Machu Picchu: Bulutlara asőlő şehir

15 AĞUSTOS 2009 CUMARTESİ
CUMHURİYET
SAYFA
DİZİ
9
Emperyalizmin düşman Morales, ABD’nin ‘uyuşturucu trafiği’ bahanesiyle Latin Amerika’da terör uyguladğn savundu
Che Guevara’y örnek alan lider
M
orales,
sk sk
esas
olarak doğa ile
dengeli ve birlikte
yaşamay ifade
eden yeryüzü ve
bereket tanrças
Pachamama’dan
yani Toprak
Ana’dan söz ediyor
ve şöyle diyordu:“…
Pachamama’yı
savunmak için mutlaka her şeyi
‘naturalize’ etmek gerekir.
Naturalizasyon demek toprak ananın
yaşamını sürdürmesi demektir.
Batının kültürüne karşı, ölümün
kültürüne karşı yerli kültürünü,
yaşam kültürünü biz inşa edeceğiz.
Yerli hareketi kapitalizmle birleşmek
istemiyor. Yaşamak istiyor.
Sorumlulukla dayanışma ilişkileri
içerisinde yaşamak istiyor. Eşitlik
istiyor ki bu insanlığın temelidir
bizce.” Örnek aldğ liderler arasnda
Che Guevara, Fidel Castro ve Hugo
Chavez’i sayan Morales, özellikle son
dönemde komşu Venezüella’nn
ABD’ye karş duruşunun ABD
sömürgeciliğine karş büyük önem
taşdğn düşünüyordu. Irak’ işgal
ederek petrolü kontrol altna almas,
Latin Amerika’da uyuşturucu trafiğini
bahane ederek terör uygulamas
dolaysyla ABD’ye karş mücadele
edilmesi gerektiğini savunan Morales,
hükümetin eline geçecek kaynaklar
ülkede çoğunluğu oluşturan yerli halka
yardmc olmak için kullanacağn;
pazar olarak da ABD’den çok Latin
Amerika’daki diğer ülkelere
bakacaklarn söyledi. Hatrlanacağ
gibi, Venezüella’nn teklif ettiği ve kta
içinde tesis edilecek doğalgaz boru hatt
projesine Bolivya’da dahil edilmişti.
YAĞMURU KAZANAN
HALK
ABD’de, San Francisco’lu bir şirket
tarafndan Bolivya’nn bütün su
kaynaklar vaktiyle özelleştirilmiştir.
Bu şirket, inanmayacaksnz ama
yağmur suyuna bile el koymuştur,
ülkede hiçbir şekilde su biriktirilmesi
mümkün olmamştr. Günde iki dolara
çalşan insanlar, bu kazancn dörtte
birini suya veriyorlard. Bolivya halk
“Su bizimdir” diyerek ayakland.
Direniş büyüyünce, verilen karşlk da
şiddetli oldu. Sonunda Bolivya halk
sularn ve yağmurlarn kazandlar. Bu
yolda saysz da kurban verdiler.
Saysz insan sakat brakld. Ama
topraklar, kamulaştrlan petrol, gaz ve
madenler, sağlk ve su hizmetleri ile
hidrokarbon egemenliği tamamen
halkn eline geçti!
Gerçek ad “Tawanti Suyu” olan
İnka imparatorluğunun dünyann ilk
komünist devleti olduğu yazld, çizildi.
Ama son tarihi bulgular, belgeler,
‘Inca’ adl hükümdarla soylu bir snf
tarafndan yönetildiklerini ortaya
çkarmştr. İnkallarn hükümdar,
güneşin torununu temsil eder. Toprak
tanrças Pachamama, Güneş tanrs
İnti’dir.
LA PAZ: TOPLUMSAL
SOSYALİZMİN YENİ KALESİ
D
ünyann en yüksek başkenti
saylan ve “Barş” anlamna
gelen “La Paz” kenti, uçaklarn inişe geçerken inadna yükseldiği
tek havaalanna sahiptir. Kentin yüksekliği 3636 metredir. Yoksul İnkallarn kentin oksijeni en az olan yüksek varoşlarnda yaşadğ, beyaz kökenli Avrupallarn ise oksijeni en bol
olan aşağ mahallelerde yaşadklarn gördüm. La Paz’da beni en çok büyüleyen, doruklar 6439 metre olan ‘İllimani Dağ’ oldu. Bir çanak biçimindeki başkentin yokuşlarndan nefes nefese inip çkarken otelimin sokağndaki cad pazarnda pagan kültürlerin değişik simgelerini gördüm.
Ev sahibi olmak isteyen, eş ve iş bulmak isteyen İnkallarn lama ve tavuk
ceninlerini satarak umut aradklarna,
umut sattklarna tank oldum.
Bir zamanlar ABD’nin arka bahçesi
saylan Bolivya’da halkn devrimci
çocuğu Evo Morales, La Paz’da “3”
yldr Amerika emperyalizmine meydan okuyor. Bolivya’nn doğu ksmnda yaşayan, saylar çok az olan
ayrlkç beyaz’larn bilinen nedenlerle
federasyona gitmeyi ve ülkeyi bölerek iç savaşa sürükleme çabalarna
karş verdiği aklc mücadele bugünlerde iyice artmş durumda.
Yalnzca yirmi beyaz toprak sahibi, zengin ailenin çkarlar için, Ağustos-2008 ylnda halkn desteğini de
alarak referandumu kazanan lider
Morales’i, sivil darbeyle devirmeye
çalşan ABD emperyalizmi, arka bahçesinde, Venezüella’dan sonra, tarihinin en büyük yenilgisini yaşyor son
yllarda. Yüzyln başnda, Latin
Amerika’da yaptrdğ 50’nin üzerindeki darbeyle kanayan eski yaralar
iyice deşmiş ABD. “Kurtarmak,
özgürleştirmek, demokratikleştirmek” adna yaplan bu hile savaşlaryla günümüzde Irak’n ne hale geldiğini hepimiz biliyoruz.
ABD’yi, Bolivya’da ayrmclğa
ve bölünmeye yardm ettiği ve hükümet karşt gösterileri teşvik etmekle
suçlayan Evo Morales, 2008 Ağustos’unda Amerikan büyükelçisi Goldberg’i “istenmeyen kişi” ilan ederek
snr dş eder. Birleşmiş Milletler özel
raportörü Roberto Stavenhagen bile, Bolivya’daki mevcut siyasi krizin,
ülkenin yerli halklarnn uçuruma
itilmişliğinin sonucu olduğunu, yerlilerin ülkenin doğal kaynaklarnn
ulusallaştrlmas ve devletin ülkenin
çok kültürlü doğasn tanyacak şekilde değiştirilmesi taleplerinin hakl olduğunu söylemişti.
Güneş Kapısı’ndan İnka uygarlığının tarihi kenti Machu Picchu’nun görüşü. (Fotoğraf: BUKET ŞAHİN)
Machu Picchu: Bulutlara asl şehir
A
ymara dilinde “sarı çiçek”
anlamna gelen ve Machu
Picchu’ya ev sahipliği eden
Peru’nun Pasifik kylarndaki başkenti Lima’y İspanyol sömürgeciler 1533’te ele geçirir ve İspanya
Krallğ adna Peru valiliğini kurarlar. Pizarro’nun bir aldatmacayla
katlettiği İnkal hükümdar Atahualpa’ya ithafen komşu ülke Şilili
şair Neruda’nn msralarn anmsadm:
Ölüm ve kin, acımadan öldürün, size veriyorum mutlakiyeti,
diye bağırıyor katil haçın çakalı.
Haydutlar gökgürültüsüne izin
verdiler.
Beşiğinde akıtıldı bizim kanımız.
Bir koro halinde duruyor
prensler
ölüm saatinde İnka’nın başında.
On binlerce Perulu düşüyor
haç ve kılıç altında,
kan yıkıyor Atahualpa’nın giyitini.
Pizarro, Extramaduralı zalim
domuz
bırakıyor İnka’nın narin kollarının
bağlanmasını. Siyah bir köz gibi
Peru’nun üstünde batıyor gece.
Lima’nn en zengin döneminde
snrlar bugünkü Panama’dan, ktann en güney noktasna kadar ulaşr. İnka tapnaklarndaki altn ve
gümüş zenginlikleri talan eden İspanyollar, inşa ettikleri katedral ve
saraylarla şehre damgasn vurur
sömürgeciliğin gösterişli bir aldatmacas misali… Ta ki, 1821’de iki
devrimci: José de San Martín ve
Simon Bolivar tarafndan kurtarlana ve bağmszlğn kazanana
kadar. İnka kökenli Peru ve Bolivya ülkelerinin ulusal bayraklarnda
And Kartal, And Dağlar’nn özgün hayvan lama yerini alr birer
İnka özgürlük simgesi olarak. İnka
dilinde yaşl dağ anlamna gelir
Machu Picchu. Elli ylda 300’e yakn işçinin inşa ettiği kentte İnkallarn görkemli yaşam sadece yüz
yl sürmüştür. Sonra 500 yl yalnzlğa terk edilmiş kayp kentin niçin
yapldğna dair nice efsane söz ko-
nusu. İnkalar’n, yasak kenti Machu Picchu’nun gizini, ‘hiç kimse
buradan söz etmemeli, hiç kimse
bu kentin var olduğunu bilmemeli’ diyerek çok iyi sakladklar
bir gerçektir. İki saatte trenle de
varlabilen Machu Picchu’ya, geleneksel İnka Yolu’nu takip ederek,
geceleri çadrda kamp kurarak ‘4’
günün sonunda, Güneş Kaps’ndan girerek ulaştm.
Nehir kenarna kurulan her uygarlk gibi, Machu Picchu da, Urubamba Vadisi’ndeki ayn isimli
nehre komşuluk ediyor. Quechua
dilinde göbekbağ anlamna gelen
Cusco kentinden otobüsle ayrlarak, efsane Titicaca gölüne ulaştm.
Ve otobüsümle birlikte bir sala binerek Bolivya’nn başkenti La
Paz’a geçtiğimde, İllimani Dağ
karşmdayd. Bütün görkemiyle
bulutlardan syrlmş, başyla beni
selamlyor gibiydi. Ve ben, gençliğimin kahramanlar Cem Karaca,
Moğollar, Erkin Koray gibi protest müziğin temsilcileriyle özdeşleştirdiğim Şilili grup İnti İllimani’nin müziğini yeniden duyar gibi
oldum.
MAYA MENCHU’DAN
INKA MORALES’E
Guatemala Köylü Birliği Başkan
Rafael Gonzales “Morales’in zaferi Kuzey ve
Güney Amerika’da önemli sonuçlar doğuracaktır”
diyor. “Gelecekte öteki
yerli halklar
da tıpkı Bolivya’da olduğu gibi kendilerini gerçekten temsil
eden başkanları işbaşına
getireceklerdir.”
Latin Amerika’da 40 milyona yakn
dört yüz farkl
etnik gruptan
oluşan yerli
halk olduğu biliniyor. Bu
farkllklara
karşn ortak
Rigoberta Menchu. ö z e l l i k l e r i ,
yoksulluk ve dşlanmşlktr. Morales,
Menchú, Macas ve Gonzáles gibi
yerli kökenli liderler ve onlarn temsil ettiği kuruluşlar 1990’larn başlarndan bu yana bu gerçeğe dikkat
çekmeye çalşyor ve ülkelerinde toplumsal ve siyasal değişim taleplerini
git gide daha yüksek sesle dile getiriyorlar.
2006 ylnda davetli olarak katldğm, Guatemala daki “Dünya Maya
Kongresi”nin açlş gecesinde Maya
kökenli Kültür Bakan Tezahuic tarafndan ’92 Nobel Barş ödülü sahibi Maya kökenli kadn lider Rigoberta
Menchu ile tanştrlmştm. Kahve
tarlalarnda küçük yaşlarda çalşan,
sendika hareketlerine katlarak işçileri
örgütlediği için işkenceyle öldürülen
babas ve erkek kardeşinin ardndan
özellikle Quiche Mayal kadnlar örgütleyen Menchu, Morales’in, çok
karmaşk bir görevle karş karşya olduğunu söylemişti bana. Daha sonra
basnda Morales’i destekleyen görüşlerini şöyle duyurdu: “Bolivya’da
ırkçılık ve ayrımcılığın kökleri çok
derine gidiyor. Ayrıca çok ciddi
ekonomik sorunlar, sefalet, toplumsal ve siyasal dışlanma var.”
Ad, ‘ağaçlarn topraklar’ anlamna gelen Guatemala’da yeni hükümetin yaptğ soruşturma korkunç gerçeği gözler önüne serdi:
M
aya-Toltec diyalektinde, “ağaçların toprakları” anlamna gelir Guatemala.
ABD’nin CIA ve paramiliter güçler
eliyle organize ettiği ve 250 bin kişinin katledildiği 36 yllk (1960-1996) iç savaş döneminde binlerce çocuğun Cunta eliyle kaçrldğ ya da evlatlk verildiği yeni hükümet soruşturmasyla ortaya çkarld.
‘GUATEMALA’DA
SOYKIRIM DA ETNİK
TEMİZLİK DE YAPILDI’
Chichicastenanga: Guatemala’da 500 yıllık bir Maya pazarı (BUKET ŞAHİN)
2007’de Maya yerlileri ve krsal bölgelerin desteğini kazanarak başkan seçilen solun temsilcisi Sosyal Demokrat Alvaro Colom Cabelleros Colom, Şubat 2009’da, iç
savaş srasnda ordu ve paramiliterlerin
ABD çkarlarna hizmet etmek üzere işlediği “soykırım” suçlar için özür dilemişti. Colom, “Her ne kadar soykırım
ulusal, etnik, radikal, dini ya da siyasi
bir grubun tamamı ya da bir kısmını ortadan kaldırmak demekse de Guatemala’da soykırım da yapılmıştır, etnik
temizlik de yapılmıştır. Din adamları, siyasetçiler, sendikacılar, akademisyenler,
yerliler sistematik olarak ortadan kal-
dırılmıştır” diye konuşmuştu. Ülkede
kurulan “Gerçeklik Komisyonu”nun on
yl önceki raporunda, 200 binden fazla kişinin öldüğü ya da kaybolduğu iç savaş srasnda işlenen suçlarn yüzde 93’ünün sorumlusunun ordu ve paramiliterler olduğu
ortaya konulmuştu. CIA 1951’de seçimle
gelen Devlet Başkan Jacobo Arbenz’i
1954’te devirmiş, ülkeyi kan gölüne çevirmişti. Bu bağlamda Mayallarn efsanevi kutsal kitab “Popol Vuh”dan bir alnt yapmak isterim:
Ve yine bir aşağılanma, yıkım ve yok
olma geliyor. Gökyüzünden reçine yağmuru yağdı. Yüz Oyan adında biri geldi: Onların gözlerini çıkardı. Kan Akıtıcı geldi: Kafalarını kopardı.
Maya topraklarndan yeşeren, 1966’da
“Lenin Barış Ödülü”nü, 1967’de “Nobel
Edebiyat Ödülü”nü kazanan Asturias’in
öykülerinden izini sürmüştüm bir öykücü
kz olarak Guatemala’nn o ac dolu yllarn. “Ocelotle” öyküsünde şöyle anlatr iç savaşn acmaszlğn büyük yazar:
- Bombalayacaklar; köyleri, kentleri
yakp ykacaklar…
- Ne önemi var!
- Saysz insan öldürecekler…
- Bizim de istediğimiz bu zaten, zafer böy-
C MY B
le olur... Evet, zafer budur... Egemen olmak... İktidara getirecek Amerikallar bizi!
TÜRK İNKILABININ
MİHRABI GÜNEŞTİR
Mustafa Kemal Atatürk, 1933 ylnda
Maya kültüründeki güneşe tapnma eyleminin Orta Asya güneş kültü ile olan ilişkisini, Maya dillerinin Türkçe ve Asya dilleri ile ilişkisini araştrmak ile görevlendirir
Meksika Maslahatgüzar Tahsin Mayatepek’i. Atatürk, Türk Tarih Kurumu’nun
ikinci Dil Kurultay’nda şöyle konuşur:
“Arkadaşlar; asırlık işleri yıllara sığdıran Türk inkılabı kendi mihrabının
bizzat güneş olduğunu bulmuştur. Tarih
yolculuğunda Güneş’in ilham izlerine en
çok biz Türkler tesadüf ediyoruz. Türk ırkı kültürünü öyle bir yerde buldu ki, orada güneş ona en verimli oldu. İlk yurttan
ayrılmaya mecbur olan Türkler başlıca
göç yolları için yine güneşin kılavuzluğundan istifade etti. Doğu ve Batı ellerine yayıldılar; o geniş ülkelerde yüksek varlıklarının ebedi vesikalarını bıraktılar. Öz
yurdumuz Anadolu’nun ilk kültürünü kuran cetlerimiz güneşi sembolize etti.”
Dönelim Bolivya gerçeğine: “Bolivya’da çok ciddi ekonomik sorunlar, sefalet, toplumsal ve siyasal dışlanma
var” diyen Rigoberta Menchu’nun sözlerini doğrularcasna “Dünya Bankası”nn
yaymladğ “Latin Amerika’da Yerli
Halklar, Sefalet Raporu”nda Bolivya’daki yerlilerin yüzde 74’ünün yoksulluk içinde yaşadğ belirtiliyor. Bütün
bunlar bilen Morales ve önderlik ettiği Sosyalizme Doğru Hareket (MAS) Partisi, Bolivya ulusunun yeniden inşa edilmesi olarak görür hedefini. Bolivya Projesi bölge
için bir model oluşturuyor.
Güney Amerika’nn en büyük ikinci gaz
rezervlerine sahip olmasna karşn, Bolivya
bölgedeki en yoksul ülke. Bu yoksulluğun
üstesinden gelmeye çalşan Bolivya’da doğalgaz kaynaklarn ulusallaştrma süreci
başlad. Doğal olarak bu süreç, bölgede bulunan baz ülkeleri de etkiliyor. Morales,
l Mays 2006’da, doğal kaynaklarn ulus
ötesi petrol şirketleri tarafndan yağmalanmasnn sona erdiğini ilan ederek ülkenin gaz kaynaklarnn kamulaştrldğn açklamşt…
SÜRECEK
C MY B
CIA ve paramiliter güçler katliam yapt