Kamu Alımları Düzenlemelerinde Yenilikler

Transkript

Kamu Alımları Düzenlemelerinde Yenilikler
ÖZEL GÜNDEM
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
NESRİN ALİCAN BENLİALPER
ARALİK 2013
T.C. Maliye Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı
İÇİNDEKİLER
Giriş________________________________________________________________________________________________________ 1
1) Tanımlar ve kapsam ___________________________________________________________________________________ 3
2) İstisnalar _______________________________________________________________________________________________ 4
3) İhale usulleri ___________________________________________________________________________________________ 4
4) Eşik değerler ___________________________________________________________________________________________ 6
5) Eşik değerler altında kalan alımlar __________________________________________________________________ 7
6) Kamu-Kamu İşbirlikleri _______________________________________________________________________________ 7
7) Sözleşmelerin uyğulanması___________________________________________________________________________ 8
8) İmtiyazlar ______________________________________________________________________________________________ 9
9) KOBİ’lerin desteklenmesi ___________________________________________________________________________ 10
10) Kamu alımları piyasasında rekabet_______________________________________________________________ 11
11) Üçuncu ulkelerin AB kamu alımları piyasasına erişimi _________________________________________ 11
12) İhalelerde çevresel ve sösyal köşullar ____________________________________________________________ 12
13) İnövasyön___________________________________________________________________________________________ 13
14) Yölsuzlukla mucadele ______________________________________________________________________________ 14
Sönuç ____________________________________________________________________________________________________ 15
Kaynakça ________________________________________________________________________________________________ 16
KISALTMALAR
AB
: Avrupa Birliği
ABAD
: Avrupa Birliği Adalet Divanı
GSYİH
: Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
KOBİ’ler : Kuçuk ve Orta Olçekli İşletmeler
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
Giriş
Avrupa Birliği’nde (AB) ortak kurallara dayalı bir kamu alımları sisteminin oluşturulması
girişimleri 1970’li yıllarda başlamıştır. Zaman içerisinde sistem, rekabet ortamını garanti altına
alan, şeffaflığı öngören, ayrımcılığı yasaklayan kuralların kabul edildiği kamu alımları
düzenlemeleriyle şekillendirilmiştir. AB’de kamu alımları kurallarını düzenleyen temel belge
1958 tarihli Roma Antlaşması1 olup, ikincil mevzuatı direktifler, tebliğler, kararlar ve diğer
düzenlemeler oluşturmaktadır. Söz konusu düzenlemeler, 2004 yılında yapılan kapsamlı bir
reform ile yenilenmiş, girişimcilerin rekabet ortamında serbestçe mal ve hizmet sunmalarını
sağlayan, günün ihtiyaçlarına cevap veren çeşitli ilke, usul ve kurallar benimsenmiştir.2
Ancak, reformun üzerinden kısa bir süre geçmesine rağmen, Avrupa’da yaşanan finansal krizin
etkileri ve paydaşların mevcut sisteme yönelik eleştirileri çerçevesinde, düzenlemelerin
yeniden gözden geçirilmesi ihtiyacı doğmuştur. Bu çerçevede, 2011 yılında Avrupa Komisyonu
tarafından yeni bir reform süreci başlatılmış olup, 2013 yılı sonunda tamamlanması öngörülen
reform çalışmalarıyla, AB kamu alımları sisteminin yeni bir boyut kazanması beklenmektedir.
Anılan reformla, AB GSYİH’sinin yaklaşık %3,7’sini oluşturan ve değeri yıllık 447 milyar Avro’yu3
bulan kamu alımlarından yeni iş alanları yaratılması, istihdam olanaklarının artırılması ve AB
ekonomisinin rekabet edebilirliğinin artırılmasında yararlanılması amaçlanmaktadır.4
Bu çerçevede reformla, kamu idarelerinin alımlarını düzenleyen 2004/18/EC sayılı klasik alımlar
direktifi ile enerji, su, ulaştırma ve posta hizmetleri sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların
alımlarını düzenleyen 2004/17/EC sayılı direktif yeniden düzenlenmekte ve imtiyazlara ilişkin
ayrı bir direktif kabul edilmektedir. Söz konusu düzenlemeler, 2011 yılında Avrupa Komisyonu
tarafından başlatılan ve Üye Devletler, kamu sektörü, özel sektör, sivil toplum örgütleri ve aday
ülkelerin de aralarında yer aldığı tüm paydaşların kamu alımları direktiflerinde yapılması
öngörülen değişiklik önerilerine yer veren “AB Kamu Alımları Politikasının
Modernleştirilmesine İlişkin Yeşil Kitap”a5 ilişkin görüş bildirdikleri bir danışma süreci sonunda
şekillendirilmiştir.
Yeni kabul edilen haliyle; AB’nin İşleyişine İlişkin Antlaşma (Treaty ön the Functiöninğ öf the Euröpean
Üniön).
2 Euröpean Cömmissiön (2011). Press Release-Mödernisatiön öf EÜ public pröcurement rules-FAQsMEMO/11/455. 24/06/2011. Web sitesi: http://euröpa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-455_en.htm.
3 Euröpean Cömmissiön (2012). Annual Public Pröcurement İmplementatiön Review 2012. Commission Staff
Working Document. Brussels 09.10.2012. SWD(2012) 342 final. s. 6.
4 Euröpean Cömmissiön (2011). Press Release-Mödernisatiön öf EÜ public pröcurement rules-FAQsMEMO/11/455. 24/06/2011. Web sitesi: http://euröpa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-455_en.htm.
5 Euröpean Cömmissiön (2011). Green Paper on the Modernisation of EU Public Procurement Policy-Towards
a More Efficient European Procurement Market. Brussels. 27.1.2011. COM(2011) 15 final.
1
1
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
Daha esnek, daha rekabet edebilir, kuralların sadeleştirildiği, sosyal ve çevresel koşulları
dikkate alan ve yenilikçi ihale yöntemlerinin kullanıldığı bir ihale sistemini öngören6 taslak
düzenlemeler7, temel olarak 2010 yılında kabul edilen 2020 Avrupa Stratejisi (The Europe
2020)8 ve Tek Pazar Senedi (Single Market Act)9 hedeflerini yansıtmaktadır. Buna göre; Avrupa
2020 Stratejisi’nde kamu alımlarından yeni iş olanaklarının yaratılmasında yararlanılması ve
ihalelerde inovasyonun teşvik edilmesi gerektiği belirtilmiş, bunun için kamu alımları
düzenlemelerinde yeniliğe gidilmesi, enerji verimliliğine dayalı yeşil alımları destekleyen
hükümlerin getirilmesi ve AB ekonomisinin lokomotifi olarak görülen KOBİ’lerin piyasaya daha
fazla erişiminin sağlanması gerektiği vurgulanmıştır.10 Tek Pazar Senedi ile ise, yukarıda sayılan
hedeflere ulaşmada kamu alımları sisteminin verimliliğinin ve etkililiğinin artırılmasına yönelik
bir reform sürecinin başlatılacağı açıklanmıştır.
Söz konusu hedefler doğrultusunda başlatılan kamu alımları reform çalışmaları çerçevesinde
hazırlanan taslak düzenlemelerin 2013 yılı sonunda değişikliklerle birlikte kabul edilerek
yürürlüğe girmesi ve 2014 yılı ortasından itibaren Üye Devletlerce uygulanması
beklenmektedir.11
Bu çalışmada, kamu alımları alanında gerçekleştirilen söz konusu reform çalışmaları ile birlikte
getirilmesi öngörülen başlıca yenilikler ele alınmaktadır.12
Euröpean Cömmissiön (2011). Press Release-Mödernisatiön öf EÜ public pröcurement rules-FAQsMEMO/11/455. 24/06/2011. Web sitesi: http://euröpa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-455_en.htm.
7 Klasik alımlar için: Euröpean Cömmissiön (2011). Proposal for a Directive of the European Parliament and
of the Council on public procurement. Brussels, 20.12.2011-COM(2011) 896 final; Sektörel alımlar için:
Euröpean Cömmissiön (2011). Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on
procurement by entities operating in water, energy, transport and postal services sectors. Brussels,
20.12.2011-COM(2011) 895 final; İmtiyazlar için: Euröpean Cömmissiön (2011). Proposal for a Directive of
the European Parliament and of the Council on the award of concession contracts. Brussels, 20.12.2011COM(2011) 897 final.
8 Euröpean Cömmissiön (2010). Communication from the Commission, Europe 2020, A strategy for smart,
sustainable and inclusive growth. Brussels. 3.3.2010-COM(2010).
9 Euröpean Cömmissiön (2010). Communication from the Commission to the European Parliament, the
Council, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: Towards a Single Market ActFor a highly competitive social market economy, 50 proposals for improving our work, business and exchanges
with one another. Brussels. 27.10.2010-COM(2010) 608.
10 Cömmunicatiön fröm the Cömmissiön, Euröpe 2020, A strateğy för smart, sustainable and inclusive
ğröwth. s. 10, 14.
11 Dunne, M. (2013). New Develöpments in the Treatment öf Cöncessiöns and PPPs in the EÜ Directives.
OECD-SIGMA Kamu Alımları Çalıştayı. 22 Mayıs 2013. Maliye Bakanlığı. Ankara.
12 Söz könusu çalışma, Temmuz 2011/53 tarihli Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Bulteni’nde
yayınlanmış ölan “AB Kamu Alımları Sisteminde Reförm” başlıklı yazının 2011 yılından sönra meydana ğelen
ğelişmeler ışığında ğuncellenmesi ile hazırlanmıştır.
6
2
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
1) Tanımlar ve kapsam
AB kamu alımları sistemini düzenleyen 2004/18/EC ve 2004/17/EC sayılı direktiflerde yer alan
tanımlar ve kurallara tabi olacak kuruluşları gösteren kapsam, AB kamu alımları sisteminde
ortak bir dil kullanılması açısından önem taşımaktadır. Reformla, tanımlar konusunda
paydaşlardan gelen talepler dikkate alınmakta; mevcut düzenlemelerde yer alan bazı muğlak
tanımlara (özellikle sıkça şikayet konusu olan “kamu sözleşmesi”, “kamu hukukuna tabi
kurum/kuruluş” gibi) açıklık getirilmekte ve karışıklığa neden olan uzun tanımlamalar
kısaltılarak sadeleştirilmektedir.13 Söz konusu çalışmalarda Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın
(ABAD) tanımlara açıklık getirmek üzere verdiği kararlar da dikkate alınmakta ve hükümler
Divan kararlarına uygun olarak düzenlenmektedir.14 Ayrıca, direktiflerde yer alan mevcut
tanımların yanı sıra, kamu alımları sistemine getirilen yeni kavramlara (“inovasyon”, “sertifika”
gibi) da düzenlemelerde yer verilmekte, yeni İmtiyazlar Direktifi ile, hizmet ve yapım imtiyazları
daha açık bir şekilde tanımlanmaktadır.15
Kapsam açısından getirilen yenilikler çerçevesinde ise, daha fazla kurum kapsama dahil
edilmektedir. Bu çerçevede, kapsam dahilinde yer alan mevcut kamu kurum ve kuruluşlarının
yanı sıra, kamu kurumu/kuruluşu gibi hareket eden bağımsız kuruluşlar da (kamu basın-yayın
kuruluşları, üniversiteler, sağlık sigortası fonları ve belediye teşebbüsleri gibi) ihale kurallarına
tabi hale getirilmektedir.16 Diğer taraftan, bazı sektörlerin, rekabeti sağladıkları gerekçesiyle,
enerji, su, ulaştırma ve posta hizmetleri sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların alımlarını
düzenleyen 2004/17/EC sayılı direktifin kapsamından çıkarılması hususu tartışılmaktadır. Öte
yandan, gerekli görülmesi halinde, bazı yeni sektörlerin direktif kapsamına dahil edilmesi
konusu değerlendirilmektedir.
Bunların yanı sıra, direktiflerin kapsamının belirlenmesinde kullanılacak kriterlere ilişkin
tartışmaların da reformla çözüme kavuşturulması beklenmektedir. Halihazırda, hangi kamu
kurum ve kuruluşlarının düzenlemelere tabi olacakları, faaliyetlerine göre değerlendirilmekte
ve kamu kuruluşu veya özel sektör kuruluşu olup olmadıkları, özel kuruluşlarsa münhasır hakka
sahip olup olmadıkları gibi kriterler göz önünde bulundurulmaktadır. Bu bağlamda, kapsamın
Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 6.
14 Euröpean Cömmissiön (2011). Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on
public procurement. Brussels, 20.12.2011-COM(2011) 896 final. s. 8.
15 Dunne, M. (2013). New Develöpments in the Treatment öf Cöncessiöns and PPPs in the EÜ Directives.
OECD-SIGMA Kamu Alımları Çalıştayı-22 Mayıs 2013-Maliye Bakanlığı. Ankara.
16 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s.10.
13
3
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
belirlenmesinde başka kriterlerin kullanılıp kullanılmayacağı hususları reformla tartışmaya
açılmaktadır.17
Diğer taraftan, şikayet konusu olan sözleşmelere ilişkin karışıklıklarının giderilmesi ve yanlış
uygulamaların önüne geçilmesi amacıyla, direktiflere tabi olan bazı hizmet sözleşmeleri (A tipi
sözleşmeler) ile direktif kurallarının sadece bir kısmına (değerlendirme kriterleri ve ihalenin
verilmesi) tabi olan hizmet sözleşmeleri (B tipi sözleşmeler) birleştirilmekte ve her iki
sözleşeme tipi için de standart kurallar getirilmektedir.18 Ayrıca, sağlık, eğitim ve sosyal
hizmetler alanındaki alımlara ilişkin kurallar esnetilerek, değeri 500.000 Avro altında kalan söz
konusu hizmetlere ilişkin alımlarda sadece şeffaflık ve eşit muamele ilkelerinin gözetilmesi
yeterli görülmektedir.19
2) İstisnalar
AB kamu alımları direktifleri, eşik değerleri üzerinde kalan kamu alımlarını düzenlemekle
birlikte, bazı istisnalara da yer vermektedir. Söz konusu istisnaların bir kısmı AB kurucu
antlaşmalarından, bir kısmı ikili ve uluslararası anlaşmalardan ve bir kısmı da siyasi tercihlerden
kaynaklanmaktadır. Bunların yanı sıra, geçerliliğini yitirmiş istisnalar da bulunmakta ve bunların
yürürlükten kaldırılması gerekmektedir.20
Bu doğrultuda, reformla, direktiflerde yer alan istisnalar yeniden gözden geçirilmekte, AB’nin
uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan yükümlülükleri de dikkate alınarak güncellenmekte ve
uluslararası anlaşmalarla uyumlu hale getirilmektedir.
3) İhale usulleri
Mevcut düzenlemelere göre, kamu alımları belirlenen ihale usulleri (açık ihale usulü, belli
istekliler arasında ihale usulü, pazarlık usulü, rekabetçi müzakere usulü ve tasarım yarışması)21
kullanılarak yapılmaktadır. Her ihale usulü için ayrı ve detaylı ihale kuralları belirlenmiştir.
Ancak, söz konusu ihale usullerinin sözleşme değerine bakılmaksızın tüm alımlarda
Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s.11-12.
18 İbid, s. 7.
19 Dunne, M. (2013). New Develöpments in the Treatment öf Cöncessiöns and PPPs in the EÜ Directives.
OECD-SIGMA Kamu Alımları Çalıştayı-22 Mayıs 2013-Maliye Bakanlığı. Ankara.
20 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 9-10.
21 Euröpean Parliament and Euröpean Cöuncil (2004). Directive 2004/18/EC of the European Parliament and
of the Council of 31 March 2004 on the Coordination of Procedures for the Award of Public Works Contracts,
Public Supply Contracts and Public Service Contracts. 30.4.2004. OJL 134. Mad. 1/11. s. 127-128.
17
4
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
uygulanması zorunluluğu, birçok kurala uyulması gereken ihale aşamalarını ve bürokratik
süreci beraberinde getirmekte, bu durum da özellikle değeri düşük olan alımlarda ihale
maliyetlerini ve iş yükünü artırarak sıkıntılara neden olmaktadır.22
Bu doğrultuda, reformla, ihale kurallarının uygulanmasına ilişkin bazı esneklikler getirilmekte
ve bürokratik süreçler kısaltılmaktadır.23 Bu çerçevede, ihale usullerinin uygulanmasında
uyulması gereken kurallar gözden geçirilerek “ihale ilanları”, “ihale dokümanı içeriği”,
“sertifikalar”, “ihale süreleri” gibi kurallar yeniden düzenlenmekte; ihalelerde değerlendirme
sıralaması esnetilmekte, önce tekliflerin mi yoksa isteklilerin mi değerlendirileceği idarelerin
takdirine bırakılmaktadır.24
Ayrıca, direktiflere göre sadece belirli ve istisnai durumlarda kullanılabilen “pazarlık usulü”nün
uygulanabileceği alanlar genişletilmekte; yeni getirilen “rekabetçi pazarlık” (competitive
negotiation) usulü ile idarelere, isteklilerle daha fazla müzakere yapma esnekliği
tanınmaktadır.25 Bunların yanı sıra, yeni bir usul olan “innovasyon ortaklığı” (innovation
partnership) usulü kabul edilmekte ve bu çerçevede, idarelerle özel sektörün birlikte hareket
etmesine ve yenilikçi ürün ve hizmetlerin geliştirilmesine imkan sağlanmaktadır.26
İhale kurallarının uygulanmasından kaynaklanan idari maliyetlerin azaltılması için teknolojinin
gelişimine bağlı olarak elektronik araçların (e-ihale, e-azaltma, dinamik alım sistemi, vb.)
ihalelerde kullanımı yaygınlaştırılmaktadır. Buna göre, yeni düzenlemelerin yürürlüğe
girmesinden sonra 4,5 yıl içerisinde Üye Devletlerin ihale sürecini elektronik ortama
aktarmaları zorunlu hale getirilmektedir.27 Halihazırda, buna yönelik olarak, Avrupa Komisyonu
tarafından 11 Mart 2013 tarihinde yayımlanmış olan kitapta, elektronik araçların kullanımına
ilişkin öneriler ile uygulama örneklerine yer verilmektedir.28
Sınırlı idari kapasiteye sahip yerel/bölgesel idareler için ise, kamu alımları kuralları
esnetilmektedir.29 Yerel/bölgesel idareler için getirilen yenilikler çerçevesinde, idareler, ihaleler
için ön ilan yapabilecekler, ön ilanı kullanan idareler ayrı bir ilan yapmak zorunda
Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s.12.
23 İbid.
24 Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 9.
25 Dunne, M. (2013). New Develöpments in the Treatment öf Cöncessiöns and PPPs in the EÜ Directives.
OECD-SIGMA Kamu Alımları Çalıştayı-22 Mayıs 2013-Maliye Bakanlığı. Ankara.
26 Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 10.
27 Dunne, M. (2013). New Develöpments in the Treatment öf Cöncessiöns and PPPs in the EÜ Directives.
OECD-SIGMA Kamu Alımları Çalıştayı-22 Mayıs 2013-Maliye Bakanlığı. Ankara.
28 Euröpean Cömmissiön (2013). E-procurement Golden Book of Good Practice. Prepared för DG Markt. 11
March 2013.
29 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s.13-19.
22
5
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
kalmayacaklar ve sözleşmelerde
belirleyebileceklerdir.30
taraflarla
anlaşarak
ihaleye
ilişkin
süreleri
4) Eşik değerler
AB kamu alımları düzenlemeleri, AB Üye Devletleri tarafından gerçekleştirilen ve AB düzeyinde
tanımlanmış eşik değerler üzerindeki alımlar için uygulanmaktadır. Söz konusu eşik değerler,
klasik sektör mal ve hizmet alımları için 130.000 Avro; yerel/bölgesel yönetimlerin mal ve
hizmet alımları için 200.000 Avro ve yapım işleri için 5.000.000 Avro’dur.31 Sektörel alımlarda
ise; mal ve hizmetler için 400.000 Avro ve yapım işleri için 5.000.000 Avro’dur.32 Finansal krizin
de etkisiyle, reform sürecinde AB’de eşiklerin yeniden değerlendirilmesi tartışmaları ortaya
çıkmış, bazı Üye Devletler söz konusu eşiklerin düşürülmesini savunurken, genel eğilim eşik
değerlerin artırılması yönünde olmuştur.33
Söz konusu eğilimin oluşmasında paydaşlar tarafından dile getirilen görüşler etkili olmuştur.
Buna göre, eşik değerlerin düşürülmesini savunanlar, eşik değerlerin artırılması durumunda
birçok ihale AB eşik değerleri altında kalacağından, direktif kurallarına tabi ihale sayısının
azalmasından endişe duymaktadır.34 Eşik değerlerin düşürülmesi ise, AB kurallarına tabi ihale
sayısını artıracak, böylece daha fazla ihale AB kamu alımları sistemi içerisinde yer alacak ve
alımlar yoluyla AB düzeyinde gerçekleştirilen kamu harcamalarının izlenmesi ve denetlenmesi
kolaylaşacaktır.
Buna karşılık, eşik değerlerin artırılmasını savunan genel yaklaşım ise, eşik değerlerin düşük
olması durumunda, ihale değeri küçük de olsa büyük de olsa AB eşik değerleri üzerinde kalan
tüm ihaleler AB kurallarına tabi olacağından, idarelerin ihale maliyetleri ve iş yükü artmaktadır.
Böylece, değeri düşük olsa da AB kurallarına tabi olan ihaleler, bir taraftan, KOBİ’lerin sırf
maliyetlerinden dolayı ihalelere katılamamalarına neden olmakta, diğer taraftan da, maliyetleri
nedeniyle sınır-ötesi talebi azaltmakta ve sonuçta, kamu alımları piyasasının potansiyelinden
yararlanılamamaktadır. Her iki durumda da düşük eşik değerler, ihalelere yeterli sayıda
isteklinin katılması önünde engel teşkil ederek sağlıklı bir rekabet ortamının oluşmasını
engellemektedir.35
Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 8.
Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön public pröcurement. s. 38.
32 Euröpean Cömmissiön (2011). Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on
Procurement by Entities Operating in Water, Energy, Transport And Postal Services Sectors. Brussels.
20.12.2011-COM(2011) 895 final. s. 46.
33 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s.11-12.
34 İbid.
35 İbid, s. 9.
30
31
6
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
Bu çerçevede, kamu alımları alanındaki reformla, yukarıdaki tartışmalar çözüme
kavuşturulmaya çalışılmakta ve Avrupa Komisyonu’na eşik değerleri revize etme yetkisi
verilerek, Komisyon AB’nin taraf olduğu DTÖ Kamu Alımları Anlaşması eşik değerleri ile AB eşik
değerlerinin uyumunu sağlamakla görevlendirilmektedir.36
5) Eşik değerler altında kalan alımlar
AB Üye Devletlerinin küçük nitelikteki yerel/bölgesel idarelerinin alımları, genel olarak AB eşik
değerlerinin altında olmakta ve bu bağlamda, AB direktiflerinin kapsamı dışında kalmaktadır.37
Ancak, ABAD kararları uyarınca, gerek eşik değer üzerindeki gerekse altındaki tüm alımlarda
şeffaflık, ayrımcılık yapmama, rekabet edebilirlik gibi temel AB ilkeleri ve kurallarının
gözetilmesi gerekmektedir. Ancak, özellikle finansal krizin etkisiyle, Üye Devletler ülke
çıkarlarının korunması ve ekonominin canlandırılması amacıyla eşik ihalelerden giderek daha
fazla yararlanmakta ve bu çerçevede, ihalelerde daha çok yerli isteklilerin yer aldığı eşik altı
alımlara başvurmaktadır.38 Söz konusu durumun sonucu olarak, AB kuralları yerine ulusal
mevzuatlar uygulanmaktadır.
Ancak, her ne kadar bu husus AB İç Pazarı’nın işleyişi açısından önem teşkil etse de, eşik altı
alımların reform kapsamında düzenlenmesi öngörülmemektedir. Bunun yerine, paydaşlardan
gelen talepler üzerine, eşik altı alımlara ilişkin olarak Avrupa Komisyonu tarafından kılavuzlar
yayımlanması öngörülmektedir.39
6) Kamu-Kamu İşbirlikleri
AB kamu alımları mevzuatında duzenlenmeyen, ancak ABAD kararları çerçevesinde ele
alınan “kamu-kamu işbirlikleri”; kamu idarelerinin, kendi kuruluşlarından doğrudan alım
yapmak veya diğer kamu idareleri ile işbirliği kurmak suretiyle kamu hizmeti sunmalarına
dayalı işbirliklerini ifade etmektedir.40 Ancak, söz konusu işbirliklerinin mevzuatla
düzenlenmemiş olması, AB kamu alımları kurallarına tabi olması gereken bazı alımların kamukamu işbirlikleri çerçevesinde değerlendirilerek, kamu alımları kuralları dışına çıkılmasına
Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön public pröcurement. s. 40.
Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s.20.
38 İbid.
39 İbid.
40 Euröpean Cömmissiön (2011). Commission Staff Working Paper concerning the Application of EU Public
Procurement Law to Relations Between Contracting Authorities (Public-Public Cooperation). SEC(2011) 1169
final. Brussels. 4.10.2011. s. 4.
36
37
7
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
neden olmaktadır.41 Bu bağlamda, idareler arasında yapılan alımların hangilerinin AB
direktiflerine tabi olacağı hususu son yıllarda AB’nin gündemini oluşturan tartışmalardan
biridir.
ABAD kararları uyarınca, idarelerin kendilerine bağlı teşebbüslerinden yaptıkları alımlar ile bir
başka idareden yapılan alımlar AB Direktiflerine tabi değildir. Diğer taraftan, bir idareye ait
kamu hizmeti yetkisinin bir başka idareye devredilmesi suretiyle kurulan kamu-kamu işbirlikleri
de direktiflerin kapsamı dışında bırakılmıştır. Ancak, ABAD, çoğunlukla ülkeden ülkeye ve hatta
idareden idareye göre değişen kararlar verdiğinden, idareler, hangi durumun “kamu-kamu
işbirliği” olduğu konusunda sıkıntıya düşmekte ve yanlış uygulamalar sonucunda Üye Devletler
ABAD’da yargılanmaktadır.42
Halihazırda, Avrupa Komisyonu tarafından kamu alımları kurallarının ihlal edilmesine ve Üye
Devletlerin ABAD tarafından yargılanmalarına neden olan bu muğlak alana açıklık getirmek
üzere 2011 yılında yayımlanan bir çalışma belgesi43 yer almakta olup, hangi durumların kamukamu işbirliği sayılacağı ve direktif kapsamı dışında değerlendirileceği açıklanmıştır. Buna göre,
bir alımın kamu-kamu işbirliği sayılabilmesi için; idarelerin %100 kamu sermayeli ve kar amacı
gütmeyen kendi kuruluşlarından alım yapmaları, alım karşılığında bir ödeme yapmamaları,
idarelerin kendi kuruluşları üzerinde kontrol yetkilerinin olması ve idareler arasındaki
işbirliğinde hak ve yükümlüklere dayalı iş bölüşümünün yapılması temel koşullarının
sağlanması gerekmektedir.44
Reform çerçevesinde, direktiflerin kapsamı dışında kalan söz konusu işbirliklerinin klasik alımlar
direktifinde düzenlenmesi ve böylece hangi hususların kapsam dışında yer aldığı hangi
hususların direktiflere tabi olduğu konusuna açıklık getirilmesi öngörülmektedir.45
7) Sözleşmelerin uyğulanması
Mevcut kamu alımları direktiflerinde, ihale sözleşmelerinin imzalanmasına kadar olan süreç
düzenlenmekte, sözleşmelerin uygulanması hususu ise Üye Devletlerin ulusal düzenlemelerine
bırakılmaktadır. AB düzeyinde ihale uygulama aşamasını düzenleyen kuralların olmaması,
sözleşmelerin uygulanması sırasında yapılan değişikliklerin (yüklenicinin değişmesi,
Alican Benlialper, N. (2011). AB Kamu Alımları Mevzuatında Muğlak Alan: “Kamu-Kamu İşbirlikleri”.
Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Bülteni. Kasım 2011. Sayı: 57. s. 1.
42 Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 17.
43 Cömmissiön Staff Wörkinğ Paper cöncerninğ the Applicatiön öf EÜ Public Pröcurement Law tö Relatiöns
Between Cöntractinğ Authörities (Public-Public Cööperatiön), SEC(2011) 1169 final, Brussels, 4.10.2011.
44 Alican Benlialper, N. (2011). AB Kamu Alımları Mevzuatında Muğlak Alan: “Kamu-Kamu İşbirlikleri”. s. 3.
45 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 21-22.
41
8
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
sözleşmenin esaslı unsurlarında değişiklik, vb.) veya öngörülemeyen durumların ortaya çıkması
karşısında Üye Devletlerin birbirinden farklı uygulamalara gitmesine neden olmaktadır.46 Farklı
uygulamalara örnek olarak, AB kurallarının ihlal edildiği ihalelerin iptal edilmesi zorunlu iken,
bazı Üye Devletlerin mevzuatlarının iptali öngörmemesi gösterilebilir. Bu durum, ülkeler
arasındaki ihalelerde karşılıklı sorunlara neden olmaktadır.47
Bu doğrultuda, kamu alımları reformu çerçevesinde, AB düzeyinde standart uygulamaların
sağlanması amacıyla, sözleşmelerin uygulama aşamasına ilişkin ülkelerin politika önerileri
alınmış olup, uygulama aşamasında sözleşme hükümlerinin değiştirilmesine yönelik olarak
direktiflerde ayrı kurallar düzenlenmektedir.48
8) İmtiyazlar
Reform kapsamında getirilen yeniliklerden bir diğeri, mevcut 2004/18/EC sayılı klasik alımlar
direktifinde yer alan, ancak ihale edilmesine yönelik hükümlerin ayrıntılı olarak
düzenlenmediği imtiyazlara ilişkin ayrı bir direktif hazırlanmasıdır. Söz konusu yeni direktif ile,
imtiyazların tanımından kaynaklanan karışıklıkların önlenmesi, imtiyazlara ilişkin yasal
boşluğun kapatılması ve daha fazla isteklinin ihalelere katılımının sağlanması
amaçlanmaktadır.49
Bu çerçevede, yeni düzenlemeyle, hizmet ve yapım imtiyazları detaylı olarak tanımlanmakta ve
imtiyazların ihale edilmesine ilişkin detaylı hükümler belirlenmektedir. Yapım imtiyazları için
geçerli olan hükümler, daha önce düzenlemelerde yer almayan hizmet imtiyazları için de
geçerli hale getirilmektedir. İmtiyaz sözleşmelerinde karışıklığa neden olan riskler, daha açık bir
şekilde yer almakta, imtiyaz sözleşmelerinin azami süreleri belirlenmektedir.
Ayrıca, yapım ve hizmet imtiyazları için aynı eşik değerler belirlenmekte ve 5.000.000 Avro ve
üzerindeki alımlar için AB düzenlemelerinin uygulanması öngörülmektedir.50 Değeri 2.500.000
Avro üzerinde olan, ancak 5.000.000 Avro eşik değerinin altında kalan hizmet imtiyazları için
ilan yapılması zorunluluğu getirilmektedir.51 Ayrıca, klasik alım sözleşmelerinden farklı olarak,
Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 24-26.
47 İbid.
48 Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 9.
49 Euröpean Cömmissiön (2011). Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on
the award of concession contracts. Brussels. 20.12.2011-COM(2011) 897 final. s. 2-5.
50 İbid. s. 5-6.
51 İbid. s. 28.
46
9
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
imtiyaz sözleşmelerinde ihale süreleri daha fazla uzatılabilmekte ve daha esnek değerlendirme
kriterleri kullanılabilmektedir.52
Diğer taraftan, mevcut düzenlemelerde imtiyazlar sadece klasik alımlarda kullanılabiliyorken,
yeni direktifte sektörel alımlar için de imtiyaz sözleşmelerinin kullanılması mümkün hale
getirilmektedir. Ancak, söz konusu sektörlerden biri olan su sektörü, Üye Devletlerden gelen
itirazlar üzerine imtiyazlar direktifi kapsamından çıkarılmış olup, söz konusu karar Avrupa
Komisyonu tarafından 21 Haziran 2013 tarihinde yayımlanmıştır.53
9) KOBİ’lerin desteklenmesi
AB’nin politika öncelikleri arasında, ekonominin lokomotifi olarak görülen Küçük ve Orta
Ölçekli İşletmelerin (KOBİ’ler) desteklenmesi yer almaktadır.54 KOBİ’ler, özellikle finansal kriz
nedeniyle olumsuz etkilenen AB ekonomisinin canlandırılmasında ön plana çıkmıştır. Bu
çerçevede, KOBİ’lerin yeni iş alanları yaratma, büyümeye katkıda bulunma ve inovasyonu
teşvik etme potansiyelinden yararlanılması öngörülmektedir.55
Bu doğrultuda, kamu alımları reformu ile, KOBİ’lerin ihalelere daha fazla katılmaları
amaçlanmakta ve ölçeğine bakılmaksızın tüm AB işletmelerinin kamu alımları piyasasına
erişimlerinin kolaylaştırılması öngörülmektedir.56 Reform adımları, temel olarak, Avrupa
Komisyonu’nun 2008 tarihli KOBİ’lerin desteklenmesine ilişkin çalışması57 çerçevesinde
şekillendirilmektedir.
Bu çerçevede, KOBİ’lerin ihalelere katılımlarının artırılmasına yönelik yenilikler; KOBİ’lerin
alımlardaki idari maliyetlerinin azaltılması, AB düzeyinde ve ulusal düzeyde tabi olunan
kuralların esnetilmesi ve KOBİ’lere yönelik pozitif ayrımcılık uygulamalarının getirilmesi olarak
sıralanabilir.58 Söz konusu yenilikler doğrultusunda, KOBİ’ler ihalelere sadece beyana dayalı
olarak başvuru yapabilecek, son dört yılda sunmuş oldukları güncel belgeleri yeniden beyan
Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön the award öf cöncessiön
cöntracts. s. 7.
53 Statement by Cömmissiöner Michel BARNİER ön the exclusiön öf water fröm the Cöncessiöns Directive. 21
June 2013. Web sitesi: http://ec.euröpa.eu/cömmissiön_2010-2014/barnier/döcs/speeches/20130621
_water-öut-öf-cöncessiöns-directive_en.pdf.
54 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 27-29.
55 İbid.
56 Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 10-11.
57 Euröpean Cömmissiön (2008). Commission Staff Document - European Code of Best Practices Facilitating
Access by SMEs to Public Contracts. Brussels. 25.06.2008. SEC(2008) 2193.
58 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 27-29.
52
10
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
etmek zorunda olmayacak, KOBİ’lerden ihale sözleşme değerinin üç katından fazlası bir ciroya
sahip olmaları istenemeyecek ve idareler, KOBİ’lerin ihalelere katılımlarını kolaylaştırmak üzere
alımları parçalara bölerek yapacaklar; bölerek alım yapmayan idareler gerekçelerini açıklamak
durumunda kalacaklardır.59
10) Kamu alımları piyasasında rekabet
Rekabet, AB kamu alımları sisteminin en temel unsuru olup, gerek girişimcilerin eşit koşullarda
piyasaya erişimlerinin sağlanması, gerekse kamu kaynaklarının verimli kullanılması açısından
önem taşımaktadır.60 Rekabet, finansal krizin etkisiyle, idarelerin daha düşük fiyatlarla alım
yapmaları ve dolayısıyla daha fazla isteklinin ihalelere katılımının artırılması açısından daha da
önem kazanmıştır. Rekabetin artan önemine karşılık, kamu alımları direktiflerinde rekabetin
sağlanmasına yönelik etkili kurallar yer almamaktadır. Bu durumun sonucu olarak, kamu
alımları sisteminin sağlıklı işleyişi açısından önem taşıyan rekabet, zaman zaman ihlal
edilmekte ve rekabet ihlalleri sadece Avrupa Komisyonu’nun açıklayıcı belgeleri ve kılavuzları
ile önlenmeye çalışılmaktadır.61
Bu doğrultuda reformla, mevcut kamu alımları politikası yeniden gözden geçirilerek rekabetin
sağlanmasına yönelik etkili kuralların yer alacağı bir düzenlemenin yapılıp yapılmaması
tartışmaya açılmakta ve bu konuda çalışmalar yapılması öngörülmektedir.62 Ayrıca, eşit
koşullarda yarışan özel şirketlere rekabet ortamında verilmesi gereken fakat direktiflerle
düzenlenmeyen münhasır hakların rekabeti bozucu etkilerinin tartışılarak, bu alanda
düzenleme yapılıp yapılmayacağına karar verilmesi beklenmektedir. Atılacak somut adımlar
arasında, ihalelerde rekabeti olumsuz etkileyen dil engellerinin kaldırılması, ihalelere daha
fazla isteklinin katılması için sertifika ve diplomaların tüm Üye Devletlerde tanınırlığının
sağlanması ve sınır-ötesi alımların yaygınlaştırılması hususları yer almaktadır.63
11) Üçuncu ulkelerin AB kamu alımları piyasasına erişimi
Reformla getirilmesi öngörülen bir başka yenilik, AB’ye kamu alımları piyasalarını açmayan, AB
ile kamu alımları alanında ikili anlaşması bulunmayan veya AB’nin taraf olduğu uluslararası
kamu alımları anlaşmalarına taraf olmayan üçüncü ülkelerin, AB kamu alımları piyasasına
erişimlerinin kısıtlanmasına ilişkin düzenleme yapılmasıdır. Söz konusu girişim, AB düzeyinde
Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 11.
Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 16.
61 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 32.
62 İbid.
63 İbid, s. 30-33.
59
60
11
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
faaliyet gösteren işletmelerin, AB kamu alımları piyasasının üçüncü ülkelerin kamu alımları
piyasalarından daha açık olduğunu belirtmeleri ve üçüncü ülkelerin piyasalarında eşit
koşullarda yarışamadıklarından şikayet etmeleri üzerine başlatılmıştır.64
Bu çerçevede, Avrupa Komisyonu tarafından 21 Mart 2012 tarihinde AB Konseyi’nin onayına
sunulan bir taslak Tüzük65 hazırlanmıştır. Söz konusu taslak Tüzük ile, finansal krizden olumsuz
etkilenen AB isteklilerinin yeni kamu alımları piyasalarına erişimlerinin sağlanması ve yeni
kurallarla ülke uygulamalarının standart hale getirilerek kamu alımları alanında ortak bir dış
politika izlenmesi amaçlanmaktadır.66 Bu çerçevede, sektörel alımları düzenleyen 2004/17/EC
sayılı AB Direktifi’nin halihazırda sadece “sektörel alımlar” için erişim kısıtlamasına imkan
sağlayan 58 ve 59 uncu maddeleri yürürlükten kaldırılarak, yerine daha kapsamlı ve detaylı
Tüzük hükümleri getirilmektedir. Erişim kısıtlaması, değeri 5.000.000 Avro ve üzerindeki klasik
alımlar, sektörel alımlar ve imtiyazları kapsamaktadır.
12) İhalelerde çevresel ve sösyal köşullar
Kamu alımları alanındaki reformun temelini oluşturan Avrupa 2020 Stratejisi’nde, idarelerce
alımı yapılan mal ve hizmetlerde kalite, sosyal koşullar ve çevresel etki gibi hususların stratejik
olarak kullanılması öncelikler arasında yer almaktadır.67 Finansal krizin etkisiyle, “çevresel
koşullar”; enerji verimliliğinin sağlanması ve kamu harcamalarının azaltılması yönünden,
“sosyal koşullar” ise; AB’de artan işsizlik oranlarının azaltılması ve iş güvenliğinin sağlanarak
istihdam piyasasının iyileştirilmesi yönünden önem kazanmıştır. Bu çerçevede, söz konusu
koşulların ihalelerde kriter olarak kullanılması tavsiye edilmekte ve bu uygulamanın büyümeye
olumlu etki edeceği, AB ekonomisini canlandıracağı düşünülmektedir.68
Halihazırda, AB’nin yeşil alım düzenlemeleri69 uyarınca, idarelerin ihale tekliflerini
değerlendirirken sadece fiyatı değil, satın alınacak mal ve hizmetlerin istihdama, kamu
sağlığına, enerji tasarrufuna katkı sağlayıp sağlamadığını dikkate almaları gerekmektedir.
Ancak, düzenlemelerde yer alan söz konusu kriterlerin ihalelerde nasıl değerlendirileceği ve
İbid, s. 54.
Euröpean Cömmissiön (2012). Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on
the access of third-country goods and services to the Union’s internal market in public procurement and
procedures supporting negotiations on access of Union goods and services to the public procurement markets
of third countries. COM(2012) 124 final. 2012/0060 (COD). Brussels. 21.3.2012.
66 Alican Benlialper, N. (2012). AB Kamu Alımları Piyasasının 3. Ülkelere Kapatılmasına İlişkin Yeni AB
Girişimi ve Turkiye. Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Bülteni. Nisan-Mayıs 2012. Sayı: 62,63.
s.1.
67 Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 9.
68 İbid.
69 Ayrıntılı bilği için bkz. http://ec.euröpa.eu/internal_market/publicpröcurement/öther_aspects/indexen.
htm#maincöntentSec2.
64
65
12
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
kriterlerin tümünü yerine getirebilecek istekli sayısı dikkate alındığında, ihalelerde rekabetin
nasıl sağlanacağı hususları tartışmalı olup, bunlara reform kapsamında çözüm getirilmeye
çalışılmaktadır.
Bu çerçevede, mevcut kamu alımları kuralları söz konusu kriterlerin uygulanmasına açıklık
getirecek şekilde yeniden düzenlenmekte; düzenlemeler uyarınca AB veya uluslararası düzeyde
sosyal ve çevresel sözleşmeler ile iş kanunlarını ihlal ettiği tespit edilen istekliler ihale dışı
bırakılabilmekte; idarelere alım yapacakları mal, hizmet veya yapım işlerinde kalite belgeleri
gibi çevre ve sosyal alanlarda sertifikalar talep etme hakkı getirilmektedir.70
13) İnövasyön
İnovasyon, reform kapsamında yer alan önceliklerden bir diğeri olup, idareler tarafından satın
alınan mal ve hizmetlerin verimliliğinin ve kalitesinin artırılması açısından önem taşımaktadır.
Özellikle bütçe sıkıntısı yaşayan Üye Devletler, daha az maliyetli ve daha yüksek kaliteli mal ve
hizmet temini açısından inovasyona giderek daha fazla önem vermektedir.71 Ancak, halihazırda
alımların çok azında inovasyonun teşvik edilmesine ilişkin uygulamalar yer almakta; ihalelerde
genellikle sözleşmelerin uygulanmasından kaynaklanabilecek risklerin azaltılmasına yönelik
teşvikler sağlanırken, uygulama performansının artırılmasında inovasyonu teşvik edici önlemler
öngörülmemektedir.72
Bu doğrultuda, reform kapsamında, ihalelerde inovasyonun daha fazla teşvik edilmesi telkin
edilmekte ve bu çerçevede getirilen yeniliklerden en önemlisi “ticaret öncesi alımlar”ın (precommercial procurement) yaygınlaştırılması girişimleri olmaktadır.73 Esasen hazırlıkları 2007
yılında başlatılmış olan söz konusu alım modeli, henüz piyasaya sunulmamış mal ve hizmetlerin
idarelerce satın alınmasına dayanmaktadır.74 Bu yöntemde mal veya hizmetler değil, ihtiyaç
duyulan mal ve hizmetlerin daha az maliyetli olmasını sağlayan ve teknolojik gelişmelerden
yararlanarak yeni çözümler getiren araştırma ve geliştirme (AR&GE) faaliyetleri satın
alınmaktadır. AR&GE faaliyeti sonucunda elde edilen mal ve hizmetler ise, daha sonra mevcut
kamu alımları kurallarına göre satın alınmaktadır.75 Reformla, kamu alımları kurallarının söz
Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 10.
Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 46.
72 İbid.
73 İbid, s. 44.
74 Euröpean Cömmissiön (2007). Communication from the Commission to the European Parliament, the
Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions-Pre-Commercial
Procurement: Driving Innovation to Ensure Sustainable High Quality Public Services in Europe. COM(2007)
799 final. Brussels. 14.12.2007.
75 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 45-46.
70
71
13
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
konusu modelin kullanımının yaygınlaştırılmasını sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmesi
öngörülmektedir.76
14) Yölsuzlukla mucadele
İhaleler, kamu sektörü ile özel sektörü bir araya getirmekte olup, ihale süreçleri çıkar çatışması,
ayrımcılık veya yolsuzluk potansiyelini de içerisinde barındırmaktadır.77 Mevcut kamu alımları
düzenlemelerinde ayrımcılık yapma, çıkar çatışması ve yolsuzluk gibi hususlarda çok az sayıda
hüküm bulunmakta; yolsuzlukla mücadele mekanizmaları tavsiye niteliğindeki açıklayıcı
belgeler ve kılavuzlarla düzenlenmekte; yolsuzlukla mücadelede alınması gereken önlemler ve
yaptırımlar Üye Devletlerin ulusal hukuklarına bırakılmaktadır. Ancak, AB düzeyinde bu konuda
bağlayıcı hükümlerin bulunmaması, ihalelerde yolsuzluğun önlenmesine yönelik uygulama
farklılıklarına neden olmaktadır.78
Bu doğrultuda, reformla, AB düzeyinde adil ve standart kurallara dayalı uygulama birliğinin
sağlanması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede, yolsuzlukla etkili bir şekilde mücadele edilmesi
için mevcut düzenlemeler gözden geçirilerek “çıkar çatışması”, “yasadışı davranış”, “haksız çıkar
sağlama”, “yolsuzluk” gibi kavramlar ayrı hükümlerde düzenlenmekte,79 ihbar mekanizması
etkin hale getirilmekte80 ve yolsuzluğu önlemeye ilişkin standart korunma önlemleri ve
yaptırım mekanizmaları getirilmektedir.
Ayrıca, Üye Devletler, ihalelerde şeffaflığın artırılmasına yönelik olarak ulusal mevzuatlarında
düzenlemeler yapmaları konusunda uyarılmaktadır.81 Bunun yanı sıra, kamu alımları sisteminin
sağlıklı işleyişinin sağlanması amacıyla, Üye Devletlere ulusal düzeyde ihale kurallarının
uygulanmasının izlenmesi, kontrolü ve dolayısıyla sistemin gözetiminden sorumlu bir kurum
belirleme zorunluluğu getirilmektedir. Kamu alımları kurallarının doğru bir şekilde uygulanması
ve uzmanlaşmanın sağlanması konusunda, kamu alımları alanında çalışan personele, iş
çevrelerine ve KOBİ’lere yönelik eğitimlerin artırılması ve kamu alımları alanında yasal ve
teknik destek sağlayan mükemmeliyet merkezlerinin kurulması tavsiye edilmektedir.82
İbid.
Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 11.
78 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 48-49.
79 Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 11-12.
80 Green Paper ön the Mödernisatiön öf EÜ Public Pröcurement Pölicy-Töwards a Möre Efficient Euröpean
Pröcurement Market. s. 48-49.
81 Pröpösal för a Directive öf the Euröpean Parliament and öf the Cöuncil ön Public Pröcurement. s. 11-12.
82 İbid. s. 12.
76
77
14
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
Sönuç
Yukarıda ana hatları sıralanan AB kamu alımları reformu, 1970’lerden bu yana ortak ilkeler ve
standart kurallara dayalı bir AB kamu alımları sisteminin oluşturulması çabalarının bir parçasını
teşkil etmektedir. Söz konusu reformla, temel olarak, finansal krizden olumsuz etkilenen AB
ekonomisinin canlandırılmasında, büyüme ve istihdam yaratma potansiyeli taşıyan kamu
alımlarından yararlanılması amacı ön plana çıkmaktadır. Bu çerçevede, reformun içeriği,
kapsam ve tanımlardan yeşil alımlara; KOBİ’lerin ihalelerde desteklenmesinden yolsuzlukla
mücadeleye kadar geniş bir yelpazeye yayılmaktadır.
Reformda yer alan konu başlıkları ışığında, bir taraftan kamu alımları düzenlemeleri günün
ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde güncellenmekte, diğer taraftan şimdiye kadar yapılan
değişikliklere rağmen uygulamada çeşitli sıkıntılara neden olan sistem daha iyi işler hale
getirilmeye çalışılmaktadır.
Taslak düzenlemelerin yer aldığı reformun, amaçları gerçekleştirmede sonuç verip vermeyeceği
gelecek dönemlerde anlaşılacaktır.
15
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
Kaynakça
16
-
Alican Benlialper, N. (2011). AB Kamu Alımları Mevzuatında Muğlak Alan: “Kamu-Kamu
İşbirlikleri”. Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Bülteni. Kasım 2011. Sayı: 57.
7-11.
-
Alican Benlialper, N. (2011). AB Kamu Alımları Sisteminde Reform. Avrupa Birliği ve Dış
İlişkiler Dairesi Başkanlığı Bülteni. Temmuz 2011. Sayı: 53. 5-12.
-
Alican Benlialper, N. (2012). AB Kamu Alımları Piyasasının 3. Ülkelere Kapatılmasına
İlişkin Yeni AB Girişimi ve Türkiye. Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı
Bülteni. Nisan-Mayıs 2012. Sayı: 62,63. 19-25.
-
Dunne, M. (2013). New Developments in the Treatment of Concessions and PPPs in the
EU Directives. OECD-SIGMA Kamu Alımları Çalıştayı. 22 Mayıs 2013-Maliye Bakanlığı.
Ankara.
-
European Parliament and European Council (2004). Directive 2004/18/EC of the
European Parliament and of the Council of 31 March 2004 on the Coordination of
Procedures for the Award of Public Works Contracts, Public Supply Contracts and Public
Service Contracts. 30.4.2004. OJL 134.
-
European Commission (2007). Communication from the Commission to the European
Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the
Committee of the Regions-Pre-Commercial Procurement: Driving Innovation to Ensure
Sustainable High Quality Public Services in Europe. COM(2007) 799 final. Brussels.
14.12.2007.
-
European Commission (2008). Commission Staff Document - European Code of Best
Practices Facilitating Access by SMEs to Public Contracts. Brussels. 25.06.2008.
SEC(2008) 2193.
-
European Commission (2010). Communication from the Commission, Europe 2020, A
strategy for smart, sustainable and inclusive growth. Brussels. 3.3.2010. COM(2010).
-
European Commission (2010). Communication from the Commission to the European
Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and the Committee of the
Regions: Towards a Single Market Act-For a highly competitive social market economy,
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
50 proposals for improving our work, business and exchanges with one another.
Brussels. 27.10.2010. COM(2010) 608.
17
-
European Commission (2011). Commission Staff Working Paper concerning the
Application of EU Public Procurement Law to Relations Between Contracting Authorities
(Public-Public Cooperation). SEC(2011) 1169 final. Brussels. 4.10.2011.
-
European Commission (2011). Green Paper on the Modernisation of EU Public
Procurement Policy-Towards a More Efficient European Procurement Market. Brussels.
27.1.2011. COM(2011) 15 final.
-
European Commission (2011). Press Release-European Commission Consults Public
Authorities, Business and Civil Society on Access to External Public Procurement
Markets. Brussels. 07.06.2011. Web sitesi:
http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction .do?reference=IP/11/682&format=HTML
&aged=0&language=EN&guiLanguage=en.
-
European Commission (2011). Press Release-Modernisation of EU public procurement
rules-FAQs-MEMO/11/455. 24/06/2011. Web sitesi: http://europa.eu/rapid/pressrelease_MEMO-11-455_en.htm.
-
European Commission (2011). Proposal for a Directive of the European Parliament and
of the Council on procurement by entities operating in water, energy, transport and
postal services sectors. Brussels. 20.12.2011. COM(2011) 895 final.
-
European Commission (2011). Proposal for a Directive of the European Parliament and
of the Council on public procurement. Brussels. 20.12.2011. COM(2011) 896 final.
-
European Commission (2011). Proposal for a Directive of the European Parliament and
of the Council on the award of concession contracts. Brussels. 20.12.201. COM(2011)
897 final.
-
European Commission (2012). Annual Public Procurement Implementation Review
2012. Commission Staff Working Document. Brussels. 09.10.2012. SWD(2012) 342
final. s. 6.
-
European Commission (2012). Proposal for a Regulation of the European Parliament
and of the Council on the access of third-country goods and services to the Union’s
internal market in public procurement and procedures supporting negotiations on
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
access of Union goods and services to the public procurement markets of third
countries. COM(2012) 124 final, 2012/0060 (COD). Brussels. 21.3.2012.
18
-
European Commission (2013). E-procurement Golden Book of Good Practice. Prepared
for DG Markt. 11 March 2013.
-
http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/other_aspects/indexen.
htm#maincontentSec2.
-
Statement by Commissioner Michel BARNIER on the exclusion of water from the
Concessions Directive. 21 June 2013. Web sitesi:
http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/barnier/docs/speeches/20130621
_water-out-of-concessions-directive_en.pdf.
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE REFORM ÇALIŞMALARI
KAMU ALIMLARI DÜZENLEMELERİNDE YENİLİKLER
T.C. MALİYE BAKANLİGİ
AVRÜPA BİRLİGİ VE DİŞ İLİŞKİLER DAİRESİ BAŞKANLİGİ
Tel 0 312 415 23 20
E-Posta infö@abmaliye.ğöv.tr
Faks 0 312 417 11 72
Web Sitesi http://www.abmaliye.ğöv.tr
© 2013 T.C. Maliye Bakanlığı
Özel Gündem’de yer alan yazıların tümü ya da bir bölümü, izin alınmadan tekrarlanamaz, çöğaltılamaz, basılamaz,
kaynak ğösterilmeden kullanılamaz. Özel Gündem’de yer alan yazıların sörumluluğu yazarlara ait ölup Maliye Bakanlığı
açısından bağlayıcılığı yöktur.
19

Benzer belgeler