Nöroiktisat: İnterdisipliner Bir Bakış

Paper presented at EconAnadolu 2011: Anadolu International Conference in Economics II
June 15-17, 2011, Eskişehir, Turkey.
Nöroiktisat: İnterdisipliner Bir Bakış
Emrah AYDINONAT,
Ankara Üniversitesi
e-posta: [email protected]
Barış URHAN,
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV),
e-posta: [email protected]
Tuna ÇAKAR ,
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
e-posta: [email protected]
Özet
Nöroiktisat, iktisadi seçim süreçleri ile ilgili yeni bulgular ve içgörüler sağlamayı amaçlayan oldukça
yeni bir araştırma alanıdır. İktisat, deneysel/davranışsal iktisat ve sinirbilim/nörobiyoloji gibi
araştırma alanlarının kesiştiği bir noktada konumlanan nöroiktisat, kullandığı bilimsel yöntemler ve
interdisipliner doğası nedeniyle pek çok araştırmacı tarafından umut vaat eden bir alan olarak
görülmektedir. Öte yandan, nöroiktisat, aynı nedenlerle, yöntemsel açıdan en çok tartışılan iktisataraştırma alanlarından biridir. Bu çalışmanın öncelikli amacı, kısa bir literatür değerlendirmesi
yapmak ve literatürdeki anahtar çalışmaları temel olarak nöroiktisat hakkındaki yöntemsel ve
felsefi tartışmaları ele almaktır. Makalenin, odak noktasını Gul ve Pesendorfer’in (2008)
nöroiktisadı sadece bir “ilham kaynağı” olarak gören değerlendirmesi oluşturmaktadır. Cevabı
aranan soru şudur: “Nöroiktisat iktisatçılar için sadece bir ilham kaynağı mıdır? Yoksa uzun
dönemde iktisat teorisini derinden etkileme potansiyeli olan ciddiye alınması gereken bir araştırma
alanı mıdır?” Bu soruyu cevaplayabilmek için literatürdeki anahtar çalışmalardan örnekler
sağlanarak nöro-iktisat bulgularının deneysel ve davranışsal iktisat modelleri için nasıl
kullanılabileceği tartışılacaktır. Ele alınacak çalışmalar arasında, iktisadi seçimlerde beyin
bölgelerinin işlevsel ayrışmasını (Bachara ve Damasio, 1999), karar-verme modellerinin deneysel
iktisattaki yerini (Platt ve Glimcher, 1999), nöral düzeydeki seçim mekanizmalarını (Glimcher ve
ark., 2005) para ile ilgili iktisadi seçimlerde nöral süreçlerin rolünü (Breiter ve ark., 2001; Sanfey ve
ark. 2003), karşılıklılık ve stratejik karar verme durumlarındaki nöral mekanizmaları (McCabe ve
ark. 2001), karar-verme sürecinde duygusal etkinin rolünü (Loewenstein ve Lerner 2003) ,
beklenen faydanın nöral düzeydeki etkilerini (Knutson ve Peterson 2004) ve belirsizlik ortamında
karar verme süreçlerini (Platt ve Huettel 2008) ele alan araştırmalar vardır. Makale, bu
araştırmaları örnek olarak kullanarak şu argümanları savunacaktır:
(1) Nöroiktisadın araştırma yöntemleri ve bulguları, özellikle deneysel iktisadın yöntemsel
yetersizliklerini giderebilir; bunun yanında nöroiktisat ve deneysel iktisat rakip değil tamamlayıcı
araştırma alanları olarak düşünülebilir;
(2) Nöroiktisat, hem nöral mekanizmaları (beyin süreçlerini) hem de davranışsal sonuçları
kapsayacak modellerin geliştirilmesine yardımcı olabilir; ve
(3) Aydınonat (2010)’ın da belirttiği gibi nöroiktisadın iktisatçılar için sadece bir ilham
kaynağı olduğu söylenemez. Nöroiktisat, hem iktisadı hem de deneysel iktisadı değiştirme ve
geliştirme potansiyeli olan bir araştırma alanıdır.
Bu argümanlara ek olarak, makale, son bölümünde Türkiye’de yapılmış sınırlı sayıda
çalışmayı ele alarak bundan sonraki araştırmalar konusunda önerilerde bulunacaktır.
Anahtar Kelimeler: nöroiktisat, deneysel iktisat, karar-verme, interdisipliner, nöral süreçler.
JEL Kodları: D87, A12, B49.