450 mm yağış alan Bayburt’ta ekonomik olarak sulanabilir arazi
32.396 hektar olup sulamaya açılan arazi 12.825 hektardır.
25
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
HİDROELEKTRİK ENERJİ VE
ÇORUH HAVZASI
26
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ENERJİ İHTİYACI VE
SUYUN TEMİZ GÜCÜ
HİDROELEKTRİK
Suyun hayat, enerjinin ise medeniyet olduğu düşünüldüğünde, su ve enerji ihtiyacının insan hayatında ne kadar önemli olduğu kolayca anlaşılmaktadır.
Enerji; her ülke için kalkınma, istikrar, gelişme, refah
ve artan hayat kalitesi anlamına gelmektedir. Enerjinin yerinde, zamanında, makul fiyatlarla temini ise
kalkınma için vazgeçilmezdir. Çünkü üretim ancak
enerji ile mümkündür.
Türkiye gibi büyüme sürecinde olan, tüketimi her
geçen gün artan ülkeler için enerji daha da büyük
bir önem arz etmektedir. Dünyada elektrik enerjisi talebindeki yıllık artış %2,4’tür. Türkiye’nin enerji
ihtiyacındaki yıllık artış ise %4 ile %10 arasındadır.
2012 yılında %4,4 olarak gerçekleşen talep artışını
karşılayabilmek için her yıl yaklaşık 8 milyar dolar
tutarında enerji yatırımı yapılması gerekmektedir.
Ülkemizde 2010 yılında 211 milyar kilowatt.saat,
2011 yılında 229 milyar kilowatt.saat ve 2012 yılında 239 milyar kilowatt.saat elektrik tüketildiği göz
önüne alındığında elektriğe olan talebin sürekli
arttığı görülmektedir. Ancak ülkemizin yeraltı kaynaklarının ülke ihtiyacını karşılamaya yeterli olmaması ve buna paralel olarak enerji ihtiyacının her
geçen gün artması dışa bağımlılığın da artmasına
sebep olmaktadır.
Türkiye’de elektrik üretimimizin çok büyük bölümü
(2012 yılında %73’ü) başta doğalgaz olmak üzere
fosil yakıtlardan karşılanmaktadır. Tüketilen petrolün % 92’si, doğalgazın ise %98’i ithal edilmektedir.
Yerli kaynaklara önem verilmesinin enerji arzı güvenirliği açısından faydası bilinmekle birlikte; bu
faydanın azami seviyede kullanılması için bütün
yerli kaynak alternatiflerinin değerlendirilerek
kamu ve özel sektör yatırımlarıyla desteklenmesi
gerekmektedir.
27
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Yerli kaynaklarımızdan hidroelektrik enerjisinin kısa sürede tamamına yakın kısmının
faydaya dönüştürülmesi için çalışmalar hızla devam etmektedir.
İnsanoğlunun milâttan önce ilk çağlarda su değirmenleri ile faydalanmaya başladığı
suyun gücü, günümüzde de halen vazgeçilmez bir enerji kaynağıdır. Su, yeryüzüne
ulaşan güneş enerjisinin üçte birinin hareket ettirdiği hidrolojik çevrim sayesinde sürekli yenilenebilen, çevre kirliliğinin önlenmesi açısından temiz nitelikte, tesislerinin
çoğu içme ve kullanma suyu, sulama suyu, taşkın kontrolü gibi birden çok gayeye de
hizmet eden çok maksatlı bir kaynaktır. Bu özellikleriyle su, Türkiye için büyük önem arz
eden bir enerji kaynağıdır.
Akan suyun gücünden faydalanan hidrolik kaynaklı enerji tesisleri; çevre kirliliğine ve
sera gazı emisyonuna sebep olmadan, temiz ve yenilenebilir enerji sağlar, suyu kontrol edip düzenleyerek sel ve taşkınların önüne geçer. Akarsularla oluşan erozyonu da
önlemektedir.
Türkiye hidroelektrik (teknik) potansiyel olarak, Avrupa potansiyeli içinde %17,6 payla
Rusya’dan sonra en büyük 2. potansiyele sahiptir. Buna rağmen ülkemiz Avrupa ülkeleri içerisinde hidroelektrik potansiyelini en düşük oranda geliştiren ülke konumundadır.
Dünyadaki duruma baktığımızda ise ABD hidroelektrik potansiyelin %86’sını, Japonya
%78’ini, Norveç %68’ini geliştirmiştir.
Potansiyel
Üretim
Türkiye
220
55
Almanya
25
23
Norveç
200
150
Fransa
75
73
İtalya
105
54
İsviçre
40
37
İspanya
75
30
İsveç
Grafik 2:
Avrupa’da Hidroelektrik Potansiyel ve Fiili Üretim (milyar kWh/yıl)
130
80
250
200
150
Potansiyel
Üretim
100
50
0
Türkiye
Almanya
Norveç
Fransa
İtalya
28
İsviçre
İspanya
İsveç
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Teknik Olarak Değerlendirilemez
l
l
l
l
l
Teknik Olarak Değerlendirilebilir
l
Ülkemizin teorik hidroelektrik
potansiyeli yıllık 433 milyar kWh olup bu potansiyelin
50
50
yıllık 216 milyar kWh’ı teknik olarak değerlendirilebilirdir.
Grafik 3:
Ülkemizin Hidroelektrik Enerji Potansiyeli
TEKNİK OLARAK
DEĞERLENDİRİLEMEZ
50%
50%
TEKNİK OLARAK
DEĞERLENDİRİLEBİLİR
Teorik Potansiyel Teknik Değerlendirilebilir Potansiyel
29
433 milyar kWh/yıl
216 milyar kWh/yıl
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
2013 yılı itibariyle geliştirilen potansiyelimiz (işletme, inşa, planlama safhasındaki bütün projeler) ise yıllık 165 milyar kWh olup bugün bu potansiyelin %43’ü işletmede,
%18’i inşa halinde, %39’u ise planlama safhasındadır.
Bütün projeler tamamlandığında 47.392 MW kurulu kapasiteye sahip 1.641 adet hidroelektrik santral ile yılda 165 milyar kWh enerji elde edilecektir.
Tablo 2:
Ülkemizde Hidroelektrik Enerji Potansiyelinin Durumu
Kurulu Kapasite
(MW)
Yıllık Üretim
(milyar kWh)
Oran
(%)
İşletmede
20.069
71,2
% 43
İnşa Halinde
9.256
29,5
% 18
Planlama – Proje
18.067
64,1
% 39
Geliştirilen Toplam Potansiyel
47.392
165
100
Projelerin Durumu
Ülkemizde 2003 yılında sadece 26 milyar kilowatt.saat enerji üretilirken, bugün 71 milyar
kilowatt.saat enerji üretilmektedir. Ancak yine de bu değer; teknik değerlendirilebilir potansiyelimizin %33’ü, bugüne kadar geliştirdiğimiz potansiyelin de %43’üdür.
Cumhuriyetimizin 100. kuruluş yıldönümünü kutlayacağımız 2023 yılına kadar teknik hidroelektrik potansiyelimizin çevresel, teknik, ekonomik ve sosyal olarak yapılabilir kısmının
tamamının özel sektör iş birliğiyle ülke ekonomisine kazandırılması planlanmaktadır.
30
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ENERJİ ÜRETİMİNDE MİLAT:
SU KULLANIM HAKKI ANLAŞMASI
Türkiye, enerjiye 2020 yılına kadar yaklaşık 40.000 MW’lık kurulu gücü sağlayacak bir
yatırım yapmak, üretim maliyetlerini düşürmek ve enerji arzında dışa bağımlılığımızı
azaltabilmek için toplam enerji üretimi içerisinde yerli enerji kaynaklarının payını artırmak ve maliyetleri düşürmek maksadıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik
üretimini geliştirmek mecburiyetindedir.
Temiz ve sürekli bir enerji kaynağı olan suyun
mümkün olan en kısa sürede faydaya dönüştürülmesi maksadıyla 26 Haziran 2003
tarihinde, 4628 sayılı Elektrik Piyasası
Kanunu çerçevesinde “Su Kullanım
Hakkı Anlaşması Yönetmeliği” çıkarılmıştır.
Kamu yatırımlarında klasik yaklaşımı değiştiren ve temiz bir enerji kaynağı olan hidroelektrik üretiminde
çığır açan yönetmelikle Türkiye, en
büyük hamleyi gerçekleştirmiştir. 25
Mayıs 2004 tarihinde ise yönetmelikte
değişiklik yapılarak ikinci büyük adım
atılmış ve inşa halindeki projeler ile Laleli
Barajı ve HES gibi ikili işbirliği kapsamından
çıkarılan barajlara da özel sektör başvurularının
yolu açılmıştır.
Ülke genelinde özel sektörün başvuruda bulunduğu projeler tamamlandığında, yılda
110 milyar kilowatt.saat enerji üretilecek ve ülkemizin enerjiye ödediği döviz miktarı da
azalacaktır. Bu da cari açığın düşmesine büyük katkı sağlayacaktır. Nitekim 2012 yılında
ülkemizde tüketilen 240 milyar kilowatt.saat elektriğin 57,8 milyar kWh yani %24’ü hidroelektrik santrallerde üretilmiştir. Ürettiğimiz hidroelektrik enerji ile doğalgaz ithalatından yılda 11 milyar dolar tasarruf edilmiştir.
Su Kullanım Hakkı Anlaşması kapsamında bugüne kadar işletmeye alınan 20.069 MW
toplam kurulu gücündeki 379 adet HES’in elektrik üretimiyle yılda yaklaşık 40 milyon
ton karbondioksit salınımı engellenmektedir.
Barajların bir diğer faydası da debi düzenlemesidir. Doğu Karadeniz taşkınların yoğun
olarak yaşandığı bir bölgemizdir. Dolayısıyla HES’ler tamamlandığı zaman taşkınların
önlenmesine de katkıda bulunacaktır.
31
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ÇORUH HAVZASI’NIN
ENERJİ POTANSİYELİ
Çoruh Nehri ve kollarından oluşan havzanın hidroelektrik potansiyeli, ülkemiz hidroelektrik enerji potansiyelinin yaklaşık %6’sını teşkil etmektedir.
Yüksek su gücü potansiyeline sahip Çoruh Havzası’nda yapılacak barajların en dikkat çeken özelliklerinden biri, baraj rezervuar sahasında çok sayıda yerleşme ve zirai
arazinin kalmamasıdır. Bir diğeri ise sahanın tektonik ve topoğrafik yapı bakımından, baraj yapımına oldukça uygun olmasıdır.
Ülkemizin en önemli akarsu havzalarından biri olan Çoruh Havzası’nda ilk çalışmalar
1938 yılında akım ölçümleri ile başlamıştır.
Havzanın topoğrafik yapısı, iklimi ve ulaşım şartlarından ötürü büyük meşakkatle
yürütülen ve 1969 yılında tamamlanan etüt çalışmaları 1982 yılında Çoruh Havzası
Master Planı olarak yayımlanmıştır.
Master Plan çerçevesinde yapılan etüt çalışmaları neticesinde Çoruh Havzası’nda;
10 adedi ana kolda, 2 adeti Berta kolunda, 2 adeti Oltu kolunda, 1 adeti Barhal kolunda ve 1 adeti de Bardız kolunda olmak üzere toplam 16 adet baraj ve ilk etapta
30 adet nehir tipi HES planlanmıştır.
MASTER PLAN’DAKİ ÇORUH HAVZASI ENERJİ PROJELERİ
ANA KOLDAKİ PROJELER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Muratlı Barajı ve HES
Borçka Barajı ve HES Deriner Barajı ve HES Artvin Barajı ve HES
Yusufeli Barajı ve HES
Arkun Barajı ve HES Aksu Barajı ve HES
Güllübağ Barajı ve HES İspir Barajı ve HES
Laleli Barajı ve HES
Aşağı Çoruh Havzası
Orta Çoruh Havzası
Orta Çoruh Havzası
Yukarı Çoruh Havzası
32
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
YAN KOLLARDAKİ PROJELER
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Altıparmak Barajı ve HES
Bağlık Barajı ve HES
Bayram Barajı ve HES
Ayvalı Barajı ve HES
Olur Barajı ve HES
Gelintaş Barajı ve HES
Barhal Kolu
Berta Kolu
Berta Kolu
Oltu Kolu
Oltu Kolu
Bardız Kolu
Artvin
Artvin
Artvin
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Ardanuç Çayı
Aydın Dere Suat Dere Deviskel Dere Barhal Çayı
Kızıl Dere Meydancık Çayı
Barhal Çayı
Mansuret Çayı
Aksu Çayı
Anuri Dere
Tortum Çayı
Çapans Deresi
Hengümek Dere
Çapans Deresi
Sırakonaklar Çayı
Şehir Dere Tapsur Dere Tortum Çayı
Tortum Çayı
Tünkeş Dere Aksu Çayı
Çoruh Nehri
Çoruh Nehri
Çoruh Nehri
Orsor Dere Gümüşdamla Dere
Akduran Dere Orsor Dere
Çoruh Nehri
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Bayburt
Bayburt
Bayburt
Bayburt
Bayburt
Bayburt
Bayburt
Bayburt
NEHİR TİPİ HES’LER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
Ardanuç Regülatörü ve HES Aydın Regülatörü ve HES
Dipçin Regülatörü ve HES
Erenler Regülatörü ve HES
İkizkavak Regülatörü ve HES
Kızıl Regülatörü ve HES
Meydancık Regülatörü ve HES Öğdem Regülatörü ve HES
Şavşat Regülatörü ve HES
Aksu Regülatörü ve HES
Ardıçlı Regülatörü ve HES
Çayaşan Regülatörü ve HES
Çayırözü Regülatörü ve HES
Kocaklar Regülatörü ve HES
Özlüce Regülatörü ve HES
Sırakonaklar Regülatörü ve HES
Şehir Regülatörü ve HES
Tapsur Regülatörü ve HES
Tortum-1 Regülatörü ve HES Tortum-2 Regülatörü ve HES Tünkeş Regülatörü ve HES Yedigöl Regülatörü ve HES Aydıntepe Regülatörü ve HES
Bayburt HES
Gençosman Regülatörü ve HES
Haluk Regülatörü ve HES
Kemer Regülatörü ve HES
Kop HES
Uzman HES
Yıldırım Regülatörü ve HES
33
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Çoruh Nehri üzerinde ve yan kollarında geliştirilen 16 adet projenin toplam kurulu
gücü 3.105 MW ve hidroelektrik potansiyeli yıllık 9 milyar 614 milyon kWh’dir.
Bu projelerden Aşağı ve Orta Çoruh Havzası’nda (Artvin ilinde) DSİ tarafından inşa
edilen 4 projenin (Muratlı, Borçka, Deriner, Yusufeli Barajları) hidroelektrik potansiyeli
toplam 1.625 MW kurulu güç ile yıllık 5 milyar 428 milyon kWh’dir.
Geriye kalan 12 proje ise 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu kapsamında özel sektör
tarafından inşa edilecektir. Bu projelerin toplam kurulu gücü 1.480 MW ve yıllık enerji
üretim potansiyeli ise 4 milyar 186 milyon kWh’dir.
4628 Sayılı Kanun ile özel sektörün Su Kullanım Hakkı Anlaşmaları yolu açıldıktan
sonra gelen proje teklifleri ile Çoruh Havzası’nda toplam 162 adet nehir tipi HES
planlanmıştır. Bu projelerin toplam kurulu gücü 2.875 MW ve yıllık enerji üretimi ise
8 milyar 626 milyon kWh’tir.
Tablo 3:
4628 Sayılı Kanun Kapsamındaki Diğer Projeler
Adet
Kurulu Güç
(MW)
Enerji
(GWh/yıl)
Artvin
99
1.243,12
4.033,87
Erzurum
55
1.577,18
4.416,23
Bayburt
8
54,91
176,80
TOPLAM
162
2.875,21
8.626,9
İller
Böylece işletmede, inşa halinde ve planlanan bütün projeler dikkate alındığında, havzanın toplam enerji potansiyeli yıllık 16 milyar kilowatt.saati bulmaktadır.
2012 yılı verileri dikkate alındığında, bu rakam Türkiye’ de üretilen toplam enerjinin
(240 milyar kWh) %6,2’sine, hidroelektrik enerjinin ise (71 milyar kWh) %21’ine tekabül etmektedir.
34
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
35
l
l
l
l
l
l
l
l
İnşa halindeki Artvin Barajı
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ÇORUH HAVZASI
ENERJİ PROJELERİ
Büyük bir enerji üretimi potansiyeline sahip olan Çoruh Nehri’nde yıllık ortalama akışın
%60’lık bölümü üç ayda akmaktadır. Nehrin tabii akış rejimi düzenli olmadığından enerji
potansiyelinin tam olarak değerlendirilebilmesi için ana kol ve yan kollar üzerinde büyük
depolamalı barajların yapılması mecburi olmaktadır.
Çoruh Nehri’nin mevcut su potansiyelinden yararlanarak hidroelektrik enerji üretmek
maksadıyla 1960’lı yıllarda başlatılan ilk çalışmalar 1969 yılında tamamlanarak “Çoruh
Havzası İstikşaf Raporu” hazırlanmıştır. Daha sonra çalışmalara hız verilmiş ve 1982 yılında Çoruh Havzası Master Planı hazırlanmıştır. Planda, Çoruh nehir akışını düzenlemek
için sırasıyla Laleli, Yusufeli ve Deriner olmak üzere 3 büyük rezervuar; ana kol üzerinde
10 adet, yan kollarda 6 adet olmak üzere toplam 16 adet projenin geliştirilmesi planlanmıştır. Yapılan çalışmalar neticesinde Çoruh Nehri ana kolundaki hidroelektrik potansiyelinin 3 bölüm olarak geliştirilmesi öngörülmüştür:
Aşağı Çoruh Havzası; Muratlı, Borçka ve Deriner olmak üzere 3 barajdan oluşmaktadır.
Orta Çoruh Havzası; Artvin ve Yusufeli olmak üzere 2 barajdan oluşmaktadır.
Yukarı Çoruh Havzası ise Arkun, Aksu, Güllübağ, İspir ve Laleli olmak üzere
5 barajdan oluşmaktadır.
Çoruh’un yan kolları üzerinde ise Berta Kolu’nda Bayram ve Bağlık;
Oltu Kolu’nda Ayvalı ve Olur; Barhal Kolu’nda, Altıparmak Barajı ve
HES ile Bardız Kolu’nda ise Gelintaş Barajı ve HES’in inşa edilmesi
planlanmaktadır.
Bu projelerden Muratlı TBMM 85.Yıl Milli Egemenlik Barajı ve
HES, Borçka Barajı ve HES ile Deriner Barajı ve HES ile Güllübağ Barajı ve HES tamamlanmıştır.
Yusufeli Barajı ve HES ile Artvin Barajı ve HES, Arkun Barajı
ve HES, Ayvalı Barajı ve HES inşa halindedir.
Aksu Barajı ve HES, Laleli Barajı ve HES, Bayram Barajı ve
HES, Olur Barajı ve HES ile Altıparmak Barajı ve HES için
Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalanmış olup fizibilite çalışmaları devam etmektedir.
Bağlık Barajı ve HES, İspir Barajı ve HES ile Gelintaş
Barajı ve HES ise planlama safhasındadır.
36
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
37
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
MURATLI TBMM 85. YIL
MİLLİ EGEMENLİK BARAJI
VE HES
38
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
39
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Muratlı TBMM 85. Yıl Milli Egemenlik Barajı ve HES, Artvin ili Borçka ilçesinin 17 km
mansabında, Muratlı beldesinin 2 km menbaında, Gürcistan sınırına 100 m mesafede
bulunmaktadır.
Türkiye–Avusturya ikili işbirliği projesi olan ve Eylül 1999’da inşaatına başlanan baraj,
29 Haziran 2005 tarihinde Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan tarafından açılmıştır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunun 85. yılı münasebetiyle Muratlı TBMM 85.
Yıl Milli Egemenlik Barajı ve HES olarak adlandırılan proje; Türkiye’nin en hızlı akan
nehri olan ve Dünyanın da en süratli akan 10 nehrinden biri kabul edilen Çoruh üzerinde tamamlanan ilk barajdır.
Temelden yüksekliği 49 m olan barajın toplam gövde (dolgu) hacmi 1.981.000 m3
olup, bu malzeme ile 150 m2 büyüklüğünde 32.000 adet ev yapmak mümkündür.
Depolama (rezervuar) hacmi 74 milyon m3 olan barajın hacmi ise 29.000 adet olimpik
yüzme havuzuna eşittir.
Enerji ve taşkın koruma maksatlı olan Muratlı Barajı’nda 14.03.2005 tarihinde su tutulmuş olup, Çoruh Nehri’nin ülkemiz sınırlarını terk ettiği en son noktada dahi enerjisini
aldığımız bu son derece önemli tesisle yılda 444 milyon kilowatt.saat hidroelektrik
enerji üretilebilmektedir.
Muratlı Barajı ve HES, bölgede kil kaynaklarının yetersiz olmasından dolayı geçirimsizliği sağlamak maksadıyla, menba yüzü asfalt kaplamalı kaya dolgu tipinde yapılmıştır. Ülkemizin menba yüzü asfalt kaplı olan ilk baraj projesidir.
40
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
41
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
MURATLI BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
Yıllık Ortalama Tabii Akım
Yıllık Ortalama Debi
: 19.748 km2
: 6,06 milyar m3
: 192 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
İhale Tarihi
İşe Başlama Tarihi
Sözleşmeye Göre Bitiş Tarihi
Müteahhidi
Proje Toplam Maliyeti
: 24.03.1999
: 01.09.1999
: 10.09.2005
: Yüksel İnşaat A.Ş., Strabag AG,
Temelsu Uluslararası Mühendislik A.Ş.,
Verbundplan GmbH, Va Tech Elin GmbH,
Va Tech Voest, MCE Gmbh
: 215.627.283 USD
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Talvegten Gövde Yüksekliği
Temelden Gövde Yüksekliği
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Ön Yüzü Asfalt Kaplamalı Kaya Dolgu
: 100 m
: 240 m
: 44 m
: 49 m
: 1,9 milyon m3
: 74,80 milyon m3
: Enerji + Taşkın Koruma
HİDROELEKTRİK SANTRALI
Tipi
Kurulu Gücü
Yıllık Elektrik Üretimi
Türbin Sayısı
: Örtülü
: 115 MW
: 444 milyon kWh
: 2 adet
42
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Kaya Dolgu Barajlar
Daha sağlam temel şartları gerektiren kaya dolgu barajlar genelde kil çekirdekli
olarak inşa edilirlerken, geçirimsiz malzeme bulunmasında yaşanan zorluklar,
çevre ve iklim şartları, inşaat süresi ve ekonomi gibi sebeplerle, geçirimsizliğin
menba yüzde ve kilden başka malzemelerle sağlanması yoluna gidilmiştir. Ön
yüzü beton kaplamalı kaya dolgu barajlar bu düşünceden hareketle doğmuş
ve 1980’lerden itibaren dünyada yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.
Kaya dolgu barajlar, Önyüzü Beton Kaplamalı ve Önyüzü Asfalt Kaplamalı olmak üzere iki tipte inşa edilebilmektedir.
Muratlı Barajı projesi muhtevasında öncelikle Borçka ilçesi ile Muratlı beldesi arasındaki 18 km’lik yolun iyileştirmesi yapılmıştır. Baraj gölünden etkilenen köy yolları bağlantıları da bu kapsamda yeniden gerçekleştirilmiştir. Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yapılan sol sahildeki Borçka-Güreşen yolu da DSİ katkıları ile tamamlanmıştır.
43
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Başbakan Recep Tayyip ERDOĞAN’ın
Muratlı TBMM 85. Yıl Milli Egemenlik Barajı
ve Hidroelektrik Santrali
Açılışı Hitapları
(29.06.2005 / Artvin)
Sevgili Artvinliler, Değerli Kardeşlerim,
Sizleri en kalbi duygularımla, hasretle, muhabbetle selamlıyorum.
Bu yıl, TBMM’nin 85. açılış yıldönümü kutlamalarıyla renklendi. Muratlı Türkiye Büyük Millet Meclisi 85. Yıl Milli Egemenlik Barajı ve Hidroelektrik Santrali’nin açılışı ise kutlamalara
ayrı bir anlam kattı.
Açılışını yaptığımız ve adını çok önemli bir kavramdan milli egemenlikten alan bu enerji
tesisi, bölgeye ve ülkemize çok faydalar sağlayacak, uzun yıllar hizmet verecektir.
Bugün dünyada yaşanan gelişmelere paralel olarak enerjiye olan ihtiyaç her geçen gün
artmaktadır. Dünyada sanayi devleriyle rekabete gireceksiniz, enerjiyi ucuza mal etmek
zorundasınız. Şu anda enerjiyi çok pahalıya mal ediyoruz. Bundan dolayı sanayi kuruluşlarımız dünya devleriyle rekabette sıkıntılar çekmektedirler. En az aramızdaki fark bire iki. Artık ucuza maliyet yollarını, gördüğünüz gibi bu hidroelektrik santrallerden termik santrallerden elde etmek suretiyle yenilenebilir enerjiyle ucuz enerji elde etmenin gayreti içindeyiz.
44
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Her ülke, artan enerji ihtiyacını karşılamak ve geleceğe hazırlanmak adına hem mevcut tesislerini geliştirmeye hem de farklı kaynaklar aramaya çalışıyor. Ne yazık ki tabii kaynaklar
bakımından oldukça zengin coğrafîk potansiyele sahip olan ülkemizde de durum bundan
farklı değildir. Hem uzun yıllar boyunca hükümetler tarafından ihmal edildiğinden hem de
artan nüfusa bağlı olarak büyüyen ihtiyaçlardan dolayı ülkemizde enerji yatırımları maalesef yetersiz kalmıştır. Bu tabloyu bugünden yarına değiştirmek imkanına sahip değiliz
ne yazık ki. Gördüğünüz gibi bu tesis 6 yılda bitmiştir ancak bu bile önceki döneme kıyasla
erken bitiştir. 10-15 yılı bulanları da var. Hem burada hem de bütün Türkiye’de açılışlara
devam edeceğiz. Önümüzdeki dönemde pek çok hayırlı açılış gerçekleştirmek üzere hummalı bir şekilde çalışıyoruz. Muratlı Barajı, Çoruh Havzası’nda ilk tamamlanan tesis olarak
tarihe geçecektir.
Türkiye’nin geleceğe dönük enerji plânlamaları bugünden yapılıyor ve ülkemizin hemen
her yerinde önemli yatırımlar hizmete alınıyor. Bunun için bütün ilgili kurumlarımız çok büyük, gayretli çalışma içindeler. Bunların başında gelenlerinden biri DSİ’dir. Son 15 -20 yılda
yapılamayan hizmetler genel müdürlüğümüz tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye’yi
bir uçtan bir uca donatacak olan hizmetlerdir bunlar. Çorak toprakları suya kavuşturacak
olan, şehirlere medeniyet getirecek olan, ülkeleri aydınlatacak, fabrikaları çalıştıracak olan
yatırımlardır. Topraklarımız yeşillensin, enerji ihtiyacımız tabii kaynaklarımız kullanılarak
karşılansın. Çağdaş altyapılarla şehirler, köyler ihya olsun. Türkiye’yi çok daha aydınlık
mutlu günler bekliyor. Bundan hiç kimse şüphe etmesin.
Bizim anlayışımızda, bizim zihniyetimizde kesinlikle halkımızın mağdur edileceği bir yatırım anlayışı yoktur, olamaz. Biz halkımızı bu noktada daha modern, daha çağdaş imkanlara kavuşturmak suretiyle bu yatırımın adımını atacağız. Aksi takdirde böyle bir yolculuğa
çıkmayız. Sularımız Karadeniz’e boşuna akıp gidiyor. Bunları değerlendirmek zorundayız.
Hedefimiz bu suları insanımız için değerlendirebilmektir. Bunu başarmak zorundayız.
Bunu başaramazsak biz nasıl geçmişte ülkemizi yönetenlerden bu noktada şikayetçiysek
gelecek nesiller de bizden şikayetçi olurlar. Pek çok adım atılıyor önümüzde. İnşallah önce
Borçka Barajı’nın ve ardından Deriner Barajı’nın açılışı. Bunlar için de yoğun çalışılıyor.
Artvin’imizde geçmişten gelen eksiklikleri var, özellikle yol noktasında, TOKİ toplu konutta,
adımlarımızı atıyoruz. Tabii ki bunlar bir anda olacak işler değil. Nasıl bir Türkiye devraldığımızı biliyorsunuz. Türkiye’nin her yanında yürüyen bitirilen şantiyeler var. İmkanlar arttıkça yatırımlarımızın da hızı artıyor.
45
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Dönemin DSİ Genel Müdürü Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun
Muratlı TBMM 85. Yıl Milli Egemenlik Barajı
ve Hidroelektrik Santrali
(29.06.2005 / Artvin)
Sayın Başbakanım,
Kıymetli Artvinliler,
Bugün iki mutluluğu birden yaşıyoruz. Birinci mutluluğumuz; bu tesisler, TBMM’nin 85. Yılı’nda açılıyor. Bundan dolayı proje, Muratlı TBMM 85. Yıl Millî
Egemenlik Barajı ve HES olarak adlandırıldı.
İkinci mutluluğumuz ise bu barajın Çoruh Nehri
üzerinde tamamlanan ilk hidroelektrik santral olmasıdır.
Baraj kalkınmanın lokomotifidir. Barajlar sayesinde içme, kullanma ve sanayi suyu sağlanır, elektrik
enerjisi üretilir, ziraî sulama suyu temin edilir.
Hidroelektrik enerji; ucuzdur, çevre dostudur, temiz ve yenilenebilir, yerli bir kaynaktır. Sanayimizin rekabet gücü, ayrıca elektrik fiyatlarının da
sigortasıdır.
2004 senesi, ülkemizde hidroelektrik enerji üretimi bakımından rekor yılıydı. Geçmiş yıllarda 25–30 milyar kWh hidroelektrik enerjisi üretilirken, 2004 yılında bu rakam tam 47 milyar
kWh oldu. Geçen yıl ülkemizin toplam elektrik enerjisi sarfiyatının 151 milyar kWh olduğunu
düşünürsek, Türkiye’de her üç ampulden birinin hidroelektrik enerji ile aydınlandığını görürüz.
İşte Çoruh Vadisi de ülkemizin hidroelektrik enerji üretimini artıracak olan en önemli potansiyellerden birisidir. Başka ülkelerin petrolü varsa bizim de suyumuz var. Bunu iyi değerlendirmemiz gerekiyor.
Ülkemizin en önemli nehirlerinden biri olan Çoruh üzerinde ileriki yıllarda Borçka, Deriner ve
daha birçok barajı hizmete almayı düşünüyoruz. Türkiye önümüzdeki yıllarda bu bölgeden
aydınlanacak.
46
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
47
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
BORÇKA BARAJI VE HES
48
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
49
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Borçka Barajı ve HES, Çoruh Nehri ile Murgul Çayı’nın birleşim yerinin takriben 300 m
mansabında, Borçka ilçesinin 2,5 km menbaında ve Artvin ilinin 30 km kuzeybatısında
bulunmaktadır.
Çoruh Nehri’nin ikinci mavi gerdanlığı Borçka Barajı’nın temelden yüksekliği 146 m
olup kil çekirdekli zonlu kaya dolgu tipinde inşa edilmiştir.
Borçka Barajı’nın dolgu (gövde) hacmi 7,7 milyon m3 olup bu malzeme ile 150 m2 büyüklüğünde 128.000 adet ev yapmak imkanı vardır.
01.09.1999 tarihinde inşaatına başlanan baraj, 8 Nisan 2007 tarihinde Başbakanımız
Recep Tayyip Erdoğan tarafından hizmete açılmıştır.
Enerji ve taşkın koruma maksatlı olan Borçka Barajı’nda 26.10.2006 tarihinde su tutulmuş olup yıllık 1 milyar 39 milyon kWh enerji üretilmektedir.
Depolama (rezervuar) hacmi 418 milyon m3 olan barajın bu hacmi 167.000 adet olimpik yüzme havuzuna eşittir.
50
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
51
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
BORÇKA BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 19.255 km2
: 5,645 milyar m3
: 179 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
İhale Tarihi
Müteahhidi
: 24.03.1999
: 01.09.1999
: 31.12.2006
: Yüksel İnşaat A.Ş., Strabag AG,
Temelsu Uluslararası Mühendislik A.Ş.,
Verbundplan GmbH, Va Tech Elin GmbH,
Voith Sulzer Papiermaschinen AG,
Va Tech Voest, MCE Gmbh
: 466.945.857 USD
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Kil Çekirdekli Zonlu Kaya Dolgu
: 189 m
: 557 m
: 86 m
: 146 m
: 7,7 milyon m3
: 418 milyon m3
: Enerji + Taşkın Koruma
Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: Örtülü
: 300 MW
: 1 milyar 39 milyon kWh
: 2 adet
52
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
YOLLAR VE KÖPRÜLER
Borçka Barajı ve HES projesi kapsamında toplam 34,7 km yol yapılmıştır. Ayrıca Borçka
içinde bulunan mevcut 2 köprünün ayakları güçlendirilerek nehir yatağı ıslah edilmiş
ve Artvin girişinde su altında kalmış bulunan köprünün yerine 54 m uzunluğunda ve
10 m genişliğindeki Köprübaşı Köprüsü inşa edilmiştir.
Artvin–Borçka Yolu: 28 km’lik Borçka–Artvin Yolu tamamlanmış ve yol trafiğe açılmıştır. Yol çalışmaları bünyesinde toplam 3.783 m uzunluğunda 11 adet tünel ve 870 m
uzunluğunda 4 adet viyadük inşa edilmiştir.
Borçka–Murgul Yolu: 6,7 km’lik yol yapılarak trafiğe açılmıştır. Yol çalışmaları bünyesinde 955 m uzunluğunda tünel inşa edilmiştir.
Ayrıca 16,8 km uzunluğunda 5 köy yolu yapılmıştır.
53
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Borçka Barajı ve Hidroelektrik Santrali
(08.04.2007 / Artvin)
Değerli Kardeşlerim,
Sizleri en kalbi duygularımla selamlıyorum.
Canlı hayatın sürekliliği ve ekonomik kalkınmanın sağlanabilmesi için en önemli ihtiyaçlardan biri enerjidir. Son dönemlerde enerji ülkemizde ve dünyada öne çıkan da bir konudur.
Gerek nüfusun artması gerekse kullandığımız araçların çeşitlenmesi enerjiye olan ihtiyacı
giderek artırmaktadır. Günümüzde bütün ülke yönetimleri enerji kaynaklarını en iyi nasıl
şekilde kullanacağını düşünürken bir yandan da bu kaynaklara yenilerini eklemektedir.
Kişi başına düşen elektrik enerjisi o ülkenin kalkınmışlığının da bir göstergesidir. 1950’lerde
yılda sadece 800 milyon kWh elektrik üreten Türkiye, bugün için bu oranı 200 kat arttırarak
yılda 173 milyar kWh’ye çıkarmıştır. Ancak ülkemizde kişi başına elektrik tüketimi halen
dünya ortalamasının altındadır. Ülkemiz bu büyüme hızıyla giderse ileriki yıllarda elektrik
ihtiyacımız da tüketimimiz de kaçınılmaz olarak artacaktır. Türkiye elektrik üretiminde büyük aşama kaydetti ancak daha yapılması gereken çok şey var.
54
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Gelecekte sıkıntı yaşamamak için bugünden planlama yapıyoruz ve enerji konusuna özel
bir önem veriyoruz. Bu konuya hassasiyetle yaklaşıyoruz. Şunu hemen ifade edeyim ki;
Türkiye’nin elektrik üretebileceği zengin kaynakları var. Bunların başında da su gelmektedir. Ancak şu ana kadar bu kaynaktan yeterince faydalanılamamıştır. Ülkemizde şu an itibariyle işletmede olan hidroelektrik santrallerin sayısı 138’dir. Bu santraller yıllık 46 milyar
kWh üretim kapasitesine sahiptir. Bu rakam potansiyelimizin %36’sına denk gelmektedir.
Mevcut potansiyelimizin %64’ü ise kullanılamamaktadır. Potansiyelimizin tamamını kullanmak için 540 adet hidroelektrik santral yapılması gerekmektedir. Bizim hedefimiz kaynaklarımızı bugüne ve geleceğe yönelik olarak şekillendirmektir. Eğer bugünden çalışmaya
başlamazsak ileride yaşanacak sıkıntılar hepimizin başını ağrıtır.
Enerji arzı güvenliğinin sağlanması ve yerli kaynaklara ağırlık verilmesi için bir yatırım atağına geçtik. Burada temel prensibimiz yerli kaynaklara ağırlık vermektir. Bu konuda çıkarılan Su Kullanım Hakkı Yönetmeliği ile özel sektörün önü açılmış oldu. Rekabet olmadan
kalkınmadan, gelişmeden ve refahtan söz edilemez. Biz geçmişten beri uygulanan politikaları uygulamıyoruz. Geçmişte uygulanan ve iflas eden anlayışı değiştiriyor ve özel sektör
devlet işbirliğini hayata geçiriyoruz. Uyguladığımız yöntemin başarısını görmenin mutluluğu içindeyiz. Özel sektör tarafından şu ana kadar projelere 1.000’e yakın başvuru oldu. Bu
sevindirici bir olay. Bu projelerin toplam kurulu gücü 1 3.500 MW’dir. Bu rakam Cumhuriyet
tarihimizin en büyük projelerinden biri Atatürk Barajı’nın 5 katından fazladır.
Türkiye’nin sahip olduğu coğrafi konumun avantajlarını kullanmak için çalışıyoruz. Ülkemizin enerjide geçiş noktası olmasını sağlamak için Bakü-Tiflis-Ceyhan, Samsun-Ceyhan
ve Şahdeniz gibi projelere imza atıyoruz.
DSİ tarafından birçok proje hayata geçirildi. Bu yatırımları yapmamız şart. Gelişmiş ülkelerle aramızdaki uçurum çok büyük. Gece gündüz çalışmazsak bu iş olmaz. Yüklü rakamlarla değil, uygun rakamlarla en iyisini yapacağız. DSİ tarafından son 4 yılda hizmete alınan
baraj ve göletlerin sayısı 111. Bunların 6 adedi hidroelektrik santral ve bu tesislerden yılda
2,373 milyon kWh enerji üretiyoruz.
Borçka Barajı, Muratlı’nın üç katı büyüklüğünde, Deriner ise Borçka’nın üç katı büyüklüğünde olacak. Bu tesislerden temin edilecek enerji kalkınma atılımımızın hızla devam etmesini sağlayacak. Şimdi önümüzde hazırlıkları tamamlanan Yusufeli Barajı’nın temelini
atmak var. Yatırımlar bunlarla sınırlı kalmayacak. Obruk Barajı ve HES’i, Alpaslan Barajı ve
HES’i, Torul Barajı ve HES’i, Boğazköy Barajı ve HES’i de milletimizin hizmetine sunacağız.
55
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Dönemin DSİ Genel Müdürü Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun
Borçka Barajı ve Hidroelektrik Santrali
(08.04.2007 / Artvin)
Çok değerli Başbakanım,
Değerli Bakanlar,
Saygıdeğer Misafirler, hepinizi saygıyla selamlıyorum.
Öncelikle barajın yapımında emeği geçen herkesi yürekten tebrik ediyorum. Suyun geldiği, barajın yapıldığı her yerde hayat vardır. DSİ milletimizin daima hizmetindedir. Gerçekten de bütün DSİ mensupları bayram seyran demeden burada çalışmışlar ve Kurban
Bayramı’nın 2. günü barajda su tutulmasını sağlamışlardır. Çünkü bizim en büyük bayramımız barajlarda su tutmak, hidroelektrik enerji üretmek, milletimize hizmet etmek, vatandaşımıza sağlıklı içme suyu temin etmek, çorak topraklara su iletmek ve ayrıca şehirlerimizi taşkından, feyezandan korumaktır. Bu anlayışla 4 yılda büyük rekorlara imza attık.
Baraj, gölet ve HES açılışlarında bir rekor kırıldı. Şu ana kadar 111 baraj ve galerin açılışını
yaparak milletimizin hizmetine sunduk. Açılan bu tesislerle 5 milyon dönüm çorak toprak
zirai sulama suyuna kavuşturuldu. Ayrıca 4 yılda 15 şehrimizde yaşayan 10 milyon vatandaşımıza Avrupa Birliği standartlarında içme suyu temin edildi. Çevre ve taşkın koruma
faaliyetlerimiz ise saymakla bitmez. Bu hizmetleri milletimizin bize emanet ettiği parayı en
iyi şekilde değerlendirerek gerçekleştiriyoruz.
56
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Yatırım hamlesine özel sektörün dinamizmini katmak için başta hidroelektrik üretiminde bir milat olan Su Kullanım Hakkı Anlaşması olmak üzere çeşitli projeler yürütüyoruz.
2003 yılında bir yönetmelik çıkardık. Baraj ve hidroelektrik santrallerin yapımında özel
sektörün önünü açtık. Sadece Çoruh Havzası’nda 5 tane ana kolda, 5 tane de yan kollarda olmak üzere toplam 10 tane barajın ve hidroelektrik santralin yapımını özel sektör
gerçekleştirecektir. Bugün de Türkiye-Avusturya hükümetleri arasındaki İkili İşbirliği Anlaşması neticesinde Çoruh Nehri üzerinde inşa edilmiş olan Borçka Barajı ve HES’i işletmeye almanın gururunu yaşıyoruz.
2005 yılında Muratlı TBMM 85. Yıl Milli Egemenlik Barajı ve Hidroelektrik Santrali’ni hizmete aldık. Bugün de Çoruh Nehri’nde ikinci altın gerdanlık olan Borçka Barajı HES’i hizmete açıyoruz.
Türkiye’nin geleceği için çok önemli projeler demetini oluşturan Çoruh Vadisi ana kolu
üzerinde 10 adet baraj, yan kollar üzerinde ise 6 adet baraj ve çok sayıda nehir tipi Hidroelektrik Santrali inşaatı plânlanmıştır. Bunların toplam potansiyeli 10,5 milyar kVVh’dir. Bu
rakam ise ülkemizin toplam hidroelektrik potansiyelinin neredeyse dörtte biridir.
Çoruh Nehri ana kolu üzerindeki iki barajı tamamlayarak hizmete aldık. Ülkemiz ekonomisine yılda 76 milyon dolar gelir sağlayacak olan Borçka Barajı ve HES, 7 yıl gibi kısa
sürede kendini amorti edecek. Yılda 1 milyar 39 milyon GWh hidroelektrik enerji üretecek
olan Borçka Barajı’nın inşaatı sırasında dere ıslahı çalışmaları da gerçekleştirilmiştir. Baraj bölgeye her açıdan hayat verecek.
Burada sözlerime son verirken desteklerinden dolayı Sayın Başbakanımıza teşekkür ediyorum.
Su gibi aziz olunuz.
57
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
DERİNER BARAJI VE HES
58
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
59
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Deriner Barajı ve HES, Aşağı Çoruh Havzası’nda, Artvin ilinin 5 km menbaında, Çoruh
Nehri üzerinde yer almaktadır.
Barajın etüt çalışmaları esnasında Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürü olan İbrahim
Deriner’in vefatı üzerine onun hatırasına Deriner Barajı olarak adlandırılmıştır. Baraja
adını veren İbrahim Deriner, 30. Hükümet’te 27 Ekim 1965–1 Nisan 1967 tarihleri arasında TBMM dışından Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yapmıştır. Dönemin EİE Genel
Müdürü ve aynı zamanda ülkemizin ilk atom mühendisidir.
90 katlı bir gökdelene eşit yüksekliğe sahip Deriner Barajı, çift eğrilikli beton kemer
baraj tipinde inşa edilmiştir.
Beton Kemer Barajlar
Beton kemer barajlar, dar vadilerde, sağlam temel ve yamaç kayası olan yerlerde yaygın olarak inşa edilirler. Vadi genişliğinin baraj yüksekliğine oranının
3’ten küçük olduğu durumlarda beton kemer baraj tercih edilmesi ciddi ekonomik avantajlar sağlar.
Beton kemer barajlar tek veya çift eğrilikli olarak tasarlanır. 1950’li yıllara kadar
uygulanan tek eğrilikli baraj tipi, çift eğrilikli beton kemer barajların projelendirme ve ilgili bilgisayar programlarının gelişmesi neticesinde tercih edilmemeye başlanmıştır.
Çift eğrilikli kemer barajlar çift yöndeki kemer etkisinden dolayı daha ince
beton kesimine sahip olurlar ve taşıyıcı sistemin bu özelliği sayesinde beton
hacminde büyük tasarruf sağlarlar. Topoğrafyası ve jeolojisi uygun olan yerlere
yapılabilen bu tip barajlar hem ekonomik hem de estetiktir.
Beton kemer barajlar kalınlıklarına göre ise ince kemer, orta kalınlıklı kemer ve
kalın ağırlık kemer olarak da sınıflandırılmaktadır.
ÖDÜLLÜ BARAJ
Ülkemizin büyük projeleri arasında yer alan ve
bir mühendislik harikası olan Deriner Barajı,
15–18 Ekim 2012 tarihleri arasında Trabzon’da
düzenlenen Mimar Sinan Uluslararası Proje
Olimpiyatları Finalleri ve Türk Dünyası Mühendislik, Mimarlık ve Şehircilik Kurultayı’nda Mühendislik Projeleri Jürisi tarafından ödüle layık
görüldü.
60
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
61
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Deriner Barajı sahip olduğu 249 m gövde yüksekliği ile halihazırda Türkiye’nin en yüksek
barajıdır. Beton kemer baraj sınıfında Avrupa’nın 4., Dünya’nın da 6. en yüksek barajı olan
Deriner Barajı yaklaşık 1 milyar 400 milyon dolar yani 2,5 milyar TL’ye mal edilmiştir.
Türkiye’nin En Yüksek Barajları:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Deriner Barajı (2012) ..................................................................249 m
Ermenek Barajı (2009) ................................................................................... 218 m
Keban Barajı (1974) ........................................................................................ 207 m
Berke Barajı (1999) .......................................................................................... 201 m
Hasan Uğurlu Barajı (1981) .......................................................................... 195 m
Altınkaya Barajı (1988) .................................................................................. 195 m
Oymapınar Barajı (1984) .............................................................................. 185 m
Karakaya Barajı (1987) ................................................................................... 173 m
Atatürk Barajı (1992) ...................................................................................... 169 m
Dalaman Akköprü Barajı (2011) ................................................................. 163 m
1982 yılında hazırlanan Çoruh Havzası Master Planı’nda kilit proje olarak yer alan Deriner Barajı ve HES’in kesin projesi 1991 yılında yaptırılmıştır. Türkiye–Rusya ikili protokolünde değerlendirilen proje 12.05.1994 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanmıştır.
08.01.1998 tarihinde inşaatına başlanan Deriner Barajı’nda 24.02.2012 tarihinde su tutulmuştur. 2003 yılından itibaren her yıl ihtiyaç duyulan ödeneğin sağlandığı dev baraj hızla
tamamlanarak 12.12.2012 tarihinde 112 Tesis arasında Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan tarafından hizmete alınmıştır.
Toplam gövde hacmi 3 milyon 400 bin metreküp olan Deriner Barajı, 1 milyar 970 milyon
m3 su depolanacak olan Deriner Barajı’nda 26,5 km2’lik bir göl alanı yani yaklaşık 23 km2’lik
göl alanına sahip Tuz Gölü’nden daha büyük bir göl oluşacaktır.
Ülkemizin en büyük enerji projeleri arasında yer alan Deriner Barajı ve HES; 670 MW kurulu güce ve yılda 2 milyar 118 milyon kWh enerji üretimine sahip olup, yaklaşık 750 bin
kişinin yıllık elektrik ihtiyacını karşılayacaktır. Üretilecek enerji Türkiye’de üretilen enerjinin
%4’üne ve Çoruh Havzası’ndaki projelerde üretilecek toplam enerjinin ise %14’üne denk
gelmektedir.
Üretilecek enerjinin karşılığında milli bütçeye tek başına yıllık 550 milyon TL katkıda bulunacaktır. Ayrıca mansabında bulunan Borçka ve Muratlı barajlarına regüle edilmiş su sağlayarak bu barajların yıllık üretimine 25 milyon TL’lik ilave katkıda bulunacaktır. Böylece
Deriner Barajı’nın toplamda yıllık faydası 575 milyon TL’ye ulaşacaktır.
Barajın inşaatında, muhtemel bir depreme karşı barajı çevreleyen tepelerin sağlamlaştırılması için her biri 200 tonluk çivilerle zemin birbirine bağlandı. Deriner Barajı, her birimiyle
yeryüzündeki en sağlam yapılardan biri. Şimdiye dek inşa edilmiş en büyük yeraltı elektrik
santrallerinden birine sahip olan baraj, Dünya üzerindeki mühendislik harikaları arasında
gösteriliyor.
Baraj ayrıca Türkiye’nin en çok sediment taşıyan nehirlerinden biri olan Çoruh Nehri üzerinde bulunan Borçka ve Muratlı barajlarının da ekonomik ömrünü uzatacak ve kendisini
7 senede amorti edecektir.
62
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
DERİNER BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 18.389 km2
: 4,840 milyar m3
: 153 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
İhale Tarihi
Fiilen İşe Başlama Tarihi
Müteahhidi
: 04.11.1997
: 08.01.1998
: 12.10.2004
: 30.05.2013
: ERG İnşaat A.Ş., Tecnostroyexport, Stucky,
ABB (Alstom), Sulzer Hydro Ltd. (Va-Tech),
Hydro Vevey (Va-Tech)
: 1.387.190.260 USD
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Çift Eğrilikli İnce Beton Kemer
: 397 m
: 720 m
: 207 m
: 249 m
: 3,4 milyon m3
: 1 milyar 969 milyon m3
: Enerji + Taşkın koruma
Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: Yeraltı
: 670 MW
: 4 adet
63
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
12.12.2012 - 112 Tesis Açılışı Hitapları
(12.12.2012 / Ankara)
Değerli Kardeşlerim,
Bugün açılışını yaptığımız bu büyük eserlerin kazandırılmasında başta Orman ve Su İşleri
Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu olmak üzere emeği geçenlere teşekkür ediyorum.
10.10.2010’daki merasimle Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın 110 tesisinin hizmete almıştık.
Bu açılışta Çine Barajı’na Adnan Menderes Barajı adını verdik. Çünkü biz bu ülkede hizmeti
olanları unutmadık, unutmayacağız. Onlar hizmeti verirken vatan, millet sevdasıyla verdiler, demokrasi uğruna da bedel ödediler. Onun için biz onları unutmadık ve unutmayacağız.
11.11.2011’de 111 eserin açılışını Ankara Arena Spor Salonu’ndaki merasimle yaptık. Bu yıl
da geleneği sürdürüyoruz ve 12.12.2012’de aynı ilhamla 112 eseri ülkemize kazandırıyoruz.
Bütün bu eserlerle ülkemiz yeni bir döneme giriyor. Ağaçlandırma projeleriyle yeni bir dönemi yaşıyor. Biz yeşili iddialı bir şekilde korumanın ötesine geçiyoruz. Derdimiz şu: Ülkemiz
beton yığınlarına mahkum olmasın. Bir taraftan betonarme binalar yükselirken ne olursa
olsun bir diğer taraftan da yeşili ülkemizde diyoruz ki artıralım. Evlerimizin pencerelerinden baktığımızda sadece beton yığınlarını değil, yeşili de görelim; o havayı teneffüs edelim.
64
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Bu 112 tesisle tam 2 milyon 345 bin dekar tarım arazisi de suya kavuşuyor. Toprakların o çatlak
dudaklarına su veriyoruz, bunu başarıyoruz. Bu projelerle yılda 8,5 milyar kilowatt.saat hidroelektrik enerji üretimini Türkiye’ye kazandırıyoruz. Göreve geldiğimizde doğalgaz çevrim santrallerinden elde ettiğimiz enerji miktarı oran olarak %52’ydi. Ama şu anda bunu %44’e indirdik.
Artık hidroelektrik santrallerle rüzgarla güneşle enerji elde etmeye başladığımız için doğalgazı
artık sadece ağırlıklı olarak evlerde ısınmada, sanayide kullanır hale geldik. İnşallah ne yapıp
edip sınırlı kaynaklarımızı en verimli şekilde kullanmak, enerjiye dönüştürmek zorundayız. Hidroelektrik enerji, Türkiye’de sürekli ve güvenilir enerjinin de sigortasıdır.
İstanbul, Trabzon, Sinop, Karabük, Aydın, İskenderun ve Kars’ta 8 milyon nüfusa yılda toplam
614 milyon metreküp içme, kullanma ve sanayi suyunu bu tamamladığımız projelerle temin
ediyoruz. Şanlıurfa ile 10 ilçe, 20 yerleşim birimi ve bin 540 dekar araziyi taşkınlardan koruyoruz.
Açılışı yapılan eserler arasından Artvin Deriner Barajı ile Türkiye olarak yeni bir rekorun sahibi
oluyoruz. Deriner Barajı, Türkiye’de bugüne kadar inşa edilmiş en yüksek gövdeli baraj olma
özelliğine sahip. Bütün dünya genelinde ise en yüksek 6. baraj. Çoruh Nehri üzerinde inşa edilen
bu baraj ülkemizin en büyük enerji projeleri arasında yer alan bir mühendislik harikası. Buradaki çalışma çok önemli. 670 Megawat kurulu güce sahip bu baraj, yılda 2 milyar 118 milyon kilowatt.saat enerji üretimine sahip. Ülkemizde üretilen hidroelektrik enerjinin %6’sını bu barajdan
karşılayacağız. Proje sadece 7 senede kendini finanse edecek.
Deriner Barajı’nın ihalesi 1997’de yapılmış, ancak 2004’e kadar fazla bir ilerleme kaydedilmemişti. Biz göreve geldik, 2005’te bu barajımızın gövde inşaatını başlattık. Hamd olsun Deriner
Barajı’nı bir gurur kaynağı, bir iftihar vesilesi olarak ülkemize kazandırdık. Ne mutlu ki ülkemizin en önemli enerji projelerinden olan Deriner Barajı’nı tamamlayıp açma şerefi hükümetimize
nasip oldu.
Deriner Barajı şehircilik, çevrecilik konularında da Artvin’in havasını değiştirecek. Şehirleri suyla, mimarisiyle ihya etmek, kültürü, sanatı, ekonomisi, refah düzeyiyle insana, insan haklarına, hukuka ve adalete verilen değerleri gözler önüne sermek istiyoruz. Gayemiz Anadolu’daki
varlığımızın bin yıllık muhasebesini yapmak, bin yılda nasıl bir medeniyet kurduğumuza, nasıl
bir medeniyet yeşerttiğimize bakmaktır. İşte biz 2023 vizyonu derken de 2071 vizyonu ve ruhu
derken de medeniyetimize vurgu yapıyoruz.
Bugünden sonra sadece bugüne kadar yaptığımız eserleri anlatmakla vakit geçirirsek inanın
bundan sonraki yıllar için eser üretmeye, hizmet üretmeye vakit bulamayız. Millete hizmette,
köhnemiş bir çağı kapattık. Yeni bir çağı açtık. ‘Temel at, unut’ devrini kapattık. ‘Temel at, açılış
için tarih, saat ver’ devrini açtık. Artık her tesisisin temelini atarken, açılış tarihini mutlaka veriyoruz. Ben temel atma törenlerine gitmem, çok istisnadır. Sadece açılışlara giderim. Neden,
çünkü temeli atarsan takibi zorlaşır. Ama diyorum ki, ‘şimdi sizden tarih istiyorum, inşallah
açılış töreninde beraber olacağız’. Burada olduğu gibi. O zaman işler hızlı gidiyor. O tarihte o
saatte geliyor, açılışını gerçekleştiriyor ve hizmete sunuyoruz.
İnanıyorum ki, bugün açılışını yaptığımız tesisler vesilesiyle gelecek kuşaklar bizleri ve bu tesislerin ülkemize kazandırılmasında emeği geçen herkesi hayırla yad edeceklerdir.
65
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun
12.12.2012 -112 Tesis Açılışı Hitapları
(12.12.2012 / Ankara)
Kıymetli misafirler,
Canlı yayında bizleri izleyen değerli vatandaşlarımız;
Bugün 112 tesisi halkın hizmetine sunmanın bahtiyarlığını yaşıyoruz. 26 baraj, 2 gölet,
30 büyük sulama tesisi, 26 özel sektör tarafından inşa edilen HES, 9 şehrin içme suyu
tesisi, 4 büyük taşkın koruma tesisi, Antalya Uluslararası Yangın Eğitim Merkezi, şehir ve
bal ormanları ile orman içi dinlenme yerleri, orman yolları, meteoroloji istasyonları ve
radarları, milli parklar vesaire 112 tesisin açılışını gerçekleştireceğiz. Bu tesislerin toplam
maliyeti 16 milyar liradır.
10.10.2010 tarihinde 110 tesisin, 11.11.2011 tarihinde ise 111 tesisin açılışını gerçekleştirdik. Türkiye’de bir ilki gerçekleştirerek toplu açılış merasimleri düzenlemeye başladık.
İlerleyen günlerde de 300 tesisin daha açılışını yapacağız.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı çalışanlarıyla gurur duyuyorum. Zamanla yarışıyoruz. Zaten Bakanlığımızın sloganı; ‘Orman ve Su İşleri Bakanlığı zamanla yarışıyor’. Dolayısıyla
temel atarken ilk defa açılış tarihi ve saatini verme alışkanlığını biz getirdik Türkiye’ye.
2003 yılından bugüne 1.215 dev tesisi hizmete sunduk.
Baraj yapmak çok zor ve meşakkatli bir iştir. 112 Tesis arasında açılışı yapılacak olan
Deriner Barajı, 249 metre yüksekliği ile Türkiye’nin en yüksek barajıdır. Sırada 270 metre
yüksekliğe sahip olacak Yusufeli Barajı var.
66
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Bu baraj, Türkiye’de öz kaynakla, yerli müteahhit ve mühendislerle Türkiye’de en hızlı bitecek olan barajdır ve tamamen kendi eserimiz olacaktır.
Türkiye, hidroelektrik enerji santralleri ile baraj ve göletlerini yapma mecburiyetindedir.
Ülkemizin hidroelektrik potansiyeli yılda 165 milyar kilowatt.saatten daha fazla. 2003 yılında, bu büyük potansiyelin sadece 26 milyar kilowatt.saati kullanılabiliyordu. Bunu özel
sektörle birlikte 67 milyar kilowatt.saate yükselttik. Sadece hidroelektrik santrallerden
elde ettiğimiz enerji ile yaklaşık olarak 10-12 milyar dolarlık daha az bir doğalgaz alımı
gerçekleşiyor.
2003 yılında ilk defa Su Kullanma Hakkı Anlaşması ile özel sektörü de devreye soktuk. Özel
sektör şu ana kadar yaklaşık 1.500 hidroelektrik santrale talip oldu ve bu yatırımın toplamı 65 milyar doları buluyor.
Türkiye yarı kurak bir iklim bölgesinde ve sulama yapılmadan mahsul almak mümkün
değil. Tarımda dünya lideri olmak için zirai sulama projelerin bitirilmesi gerekiyor. 10 yılda 18 milyon dekar alanda modern sulamaya geçtik. İptidai sulamadan, kapalı sulama
sistemlerine geçerek %40 tasarruf sağladık.
İçmesuyu, taşkın koruma, ağaçlandırma ve meteoroloji alanlarında da önemli hizmetlere
imza attık. Bu büyük hizmetlerimizde bizlerden desteğini esirgemeyen başta Sayın Başbakanımıza en kalbi şükranlarımı sunuyorum.
Müteahhidinden işçisine, her türlü zor şartlara rağmen azimle çalışan bütün Bakanlık
mensuplarımıza ve emeği geçen herkese teşekkür ediyorum.
Tamamladığımız bütün tesislerimiz ülkemize hayırlı uğurlu olsun.
Su gibi aziz olun…
67
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
YOLLAR
Deriner Barajı ve HES inşaatı kapsamında; Artvin–Erzurum Devlet Yolu, Artvin–Ardahan Devlet Yolu ile Artvin–Ardanuç Devlet Yolu da dahil olmak üzere toplam 60,7 km
yol yapılmıştır.
Deriner Barajı İçin Yapılan Yollar
Artvin–Erzurum Devlet Yolu..............................................................................11,4 km
Artvin–Erzurum Devlet Yolu 1, 2 ve 3. Kısım ...............................................27,8 km
Artvin–Ardahan Devlet Yolu..............................................................................11,5 km
Artvin–Ardanuç Devlet Yolu................................................................................ 7,5 km
Artvin–Ortaköy İl Yolu............................................................................................ 2,5 km
TOPLAM..................................................................................................................60,7 km
Artvin - Erzurum Yolu
68
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Artvin–Erzurum Devlet Yolu: Toplam uzunluğu 11.419 metre (11,4 km) olup bu yolda
4.750 m uzunluğunda 7 adet tünel ile 151 m uzunluğunda 3 adet dengeli konsol köprü
(Akarsın, Berta ve Sengan) yapılmıştır.
Artvin–Erzurum Devlet Yolu 1., 2. ve 3. Kısım: Toplam uzunluğu 27.748 m (27,8 km) olan
yol 3 kısım halinde yapılmıştır.
Toplam 14.975 m (15 km) uzunluğundaki I. Kısmı kapsamında; toplam uzunluğu 5.190 m
uzunluğunda 10 adet tünel (Öcübet, Zeytinlik, Oruçlu, Kapan 1 ve 2, Karataş, Eskikışla, Cinsaklı 1 ve 2 ile Elevit) ile uzunluğu 352 m olan 3 adet köprü (Hohmele, Çermik ve Sarıbudak)
bulunmaktadır.
Projenin 5.305 m (5 km) uzunluğundaki II. Kısmı kapsamında; toplam uzunluğu 166 m olan
1 adet tünel (Ortaköy Tüneli), 505 m uzunluğunda 2 adet dengeli konsol köprü (Budan ve
Ortaköy) ile 111 m uzunluğunda 1 adet köprü (Sakalar Köprüsü) bulunmaktadır.
Toplam 7.468 m (7,5 km) uzunluğundaki III. Kısmı kapsamında ise toplam uzunluğu 3.028 m
olan 4 adet tünel (Ötekibağ, Narlık, Sameli ve Yarbaşı) ile 846 m uzunluğunda 4 adet viyadük
(Narlık, Tilyan, Yarbaşı ve Yağcılar) bulunmaktadır.
Artvin–Ardahan Devlet Yolu: Toplam uzunluğu 11.478 m (11,5 km) olup inşaat kapsamında toplam uzunluğu 184 m olan 3 adet köprü bulunmaktadır.
Artvin–Ardanuç Devlet Yolu: Toplam uzunluğu 7.565 m (7,5 km) olup 655 m uzunluğunda
2 adet tünel de bulunmaktadır.
Deriner Barajı projesi için ayrıca toplam 49,580 m (49,5 km) uzunluğunda 4 adet köy yolu
da yapılmıştır.
Artvin - Ardanuç Yolu
l
69
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
KÖPRÜLER
Deriner Barajı ve HES inşaatı kapsamındaki yol projeleri dahilinde Akarsın, Berta, Budan, Ortaköy ve Sengan Dengeli Konsol Köprüleri olmak üzere toplam 1.309 m uzunluğa sahip 5 adet dengeli konsol köprü modern tekniklerle inşa edilmiştir.
ADI
YÜKSEKLİK
UZUNLUK
Akarsın Dengeli Konsol Köprüsü
110 m
275 m
Berta Dengeli Konsol Köprüsü
125 m
340 m
Budan Dengeli Konsol Köprüsü
96 m
350 m
Ortaköy Dengeli Konsol Köprüsü
68 m
154 m
Sengan Dengeli Konsol Köprüsü
107 m
190 m
TOPLAM
1.309 m
Berta Köprüsü
70
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Dengeli konsol köprüler, uzun açıklıkların geçilmesi için yapılan ve her bir ayak üzerine
yerleştirilen kayar kalıp arabaları her iki tarafa eş zamanlı olarak dengeli bir şekilde ilerleyerek inşa edilen köprülerdir.
Yükseklikleri 68 m ile 125 m arasında değişen proje kapsamındaki köprüler, Türkiye’de
ilk defa bu yükseklikte yapılan dengeli konsol köprüler oldu. Ayrıca Deriner Projesi,
muhtevasında 5 adet dengeli konsol köprü bulunan ülkemizde ilk ve tek proje olma
özelliğini de taşımaktadır.
DSİ tarafından yapılan Artvin–Ardanuç, Artvin–Şavşat–Ardahan geçişlerini sağlayacak
olan Berta Dengeli Konsol Köprüsü, 125 m yüksekliği ile ülkemizin sınıfındaki en yüksek dengeli konsol köprüsü unvanını aldı. İki ayaklı ve 340 m uzunluğundaki dengeli
konsol köprünün ayakları arasındaki açıklık da 165 m’dir.
Deriner Barajı projesi dahilinde ayrıca toplam 647 m uzunluğunda 7 adet köprü yapılmıştır.
Akarsın Köprüsü
Budan Köprüsü
Ortaköy Köprüsü
Sengan Köprüsü
71
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Homela Köprüsü
Çermik Köprüsü
Sakalar Köprüsü
Sarıbudak Köprüsü
Yarbaşı Viyadüğü
Yağcılar Viyadüğü
Narlık Viyadüğü
72
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARININ KORUNMASI
Proje kapsamında; Zeytinlik Köyü Camii ve Oruçlu Köyü Camii ile iki adet kümbet, bir
gümrük binası ve Aşağı Türbe’nin yapımı ile Avcılar ve Berta Tarihi Köprülerinin de yerinde
korunması bulunmaktadır.
Deriner Barajı yapımından etkilenen tarihi Berta ve Avcılar Köprüleri için Kültür Bakanlığı tarafından oluşturulan Bilim Komisyonu Kararları ve Bölge Koruma Kurulu Kararları
doğrultusunda yerinde koruma, bakım ve onarım çalışmaları yapılmıştır. Çalışmalara
26.03.2012 tarihinde başlanmış olup Bölge Koruma Kurulu Kararları esas alınarak yürütülmüştür.
Avcılar Tarihi Köprüsü
Berta Tarihi Köprüsü
Oruçlu Köyü Camii
Aşağı Türbe
73
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ÇORUH PARKI REKREASYON SAHASI
Artvin’in ilk büyük parkı olacak Çoruh Parkı’nın temeli 26 Şubat 2013 tarihinde Orman
ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu tarafından atıldı.
Projenin hayata geçirilmesiyle çağdaş şehircilik anlayışına uymayan görüntüler ortadan kaldırılarak Artvin daha yeni ve çağdaş bir görüntüye kavuşacak.
Artvin Çoruh Üniversitesi Çayağzı Yerleşkesiyle bütünleşecek olan Çoruh Park’ta, birçok soysal, kültürel ve sportif tesis bulunacak.
Çoruh Park Projesi ana hatlarıyla sosyal yapılar ve peyzaj düzenleme çalışmaları olarak
iki kısımdan oluşmaktadır. Sosyal yapılar 5 bin m2, peyzaj ve sosyal projelerin toplam
alanı ise 250 bin m2 civarında olacak.
Yaklaşık 15 milyon TL’ye mal olacak Çoruh Park şehrin en önemli yeri olan şehir girişine
güzellik katacak.
ÇORUH PARKI YAPIM BİLGİLERİ
İhale Tarihi
: 12.01.2012
: 25.05.2012
: 06.10.2013
Müteahhidi
: Kazova İnşaat A.Ş.
: 14.871.447 TL
Park Çalışmalarının İncelenmesi
74
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Park İnşaatı
l
l
l
l
l
l
l
Park İnşaatı
Park Animasyonu
75
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ENDEMİK TÜRLERİN TAŞINMASI PROJESİ
Deriner Barajı’nda su tutulması ile oluşacak 26,5 hektar yani
26.500 dekar büyüklüğündeki
baraj gölü altında kalacak bazı
endemik ve nadir bitki türlerinin uygun alanlara taşınması
için Orman ve Su İşleri Bakanlığı
tarafından proje geliştirilmiş ve
uygulanmıştır.
T.C.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı
Çölleşme ve Erozyonla Mücadele
Genel Müdürlüğü
Çoruh
ÇoruhVadisi-Deriner
Vadisi-DerinerBarajı
Barajı
Altında
AltındaKalacak
KalacakEndemik
Endemikve
veNadir
NadirBitkilerin
Bitkilerin
Tesbiti,
Tesbiti,Nakledilmesi
Nakledilmesive
veYetiştirilmesi
YetiştirilmesiProjesi
Projesi
“Çoruh Vadisi Deriner Barajı Su
Aynası Altında Kalacak Alanda
Bulunan Risk Altındaki (Endemik
ve Endemik Olmayan Nadir) Bitkilerin Tespiti, Nakledilmesi ve
Yetiştirilmesi Projesi” ile Deriner
Baraj gölü altında kalacak alanda, endemik ve nadir bitki türleri
www.ormansu.gov.tr • www.cem.gov.tr
76
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ile bu türlere ilişkin koordinatların tespit edilmesi, bu bitkilerden baraj gölü altında kalacakların belirlenmesi ve ayrıca sözkonusu türlerin fert sayıları ile nakledileceği alanların tespitinden sonra nakillerinin gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir.
Proje neticesinde; 1 endemik türün Dünya’da ve ülkemizde, 1 endemik olmayan türün
ise Artvin ilinde ve yalnızca Deriner Baraj aynası altında yayılış gösterdiği, ayrıca Çoruh
havzasında yayılış gösteren 14’i endemik, 2’si endemik olmayan nadir olmak üzere toplam 16 adet bitki türünün risk altında olduğu tespit edilmiştir. Alanda elde edilen bulgulara göre toplam 18 adet bitki türüne ilişkin taşınabilir fert sayısı yaklaşık 200 adettir.
Ayrıca projede öngörülmeyen yeni türler de tespit edilmiş olup örnekleri toplanmıştır.
Projenin ikinci adımı olan hedef türlerin üretimi ile ilgili çalışmalara 25.06.2012 tarihinden başlanmıştır. 18 bitki türünün sökümü yapılarak 252 adet saksıya dikilen bitkiler
Artvin Çoruh Üniversitesi serasında büyümeye bırakılmıştır.
Proje kapsamında Deriner Barajı’nın tamamlanmasıyla su altında kalacağından alandan sökülerek nakledilecek endemik ve nadir bitki türlerinin yetiştirilmesinde, çoğunlukla tohumla ve çelikle üretim metotları tercih edilmiştir.
Alyssum artvinense
Centaurea woronowii
Sökülen ve serada yeterli sayıda üretimi yapılan bitkiler; Artvin ili, Salkımlı Köyü’ndeki
(Tolgum) yükselti, toprak, ekolojik yapı gibi özellikler açısından en uygun yer olarak,
200-650 m yükseltiler arasındaki tespit edilen alana nakledilecektir.
Centaurea pecho
Campanula trogera
l
77
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
YUSUFELİ BARAJI VE HES
78
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
79
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Yusufeli Barajı Temel Atma Merasimi / 26.02.2013
Yusufeli Barajı ve HES, Orta Çoruh Havzası’nda Çoruh Nehri üzerinde olup Artvin ilinin
70 km güneybatısında, Yusufeli ilçesinin 10 km, Çoruh Nehri ile Oltu Çayı’nın birleşiminin 800 m mansabındadır.
İhalesi 13 Ağustos 2012 tarihinde yapılmış olan Yusufeli Barajı’nın temeli 26 Şubat 2013
tarihinde Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan tarafından Ankara’dan Artvin’e canlı
bağlantı ile atılmıştır.
Çoruh Havzası üzerinde inşa edilecek en büyük baraj olan Yusufeli Barajı ve HES’in yüksekliği temelden 270 m’dir. Ünlü Eiffel Kulesi’ne yakın bir yüksekliğe sahip olacak baraj,
çift eğrilikli ince beton kemer baraj tipinde Dünya’nın en yüksek 3., Türkiye’nin ise en
yüksek barajı olacaktır. Türkiye’nin en yüksek gökdelenlerini dahi geride bırakacak olan
baraj, yalnızca baraj değil, bütün binalar içinde Türkiye’nin en yükseği olacaktır.
Dünyanın en yüksek çift eğrilikli beton kemer barajları:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Xiaowan Barajı (Çin)........................................................................................ 292 m
Inguri Barajı (Gürcistan) .............................................................................271,5 m
Yusufeli Barajı..............................................................................270 m
Vajont Barajı (İtalya) ....................................................................................261,6 m
Mauvoisin Barajı (İsviçre) ............................................................................. 250 m
Laxiwa Barajı (Çin) .......................................................................................... 250 m
Deriner Barajı ................................................................................................... 249 m
Çoruh Havzası’nın anahtar projesi olan Yusufeli Barajı havzanın en büyük su depolaması olup Çoruh Havzası’ndan gelen suyun üçte biri Yusufeli baraj gölünde depolanacaktır. Barajın inşaasıyla yaklaşık 33 km2’lik bir göl alanı yani yaklaşık 15 km2’lik göl alanına
sahip Seyfe Gölü’nün iki katından büyük bir göl oluşacaktır.
80
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Yusufeli Barajı İmza Merasimi / 22.11.2012
Barajda depolanan su sayesinde, Deriner Barajı’nda 100 MW, Borçka Barajı’nda 43 MW
ve Muratlı Barajı’nda 17 MW olmak üzere toplam 160 MW’lık bir kapasite artışı da sağlanacaktır. Bir başka ifadeyle Yusufeli Barajı’nın yapılmaması halinde, mansapta bulunan üç barajda 160 MW’Iık bir kapasite azalması ile 467 milyon kWh yıllık enerji kaybı
olacaktır.
Üreteceği yıllık 1 milyar 827 milyon kWh elektrik enerjisi ile Yusufeli Barajı ve HES ülkemiz yıllık enerji ihtiyacının %0,6’sını karşılayacak ve Türkiye’nin uzun vadeli enerji hedefleri çerçevesinde önemli bir yere sahip olacaktır.
Yusufeli Barajı, üreteceği enerjinin yanı sıra diğer barajlara düzenli olarak su verebilmesi, Çoruh Nehri’nin taşımış olduğu rusubatı önemli ölçüde tutarak diğer barajların
ömrünü uzatması ve Çoruh Nehri’nin taşkın yaptığı dönemlerde etrafına verebileceği
zararları önleyecek olması sebebiyle de çok önemli bir projedir.
Yusufeli Projesinin gecikmesi halinde, Deriner, Borçka ve Muratlı barajlarının göl hacimleri, çok fazla rusubat taşıyan Çoruh nehrinin getireceği sedimentle dolacağından,
bu barajların ekonomik ömürleri de kısalacaktır. İnşa halinde olan Çoruh Nehri projelerinin beklenen verimlerle çalışabilmeleri Yusufeli Barajı’nın sağlayacağı su depolaması
ile mümkün olacaktır.
Yusufeli Barajı gövdesinde yaklaşık 2,9 milyon m3 beton kullanılacak olup, bu malzeme
ile 150 m2 büyüklüğünde 48.000 adet konut yapmak mümkündür.
Çoruh Havzası’nda inşa edilecek en büyük proje olan Yusufeli Barajı, ülke ekonomisine
yılda 330 milyon TL katkı temin edecektir. Barajın inşaatı boyunca ortalama 1.000 kişi
istihdam edilerek yöre ekonomisine katkı sağlayacaktır. Baraj tamamen kendi öz kaynaklarımızla ve Türk mühendisleri tarafından inşa edilecektir.
81
l
l
l
l
l
l
l
l
l
82
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
YUSUFELİ BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
Yıllık Ortalama Doğal Akım
: 15.250 km2
: 3,789 milyar m3
: 120 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
İhale Tarihi
Taahhüt Edilen Bitiş Tarihi
Müteahhidi
: 13.08.2012
: 21.12.2012
: 19.05.2019
: 29.05.2018
: LCK Yusufeli Adi Ortaklığı
: 486.875.000 TL
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: İnce Beton Kemer
: 715 m
: 490 m
: 220 m
: 270 m
: 2,9 milyon m3
: 2 milyar 130 milyon m3
: Enerji
Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: Yeraltı
: 540 MW
: 2 adet
83
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Yusufeli Barajı Temel Atma Merasimi Hitapları
(26.02.2013 / Ankara)
Kıymetli Arkadaşlar,
Bugün grup salonundan bizim vatanseverliğimizin, milliyetperverliğimizin, bizim bu ülkede taş üstüne taş koyma yarışımızın yine bir nişanesini buradan, ekrandan izleyeceğiz.
Yusufeli Barajı’nın temelini canlı bağlantı ile Ankara’dan atacağız.
Bugüne kadar Çoruh Nehri üzerine 3 gerdanlık taktık. 2005’te Muratlı Barajı’nı, 2007’de
Borçka Barajı’nı, 2012’de Deriner Barajı’nı hizmete açtık. Bu 3 baraj da ülkenin elektrik üretimine önemli katkı sağlıyor.
Çoruh Nehri üzerinde bugün de Yusufeli Barajı’nın temelini atıyoruz. 486 milyon lira bedelli
baraj, kendi sınıfında Dünya’nın en yüksek üçüncü, Türkiye’nin de en yüksek barajı olacak.
Barajın ihalesi 13 Ağustos 2012’de yapılmıştı. 2.340 gün, yani 6 yıl içinde baraj tamamlanacak. En uygun yerde, şu anki Yusufeli ile mukayese edilmeyecek, deniz manzaralı Yusufeli
inşa edeceğiz.
Atılan adımlarla, Türkiye’yi, doğalgaz çevrim santrallerini daha az kullanmaya doğru taşıdık. HES’ler bizim için önemli bir kaynağı oluşturuyor. Bu atılan adım bunun bir periyodudur.
Allah izin verirse, Yusufeli Barajı’nı 29 Mayıs 2018’de saat 11.00’de tamamlayacağız.
84
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Orman ve Su İşleri Bakanı
Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun
Yusufeli Barajı Temel Atma
Merasimi Hitapları
(26.02.2013 / Artvin)
Kıymetli Artvinliler,
270 metre yükseklikle Türkiye’nin en yüksek,
Dünya’da ise üçüncü sırada olan Yusufeli Barajı
muhteşem bir baraj olacak.
Yusufeli ilçesinin baraj altında kalacak olması
sebebiyle yeni ilçeyi en güzel şekilde inşa edecek, hiç kimseyi mağdur etmeyeceğiz. Yusufelililer, Artvinliler, bu bölgenin insanı vatanına, milletine, bayrağına son derece bağlı, Türkiye’yi
seven insanlar. Sizlere hizmet etmek bizim için büyük bir şereftir. En güzel binaları yapmak,
Türkiye’de değil, dünyada örnek olacak bir Yusufeli’ni yeniden inşa etmek bizim boynumuzun
borcu. Bunun sözünü veriyoruz.
Artvin’imizin maalesef içme suyu yok. Artvin’e 2050 yılına kadar, takriben 38 kilometre ötedeki
Hatila Vadisi’nden su getirecek projenin ihalesini yapıyoruz, inşallah Artvin’imize de menba
suyu gibi su getireceğiz. Ayrıca orman teşkilatımıza ve DSİ’ye talimat verdik. Dedik ki bu bölgedeki bozuk orman alanlarını, vatandaşlarımıza gelir getirici hale getirelim. Buranın balları
meşhur. Yusufeli’nde organik bal üretimi için her türlü desteği vereceğiz.
Türkiye’de barajlar ve hidroelektrik santraller bir ihtiyaçtan kaynaklanıyor. Biz enerjide dışa
bağlıyız. Geçen sene 66 milyar dolar dışarıya enerji ithalatı için para ödedik. Cari açığın büyük kısmı buradan kaynaklanıyor. Geçmişte su akmış, biz bakmışız. Çoruh’ta daha önce hiçbir
hidroelektrik santrali yoktu, çılgınca akıyordu. Biz Çoruh’a birinci gerdanlığı Muratlı’da taktık,
Muratlı 85. Yıl Barajı ve Hidroelektrik Santrali ile oraya bir gem vurduk. İkincisini Borçka’da
tamamladık. İkinci gerdanlığımız Borçka Barajı ve Hidroelektrik Santrali. Şu anda Türkiye’nin
249 m yüksekliğiyle en yüksek barajı olan Deriner Barajı ile üçüncü gerdanlığı taktık. Artvin
Barajı da yapılıyor. Beşincisi de şimdi Başbakanımızın talimatıyla temelini atacağımız Yusufeli
Barajı. Türkiye’nin 270 m yükseklikle en yüksek, Dünya’da üçüncü, hatta 1.5 m yükseltsek ikinciliğe yükselecek barajı. Burada yılda takriben 2 milyar kWh elektrik üretilecek. 540 Megawatt
gücünde muhteşem bir baraj olacak.
Şimdiye kadar 236 adet hidroelektrik santral ve baraj yaptık. Tamamladığımız tesisler 18 milyon dekar araziyi suluyor. Su götürmediğimiz şehir kalmadı. 58 şehre su götürdük. İstanbul’dan
İzmir’e, Kars’tan Edirne’ye kadar Türkiye’de her yere 2060-2070’ye kadar su götürdük. Islah etmediğimiz dere kalmadı. Çünkü Türkiye’nin ihtiyacı çok. Türkiye artık büyük bir ülke, dünyada
küresel bir güç.
Yusufeli Barajı hayırlı ve uğurlu olsun. Rabbim kazasız bitirmeyi nasip etsin.
85
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
YOLLAR
Yusufeli Barajı için toplam uzunluğu 5.936 m olan geçici bağlantı yolu inşa edilecektir.
Proje kapsamında 3.875 m uzunluğunda 5 adet tünel ile 271 m uzunluğunda 3 adet
köprü (Çoruh 1 ve 2 ile Oltu) yapılacaktır.
YENİDEN YERLEŞİM ÇALIŞMALARI
Yusufeli Barajı ve HES projesi ile alakalı çalışmalar çerçevesinde, Yusufeli ilçesinin mevcut yeri göz önünde bulundurularak; baraj yeri, gövde tipi ve yüksekliği, depolama
hacmi, kamulaştırma bedeli, ulaşım yolları, enerji nakil hatları, gövde maliyetleri, yıllık
toplam ve güvenilir enerji üretimleri, mansap barajlarıyla entegrasyonu ve bu baraj ile
hidroelektrik santrallere alternatif olabilecek proje formülasyonları incelenmiştir.
Yusufeli Barajı ile 33 km2’lik bir baraj gölü oluşacaktır. Baraj inşaatından dolayı yerleşim
yerleri ve arazileri tamamen ve/veya kısmen su altında kalacak hane halkının yeni yerleşim yeri tercihlerinin demokratik bir biçimde belirlenmesi, halkın baraj sonrasında
ekonomik yönden gelişme dinamiklerinin ortaya çıkartılarak mağduriyetlerinin önlenmesi maksadıyla DSİ tarafından 2000 yılında Yeniden Yerleşim Planı hazırlatılmıştır. Bu tarihten sonra Yerel Mevzuata göre kamulaştırma ve yeniden yerleşim işlemleri
uluslararası yeniden yerleşim standartları da göz önünde bulundurularak çalışmalar
yürütülmektedir.
Yusufeli Barajı Şantiyesi İnceleme
l
86
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Yusufeli
Yeniden Yerleşim Eylem Planı’nın (YYEP) yenilenmesi için çalışmalar Temmuz 2004’te başlatılmış ve Yerel Mevzuat, Dünya Bankası Yeniden yerleşim standartları doğrultusunda yeniden
yerleşimin vatandaşların mağduriyetlerini giderecek ve daha modern Yeni Yusufeli ilçesi kurulması için YYEP raporu tamamlanarak Temmuz 2006 tarihinde yayınlanmıştır.
Yusufeli ilçesinin yeniden yerleşim alanı seçilirken; ana ulaşım yoluna, Artvin’e ve komşu köylere yakınlık; verimli ekilebilir arazilerin, ormanların ve turizm alanlarının varlığı; yeraltı ve
yüzey suları potansiyeli; taşkın ve deprem riski; sosyokültürel imkanlar gibi faktörler dikkate
alınarak 8 adet alternatif yerleşim yeri üzerinde çalışılmıştır.
Projeden etkilenen insanların yeni ilçe merkezinin yeriyle ilgili tercihlerini ortaya çıkarmak
için, proje alanında hem Yusufeli ilçe merkezinde hem de projeden etkilenen diğer köyleri
kapsayacak şekilde anket uygulanmış ve Yansıtıcılar mevkii öne çıkmıştır.
5442 Sayılı İller İdaresi Kanununun ilgili maddeleri gereğince 24.04.2008 tarihli ve 5753 Sayılı
‘Artvin İli Yusufeli İlçesinin Merkezinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun’ ile Yusufeli ilçesinin
yeni yeri Yansıtıcılar–Sakut Deresi Mevkii olarak belirlenmiştir. Belirlenen alanda yapılan sondaja dayalı incelemeler neticesinde toplam 330 ha olan yeni yer tespit edilmiştir.
Yusufeli ilçesi için bu alanın yeterli olmayacağı ve alanda eğimin fazla olması dolayısıyla altyapı maliyetinin çok yüksek olacağından hareketle alternatif bir yeni yerleşim alanı tespit
çalışmaları yapılmıştır. Alternatiflere yönelik çalışmalarda yeni yerin Yusufeli’nin merkezi konumuna en iyi cevap verecek konumda olması ve anayola bağlantısı ile köylere uzaklığı ve
Artvin’e uzaklığı gibi faktörler göz önüne alınmıştır.
87
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
88
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Neticede; Yusufeli kimliğinin kaybolmaması için en çok tercih edilen Yansıtıcılar mevkii
seçilmiştir.
Kanunla belirlenen yeni yerleşim yerinde taslak imar planı tamamlanmış olup, onay
için ilgili kurumlar ile görüşmeler devam etmektedir.
Yeni yerleşim yerinde imar planı çalışmaları DSİ tarafından TOKİ Başkanlığı ile koordineli olarak yürütülmektedir. Bu faaliyetler, YYEP’ye göre yürütülmekte olup etkilenen köy
yerleşim yerlerinde İskan Duyurusu çalışmaları devam etmektedir. Aylık olarak Yusufeli
ilçe merkezinde kamulaştırma ve yeniden yerleşimle ilgili bilgilendirme çalışmaları da
devam etmektedir. Ayrıca Yusufeli ilçesinin yeni yerinde geçici ulaşım yolları DSİ tarafından yapılmıştır.
DSİ Genel Müdürlüğü; Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ), Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Milli Emlak Genel Müdürlüğü, İller Bankası
Genel Müdürlüğü, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü ile
birlikte çalışmaları koordine edecektir.
Yürütülecek çalışmalar kapsamında; yeni yerleşim sahasındaki kamulaştırma işleri tamamlanacak, zirai alanlarda toprak ıslahı yapılacak, hak sahiplerinin de talepleri dikkate alınarak yeni yerleşim sahasında yapılacak imar planının onaylanmasına müteakip
alt yapı, kamu binalar, sosyal donatılar ve hak sahipliğine bağlı olarak yeni konutların
inşaatı DSİ ve TOKİ Başkanlığı arasındaki protokol hükümlerine göre yürütülecektir.
89
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Mevcut Yusufeli 75 hektarlık bir alana yayılmışken yeni Yusufeli 330 hektar araziye inşa
edilecektir. Söz konusu alanda yeşil alan, kamu binaları, sosyal donatılar, konut sahaları
planlanmıştır.
Yusufeli’nin yeniden yerleşimi planlanırken Sakin/Yavaş Şehir (Citta Slow) Yaklaşımı
benimsenmiştir. Temelinde daha yaşanılır yerleşim yerleri tesis edilmesi düşüncesi bulunan hareket, bölgelerin kültür ve geleneklerinin korunmasına öncelik vermektedir.
Yavaş Şehir Nedir?
Şehirlerin hangi alanlarda önemli ve özel olduklarını düşünmeleri ve bu özelliklerini korumak için strateji geliştirmeleridir. Yerel zanaatları, üretimi, tatları
ve sanatları ortaya çıkarmaktır. Çevreye ve insana zararlı olmayan alternatif ve
yenilenebilir enerji kaynaklarının teşvik edilmesidir. Bisiklet ve yaya ulaşımının
desteklenmesi için gerekli altyapıyı sağlamaktır.
Şehrin dokusunun, renginin, müziğinin ve hikâyesinin uyum içinde, şehir sakinlerinin ve ziyaret edenlerin zevk alabilecekleri bir hızda yaşanmasıdır. Geriye
gitmek veya eskide yaşamak değildir. Şehrin, değerlerine, esnafına ve halkına
sahip çıkması ve bunu gelecek nesillerle paylaşmasıdır.
Yusufeli Belediye Hizmet Binası
Yeni Belediye Hizmet Binası
Yeni Okul
Yeni Yerleşim
90
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Yusufeli Yeni Yerleşim Alanı İnceleme
l
1999 Kasım ayında İtalya’nın Orvieto şehrinde hazırlanan sözleşme ile Sakin Şehirler’in
sahip olması gereken şartlar belirlenmiştir.
Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu 16 Ağustos 2011 tarihinde Artvin’e
giderek Yusufeli ilçesinin taşınması planlanan Yansıtıcılar mevkiinde incelemelerde bulunmuştur. Düzenlenen toplantıda halkı bilgilendiren Prof. Dr. Veysel Eroğlu, Yusufelili
vatandaşlarla bir araya gelerek talep ve görüşlerini alınmıştır.
Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu’nun
Yusufelililere Hitabı
(16.08.2011)
Yusufeli ilçesinin kurulması planlanan yeni yerleşim yerlerinde incelemelerde bulunduk.
Bugün arazileri inceledik. Çalışmalar yaptık ve bunları size sunacağız. Başbakanımız,
bize kesenin ağzını açmamızı söyledi. Önemli olan sizlerin mutlu olacağı şartlarda, en
uygun, dünya çapında örnek olacak bir ilçeyi kurmak.
Yusufeli için Yansıtıcılar mevki uygun bulundu. Vatandaşların da talebi doğrultusunda
kanun teklifi vererek ilçenin taşınmasına karar verdik. Hatta oraya yol da yaptık. Ancak
sonra yaptığımız araştırmalarda %60-70 meyilli bir arazi olduğunu gördük. Heyelan sıkıntısı, zemin ve alan darlığı problemleri var. Bu sebeple bir başka alternatif üzerinde de
çalışmaya karar verdik. Ama bu konuda peşin bir hükmümüz yok. İki alternatif üzerinde
çalışma yaptık, sizlere sunacağız. Sizler de durumu görün. Ancak büyük çoğunluk yansıtıcılar Sakut Vadisi’ni seçti. Biz de şehri buraya taşıyacağız.
Vatandaşlarımız köylerin ulaşım probleminden bahsettiler. Bizim sorumluluk alanımızda değil, ama gerekli yolların yapımını da üstlenmeye söz veriyoruz. Bu yerleri adeta yıldız gibi işleyeceğiz. Maksadımız yapmışken dört dörtlük bir inşa etmektir.
91
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ÜÇ BARAJ İÇİN 100 KİLOMETREDEN UZUN YOL…
Artvin’deki Borçka, Deriner ve Yusufeli baraj projeleri muhtevasında toplam 101,3 km
uzunluğunda devlet ve il yolu ile 66,3 km uzunluğunda köy yolu modern yol ve köprü
anlayışıyla yeniden inşa edilecektir.
Bu projeler için toplam 17.992 m uzunluğunda 30 adet tünel, toplam 1.085 m uzunluğunda 14 adet köprü, toplam 1.309 m uzunluğunda 5 adet dengeli konsol köprü ile
toplam 753 m uzunluğunda 3 adet viyadük yapıldı.
Yapılan yeni yollarla, mesafeler kısalacağı gibi daha güvenli ve hızlı bir karayolu ulaşımı
sağlanacaktır.
Berta Köprüsü
l
Artvin - Ardahan Yolu
l
92
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
4 DEV PROJE İLE 5 MİLYAR kWh ENERJİ…
İşletmede olan Muratlı, Borçka ve Deriner Barajı ile beraber inşaatına başlanan Yusufeli
Barajı bittiğinde üretilecek olan enerji yıllık toplam 5 milyar 428 milyon kWh’tir. Bu rakam, Çoruh Havzası’nda üretilecek enerjinin %30’undan fazlasıdır.
Ayrıca Türkiye’de üretilen hidroelektrik enerjinin %14’ü, toplam enerjinin ise %2’sine
tekabül etmektedir.
93
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
4628 SAYILI
KANUN
KAPSAMINDAKİ
PROJELER...
1980’li yıllarında başında hazırlanan Master Plan
çerçevesinde Çoruh Havza’sında geliştirilen ancak daha sonra 2001 yılında çıkarılan 4628 Sayılı
Elektrik Piyasası Kanunu kapsamında özel sektöre
açılan toplam 12 adet barajlı HES projesi bulunmaktadır.
Bir adeti tamamlanan ve diğerleri de çeşitli safhalarda bulunan bu projeler ile yıllık 4 milyar kWh
enerji elde edilecektir.
94
Güllübağ Barajı ve HES
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
95
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ARTVİN BARAJI
VE HES
Orta Çoruh Havzası’nda Artvin Yusufeli’nde
Çoruh Nehri üzerinde inşaatı devam eden
proje ile yıllık 1 milyar 26 milyon kWh enerji
elde edilecektir.
Artvin Barajı’nın fizibilite çalışmaları 1986 yılında Yusufeli Barajı ile birlikte Japon International Cooperation Agency (JICA) tarafından
yapılmıştır. Kati projesi 1990 yılında hazırlanan proje, 2009 yılında 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (EPK) hükümleri çerçevesinde
uygun bulunmuştur.
96
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ARTVİN BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 15.540 km2
: 3,837 milyar m3
: 122 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
İhale Tarihi (SKHA imza tarihi)
Müteahhidi
: 10.11.2009
: 2010
: 2015
: Doğuş Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş.
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Kemer Ağırlık
: 515 m
: 277,9 m
: 135 m
: 180 m
: 950 bin m3
: 167 milyon m3
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: Düşey Şaftlı Françis
: 340 MW
: 2 adet
97
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ARKUN BARAJI
VE HES
Yukarı Çoruh Havzası’nda Çoruh Nehri üzerinde inşa edilecek olan ve baraj
gövdesi Erzurum’da, türbinleri Artvin’de
bulunan Arkun Barajı ve HES ile yıllık
780 milyon kWh enerji elde edilmesi
planlanmaktadır.
98
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ARKUN BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 6.853 km2
: 1,814 milyar m3
: 58 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
Müteahhidi
: 12.04.2007
: 2010
: 2014
: Enerjisa Enerji Elektrik Üretim A.Ş.
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Ön Yüzü Beton Kaplamalı
Kaya Dolgu
: 940 m
: 357 m
: 129 m
: 131 m
: 5,21 milyon m3
: 283 milyon m3
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: 237 MW
: 779,5 milyon kWh
: 3 adet
99
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
AKSU BARAJI VE HES
Yukarı Çoruh Havzası’nda Erzurum İspir’de Çoruh Nehri üzerinde inşa edilecek proje ile
yıllık 266 milyon kWh enerji elde edilmesi planlanmaktadır.
100
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
AKSU BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
Yıllık Ortalama Doğal Akım
: 6338 km2
: 1,5 milyon m3
: 48 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
Müteahhidi
: 23.01.2009
: 2009
: 2016
: Çalık Enerji Elektrik Üretim ve Madencilik A.Ş.
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Kil Çekirdekli Kaya Dolgu
: 1047 m
: 362 m
: 114 m
: 126 m
: 184 milyon m3
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: 160 MW
: 382,5 milyon kWh
: 4 adet
101
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
GÜLLÜBAĞ
BARAJI
VE HES
Yukarı Çoruh Havzası’nda Erzurum İspir’de
Çoruh Nehri üzerinde inşa edilen proje ile
yıllık 280 milyon kWh enerji elde edilecektir. 12.12.2012 tarihinde 112 Tesis arasında
Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan tarafından hizmete açılmıştır.
102
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
GÜLLÜBAĞ BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 5.915 km2
: 1,4 milyon m3
: 44 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
Bitiş Tarihi
Müteahhidi
: 12.12.2006
: 2007
: 2012
: Senerji Enerji Üretim A.Ş.
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Silindirle Sıkıştırılmış Beton (SSB)
: 1151 m
: 92 m
: 61 m
: 71,5 m
: 20 milyon m3
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: 96 MW
: 280 milyon kWh
: 3 adet
103
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
AYVALI BARAJI
VE HES
Erzurum Olur’da Çoruh Nehri’nin Oltu
Kolu üzerinde inşaatı devam eden proje
ile yıllık 346 milyon kWh enerji elde edilmesi planlanmaktadır.
104
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
AYVALI BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 4.517 km2
: 679 milyon m3
: 22 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
Bitiş Tarihi
Müteahhidi
: 12.02.2008
: 2008
: 2015
: Özdoğan Enerji A.Ş.
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: 932 m
: 391 m
: 118 m
: 177 m
: 1,6 milyon m3
: 308 milyon m3
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: 135,5 MW
: 346,6 milyon kWh
: 2 adet
105
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
İSPİR BARAJI VE HES
Yukarı Çoruh Havzası’nda Erzurum İspir’de, Çoruh Nehri üzerinde inşa edilecek fizibilite
safhasındaki proje ile yıllık 272 milyon kWh enerji elde edilmesi planlanmaktadır.
İSPİR BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 4.915 km2
: 902 milyon m3
: 28 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
İhale Tarihi (SKHA imza tarihi) : Henüz imzalanmadı
Müteahhidi
: CBM Enerji Yatırımları San. ve Tic.Ltd.Şti.
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: 1.343 m
: 385 m
: 42 m
: 54 m
: 1 milyon 21 bin m3
: 46 milyon m3
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: 97 MW
: 272,3 milyon kWh
: 2 adet
106
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
LALELİ BARAJI VE HES
Yukarı Çoruh Havzası’nda, Erzurum Pazaryolu’nda Çoruh Nehri üzerinde inşa edilecek
proje ile yıllık 241 milyon kWh enerji elde edilmesi planlanmaktadır.
LALELİ BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 4.760 km2
: 936 milyon m3
: 26,09 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
Bitiş Tarihi
Müteahhidi
: 17.06.2010
: 2011
: 2017
: Akfen Holding A.Ş
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Ön Yüzü Beton Kaplamalı Kaya Dolgu
: 1.485 m
: 340 m
: 122 m
: 132 m
: 4,6 milyon m3
: 969 milyon m3
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: 104,7 MW
: 241 milyon kWh
: 3 adet
107
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ALTIPARMAK BARAJI VE HES
Artvin Yusufeli’nde, Çoruh Nehri’nin Barhal Kolu üzerinde inşa edilecek planlama safhasındaki proje ile 70 MW kurulu güç ile yıllık 198 milyon kWh enerji elde edilmesi
planlanmaktadır.
BAĞLIK BARAJI VE HES
Artvin merkezde Çoruh Nehri’nin Berta Kolu üzerinde inşa edilecek fizibilite safhasındaki proje ile yıllık 248 milyon kWh enerji elde edilmesi planlanmaktadır.
BAĞLIK BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 1.509 km2
: 875 milyon m3
: 28 m3/s
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Beton Ağırlık
: 533 m
: 202 m
: 68 m
: 75 m
: 229.419 m3
: 4,5 milyon m3
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: 97 MW
: 248,8 milyon kWh
: 3 adet
108
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
BAYRAM BARAJI VE HES
Artvin Şavşat’ta, Çoruh Nehri’nin Berta Kolu üzerinde inşa edilecek proje ile yıllık
266 milyon kWh enerji elde edilmesi planlanmaktadır.
BAYRAM BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 1.159 km2
: 628 milyon m3
: 20 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
Müteahhidi
: LNS Enerji Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş.(LİMAK)
: 483.540.000 TL
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Ön Yüzü Beton Kaplamalı Kaya Dolgu
: 743 m
: 407 m
: 105 m
: 140 m
: 3,2 milyon m3
: 120 milyon m3
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: 94,06 MW
: 266,4 milyon kWh
: 2 adet
109
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
GELİNTAŞ BARAJI VE HES
Erzurum Şenkaya’da, Çoruh Nehri’nin Bardız Kolu üzerinde inşa edilecek toplam 23
MW kurulu gücündeki 2 adet proje ile toplamda yıllık 63 milyon kWh enerji elde edilmesi planlanmaktadır.
GELİNTAŞ BARAJI VE HES-1’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 86,58 km2
: 41,50 milyon m3
: 1,32 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
Müteahhidi
: Şenkaya Elektrik Üretim Ltd.Şti.
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kullanım Maksadı
: Silindirle Sıkıştırılmış Beton Baraj
: 2.099 m
: 24 m
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: Yatay Eksenli Françis
: 5,42 MW
: 10,60 milyon kWh
: 2 adet
110
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
GELİNTAŞ BARAJI VE HES-2’NİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Yağış Alanı
: 201,20 km2
: 47,83 milyon m3
: 1,52 m3/s
YAPIM BİLGİLERİ
Müteahhidi
: Şenkaya Elektrik Üretim Ltd.Şti.
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kullanım Maksadı
: Silindirle Sıkıştırılmış Beton Baraj
: 1.990 m
:9m
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: Düşey Eksenli Françis
: 17,76 MW
: 53,16 milyon kWh
: 2 adet
111
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
OLUR BARAJI VE HES
Erzurum Olur’da Oltu ve Penek Çayı üzerinde inşa edilecek toplam 60 MW kurulu
gücündeki 2 adet proje ile toplamda yıllık 170 milyon kWh enerji elde edilmesi
planlanmaktadır.
OLUR BARAJI VE HES’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
HİDROLOJİ
Bitiş Tarihi
Müteahhidi
: 30.05.2007
: 2007
: 2014
: İdil İki Enerji San. ve Tic. A.Ş.
BARAJ
Gövde Tipi
Kret Kotu
Kret Uzunluğu
Dolgu Hacmi
Depolama Hacmi
Kullanım Maksadı
: Kaya Dolgu
: 1.110 m
: 328 m
: 82 m
: 1,6 milyon m3
: 256 milyon m3
: Enerji
Türbin Tipi
Kurulu Gücü
Türbin Sayısı
: 60 MW
: 170,4 milyon kWh
: 2 adet
112
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
113
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
HAVZA İLLERİNDEKİ
DİĞER ENERJİ PROJELERİ
4628 Sayılı Kanun ile özel sektöre Su Kullanım Hakkı Anlaşmaları yolu açıldıktan sonra
Çoruh Havzası’nda 160’tan fazla nehir tipi HES inşası planlanmıştır. Bu projeler ile toplam 8 milyar kilowatt.saat enerji elde edilecektir.
Nehir Tipi HES Nedir?
Akarsuyun üzerine yapılan bir regülatör ile elektrik elde edilmesine dayanan
nehir tipi hidroelektrik santraller, yüzlerce yıllık su değirmenlerinin modern hali
sayılabilir.
Çevre ile en uyumlu elektrik enerjisi üretim yöntemi olarak tanımlanan tabii
akışlı hidroelektrik santraller, çevresel etkileri bilimsel esaslar doğrultusunda
dikkate alınarak planlanmaları halinde, sadece yenilenebilir enerji üretimine
değil, aynı zamanda ekonomik kalkınmaya, özellikle kırsal kesimde hayat standartlarının yükseltilmesine hizmet etmekte ve bu bağlamda pek çok ülkede
bölgesel farklılıkların giderilmesine de katkıda bulunmaktadır.
Nehir tipi santrallerin ilk yatırım masrafları düşüktür. Yakıt masrafları yoktur, işletme ve bakım masrafları cüz’idir. Bu sebeplerden dolayı ürettikleri enerjinin
maliyeti düşük olur.
Tipik bir 26 megawatlık nehir santrali, yıllık 80 milyon kilowatt.saat yeşil enerji üretir ve bu da yaklaşık 47.000 ton karbondioksite ya da bir başka ifadeyle
9.000 aracın trafikten çekilmesine eşdeğerdir.
114
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ARTVİN İLİNDEKİ PROJELER
İşletmedeki Projeler (12 Adet)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Aralık Regülatörü ve HES (2011)
Arpa Regülatörü ve HES (2011)
Cansu HES (2005)
Çakırlar HES (2009)
Çifteköprü Regülatörü ve HES (2011)
Diyoban HES (2012)
Erenköy Regülatörü ve HES (2011)
Erenler Regülatörü ve HES (2011)
Esendal HES (2009)
Kabaca Regülatörü ve HES (2009)
Murgul HES 2 (2011)
Papart HES (2012)
İnşaat Safhasındaki
Projeler (2 Adet)
1.
2.
Cala HES
Yayla Regülatörü ve HES
Arpa HES
Erenköy HES
Erenler HES
l
Papart HES
115
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Artvin İlindeki Regülatörlü HES’ler
l
116
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Planlama Safhasındaki Projeler (85 Adet)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
Akbudak HES
Alikolat Regülatörü ve HES
Altındere Regülatörü ve HES
Aralık Regülatörü ve HES 2
Ardanuç Regülatörü ve HES 1-2
Ardanuç Regülatörü ve HES 3-4
Ardanuç Regülatörü ve HES 5
Arısu Regülatörü ve HES
Armutlu Regülatörü ve HES
Aserji Regülatörü ve HES
Ata Regülatörü ve HES
Aydın Regülatörü ve HES 1
Aydın Regülatörü ve HES 2
Ayşe Regülatörü ve HES
Balcılı HES
Barış Regülatörü ve HES
Beşkavak Regülatörü ve HES
Bilgin Regülatörü ve HES
Bora Regülatörü ve HES
Bozkuş Regülatörü ve HES
Bucur Regülatörü ve HES
Büyükbayır Regülatörü ve HES
Camili Regülatörü ve HES
Cüneyt Regülatörü ve HES
Çağlar Regülatörü ve HES
Çağlayan Regülatörü ve HES
Çamlıca Regülatörü ve HES
Çermik Regülatörü ve HES
Çiçekli HES
Damla Regülatörü ve HES
Değirmendere HES
Demirci Regülatörü ve HES
Demirdöven HES
Didem Regülatörü ve HES
Dikkaya HES
Dilek Regülatörü ve HES
Doğu Regülatörü ve HES
Düzenli Regülatörü ve HES
Düzhanlar Regülatörü ve HES
117
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
Emir Regülatörü ve HES
Erik Regülatörü ve HES
Gana Regülatörü ve HES
Göktuğ Regülatörü ve HES
Hanlı Regülatörü ve HES
Hızır Regülatörü ve HES
Işık Regülatörü ve HES
Işıklı Regülatörü ve HES
İkizkavak Regülatörü ve HES
İlhan Regülatörü ve HES
İskale Regülatörü ve HES
Kadir Regülatörü ve HES
Kalecik HES
Karaelmas Regülatörü ve HES
Karagöl Regülatörü ve HES
Kayabaşı Regülatörü ve HES
Kışla Regülatörü ve HES
Kışladere Regülatörü ve HES
Kireçli Regülatörü ve HES
Kocaklar Regülatörü ve HES
Kocaman Regülatörü ve HES
Lale Regülatörü ve HES
Leylak Regülatörü ve HES
Merhas Regülatörü ve HES
Meydancık Regülatörü ve HES
Nazlı Regülatörü ve HES
Of Regülatörü ve HES
Öğdem Regülatörü ve HES
Özgüven HES
Pınar Regülatörü ve HES
Rabat Regülatörü ve HES
Sarıgöl Regülatörü ve HES
Sarnıç Regülatörü ve HES
Selvi HES
Susuz Regülatörü ve HES
Şavşat Regülatörü ve HES
Taşköprü Regülatörü ve HES
Tekkale Regülatörü ve HES
Tektaş Regülatörü ve HES
Tünkeş Regülatörü ve HES
Uğur Regülatörü ve HES
Yasemin Regülatörü ve HES
Zeta Regülatörü ve HES
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ERZURUM İLİNDEKİ PROJELER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Aksu Regülatörü ve HES (2012)
Alabalık Regülatörü ve HES 1 ve 2 (2011)
Dumlu Regülatörü ve HES (2012)
Esendurak Regülatörü ve HES 1 (2010)
Kaletepe Regülatörü ve HES (2009)
Karasu HES 1-2-3-4-5 (2011)
Sırakonaklar HES (2012)
Tortum HES 1 (2010)
Tuzlaköy Serge Regülatörü ve HES 1 ve 2 (2012)
Yedigöl Regülatörü ve HES (2011)
İnşaat Safhasındaki
Projeler (6 Adet)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Bağbaşı Regülatörü ve HES
Büyükbahçe Regülatörü ve HES
Havva Serge Regülatörü ve HES
Özlüce Regülatörü ve HES
Yanıkköprü Regülatörü ve HES
Yazyurdu Regülatörü ve HES
Aksu Regülatörü
Dumlu Regülatörü
Tuzlaköy Serge Regülatörü ve HES
l
118
l
l
l
l
l
l
l
l
Erzurum İlindeki Regülatörlü HES’ler
l
119
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Planlama Safhasındaki Projeler (33 Adet)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Akdamar Regülatörü ve HES
Akyazılı Regülatörü ve HES
Ardanuç Regülatörü ve HES
Ardıçlı Regülatörü HES
Başyurt Regülatörü HES
Bayraktar Regülatörü ve HES
Büyükdere Regülatörü ve HES
Cevizli Regülatörü ve HES
Çayaşan Regülatörü ve HES
Çayhan Regülatörü ve HES 2
Çayırözü Regülatörü ve HES
Dadaş Regülatörü ve HES
Demirkaya Regülatörü ve HES
Direktaş Regülatörü ve HES
Elif Regülatörü ve HES
Esendurak Regülatörü ve HES 2
Hunut Regülatörü ve HES 1-2-3
Sarıkonaklar HES
l
120
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
Karabat Regülatörü ve HES
Kızılcık Regülatörü ve HES
Moryayla Regülatörü ve HES
MTN Regülatörü ve HES
Nira Reğülatörü ve HES
Oltu Regülatörü ve HES
Rıdvan Regülatörü ve HES
Şehir Regülatörü ve HES
Tapsur Regülatörü ve HES
Tortum Regülatörü ve HES
Tortum Regülatörü ve HES 2
Tortum Regülatörü ve HES 3
Yeni Hayat Regülatörü ve HES 1-2
Yıldırım Regülatörü ve HES
Yonca Regülatörü ve HES
Zümrüt 1-2-3-4 Regülatörü ve HES
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Deriner Barajı
121
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
BAYBURT İLİNDEKİ PROJELER
1. Bayburt HES (2011)
2. Yıldırım HES (2012)
Planlama Safhasındaki
Projeler (6 Adet)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Aydıntepe HES
Gençosman HES
Haluk Regülatörü ve HES
Kemer HES
Kop HES
Uzman HES
Bayburt HES
l
Yıldırım HES
l
122
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Bayburt İlindeki Regülatörlü HES’ler
Yıldırım HES
123
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
HAVZADAKİ
DİĞER ÇALIŞMALAR
Çoruh Havzası’nda yalnızca enerji değil; taşkın koruma ve
meteoroloji, içmesuyu temini, ormancılık, ağaçlandırma ve
erozyon kontrolü ile korunan alanlar ve ekoturizm ile alakalı
çalışmalar da yürütülmektedir.
124
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
TAŞKIN PROJELERİ
Çoruh Havzası ülkemiz ortalamasının üzerinde yağış alan ve taşkın riski taşıyan
bir bölgedir. Bu sebeple havzada taşkın kontrolü konusuna özel bir önem verilmektedir.
Artvin’de son 10 yılda tamamlanan 32 adet taşkın tesisi ile 45 meskûn mahal ve 370 dekar arazi taşkınlardan korunmuştur.
Artvin’de Tamamlanan Taşkın Koruma Tesisleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
Ardanuç Kızılcık Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Arhavi Merkez Dereleri Islahı
Arhavi Merkez Kapistre Deresi Islahı
Arhavi Merkez Taşkın Koruma Tesisi
Borçka Çifteköprü Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Borçka Güreşen Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Borçka İçkale Deresi Islahı
Borçka Kaynarca Köyü Büyükdere Islahı
Borçka Rezervuarının Islahı
Hopa Kemalpaşa Kasabası Taşkın Koruma Tesisi
Hopa Kemalpaşa Taşkın Koruma Tesisi
Hopa Merkez Balıklı Deresi Islahı
Hopa Merkez Cumhuriyet Mahallesi Taşkın Koruma Tesisi
Merkez Aşağımaden Köyü Köyiçi Deresi Islahı
Merkez Aşağımaden Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Merkez Şehiriçi Dereleri Aşağı Havza Islahı
Merkez Şehiriçi Dereleri Aşağı Havza Tedbirleri
Merkez Şehiriçi Dereleri Taşkın Koruma Tesisi
Muratlı Barajı Rezervuarının Islahı
Murgul İlçe Merkezinin Murgul Deresi Islahı
Şavşat Cevizli Köyü Koçarevler Deresi 4.Kısım TK
Şavşat Merkez Tigirat Deresi Islahı
Yusufeli Dağeteği Taşkın Koruma Tesisi
Yusufeli Dağyolu 2.Kısım Taşkın Koruma Tesisi
Yusufeli Erenköy Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Yusufeli Esenyaka Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Yusufeli Kızıl Deresi Islahı
Yusufeli Kirazalan Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Yusufeli Tarakçılar Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Yusufeli Yokuşlu Köyü Taşkın Koruma Tesisi
125
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Yusufeli Köprügören Köyü
l
Artvin’de Devam Eden Taşkın Koruma Tesisleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
Ardanuç Bulanık Deresi Islahı
Ardanuç Taşkın Koruma Tesisi
Arhavi Kapistre Deresi 2.Kısım Islahı
Arhavi Sidere Deresi Islahı
Borçka Çifteköprü Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Borçka İçkale Deresi 2.Kısım ile Çaylı Köyünün Çaylı Deresi Islahı
Borçka Karagöl Gölü Üst Havza Tedbirlerinin Alınması
Hopa Eşmekaya ve Sugören Köyleri Taşkın Koruma Tesisi
Hopa Köprücü ve Yeşildere Dereleri Islahı
Hopa Liman, Orta Hopa 1-2, Naşeni, Balıklı ve Amcise Dereleri Islahı
Hopa Sundura Deresi ve Yan Dereleri Islahı
Merkez Büyükdere ve Maden Deresi Islahı
Merkez Ortaköy Deresi Islahı
Merkez Şehitlik Deresi Islahı
Merkez Varlık Deresi Islahı
Murgul Kabaca Deresi Islahı
Şavşat Cigora Deresi Islahı
Şavşat Köprüyaka ve Erikli Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Yusufeli Altıparmak ve Taşkıran Köyleri Taşkın Koruma Tesisi
Yusufeli Boyalı ve Darıca Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Yusufeli Demirkent Köyü Taşkın Rusubat Kontrol Tesisi
Yusufeli Harmut Deresi Islahı
Yusufeli Morkaya Köyü Tortum Çayı Islahı
126
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Artvin Şavşat Cevizli Köyü
Yusufeli Erenköy
127
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Erzurum’da son 10 yılda tamamlanan 55 adet taşkın tesisi ile 6 ilçe 5 belde,
37 köy, 5 mahalle ile 22.840 dekar arazi taşkınlardan korunmuştur.
Erzurum’da Tamamlanan Taşkın Koruma Tesisleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
Bağazgören Köyü Alabalık Deresi Taşkın Koruma Tesisi
Bağbaşı Beldesi Bağbaşı Deresi Taşkın Koruma Tesisi
Büyükorcuk Köyü Arazileri Taşkın Koruma Tesisi
Çatak Köyü Depr. Knt. Büyükçay ve Kumlu Deresi Taşkın Koruma Tesisi
Çayüstü Köyü Koçağın Dere ve Oltu Çayı Taşkın Koruma Tesisi
Gözalan, Alıcık ve Pekenek Köyü Arazileri Penek Çayı Taşkın Koruma Tesisi
Günlüce Köyü Taşkın Koruma Tesisi
İlçe Merkezi Arazileri Mamaç Çayı Islahı
İnci Köyü Taşkın Koruma Tesisi
İspir Aşağı Özbağ Köyü Taşkın Koruma Tesisi
İspir Bahçeli Köyü Başköy Deresi Taşkın Koruma Tesisi
İspir Bozan Köyü Taşkın Koruma Tesisi
İspir Çamlıkaya Beldesi Yandere Taşkın Koruma Tesisi
İspir Değirmendere Köyü Taşkın Koruma Tesisi
İspir Duru Köyü Taşkın Koruma Tesisi
İspir Gülyurt Köyü Kındıralık Dere Taşkın Koruma Tesisi
İspir Şehirci Deresi Taşkın Koruma Tesisi
İspir Zeyrek Köyü Karakaya Deresi Taşkın Koruma Tesisi
Kaledibi Mahallesi Arazileri Tortum Çayı Taşkın Koruma Tesisi
Narman Şekerli Beldesi Ciritdüzü Deresi Taşkın Koruma Tesisi
Oltu Anzav Vadisi Taş. Rus. Kontrolü
Oltu Bahçecik Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Oltu Gökçedere Köyü Köroğlu ve Kocaman Deresi Taşkın Koruma Tesisi
Oltu İlçe Merkezi Oltuçayı Taşkın Koruma Tesisi
Oltu İlçe Merkezi Tarmut Deresi Taşkın Koruma Tesisi
Oltu İnanmış Köyü Karataş Deresi Taşkın Koruma Tesisi
Oltu Kaleboğaz Köyü Taşkın Rus. Kont. Tesisi
Olur İlçe Merkezi Yan Dereleri Islahı
Olurdere Köyü Yeşilbağlar MaH. Küllüyokuş Deresi Taşkın Koruma Tesisi
Özdere Köyü ve Arazileri Taşkın Koruma Tesisi
Pasinler Korucuk Köyü Köyiçi Dere Taşkın Koruma Tesisi
Pehlivanlı Beldesi Yandereleri Taşkın Koruma Tesisi
Şenkaya Akşar, Taht ve Hoş Köyleri Melikoğlu, Cevizli ve Bardız Çayı Islahı
Şenkaya Atyolu Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Şenkaya Paşalı Beldesi Taşkın Koruma Tesisi
Timurkışla Arazileri Çalkan ve Bardız Çayları
Tortum Aksu Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Tortum Demirciler Köyü Taşkın Koruma Tesisi
128
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Oltu Anzav Vadisi
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
Tortum İlçe Merkezi Tortum Çayı Taşkın Koruma Tesisi
Tortum Kaleboynu Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Tortum Kireçli Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Tortum Pehlivanlı Beldesi Arazileri Ödük Çayı Islahı
Tortum Suyatağı Köyü Taş. Rus. Kontrolü
Tortum Şenyurt Beldesi Cihanlı Mahallesi Taşkın Koruma Tesisi
Tutmaç Köyü Arazileri Tutmaç Çayı Taşkın Koruma Tesisi
Uzundere Cevizli Köyü Köyiçi Deresi Islahı
Uzundere Cevizli Köyü Köyiçi Deresi Islahı
Uzundere Çağlayan Köyü Islahı
Uzundere Çamlıyamaç Köyü Hürmüz Mahallesi Taşkın Koruma Tesisi
Uzundere Dikyar Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Uzundere İlçe Merkezi Yan Kolları Taş. Rus. Kontrolü
Uzundere İlçesi Ulubağ Köyü Yıkıklar Mahallesi Taşkın Koruma Tesisi
Uzundere Kirazlı Köyü Ogün, Nergis, Demirdağ ile Kirazlı Çayı Islahı
Uzundere Sapaca Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Uzunkavak Köyü arazileri Yaylanın Deresi Taşkın Koruma Tesisi
129
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
İspir
Erzurum’da Devam Eden Taşkın Koruma Tesisleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
İspir Ahlatlı Köyü Taşkın Koruma Tesisi
İspir Aksu Köyü Otluca Mahallesi Karşab Dere Islahı
İspir Alacabük, Cibali,İncesu ve Petekli Köyleri Taşkın Koruma Tesisi
İspir İlçe Merkezi Şehir Deresi Rehabilitasyonu
Narman Kışlaköy Kışlaköy Deresi Islahı
Narman Kilim Köyü ve Merkez Ekrek Çayı Islahı
Narman Kuruçalı Köyü Kuruçalı Deresi Islahı
Oltu Anzav Vadisi 2. Kısım, Üniversite Binaları ve YİBO Kuru Dereleri Islahı
Oltu Çengeli, Dağdibi, İriağaç, Toklu ve Ünlükaya Köyleri Taşkın Koruma Tesisi
Oltu İlçe Merkezi F Tipi Cezaevi Taşkın Koruma Tesisi
Oltu İlçesi Güzelsu Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Pazaryolu Konakyeri Köyü Gavurluk ve Bozburun Dere Islahı
Şenkaya Alıcık Köyü ve Arazileri Sosan Deresi Islahı
Tortum İlçe Merkezi Tortum Çayı 2. Kısım Islahı
Tortum Katıklı Çayı 2. Kısım Taşkın Koruma Tesisi
Tortum Katıklı Çayı 3. Kısım Taşkın Koruma Tesisi
Tortum Serdarlı Beldesi Küçükdere Vadisi Taşkın Koruma Tesisi
Uzundere Gölbaşı Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Uzundere İlçe Merkezi 2.Kısım Taşkın Koruma Tesisi
Uzundere Ulubağ Köyü Taşkın Koruma Tesisi
130
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
İspir
Tortum Merkez
Şenkaya Paşalı
Tortum Bağbaşı
İspir Bahçeli
131
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Bayburt’ta son 10 yılda tamamlanan 17 adet taşkın tesisi ile 18 yerleşim yeri
taşkınlardan korunmuştur.
Bayburt’ta Tamamlanan Taşkın Koruma Tesisleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Aydıntepe Çatıksu Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Aydıntepe Çayıryolu Taşkın Koruma Tesisi
Aydıntepe Gümüşdamla Köyünün Gümüşdamla Deresi Islahı
Aydıntepe Sırataşlar Köyü Yayla Deresi Islahı
Merkez Akşar Kasabası Taşkın Koruma Tesisi
Merkez Çoruh Nehri Islahı
Merkez Çoruh Nehri Yan Kolları Islahı
Merkez Sakızlı Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Merkez Sancaktepe Köyü Ballıca Deresi Islahı
Merkez Yazyurdu Köyü Çakmak Deresi Islahı
Merkez Yoncalı Köyü Orsor Çayı ve Sandes Deresi Islahı
Demirözü Beşpınar Lori ve Çallı Dereleri
Merkez Sarpyurt Karabayır ve Danakıran Dereleri Islahı
Merkez Saruhan Köyünün Köyün Deresi Islahı
Merkez Kurugüney Köyü Horhor Boğazı Deresi Islahı
Merkez Çamdere Köyünün Göldere Islahı
Aydıntepe Erikdipi Köyü Taşkın Koruma Tesisi
132
Bayburt Çoruh Nehri
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Demirözü ve Lori Dereleri
Bayburt Merkez
Çamdere
Horhor Boğazı Deresi
Bayburt’ta Devam Eden Taşkın Koruma Tesisleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Aydıntepe Gümüşdamla Köyü ve Kuşmer Yaylası
Bayburt 225. Şube Taşkın Koruma Tesisleri Korkuluk Yaptırılması
Merkez Örence Köyü Demirtaş Deresi
Demirözü İlçesi Petekli Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Merkez Ağören Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Merkez Akduran Deresi ve Diğer Yan Dereler Islahı
Merkez Dövmekaya Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Merkez Dağçatı Köyünün Kolçakol Köyiçi ve Mezarlık Dereleri
Merkez Oruçbeyli Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Merkez Yoncalı Köyü Orsor Çayı ve Sandes Deresi Islahı İkmali
Merkez Taht Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Merkez Taşburun Köyü Taşkın Koruma Tesisi
Şehir Merkezi Pörsenek Deresi Islahı
Merkez Helva Köyü
Merkez Kaleardı Mahallesi
Demirözü Çatalçeşme Köyü
Merkez Zahit Mahallesi Dağardı Mevkii
Demirözü Beşpınar Lori ve Çallı Dereleri İkmali
133
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
SULAMA VE İÇMESUYU PROJELERİ
Artvin’deki sulama projeleri İl Özel İdaresi tarafından yürütülmekte olup halk sulamaları ile
birlikte toplam 21.310 ha alanda sulu ziraat yapılmaktadır. İl genelinde 880 dekar alanda
drenaj yapılmaktadır.
DSİ tarafından Borçka ilçesine 40 lt/sn ve DSİ Bölge Müdürlüğü tesislerine de 8 lt/sn olmak
üzere toplam 48 lt/sn içmesuyu temin edilmiştir.
Erzurum’da şehrin içmesuyu ihtiyacının karşılanmasının yanı sıra Sakalıkesik Ovası’nda
114.080 dekarlık sahanın sulanması maksadıyla inşa edilen Palandöken Barajı, 2005 yılında
hizmete açılmıştır. Şehre içmesuyu temini için 4.880 m uzunluğunda isale hattı da hızla
tamamlanmıştır.
Ayrıca Pasinler Ovası’nda 98.440 dekar alanı sulayan Demirdöven Sulaması, 13.170 dekar
alanı sulayan Olur Ürünlü Göleti Sulaması, Daphan Ovası Cazibe Sulaması I. Kısım ile Pasinler Regülatörü Sulaması inşaatları tamamlanmış olup ilde sulamaya açılan toplam zirai arazi
225.690 dekardır. Pasinler Regülatörü Sulaması 12.12.2012 tarihinde 112 Tesis arasında Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan tarafından açılmıştır.
Daphan Sulaması
l
Erzurum Daphan Ovası Sulaması
134
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Demirdöven Sulaması
Pasinler Regülatörü
Sakalıkesik Ovası Sulama İnşaası
Pazaryolu Barajı
Erzurum Içmesuyu Isale Hattı
135
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Erzurum’da ayrıca Pazaryolu Barajı ve Narman Şehitler Barajı ile 120.390 dekar sahayı
sulamaya açacak Daphan Ovası Cazibe Sulaması II. Kısım, 270.600 dekar sahayı sulamaya açacak Başköy Barajı ve Sulaması ile 12.05.2011 tarihinde temelini attığımız Sakalıkesik Ovası Sulaması inşaatları sürmektedir. Ayrıca 1’i inşaat, 7’si proje ve 10’u planlama
safhasında olmak üzere toplam 18 adet Göl-Su Projesi de devam etmektedir.
Bayburt’ta ise Aydıntepe Çayıryolu II. Merhale Projesi kapsamındaki Demirözü Barajı,
12.12.2012 tarihinde 112 Tesis arasında açılmıştır. Demirözü ilçesine 4 km mesafedeki Lori Deresi üzerinde bulunan baraj kil çekirdekli kaya dolgu tipinde olup temelden
yüksekliği 44.5 metre, gövde dolgu hacmi 5,2 milyon m3’tür.
Bayburt’ta ayrıca 112.600 dekar araziyi sulayacak Demirözü Sulaması ile 50.790 dekar
araziyi sulayacak Köse Sulaması ile 1’i işletmede, 2’si inşaat, 2’si proje ve 5’i planlama
safhasında olmak üzere toplam 10 adet Göl-Su projesi devam etmektedir.
Bayburt Demirözü Barajı
136
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Bayburt Köse Barajı
137
Bayburt İçmusuyu Tesisleri
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
BÖLGESEL KALKINMA
PROJELERİ’NDE
ÇORUH HAVZASI...
138
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Sırakonaklar - Erzurum
Bölgeler arasındaki gelir ve refah düzeyi farklılığını azaltma
ve kalkınma için değişik bölgelerdeki potansiyeli değerlendirme maksadı taşıyan bölgesel kalkınma projeleri, ülkeler
açısından büyük önem taşımaktadır.
GAP, KOP gibi dünyanın sayılı kalkınma projelerini geliştiren
ve uygulayan ülkemizde Çoruh Havzası illeri Doğu Anadolu
Projesi (DAP) ile Doğu Karadeniz Turizm Odaklı Kalkınma
Projesi (DOKAP) kapsamında bulunmaktadırlar.
139
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
DOĞU ANADOLU PROJESİ (DAP)
Doğu Anadolu Projesi (DAP) 14 ilde; 24 adet sulama, 2 adet enerji ve 2 adet içmesuyu olmak üzere toplam 28 proje demetinden meydana gelmektedir.
Bölge, Türkiye yüzölçümünün %20’sini (149.496 km²) oluşturmakta ve ülke nüfusunun
%8’i (yaklaşık 6 milyon kişi) DAP Bölgesi’nde yaşamaktadır. Türkiye’nin sulanabilir zirai
arazisinin %23’ü (1.979.910 ha) DAP kapsamında yer almaktadır.
DAP tamamlandığında;
•
•
•
Sulama faydası: 1,078 milyar dolar,
Enerji faydası: 300 milyon dolar,
İçmesuyu faydası: 40 milyon dolar olmak üzere milli ekonomiye yıllık katkısı toplam
1,418 milyar dolar olacaktır.
Proje ile ayrıca 1.200.000 kişiye doğrudan istihdam imkanı sağlanacaktır.
DAP illerinden biri olan Erzurum’da 6 adet DAP projesi bulunmaktadır:
1. Demirdöven Projesi: Demirdöven Barajı ve Sulaması ile Pasinler Regülatörü ve
Sulaması’ndan müteşekkil proje ile Pasinler Ovası’nda toplam 112.190 dekar arazi
sulamaya açılmıştır.
Demirdöven Barajı
140
l
l
l
l
l
l
l
l
İ L L E R İ
l
D A P
l
141
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Kuzgun Barajı
2. Erzurum (Kuzgun Daphan) Projesi: Çalışmaları 1975 yılında başlatılan projenin
su kaynağı olan Kuzgun Barajı 1998 yılında işletmeye alınmıştır. Proje dahilindeki
Daphan Ovası I. Kısım kapsamında 117.110 dekar arazi sulamaya açılmıştır. Projenin 120.390 dekar araziyi sulayacak II. Kısmı’nın inşaatı devam etmektedir.
3. Hınıs I. Merhale Projesi: Başköy Barajı ile Fırat Havzası’nda 270.600 dekar arazi
sulamaya açılacaktır.
4. Narman Projesi: Proje kapsamında inşaatı öngörülen Şehitler Barajı’nda depolanacak 12 milyon m3 su ile 16.160 dekar arazi sulamaya açılacaktır.
5. Palandöken Projesi: 2005 yılında işletmeye açılan Palandöken Barajı’ndan inşaatı
devam eden Sakalıkesik Ovası Sulaması ile toplam 114.080 dekar arazi sulamaya
açılacaktır.
6. Pazaryolu Projesi: İnşaatı devam eden Pazaryolu Barajı ile Çoruh Havzası’nda
6.050 dekar arazi sulamaya açılacaktır.
DAP illerinden biri olmamakla beraber DAP kapsamındaki Aydıntepe Çayıryolu Projesi
ile Bayburt Demirözü Barajı’ndan Demirözü ve Salyazı Ovalarında 102.350 dekar arazinin sulanması planlanmıştır.
142
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
DOĞU KARADENİZ TURİZM ODAKLI
KALKINMA PROJESİ (DOKAP)
Doğu Karadeniz Turizm Odaklı Kalkınma Projesi (DOKAP) Artvin, Bayburt, Giresun,
Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon olmak üzere 7 ili kapsamaktadır.
Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) koordinasyonunda Japonya Uluslararası İşbirliği
Ajansı (JICA) tarafından hazırlanan DOKAP Master Planı;
•
•
•
Bölgenin kısa ve uzun vadede gelişmesini sağlayacak bir entegre kalkınma planının oluşturulması,
Öncelikli sektörlerin ve muhtemel yatırım projelerinin belirlenmesi ve
İlgili personelin planlama kabiliyetlerinin geliştirilmesi hedefleri ile hazırlanmıştır.
2000 yılında tamamlanan Master Plan’da 2001–2005 arası kısa döneminde bölgeden nüfus göçünün durdurulması ve yıllık ortalama %4 büyüme hedeflenmiştir.
2006–2010 döneminde ise % 6-7 büyüme ve sanayi, ticarette gelişme planlanmıştır.
2011–2020 döneminde ise % 5-6 büyüme, güçlü bir ekonomik yapı ve bölge dışından nüfus göçü beklenmektedir.
2011 yılında DOKAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı 642 sayılı KHK ile kurulmuş ve
2012 yılında Doğu Karadeniz Bölgesi illerinde faaliyetlerine başlamıştır.
143
Artvin
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından DOKAP kapsamında korunan alanlarda altyapı
çalışmaları, yerleşim birimlerini koruyacak, kış ve yayla turizmini emniyet altına alacak
sel ve taşkın koruma projeleri, havza ıslah ve ağaçlandırma çalışmaları ile yöre insanının koruma faaliyetlerine etkin katılımı ve ekonomik açıdan desteklenmeleri maksadıyla alan kılavuzluğu eğitimleri yapılmaktadır.
Ayrıca inşa edilen baraj ve göletlerde ekonomik gayeli projeler yanında su sporları ve
benzeri aktiviteler de yapılabilecektir.
Yaylacılık ve Yayla Turizmi
Yaylacılık, ülkemizde çok eski yıllardan günümüze ulaşan bir gelenektir. Karadeniz Bölgesi’nde arazinin konumunun hayvanlar için yeterli beslenmeye
elverişli olmaması sebebiyle özellikle hayvanların daha iyi beslenmesi maksadıyla köylerden daha yüksekte bulunan yayla ve obalara çıkılır.
Yaylalar hayvan otlatma gayesi ile kullanılmakla birlikte son yıllarda dinlenme
ve turizm gayesiyle daha çok kullanılmaya başlanmıştır. Eşsiz güzelliklere sahip Doğu Karadeniz yaylalarının hızla gelişen yayla turizmine açılması için çalışmalar yürütülmektedir.
Bitki örtüsü zenginliği, krater gölleri, akarsuları ve dereleri, tarihi ve kültürel
değerleri, dağ ve tabiat yürüyüş parkurları, kış sporları, av ve spor olta balıkçılığı, çim kayağı, yayla şenlikleri gibi birçok tabii değer taşıyan Çoruh Havzası
ormanları ve yaylaları birer turizm çekim merkezidir.
Bölgede yayla turizminin geliştirilmesi için Doğu Karadeniz Turizm Master Planı çerçevesinde planlanan ve İl Özel İdareleri tarafından güzergahları tespit
edilen Güney Yayla Yolu (Yeşil Yol) projesinin uygulanması konusunda çalışmaları DOKAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı yürütmektedir.
144
l
l
l
l
l
l
l
l
l
İ L L E R İ
l
D O K A P
l
145
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
METEOROLOJİK FAALİYETLER
Çoruh Havzası’nın ana karakteristiklerinden birisi zor iklim şartlarıdır. Kışın oldukça
soğuk, yazın ise genelde sıcak iklim mevcuttur. Bölgede, yazın zaman zaman şiddetli
sağanak yağışlar görülmektedir.
Çoruh Havzası illerinden Artvin; nemli, kışları serin, yazları ılık bir iklime, Erzurum; yarı
kurak-az nemli, kışları soğuk, yazları ılık karasal bir iklime ve Bayburt da nemli, kışları
soğuk, yazları ılık bir iklime sahiptir.
Tablo 4:
İllerin Sıcaklık Değerleri
Ortalama Sıcaklık
(CO)
Azami Sıcaklık
(CO)
Asgari Sıcaklık
(CO)
Artvin
12
43
-16
Erzurum
5.4
36
-37
Bayburt
6.9
37
-31
Artvin’de Otomatik Meteorolojik Gözlem İstasyonu (OGMİ)
146
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Uzun yıllar yağış ortalamasına bakacak olursak;
Artvin’de......................................................716,8 mm,
Erzurum ’da.................................................405,3 mm,
Bayburt’ta....................................................442,8 mm’dir.
Sadece Artvin’de yıllık yağış Türkiye ortalaması olan 643 mm’nin üzerindedir. İllerde
ölçülen en çok yağış değeri ve tarihleri ise
Artvin’de......................................................93,4 kg/m2 (2 Ocak 1989),
Erzurum ’da.................................................59,6 kg/m2 ( 23 Şubat 2004),
Bayburt’ta....................................................71,2 kg/m2 (15 Ekim 1946)’dir.
Kar erimeleri ilkbahar aylarında taşkınlara sebep olmaktadır. Bu bakımdan havzada
meteorolojik faaliyetler hayati rol oynar.
Bayburt’ta OGMİ
147
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Son 10 yılda Artvin’de 5 adet (Artvin Merkez, Hopa, Ardanuç, Şavşat ve Yusufeli) Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonu (OMGİ) kurulmuştur.
Erzurum’da 13 adet (Merkez, Hınıs, Horasan, İspir, Oltu, Tortum, Palandöken, Uzundere,
Aşkale, Çat, Karayazı, Narman ve Pasinler Toprak Su Araştırma) OMGİ kurulmuştur.
Bayburt’ta ise 2 adet (Merkez ve Demirözü) OMGİ kurulmuştur.
Önümüzdeki dönemde Artvin’de 3 adet, Erzurum’da 7 adet, Bayburt’ta 1 adet daha
OMGİ kurulması planlanmaktadır.
148
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
ORMANCILIK, AĞAÇLANDIRMA VE
EROZYON KONTROLÜ
Çoruh Havzası’nın %22’si (444.000 ha) ormanla kaplıdır. Kurak orman-çalı vejetasyon bitki
örtüsü ile kaplı olan dağlık alanlardaki ormanlarda, sarıçam, kızılçam, ladin ve köknar gibi
ibreli ve kayın, meşe, kızılağaç gibi yapraklı türler mevcuttur.
Bölge ormanları, odun varlığının yanı sıra odun dışı orman ürünleri açısından da zengin bir
potansiyele sahiptir.
Türkiye’nin orman ürünlerinin dış ticaretteki en önemli payını %97 oranı ile odun dışı orman ürünleri almaktadır. Ülkemizin 2002 yılında 47,4 milyon dolar olan odun dışı orman
ürünleri ihracatı, 2012 yılında 300 milyon dolara çıkarılmıştır. 2012 yılında 159.000 ton
odun dışı orman ürünü üretimi gerçekleştiren Türkiye, Dünya’nın defne ihtiyacının %95’ini,
kekik ihtiyacının %65’ini, çam fıstığı ihtiyacının ise yaklaşık %40’ını karşılamaktadır.
Olağanüstü ve zengin bir floraya sahip olan Çoruh Havzası’nda görülen türler arasında
defne, kekik, ıhlamur, kuşburnu, vişne ve orman gülü çiçekleri sayılabilir. Havzada toplam
1.864 bitki türü, 119 endemik tür tespit edilmiştir. Türkiye florasının 11.000’in üzerinde
tür ihtiva ettiği göz önüne alınırsa bunun yaklaşık %17’lik kısmının burada da bulunduğu
ortaya çıkmaktadır. Aynı şekilde Türkiye’de 3.400 endemik tür tespit edilmiş olup bunun
yaklaşık %3,5’i de bölgede bulunmaktadır.
Murgul - Artvin
l
149
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Arıcılık için de oldukça uygun alanlara sahip Çoruh Havzası’nın bu potansiyelinin değerlendirilmesi için harekete geçilmiştir. Artvin ili Ardahan ili ile birlikte Kafkas arısının
gen koruma alanı olarak belirlenmiştir. Tarım İl Müdürlüğü verilerine göre Artvin’de
74.474 adet kayıtlı bal kolonisi bulunmakta ve yıllık 1000 ton bal üretilmektedir.
Bölge arıcılarının yıl boyunca arılarını bölge dışına götürmeden konaklayabilecekleri
yerlere ihtiyaç vardır. Arhavi ilçesi de ılıman iklimi ve çiçeklemenin erken başlamasından dolayı kışın konaklamaya uygun bir bölgedir. Bu sebeple öncelikle Arhavi’de bir
adet Bal Ormanı tesis edilmiştir. Camili ve Şavşat gibi bal kalitesi yüksek alanlarda da
proje çalışmaları devam etmektedir. Proje ile bal üretimi ve gelir seviyesi artırılacağı
gibi bozuk orman arazilerinin rehabilitasyonu da sağlanacaktır.
150
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
BAL ORMANLARI PROJESİ
E SU İŞLERİ
B
NV
ANLIĞI
AK
T.C. ORM
A
l
T.C.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
BAL ORMANI
EYLEM PLANI
2013-2017
Arıcılık, biyolojik çeşitliliğin korunması ve
gelecek nesillere aktarılması, sürdürülebilir
gıda güvenliği ve aynı zamanda topraklarımızın büyük bir kısmını tehdit eden erozyonun önlenmesi bakımından desteklenmesi
gereken stratejik bir sektördür. Arıcılık, düşük girdi maliyeti ve kolay uygulanabilirliği
sayesinde ziraate elverişli alanın yetersiz
olduğu kırsal bölgelerde gelir kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve artırılması bakımından da büyük önem arz etmektedir.
Dünya gıda maddelerinin % 90’ı 82 bitki
türünden elde edilir ve bu bitki türlerinden
63’ü (%77) arılar tarafından tozlaşmaya ihtiyaç duymaktadır. Arılar, çeşitli yabani bitkilerin tozlaşmasını sağlayarak birçok bitki
türünün soyunu devam ettirmesine ve bu
bitkileri gıda ya da yuva yapmak için kullanan binlerce hayvanın da hayatlarını sürdürmelerine imkan vermektedir.
Türkiye sahip olduğu 5,6 milyon dolayındaki kovan varlığı ile Dünya genelinde 3. sırada ve 81.000 ton dolayındaki bal üretimi
ile de 2. sırada yer almaktadır. Ancak ülkemiz yüzölçümü, topoğrafik yapısı, iklim, bitki
örtüsü ve çok eskilere dayanan arıcılık geleneği dikkate alındığında arıcılığımızın şu ankinden daha iyi bir duruma gelebileceği de bir gerçektir.
Ülkemiz bal ihracatının neredeyse tamamını oluşturan çam balı ile kestane, ıhlamur,
orman gülü ballarının tamamı ve akasya, yayla, kekik ballarının ise büyük bölümü ormanlardan üretilmektedir. Bal üretimin %85’i orman içi ve kenarlarındaki boşluklarda
yapılmaktadır.
Ülkemizin bal üretim miktarını, kovan başına bal verimimi artırmak ve arıcılık sektörünü
desteklemek maksadıyla Bal Ormanları Projesi başlatılmış ve bu kapsamda 2008 yılından bu yana ülke genelinde132 adet Bal Ormanı tesis edilmiştir.
Bal Ormanları ile hem tabii tozlayıcılar olan arılar ve endemik bitki türleri korunmuş olacak hem de erozyon tabii yollardan önlenmiş olacaktır. Ayrıca ülkemiz ormanlarından
daha iyi şekilde faydalanılabilecektir.
151
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Çoruh Nehri Havzası’ndaki en önemli riskler orman azalması ve toprak erozyonudur. Bu
bakımdan havza genelinde yürütülen ağaçlandırma çalışmaları büyük önem taşımaktadır.
Ülkemizin en yeşil illerinden biri olan Artvin’in ormanlık alanı 4.009.460 dekar olup, yüzölçümünün % 54’ü ormanlık alandır. Ağaçlandırma çalışmaları kapsamında 2003-2012 yılları
arasında 632.940 dekar arazide çalışma yapılarak yaklaşık 22 milyon 433 bin adet fidan
toprakla buluşturulmuştur. Artvin’de ayrıca 1 adet Şehir Ormanı ve 1 adet Bal Ormanı ile
17 adet mesire yeri kurulmuştur.
Ormanlık alanı 2.316.260 dekar olan Erzurum’un yüzölçümünün %9’u ormanlık alandır.
2003-2012 yılları arsında 588.560 dekar alanda çalışılmış ve yaklaşık 44 milyon 606 bin
adet fidan toprakla buluşturulmuştur. Ayrıca 2 adet Şehir Ormanı ve 3 adet Bal Ormanı ile
17 adet mesire yeri ve kurulmuştur. Erzurum Abdurrahman Şehir Ormanı 10.10.2012 tarihinde 110 Tesis arasında Aydın’dan gerçekleştirilen Toplu Açılış’ta hizmete sunulmuştur.
Bayburt’un ormanlık alanı ise 143.630 dekar olup, yüzölçümünün %4’ü ormandır.
2003-2012 yılları arsında ise 57.280 dekar alanda çalışılmış ve yaklaşık 2 milyon 134 bin
adet fidan toprakla buluşturulmuştur. Bayburt’a 1 adet Şehir Ormanı ve 1 adet Bal Ormanı
kurulmuştur. Bayburt Şehir Ormanı 12.12.2012 112 Tesis arasında Ankara’da gerçekleştirilen Toplu Açılış’ta hizmete sunulmuştur.
Artvin Şehir Ormanı
l
152
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi (2012–2019)
T.C .
ORMA N VE SU İŞL E R İ BA K A N L I Ğ I
Çoruh Havzası
Rehabilitasyon Projesi
2012 - 2019
Derin vadiler ve dik yamaçlarla bezeli Çoruh Vadisi, ülkemizde en fazla erozyona maruz kalan havzalardan
biridir. Yılda 5,8 milyon m3 rusubat taşıyan Çoruh Nehri de erozyonu hızlandırmaktadır. Çığ ve sel gibi tabii
felaketlerin en çok yaşandığı bölgelerden bir tanesidir.
Havzanın erozyon haritası, havzanın büyük bölümünde şiddetli seviyede erozyonun mevcudiyetini
göstermektedir. Çoruh Havzası’nın büyük bölümünü
oluşturan mera alanları toprak erozyonuna sebep olan
ana faktörlerden biridir ve buralar için uygun yönetim
tekniklerinin geliştirilmesi için araştırma ve geliştirme
faaliyetlerinin devamlılığı önemlidir.
Havzadaki şiddetli erozyon sebebiyle tamamlanmış,
inşaatı devam eden ve planlanan baraj rezervuarlarının kısa sürede dolma ve ekonomik ömürlerinin azalması riski güçlü bir şekilde vardır. Bundan dolayı bölgede havza rehabilitasyon çalışmalarının yapılmasına
ihtiyaç duyulmaktadır.
153
l
ÇO R U H H AV Z A S I ’ N D A E R O Z YO N R İ S K İ
l
l
l
l
l
l
l
l
l
154
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Havzadaki şiddetli erozyon sebebiyle, tamamlanmış, inşaatı devam eden ve planlanan
baraj rezervuarlarının kısa sürede dolma ve ekonomik ömürlerinin azalması riski vardır.
Bundan dolayı bölgede havza rehabilitasyon çalışmalarının yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
Tabii kaynakların yönetimi, erozyonun önlenmesi ve halkın gelir seviyelerinin artırılmasına katkıda bulunmak maksadıyla Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi hazırlanmıştır.
2012–2019 yılları arasında uygulanacak proje; Artvin, Bayburt ve Erzurum illerini kapsamaktadır. 156 köyde 38.000 kişinin faydalanacağı projenin bütçesi 145 milyon TL’dir.
Proje ile;
•
•
•
•
•
Erozyonla mücadele edilerek toprağın korunması,
Bozuk ormanların rehabilite edilmesi,
Zirai üretime destek sağlanması,
Köylülerin hayat şartlarının iyileştirilmesi,
Çığ, sel ve taşkın kontrol çalışmaları ile tabii afetlerin önlenmesi hedeflenmektedir.
Proje kapsamında toprak muhafaza, mera ıslahı ve bozuk ormanların rehabilitasyonu;
sulama altyapısı geliştirilmesi; arı kovanı, meyve bahçesi ve sera tesisi gibi faaliyetler
yürütülecektir.
Yenilenebilir enerji kaynaklarında olan güneş enerjisi sistemlerinin yaygınlaştırılması
ve desteklenmesinin de hedeflendiği Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi’ne
ayrıca orman alanlarının fonksiyonel planlaması, milli park ve av-yaban hayatının geliştirilmesi, ekoturizmin planlanması ve geliştirilmesi çalışmaları ilave edilmiştir.
155
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Çoruh Havza Koruma Eylem Planı
Çoruh Havzası’ndaki bütün kaynakların bütüncül bir yaklaşımla ele alınması maksadıyla Çoruh Havza Koruma Eylem Planı da hazırlanmaktadır.
7 Aralık 2011 tarihinde hazırlık çalışmaları başlatılan Eylem Planı, 2013 yılı sonunda
tamamlanacaktır.
Eylem Planı ile Çoruh Havzası’nın genel durumu, havzada bulunan sıcak noktalar, su
kalitesi durumu ve bu duruma tesir eden faktörler belirlenecek ve mevcut durumun
iyileştirilmesine yönelik kısa, orta ve uzun vadeli tedbirler ortaya konacaktır.
Çoruh Havza Koruma Eylem Planı’nın hazırlanması projesine ilişkin havzada yer alan
paydaşların bilgilendirilmesi ve ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerinin alınması maksadıyla 22.03.2012 tarihinde Artvin’de bir açılış toplantısı düzenlenmiştir.
156
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Orman Köylülerine Destekler
Ormanların korunması, işletilmesi ve genişletilmesi hedeflerine ulaşmak için orman
içinde ve bitişiğinde yaşayan orman köylülerinin kalkındırılması büyük önem taşımaktadır.
Bu maksatla ülke genelinde olduğu gibi Çoruh Havzası’nda orman köylülerinin süt koyunculuğu ve sığırcılığı, fenni arıcılık, seracılık, halıcılık ve bunun gibi alternatif iş imkanları oluşturmaları için orman köylülerine çeşitli krediler sağlanmaktadır.
2003–2012 yılları arasında Artvin’de 2.393 aileye destek verilmiştir. Ayrıca orman kooperatiflerine 282.514 TL kredi desteği sağlanmıştır.
Erzurum’da 1.683 aileye destek verilmiştir. Ayrıca orman kooperatiflerine 188.343 TL
kredi desteği sağlanmıştır. Bayburt’ta ise 426 aileye ferdi proje kredisi verilmiştir.
157
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
MİLLİ PARK, YABAN HAYATI
VE EKOTURİZM
Çoruh Havzası, iklim ve coğrafi şartları göz önüne alındığında yalnız ülkemizde değil
bütün dünyada söz sahibi olabilecek bir güzellik ve çeşitlilik sunar.
Havza dahilindeki illerden Artvin’de Hatila Vadisi ve Karagöl Sahara olmak üzere 2 adet
Milli Park; Camili Efeler, Camili Gorgit ve Çamburnu olmak üzere 3 adet Tabiatı Koruma
Alanı ile Borçka Karagöl ve Altıparmak olmak üzere 2 adet Tabiat Parkı bulunmaktadır.
Erzurum’da ise adını tarihe yazdıran kahraman Türk kadını Nene Hatun’un adını verdiğimiz Nene Hatun ile Sarıkamış Allahuekber Dağları olmak üzere 2 adet Milli Park ile
Tortum Gölü ile Erzurum Bataklıkları Sulak Alanları bulunmaktadır.
Çoruh Havzası ayrıca muhteşem bir tabiat harikası, bölgenin en büyük tabii yaşlı orman ekosistemlerinden biri olan Camili Biyosfer Alanı’na da evsahipliği yapmaktadır.
Havza genelinde, milli park ve tabiat parklarında altyapı çalışmaları yürütülmektedir.
Artvin İli Doğa Turizmi Master Planı tamamlanmış olup Erzurum ve Bayburt İli Doğa
Turizmi Master Planı ile alakalı çalışmalar devam etmektedir.
158
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Hatila Vadisi Milli Parkı
1994 yılında ilan edilen Hatila Vadisi Milli
Parkı, Artvin ili merkez ilçe sınırları içerisinde Çoruh Nehri’nin ana kollarından
birisi olan Hatila Vadisi ve birçok yan derelerini içermektedir.
Milli Parka ismini veren Hatila Vadisi ile
yan kollarındaki vadiler zengin bitki çeşitliliği, yaban hayatı ile ziyaretçileri etkileyecek niteliktedir. Vadi çok zengin bitki
ve hayvan türleri barındırmaktadır. 530
fazla bitki türünün 85 adedi endemiktir.
Hatila Vadisi Milli Parkı’nda yapılan çalışmalarda 35 memeli, 68 kuş ile bazı yılan,
kurbağa ve balık türlerinin varlığı tespit
edilmiştir.
Hatila Vadisi’nin gerek dikkat çekici jeolojik ve jeomorfolojik yapısı ve gerekse
özgün bitki toplulukları yöreye, ülkemizde nadir rastlanan bir alan özelliğini vermektedir. Ayrıca bu tabii öğelerin birleşimi neticesinde eşsiz peyzaj güzellikleri
ortaya çıkmaktadır.
Milli Park sahası içerisinde ziyaretçilerin
günübirlik ve kamp kullanımı için belirlenmiş yerler bulunmaktadır.
Milli parkın uzun devreli gelişme planı tamamlanmıştır. Milli parkın 4 km’lik
yolunun parke taşı kaplama çalışması
2013 yılı sonuna kadar tamamlanacaktır.
159
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Karagöl Sahara Milli Parkı
1994 yılında Milli Park ilan edilen Karagöl
Sahara Milli Parkı Artvin’in Şavşat ilçesi sınırları içerisinde yer almakta olup, Karagöl
ve Sahara Yaylası olmak üzere iki ayrı sahadan oluşur. Milli Park alanı içinde çayır-mera alanları ve ormanlık alanlar bulunmaktadır. Alanın büyüklüğü 3.304 hektardır.
Karagöl ve Sahara bölümlerinin her ikisindeki orman ekosisteminde iğne yapraklı
ormanlar baskındır. Anadolu’nun muhteşem köşelerinden biridir. Alanda 26’sı endemik 562 tür bitki ile 15 sürüngen türü,
55 memeli türü, 166 kuş türü, 15 balık türü
tespit edilmiştir.
Ender manzara güzelliklerine sahip yöre,
kamp ve karavan turizmini tercih edenler
için inanılmaz güzellikler sunar. Yaklaşık
1.580 metre yükseklikteki Karagöl’ün çevresinde birçok küçük patika, tabiat tutkunları tarafından keşfedilmeyi beklemektedir.
Milli parkın uzun devreli gelişme planı revize edilmektedir. Karagöl bölümünde yolun
kaplaması tamamlanmış olup, Sahara bölümünde festival alanının çevre çalışması
devam etmektedir.
160
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Sarıkamış Allahuekber Dağları Milli Parkı
2004 yılında ilan edilen Erzurum ve Kars illerinde bulunan, Milli Parkın en önemli kaynak değeri Allahuekber Dağları’nda 1914–1915 yıllarında Sarıkamış Harekatı’nın gerçekleştiği alanları barındırmasıdır.
1. Dünya Harbi’nde 22 Aralık 1914 ile 19 Ocak 1915 tarihleri arasında Kafkas Cephesi’nde
cereyan eden Türk–Rus muharebeleri Sarıkamış Harekatı olarak bilinmektedir. Muharebelerde dondurucu soğuk, kar, açlık, hastalık ve ikmal güçlerinin yetersiz olması sebebiyle 90 bin Mehmetçik şehit düşmüştür.
Sarıkamış Allahuekber Dağları Milli Parkı’nın ikinci kaynak değeri ise Sarıkamış ormanlarıdır. Büyük oranda çam ve sarıçamdan oluşan ormanlar, ülkemizde ve ülkemiz enleminde bulunan ülkelerdeki 2.200-2.300 metrelik orman sınırının üzerinde yer yer 2700
metrede yayılış gösterebilmektedir.
Milli Park biyolojik çeşitlilik ve yaban hayatı açısından da önemli bir alandır.
161
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Nene Hatun Milli Parkı
2009 yılında ilan edilen Nene Hatun
Milli Parkı, Aziziye ve Mecidiye Tabyalarının bulunduğu 387 ha büyüklüğündeki sahayı kapsamaktadır.
1877-1878 Osmanlı–Rus Harbi’nde
çarpışmalara ellerinde balta, satır gibi
silahlarla onbinlerce Erzurumlu da katılmış, tarihimizde eşine az rastlanan
bir kahramanlıkla kısa sürede düşmanı
Aziziye ve Mecidiye tabyalarından atmışlardır. 93 Harbi olarak tarihe geçen
bu muharebede çok sayıda kişi şehit
düşmüş, Nene Hatun gibi binlercesi
de gazi olmuştur. Şehitlerimiz hatırasına Aziziye Tabyası’nın kuzey yönüne bir abide
dikilmiştir. Abidenin kuzeyinde sonradan hayatını kaybeden, muharebelerde büyük
kahramanlıklar gösteren Gazi Nene Hatun’un mezarı da bulunmaktadır.
Şehre hakim bir noktada ilgi çekici bir manzaraya sahip olan tabyaların görsel peyzaj
değerleri de yüksektir. Bölge ayrıca geçmişten günümüze yaşayan bir kaynak ve belge
niteliği taşımaktadır.
162
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
163
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Camili Biyosfer Rezerv Alanı
Ülkemizin ilk ve tek biyosfer alanı da Çoruh Havzası’nda bulunan Camili’dir.
Camili Havzası, Birleşmiş Milletler UNESCO MAB (Man and Biosphere) Programı Sekretaryası tarafından 29 Haziran 2005 tarihinde biyosfer rezervi olarak ilan edilmiştir.
Su kaynaklarının zenginliği ile dikkat çeken Camili Biyosfer Rezerv Alanı 25.258 hektar
büyüklüğündedir. Engebeli bir arazi yapısına sahip olan havzada 1.021 bitki türü yayılış
göstermektedir.
Biyosfer Rezervi Nedir?
Dünya yüzeyinde canlıların yaşayabildiği aralığa biyosfer adı veriliyor.
UNESCO’nun İnsan ve Biyosfer (MaB=Man and Biosphere) Programı içinde yer
alan karasal veya kıyı ekosistemlerine sahip yerler ise “Biyosfer Rezervi” olarak
anılıyor.
Biyosfer rezervlerinde, biyolojik çeşitliliğin korunması, ekonomik kalkınma ve
kültürel değerlerin devamlılığı arasındaki problemlerin, sürdürülebilir bir şekilde çözülmesine dair birçok uygulama geliştiriliyor.
164
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Camili; Uluslararası Çevre Koruma Teşkilatı (CI), Dünya Bankası (WB) ve Küresel Çevre
Fonu (GEF) tarafından belirlenen biyolojik açıdan zengin ve tehdit altında olan Dünya’daki 25 karasal “Ekolojik Bölge”den biri olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca “Yüksek Değerli Koruma Alanları Projesi” çerçevesinde WWF (Dünya Doğayı Koruma Vakfı) tarafından da izlenmektedir.
Dünya üzerinde ılıman yaprak döken ormanların üçüncü zamandan bu yana kesintiye
uğramadan varlığını sürdürdüğü bir bölge olan Camili, Avrupa ile Orta Asya’yı içine
alan geniş coğrafyadaki en büyük tabii yaşlı orman ekosistemlerine rastlanan yerdir.
Camili Havzası, Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı’ndan biri olan “Karçal Dağları Önemli
Bitki Alanı”nın bir parçasıdır. Ayrıca Kafkas Arı ırkının saflığını bozmadan kaldığı tek yer
olan Camili; Gen Koruma Sahası kapsamına alınmıştır.
Ayrıca sahayı Türkiye tarafından çevreleyen Karçal Dağları, huş tavuğunun ve çengel
boynuzlu dağ keçisinin önemli yaşama alanlarından biridir. Uluslararası koruma altında olan boz ayı da alanın fauna zenginlikleri arasındadır.
Birçok bakımdan önem taşıyan alanda, 2000 yılından beri yürütülmekte olan Biyolojik
Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi Projesi (GEF-II) çerçevesinde hazırlanmakta olan
katılımcı korunan alan yönetim planı ile alanda gerçekleştirilecek faaliyetler düzenlenerek yeni bir yönetim sistemi oluşturulacaktır.
Proje başlangıcından bu yana eğitim ve bilinçlendirme, ekoturizm, flora ve fauna tespiti gibi farklı alanlarda faaliyetler gerçekleştirilmiştir.
Alana gelen ziyaretçilere parkın daha iyi tanıtılmasının yanı sıra yöre halkını katılımcı
bir yaklaşımla tabiat koruma çalışmalarına dahil edilmesi maksadıyla tesis edilen Camili Ziyaretçi Tanıtım Merkezi de 26 Aralık 2007 tarihinde Orman ve Su İşleri Bakanı
(dönemin Çevre ve Orman Bakanı) Prof. Dr. Veysel Eroğlu tarafından Ankara’dan canlı
bağlantı ile açılmıştır.
165
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
REFAHIN DİĞER ADI:
l
l
ÇORUH PROJELERİ
166
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Dünya genelindeki en yüksek büyüme
oranlarından birine sahip olan Türkiye, sürdürülebilir kalkınma hamlelerini yetersiz
enerji kaynakları ile beslemek durumundadır. Bütün yerli enerji kaynaklarından
azami derecede faydalanmaya ihtiyaç duyan ülkemizde boş akan su kaynaklarının
milli ekonomiye kazandırılması daha ucuz
enerji üretimine kapı açacağı gibi enerji
arzında dışa bağımlılığın azaltılmasında
da önemli bir rol oynayacaktır. Zira enerji
olmadan kalkınmadan, gelişmeden ve refahtan söz edilemez.
Çoruh Havzası’ndaki bütün enerji projeleri tamamlandığında yılda 16 milyar kWh’a
yakın enerji edilecektir. Bu rakamın ülke
ekonomisi için anlamı büyüktür.
Çoruh’un gerdanında birer gurur abidesi
olarak yükselecek enerji projeleri yalnız
bölge için değil, Türkiye için de refahın diğer adı, kalkınmanın mihenk taşı olacaktır.
Çoruh Projeleri bünyesinde inşa edilecek barajlarla oluşacak göller, her türlü su
sporları ve kültür balıkçılığı için de yüksek
bir potansiyel kaynak oluşturacaktır.
Havzadaki baraj göllerinin oluşmasıyla
zaten yüksek olan turizm ve rekreasyon
potansiyeli daha da artacak, Çoruh Vadisi
daha ilgi çekici ve cazip bir merkez haline
gelecektir.
167
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
KAYNAKLAR
Arhavi Bal Üretim Ormanı Projesi, Arhavi Orman İşletme Müdürlüğü, Artvin, 2011.
DSİ 8. Bölge Müdürlüğü 2013 Yılı Yatırım Programı ve Bütçe Takdim Raporu, Erzurum, 2012.
DSİ 22. Bölge Müdürlüğü 2013 Yılı Yatırım Programı ve Bütçe Takdim Raporu, Trabzon, 2012.
DSİ 26. Bölge Müdürlüğü 2013 Yılı Yatırım Programı ve Bütçe Takdim Raporu, Artvin, 2012.
EMİNAĞAOĞLU, Özgür; Çoruh Vadisi-Deriner Barajı Su Aynası Altında Kalacak Alanın
Endemik ve Endemik Olmayan Nadir Bitkilerinin Korunması Taslak Raporu, Ankara, 2011.
GÜNDÜZ, Ali; Çoruh Havzası ve Artvin, Ardanuçlular Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yay.,
Ankara, 2001.
IUCN Red List Categories: Version 3.1, IUCN Species Survival Commission, Switzerland and
UK, 2001.
Su ve Enerji Konferansı Bildiri Kitabı, 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Hazırlık Süreci Türkiye
Bölgesel Toplantıları, Eylül 2008, Artvin.
Taşkın, Heyelan ve Dere Yataklarının Korunması Konferansı Bildiri Kitabı, 5. Dünya Su Forumu
Bölgesel Hazırlık Süreci Türkiye Bölgesel Toplantıları, Ağustos 2008, Trabzon.
168
l
l
“Çoruh’un
mavi gerdanlıkları
ülkemizi
aydınlatacak...”

Prof. Dr. Veysel EROĞLU - TC Orman ve Su İşleri Bakanlığı

Transkript

Benzer belgeler

University of Phoenix - Mustafa Coruh Main Page

özlüce barajı ve hes

`Ve Âlemi`nde Yaşıyoruz! Seçenekleriniz Hazırmı?

2016 Yılı Haziran e-bülten

teknik bilgiler

2015 yılı Mart e-bülten

18.sayı - Fresenius Medical Care

L - Markit

MAİNE COON Kare bir baş ve geniş bir ağız yapısı vardır. Burun iri

dsi teknik bülteni - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

02 - Dergi Bursa