1 ması - Erciyes Üniversitesi Akademik Bilgi Sistemi

Eurasiian Academy o
of Sciences Soocial Sciences Journal
2015 Volume:2 S: 7
73 ‐ 89 Published Onlin
P
ne March 2015 (http://socialscciences.eurasianacademy.org)) http://doi.org/
h
10.17740/eas.ssoc.2015‐V2‐07
7
Saamuel Hu
untingtoon, Medeeniyetlerr Çatışm
ması
1
(Kitap
p Tanıtım
mı ve Deeğerlendiirme)
Cengiz KARTIN**
* Assisttant Professsor. Dr., Ercciyes Üniverrsitesi, Edeb
biyat Fakülttesi, Tarih B
Bölümü.Kay
yseri,
Turkey E-mail: cengizkartin@
@gmail.com
m
K
T
This is an open
o
accesss article disstributed un
nder the
Copyrigght © 20155 Cengiz KARTIN.
Eurasiann Academyy of Sciencces Licensee, which peermits unreestricted usee, distribution, and
reproduuction in anyy medium, provided
p
thee original work
w
is prop
perly cited.
ABSTR
RACT
Samuel Huntingtonn's The Classh of Civilizzations was written in 1993
1
by him
m. Study is a work
containiing the articcle and the responses
r
too this articlee. Work is composed
c
oof two main parts.
Makes tthe importannt point of this
t study iss the processs that began
n with the SSeptember 11
1
attacks bby some strrategists thaat is exactly the way tow
wards a worrld where itt is hidden in
i
Huntinggton's fictionnalized articculate.
on, Civilizattions, Clash
h of Civilizaations, Turkkey, Septem
mber 11
Keyworrds: Samueel Huntingto
ÖZET
Çalışmaa, Samuel Huntington’
H
’ın 1993 yıılında kalem
me aldığı Medeniyetler
M
r Çatışmasıı başlıklı
makaleyyi ve bu makaleye tep
pkileri içereen bir eserd
dir. Eser ikii ana bölüm
mden müteşekkildir.
Çalışmaayı önemli kılan husus, 11 Eyylül saldırıssı ile birlik
kte başlayaan sürecin tam da
Huntinggton’ın kurrguladığı biir dünyaya doğru yoll alındığının
n kimi straatejistler taarafından
dillendirmesinde giizlidir.
Anahtaar Kelimeleer: Samuel Huntingtonn, Medeniy
yet, Medeniiyetler Çatıışması, Türrkiye, 11
Eylül
1
Samuel Huntington, Medeniyetler
M
Çatışması, Deerleyen: Muraat Yılmaz, Vad
di Yay., Ankaara 1997)
Sam
muel Huntingto
on, Medeniyettler Çatışması (Kitap Tanıtımı ve Değerllendirme)
74 Medeniy
iyetler Çatışşması
Huntinggton’ın kurrguladığı dünya sistem
mi ve onu
un yazdıklaarına karşı bilim adaamlarının
tepkilerrini şu şekildde özetlemeek mümkünndür:
Bundan
n Sonraki Mücadele
M
Modeli
M
Huntinggton’a göree bundan sonraki
s
müücadelenin modeli ideeolojik veyya ekonomiik değil;
kültürell olacaktır. Milletlerarrası mücadeele asıl olaarak, farklı medeniyetllere sahip devletler
d
arasındaa gerçekleşeecektir.
Tarihin ilk yıllarından 1789 yılına değğin yapılan
n mücadeleeler krallar,, prensler arasında
t
so
onra mücaadele millîî bir hüviiyet alarakk milletlerrarasında
gerçekleeşti. Bu tarihten
gerçekleeşmeye baaşladı. R.R
R. Palner 1793’te bu
unu Kralla
ar arasındaaki savaşla
ar bitti;
milletlerrarasındakii savaşlar başladı
b
şekklinde ifadee etmiştir. Bu
B durum I. Dünya Savaşına
S
değin ddevam etti. Bu tarihtten sonra iideolojiler mücadelesi başladı. B
Bu mücadeele önce
komünizm ve faşizzme karşı liiberal demookrasi arasında ; daha sonra da lib
iberal demo
okrasi ile
komünizm arasındda gerçekleşşti. Bu müccadele 20. Yüzyıl
Y
ortaalarından itiibaren Soğu
uk Savaş
Dönemii olarak isim
mlendirildi.. 1990 yılınnda SSCB’n
nin dağılmaası ile bu ddönem sonaa erince;
mücadeele Batılılar ile Batılı Olmayanlar
O
arasında geerçekleşmey
ye başladı.
Medeniy
iyetlerin Taabiatı
Soğuk ssavaş dönem
minde ülkeleer: birinci ddünya ülkeleeri, ikinci dünya ülkeleeri ve üçünccü dünya
ülkeleri diye kategorilere ay
yrılmıştı. Buu dönemin sona ermeesinden sonnra bu kattegoriler,
milletlerin medeniyyetleri ile allakalı olarakk belirlenmeeye başladı.
Medeniyet, kültüreel bir varlık
ktır. Mesel a İtalya’yı ele alalım:: İtalya’nınn kuzeyindee tarımla
uğraşann biri ile güüneyde tarımla uğraşaan birinin kültür
k
yönü
ünden farklıılığı olabilir; ancak
onlar A
Alman köylüülerinin külttürü karşısınnda ortak biir İtalyan kü
ültürüne sahhiptirler. Bu
u şekilde
Araplarrı Çinlilerdeen, Çinlilerii Araplardan
an, Arapları da Avrupaalılardan ayyırmak müm
mkündür.
Bu sureetle bir meddeniyet, insaanların kenddilerini diğeer insanlardan ayırt edeen yönündeen başka,
onların sahip olduğğu en büyük
k kültürel kiimlik seviyeesidir.
Medeniyetler, Çin gibi çok kalabalık
k
birr topluluğu ihata edeb
bilirken, Afr
frika’nın ilk
kel ve az
sayıda bbir topluluğğunu da ih
hata edebiliir. Medeniy
yet, tek bir milletten tteşekkül etttiği gibi
(Japon) bir çok millletin birliktteliğinden dde (İslam) teeşekkül edeb
bilir.
Medeniyetler tarihhin tüm ev
vrelerinde yyükseliş ve düşüşlere sahne olm
muştur. Bug
gün Batı
Medeniyeti yükseeliştedir; ancak
a
onunn da bir gün çökm
meyeceğine dair bir garanti
bulunm
mamaktadır.
Medeniy
iyetler Niçin
n Çatışacak
k?
Medeniyet kimliği gelecekte gittikçe
g
artaan bir şekild
de ehemmiy
yet kazanaccak ve düny
ya büyük
ölçüde 77-8 medeniiyetin birbirri ile etkileşşimi ile şek
killenecektirr. Halen yaaşayan medeeniyetler
şunlardıır:
1- Batı Meedeniyeti
22- İslam M
Medeniyeti
33- Japon Medeniyeti
M
E
Eurasian Academy of Sciences
S
Sociaal Sciences Jou
ournal
2015, Voolume:2
75
44- Hint Meedeniyeti
55- Slav-Orrtodoks Med
deniyeti
66- Latin-A
Amerikan Medeniyet
M
77- Çin Medeniyeti
8- Afrika Medeniyeti
M
P
Peki bunlarr niçin çatışaacak ?
1. Medeeniyetler arrası farklılık
klar ciddi faarklılıklard
dır.
Medeniyetler birbirlerinden tarih, dil, kültür, gellenek ve en
e önemlisii de din itibariyle
i
birbirlerrinden ayrrılmaktadır. Farklı m
medeniyetlerrin insanlarrı; eşitlik, hak, soru
umluluk,
özgürlüük... v.s. gibi temel konularda
k
ffarklı görüşşlere sahipttirler. Bu ffarklılıklar asırların
ürünüdüür ve bir andda izale olm
maz.
d
küçük
k bir yer halline geliyorr.
2- Dünyya gittikçe daha
Farklı m
medeniyetleerin insanlaarı arasındaaki etkileşim
m gittikçe artıyor. Buu artan etkiileşimler
medeniyyet şuurunnu ve medeniyetlerinn kendi bünyelerind
b
eki müşterreklerin yaanı sıra
medeniyyetler arasınndaki ayrılıkların farkk edilmesinii de güçlen
ndiriyor. Faarklı meden
niyetlerin
insanlarrı düşünceleerini tarihin derinlikleriine yaymak
k için farklıllık ve mücaadelelerini abartarak
a
canlanddırmak surettiyle insanlaarın medeniiyet şuurlarıını artırıyorllar.
nya çapınddaki sosyal değişiklikl
kler ve eko
onomik reffahın artmaası, insanlları eski
3- Dün
mahallîî kimliklerin
nden uzakla
aştırıyor.
Bunun sonucu olaarak millî devletler
d
zayyıflıyor; bu
unun yerinee din devreeye giriyor ve millî
sınırlarddan çok, dinn eksenli birr birlikteliğee doğru gidiliyor.
nün zirvesin
ndedir.
4- Batı şşuan gücün
Batılı oolmayan topplumlarda ecdat
e
fenom
menine dönü
üş ortaya çıkıyor. Bu toplumların
n elitleri
öncelerii Oxford, Sorbone gibii üniversitellerde eğitim
m görürler ve
v batı yanlıısı düşünceelerini de
kendi hhalklarına annlatırlardı. Ancak
A
şimddi tam zıttı bir durum görünmekteedir. Halklaar batıya
yönelirkken; elitler millîleşmey
m
ye, eskiye döönmeye çalışmaktadırlar.
B dağıldıktaan sonra ko
omünistler demokrat olmuşlardır
o
r; ancak hiiç bir Azerii Ermeni
5- SSCB
olmamııştır.
Sınıf ve ideolojileerde soru sen hangi tarraftasın? şek
klindeydi. Ancak
A
medeeniyetler arrasındaki
çatışmalarda bu soru
s
sen nesin?
n
şekllini almıştıır. Burada din, milleetin önüne geçmiş
durumddadır. Bir insan
i
hem Fransız heem de Araap olabilir; ancak hem
m Katolik hem de
Müslüm
man olamaz..
6- Ekon
nomik bölgeeciliğin artm
ması ile bu çatışma gerçekleşecek
ktir.
AB, Avvrupa kültürrü ve Hıristiiyanlığının ppaylaşıldığıı bir temele dayanır. Buu anlamda Japonya,
J
Asya’daan beklediğğini asla ellde edemezz. Çin ise aynı
a
durum
mda beklenttisinin üzerrinde bir
durumlaa karşılaşırr. Soğuk savaş
s
dönem
minin sonaa ermesind
den sonra kkültürel orrtaklıklar
ideolojik farklılıklaarı bertaraf etmiştir.
e
Sam
muel Huntingto
on, Medeniyettler Çatışması (Kitap Tanıtımı ve Değerllendirme)
76 İnsanlarr kimliklerinni etnik ve dinî terimleerle tanımlaadıkça farklıı din ve etnnik yapılaraa mensup
insanlarrla kendilerri arasında, birbirine karşı, bir biz ve on
nlar ilişkissinin var olduğunu
o
muhtem
melen göreceeklerdir. SS
SCB’nin yıkkılması ile geleneksel
g
etnik
e
kimlikkler tebarüzz etmeye
başlamııştır. İdeoloj
ojik temeldee destek ve ittifak sağ
ğlamak gitgiide zayıflarrken hüküm
metler ve
gruplar sürekli artaan bir şekillde ortak diin ve meden
niyet kimliğ
ğine müraccaat etmek suretiyle
destek ssağlamaya çalışıyorlar.
ç
Medeniyetler çatışm
ması iki şek
kilde ortaya çıkar:
1. Mikro seviyede:
s
Bo
osna’da ki oolaylar bunaa örneklemd
dir.
22. Makro sseviyede: Tü
üm dünya ddevletlerinin
n savaşmasıı şeklinde.
Medeniy
iyetler Arassındaki Fayy Kırıkları
Huntinggton’a göre Batı ve İslaam medeniyyetleri arasındaki mücaadele 1300 sseneden berri devam
etmekteedir. İslam devletleri
d
orrtaya çıkışlaarının ilk gü
ünlerinden itibaren
i
devvamlı surettte Batıya
fütuhattta bulunmuşşlardır. Batıılı devletler buna Haçlıı Seferleri ille mukabeleede bulunmuşlardır.
Osmanllılar, 14. – 17. Yüzyıl aralığında Orta Doğu
u ve Balkanlar’ı idare eetmişler; İsstanbul’u
fethederrek Bizans İmparatorlu
uğunu yıkm
mışlardır. Ayrıca
A
Avru
upa’nın kalbbi olan Viy
yana’yı 2
defa kuşatmışlardırr. Bu üstünllük durumuu 18. Yüzyılla değin sürrmüştür. Buu tarihten so
onra batı
atağa geeçmiştir ve bugün
b
de dü
ünya hakim
miyetini elin
nde tutmaktaadır.
İkinci D
Dünya Savvaşı sonrası klasik söm
mürgecilik tarihe karıışırken Araap milliyetççiliği de
hortlam
maya başlam
mıştır. Hızla gelişen Avvrupa sanayiisi, petrol ih
htiyaçları seebebi ile Orrta Doğu
ülkelerine bağımlı hale gelmişşlerdir ki buu durum çok
k tehlikelidir.
1945’li yıllar Arapp-İsrail çatışşmaları ile, 1950’li yılllar Fransa’n
nın Cezayirr’i işgali ile, 1956’lı
i
ile geeçmiştir. Huuntington’a göre bu
yıllar isse; İngilteree ve Fransa’’nın Süveyşş Kanalını işgali
mücadeeleler Batı ve
v İslam Dü
ünyası arasınnda gerçeklleşmiştir. Bu savaşlarddan sonra daa Batı ve
İslam D
Dünyası karrşı karşıya gelmiştir vve gelmeyee de devam
m edecektir.. Bu durum
m; İslam
ülkelerinde Batı aleeyhtarı güçllerin kuvveetlenmesine,, aynı durum
mun da Battı’da İslam aleyhtarı
a
bir görüünüme bürüünmesine neden
n
olmuuştur ki bu durumu Hindu
H
Müsllüman yazaar Akbar
Batının bundan sonnra karşılaşşacağı meyddan okuma kesinlikle
k
Müslüman
M
a leminden gelecektir
şeklindee yorumlam
mıştır. Bu görüş,
g
şarkiyyatçı Bernaard Lewis tarafından
t
dda farklı cü
ümlelerle
ifade eddilmiştir.
Araplarrın tarihindee köle olarrak kullanı lma olduğu
u için Hıristiyan dünyyası ile mü
ünasebet
kurarken bu durum
m akıllarının bir köşesinnde durmakttadır.
S
ut çatışmalaarı, Ermenii–Azeri mü
ücadeleleri v.b. gibi bir çok
Bosna katliamı Sırp-Arnavu
çatışmalar geleceğğe emsal teşşkil edecekttir. Daha önceden tariih boyunca devam edeen TürkRus çatıışmasını da hatırlamak da yarar vaardır.
E
Eurasian Academy of Sciences
S
Sociaal Sciences Jou
ournal
2015, Voolume:2
77
Pakistann ve Hindistan çatışm
ması, ayrıcca Hindistan içerisind
deki guruplaardan Hind
dular ve
Müslüm
manlar arasınndaki çatışm
malar dinî bboyutlu olup
p bir medeniyetler çatışşmasıdır.
Çinlilerr; hem Tibeetliler ile hem de Doğğu Türkistaanlılar ile sü
ürekli mücaadele halin
ndedirler.
Ayrıca Çinlilere göre SSCB’n
nin dağılmaası ile soğu
uk savaş dö
önemi kapaanmamış saadece bir
devlet ssahneden çekilmiştir.
ç
Yani SSCB
B’nin yerin
ni Çin almıştır. Mücaadele Çin ile
i ABD
arasındaa gerçekleşeecektir. Ayn
nı cümleler Japonya iççin de ifade edilmiştir. Buradaki mücadele
m
ekonom
mik açıdan gerçekleşeecektir. Haalbuki ABD
D’nin Avru
upa ile de ekonomik
k açıdan
problem
mleri vardır. Ancak mü
ücadelenin Avrupa ilee ABD arassında geçecceği öngörü
ülmüyor.
Buradakki temel espiri
e
ABD
D kültürü ile Avrupa kültürün
nün çok da birbirind
den ayrı
değerlenndirilmemesinde gizlid
dir.
Medeniy
iyet Saflaşm
ması – Akra
aba Ülke Seendromu
Bir meedeniyete mensup
m
dev
vlet veya ddevletler, farklı
f
medeeniyetten bbir devletlee savaşa
girdiğinnde tabii ollarak kendii medeniyeetine dahil ülkelerden yardım tallebinde bulunmaya
gayret eder. Hunttington’a göre
g
Soğukk Savaş dü
ünyasının bitiminden
b
m
itibaren medeniyet
ortaklığğı, yani Greeenway’in akkraba ülke sendromu diye
d
isimlen
ndirdiği şeyy, gelenekseel kuvvet
dengesi ve siyasi iddeolojilerin yerini almaaya başlayaan bir sürecii anlamlanddırmıştır. Bu
u, körfez
savaşı vve Bosna saavaşında reesmen görüllebilir. Bu savaşlar tam
m anlamı iile bir medeeniyetler
arası saavaş değildii ama medeeniyetler saaflaşmasının
n bazı unsu
urlarını ihtivva etmesi açısından
a
önemliddir. Yine Huntington’
H
’a göre meedeniyet safflaşmasına örnekler veerilecek olsa, şu üç
önemli oolay bu durrumu açıklaması açısınddan son derrece önemlidir:
1. Olay:: Körfez Saavaşı
Körfez Savaşında Saddam’ı sadece
s
bir kkaç Arap deevleti aleneen destekleddi ise de, Arap
A
eliti
tam anlamı ile Sadddam’ın yan
nında yer allmıştır. Bu savaş sırasında -aynenn Usame biin Laden
örneğinnde olduğu gibig
Mekkee’nin Umm
m Al-Qura Üniversitesi
Ü
nde İslami çalışmaların
n dekanı
Safar all-Hawari Bu, dünyanın
n Irak’a kaarşı olması değildir; Batının
B
İslam
ma karşı olmasıdır
o
şeklindee açıklama yapmıştır. Aynı savaşşla ilgili Ürrdün Kralı Hüseyin dee Bu, yalnıız Irak’a
karşı deeğil; Araplaara ve tüm Müslümanla
M
ara karşı birr savaştır diiye bir beyaanatta bulun
nmuştur.
2. Olay:: Ermenistaan - Azerbay
aycan Mücaadelesi
1992-933 yıllarındaki Ermen
nistan ile Azerbaycan
n mücadellesinde Erm
menistan’ın
n askerî
başarılaarı, Türkiye’nin Azerbaycan yanınnda Akrabaa ülke send
dromu nedeeni ile yer almasına
a
neden oolmuştur. Biir Türk yetk
kili bu durum
mla ilgili Ermenistan,
E
güçlü bir TTürkiye’nin varlığını
v
hissetmeelidir derkken Cumh
hurbaşkanı Turgut Özal
Ö
Türkkiye, Ermeenistan’a dişlerini
gösterm
melidir ifadelerini kulllanmış, Türrk uçaklarıı Ermenistaan üzerindee keşif uçu
uşlarında
bulunmu
muştur. Sonnra Ermeniistan’a havva uçuşların
na ve yiyeecek sevkıyyatına da sınırlama
s
getirilm
miştir.
Sam
muel Huntingto
on, Medeniyettler Çatışması (Kitap Tanıtımı ve Değerllendirme)
78 3. Olay:: Bosna’da Yaşananla
ar
Bosna oolaylarında Müslüman
nların iddiaasına göre Batı, çifte standart uyyguladı ve vahşete
seyirci kaldı. Hırvvatistan bağ
ğımsızlığını ilan edincce hemen hemen
h
tüm Avrupalı devletler
d
tarafınddan tanındı. İran BM
M’nin öngörrdüğü silah
h ambargossuna rağme
men Bosna’y
ya silah
sevkıyaatında bulunnmuştur; ayrrıca çeşitli M
Müslüman ülkelerden
ü
gelen 4.0000 insan da Bosna’da
B
savaşa kkatılmıştır. Suudi Arabistan, savaaş devam ederken
e
199
92’de Boşnnaklara öylee yardım
etmiştirr ki Boşnakllar, Sırplarlaa savaşacakk kapasiteyee gelmişlerd
dir.
yet saflaşmaasının bugün
ne kadar
Huntinggton vermiş olduğu bu üç örnektenn yola çıkarrak medeniy
sınırlı kkaldığını; fakkat bunun hızla
h
büyüm
mekte olduğunu ve cidd
di ölçüde yaayılma potan
nsiyelini
de bünyyesinde barıındırdığı iddiasındadır . Yine Hun
ntington’a göre
g
İran Köörfezi, Kafk
kasya ve
Bosna’ddaki ihtilafllar devam edip
e
gittikççe, milletlerrin konumları ve aralaarındaki farrklılıklar
artan biir biçimde medeniyet hatları boyyunca devaam edecekttir. Popülistt politikacıılar, dinî
liderler ve medya bu
b noktada kitle desteğğini harekette geçirmen
nin ve müteereddit hük
kümetleri
baskı alltına almannın kudretli bir vesilessidir. Gelecek yıllarda mahallî çaatışmalar, Bosna
B
ve
Kafkasyya’da olduğğu gibi, medeniyetler
m
r arasındak
ki fay kırık
kları boyunnca çok bü
üyük bir
ihtimallle daha büyyük savaşlaara dönüşeccek ve şayeet olursa bundan
b
sonnraki dünya
a savaşı;
medeniyyetler arasınnda bir sava
aşa dönüşeccektir.
Batı ve Geri Kalan
nlar Karşı Karşıya
K
Huntinggton’a göree Batı, şuan
n rakipsizdiir. Süper gü
üce sahip SSCB
S
ortaddan kalmışttır. Batı,
Japonyaa hariç herhhangi bir eko
onomik bir m
meydan oku
uma ile karşı karşıya ddeğildir.
BM güüvenlik konnseyi veya IMF’nin aaldığı Batı menfaatlerini yansıtaan kararlarr, dünya
topluluğğunun arzullarını yansııtıyormuş ggibi takdim edilir. Batıı, IMF ile kkendi menffaatlerini
önde tuttmak şartıylla diğer ülkelere yardım
mda bulunm
maktadır.
Batı, Irak’ta en büüyük Arap ordusunu yyenmekle kalmamıştır
k
, Araplar üüzerindeki baskı
b
ve
mini de herr geçen gü
ün pekiştirm
me fırsatın
nı da elde etmiştir. A
Ayrıca Battı, kendi
denetim
menfaattlerini sürdüürebilmek iççin milletlerrarası kurulluşları kullaanmış ve kuullanmaya da
d devam
edecekttir. Batı dışındaki ülkeler bunu böyyle görmekttedirler.
Gelecekkte dünya sisteminin mihveri m
muhtemelen Mahbubab
bi’nin tabirii ile Batı ve Geri
Kalanlaar arasındaaki mücadeele, Batılı olmayan medeniyetle
m
erin Batılı güç ve değerlere
d
verdikleeri karşılıklaar şeklinde olacaktır.
Huntinggton, yukarııda çizmiş olduğu
o
çıkm
ması muhtem
mel çatışmayı daha da ggerçekçi kıllabilmek
için görrüşünü desteekleyici tab
bloyu da yinne kendisi çizmiştir.
ç
Huntington’ı
H
ın çizmiş ollduğu bu
tabloda bazı ülkeller Bölünükk Ülke olarrak isimlen
ndirilmiştir. Bölünük üülkelerde vasat
v
bir
seviyedde kültürel bir
b birlikteliğe sahip oolunduğunu savunan Huntington’a
H
a göre bu ülkelerde
ü
yaşayann insanlar haangi meden
niyete mensuup olduklarrı konusunda bölünmüşşlerdir. Bu ülkelerin
ü
liderlerii ülkelerini süratle Battılılaştırmayya çalışırken
n memlekettin tarih, küültür ve gellenekleri
Batılı deeğildir. Bu ülkeler
ü
ve özelliklerini
ö
i Huntington
n şu şekildee sıralamıştıır:
E
Eurasian Academy of Sciences
S
Sociaal Sciences Jou
ournal
2015, Voolume:2
79
1-Türkiiye
Huntinggton’a göre bölünmüş ülke olarakk dünyada nitelenecek
n
en önemli örnek Türkiye’dir.
Ona görre Türkiye, Mustafa Keemal dönem
minde köklü
ü atılımlar yaptı
y
sonra N
NATO’ya üye
ü oldu,
AB’ye üüye olmak için müracaaat etti v.s. Türk aydın
nı ve elitleri Batılılaştıkklarını iddia etseler
de bu, B
Batı tarafınndan kabul görmemişti
g
ir. Huntingtton’ın Türkiye ile ilgilli en önemlli iddiası
ülkenin bir ülke olm
masından kaynaklı
k
AB
B’ye giremey
yeceği; ayrııca Mekke’yyi de reddettiği için
yönünü Taşkent’e çevireceği
ç
şeklindedir.
ş
2- Mekssika
Yazara göre 19800’lerden son
nra Meksikka, ABD ille muhalif olmak yerrine onunla birlikte
hareket ediyor. Buu nedenle liderler,
l
M eksika kim
mliğini yenid
den tanımlaamaya başllamışlar;
ancak üülkedeki bazzı kimselercce -tıpkı Türrkiye’de old
duğu gibi- teepki ile karşşılanmışlard
dır.
3- Rusyya
Rusya’nnın Batı’nınn bir parçaası mı yokssa ayrı bir Slav- Orto
odoks medeeniyetinin lideri
l
mi
olduğu sorusu yazara
y
göree Rus tarrihinin mü
ükerrer suaalidir. Boriis Yeltsin,, ülkeyi
Batılılaşştırmak içinn çok çaba sarf etmişttir; ancak o da ülkedeeki muhafazzakarlarca tepki ile
karşılannmıştır. Bu muhalifler Batı’nın yeerine Müslü
üman ülkeleer ve Çin iile daha iyi ilişkiler
kurulmaasını istemeektedirler. Batıya karrşı Rus hallkının % 40’ı müspett; %36’sınıın menfi
görüşte olduğu 19992’deki araşştırmalarda ttespit edilm
miştir.
Huntinggton’a göre bölünük üllkeler medeeniyet kimliiğini yenideen tanımlayaabilmek içiin o ülke
içindekii siyaset ve
v ekonomii çevreleri,, halk ve hakim gurruplar bunaa istekli olmalıdır.
Bunlarddan üçü Meksika’da,
M
ilk ikisi dde Türkiye de mevcu
utken; Rusyya’da bunlların hiç
birisindden söz edileemez.
Konfüçyyen- İslam Bağlantısı
Japonyaa, Batı karşşısında eşi benzeri
b
olm
mayan bir yer
y tesis etm
miştir. Ancaak Japonya, önemli
meselelerde Batı’nnın bir üyessi değildir. Batıya üyee olmayan ülkeler Battıya karşı siyasî
s
ve
ekonom
mik birliktellikler sağlaamaya çalı şmaktadırlaar. Yazara göre bunuun en tipik
k örneği
Konfüçyyen-İslam bağlantısıdı
b
ır. Batılı ollmayan meemleketler mütemadiye
m
en silahlı güçlerini
g
değil azzaltmak artıırmanın herr türlü çareelerine başv
vururken, batılı devletller silah azzaltımına
gitmekttedirler.
Soğuk Savaş döneeminde, silahsızlanmaaya doğru adım
a
atılmaasının nedeeni: Batı ile SSCB
arasındaa bir dengge tesis etm
mekti. Şim
mdi ise amaaç: Batı karşısında ggüçlerin olu
uşmasını
engellem
mektir. Battı bunu, milletlerarası anlaşmalaar, iktisadî baskı ve ssilah kontro
olleri ile
yapmayya çalışıyor.
Batıya kkarşı Konfü
füçyen-İslam
m birlikteliğği arasındak
ki mücadelee nükleer, kiimyevi ve biyolojik
b
silahlar üzerinde yoğunlaşm
mıştır. Battı, silahlarıını azaltırk
ken kendi menfaatleeri neyi
Sam
muel Huntingto
on, Medeniyettler Çatışması (Kitap Tanıtımı ve Değerllendirme)
80 gerektirriyorsa onuu yapmıştır.. Konfüçyeen-İslam biirlikteliği isse değil sillahların azaltılması
hangi siilah olursa olsun
o
onu ellde etmeye çalışarak haayatlarını deevam ettirm
meye çalışıyorlar.
Körfez savaşı sonuunda Hindiistan Savunnma Bakanıına bu savaaştan hangii dersleri çııkardınız
diye soorulduğundaa bakan, ay
ynen şöyle demiştir: Nükleer
N
sillahlara sahhip olmadıkkça asla
Birleşikk Devletlerrle savaşma
ayın. Şu aan (1993) Çin’de nü
ükleer silahhların mev
vcudiyeti
bilinmektedir. Pakkistan ve Hindistan
H
buu silahları yayma kap
pasitesine saahip; İran, Irak ve
Cezayirr ise bu silahhlara sahip olmak
o
istem
mektedir.
Çarpıcı bir ekonom
mik gelişmee ile su yüzzüne çıkan Çin, askerîî harcamalaarını hızla artırıyor,
a
menzilli füzeler geliştirriyor. Ayrıcca silah tek
knolojisi
silahlarıını modernize ediyor ve uzun m
ihracatççılığına da hızla
h
girmeektedir. Çinn; Cezayir, Hindistan ve
v Pakistann ile çeşitli silah ve
nükleer teknoloji konusunda
k
alış
a verişte bbulunmakta, İran’a da silah
s
satışınnda bulunmaaktadır.
Şu an Batının kaarşısında Konfüçyen-İ
slam birlik
K
kteliği oluşmakta ve bu durum Batının
menfaattleri ile uyuuşmamaktad
dır. Bu duruumun tedbirrleri vaktind
de alınamazzsa bu birlik
ktelikten
Batı çokk zararlı çıkkacaktır.
Batı İçiin Neticelerr
Huntinggton yukarııda çizmiş olduğu tabblonun batıı dünyası için
i
şu sonnuçları beraberinde
getirdiğğini düşünm
mektedir:
1- Medeniyyetler arası farklılıklar
f
m
mühim ve çok ciddidir..
22- Medeniyyet şuuru arttmaktadır.
33- İdeolojileer arası müccadelenin yeerine meden
niyetler arassı mücadeleeler yaşanaccaktır.
44-Başarılı siyaset ve ekonomi müesseseleeri medeniy
yetler arasıı olmaktan
n ziyade
medeniyyetler içerissinde gelişeccektir.
55- Farklı meedeniyete mensup
m
grupplar arası mücadele,
m
ay
ynı medeniyyete mensup
p gruplar
arası müücadeleden daha sık vee daha şiddeetli olacaktırr.
66- Dünya siyasetinin
s
hakim
h
mihvveri Batı vee Geri Kala
anlar arasınndaki münaasebetler
şeklindee olacaktır.
77- Batılı olm
mayan ülkee elitleri, üllkelerini battılılaştırmay
ya gayret saarf edecekleer ancak
tepki ilee karşılanacaklardır.
88- Orta vaddeli gelecek
kte merkezîî bir mücad
dele Batı ile Konfüçyyen-İslam devletler
d
arasındaa vuku bulaacaktır.
Batı Nee Yapmalıdıır?
Çıkarsaaması yapılaan olayların başlaması hhalinde batıının ne yapaacağı sorunuunun da tarrtışılması
gerektiğğini düşünenn yazar, kon
nu ile ilgili şu önerilerii sunmuştur:
1- Doğu Avvrupa ve Latin Amerikaa ülkeleri, Batı
B toplumllarına katılm
malıdır.
22- Rusya vee Japonya ille daha sıcakk ilişkiler geliştirilmeli
g
idir.
E
Eurasian Academy of Sciences
S
Sociaal Sciences Jou
ournal
2015, Voolume:2
81
33- Konfüççyen-İslam devletleriinin
alınmalııdır.
askerrî
kapasiteelerini
haffifletecek tedbirler
44- Konfüçyen-İslam birlikteliğininn farklılıklaarı bulunmallı ve bunlar kullanılmalıdır.
55- Batılı değğerlere yakıınlık duyanllar destekleenmelidir.
66-Batılı menfaatleri
m
koruyan m
milletlerarası müessesseler güçleendirilmeli ve bu
yapılırkken diğer devletler bunaa karıştırılm
mamalı.
Huntinggton’a göre uzak olmaayan bir ge lecekte cihanşümul bir medeniyeet olmayacaak; fakat
bunun yerine her biri başkaalarıyla berraber yaşam
mayı öğren
nmek zorun
unda kalacaak farklı
medeniyyetlerden mürekkep
m
birr dünya olaccaktır.
Çalışmaanın ikinci bölümü maakaleye gössterilen tepk
kileri ihtivaa etmektediir ki bu tep
pkiler şu
şekilde sırlanmaktaadır:
Ahmet Davudoğlu
u, Fukuyam
ma’dan Hu
untington’a
Muhtevva açısındann birbiri ile çelişen bu iki tez, zam
manlama vee ABD dış politikasınıın teorik
zemininni oluşturm
mak bakımın
ndan ciddi benzerlikleer arz etmeektedir. Fukkuyama, tezzinin ilk
versiyonnunu Romaanya devrim
minin ve Beerlin duvarın
nın yıkılmaasının oluştuurduğu rom
mantik ve
iyimser bir ortam
mda yazm
mış ve serrbest piyassa mekanizzmasına ddayalı Batı liberal
demokrrasisinin muutlak zaferin
ni ilan etmiiştir. Bu teo
oriye göre: İnsanoğlunu
İ
un tarih boy
yu süren
arayışı, Batı liberral demokraasisinin gettirdiği değeerlerle nihaai mükemm
meliyete ulaşmıştır.
Fukuyam
ma’ya göree artık bütün
n alternatif ddeğer sistem
mleri ve meedeniyet yappıları tarihin
n bu son
evresindde, Batı medeniyetinin
n üstün değeerlerine boy
yun eğmek zorunda
z
idi . Bu yaklaşşım, yeni
dünya ddüzeni fikrinnin entellek
ktüel zemininni oluşturdu
u.
Bana ggöre bu tezz Batı med
deniyetinin geçirmektee olduğu kriz
k
sürecinni örtmeyee çalışan
entellekktüel bir çaabadan ibarrettir. Bosnaa’da yaşanan insanlık
k dramı tariihin değil ama, bu
hülyalı tezin sonu oldu. Bu olay,
o
Batı m
medeniyetin
nin yaşadığı değer krizzini ve ulu
uslararası
sisteminn çarpıklığınnı ortaya ko
oydu. Böyleece Fukuyam
ma’nın tezi çürütülmüşş oluyordu. Bundan
sonra H
Huntington devreye
d
gird
di.
Huntinggton’a göree: dünya po
olitikası yenni bir evreeye giriyord
du ve bu eevrede ideo
olojik ve
ekonom
mik çatışmallar yerini kültürel
k
çatıışmalara bıırakıyordu. Ona göre: gelecektek
ki politik
çatışma alanları meedeniyet çattlaklarının oolduğu bölg
gelerde vuku
u bulacaktı. Huntington
n’a göre
bunun ssebepleri de şunlardır: 1- Medeniyyetler arası farklılıklar
f
ttemel farklıllıklardır.
22- Medeniyyetler arası ilişkiler yoğğunlaşırken farklılıklar belirginleşm
mektedir.
33- Fundamaantalist hareeketler giderrek hız kazaanmaktadır.
44- Batı dışınndaki toplum
mların elitleeri yerelleşm
me eğilimin
ndedirler.
Sam
muel Huntingto
on, Medeniyettler Çatışması (Kitap Tanıtımı ve Değerllendirme)
82 55- Kültürel farklılık ek
konomik ve siyasî farklılıktan dahaa önemlidir..
66- Ekonomiik bölgecilik
k artmaktaddır.
yerel medeeniyetleri
Fukuyam
ma, Batı deeğerlerinin evrenselleşe
e
eceğini savunurken: Huntington,
H
hareketee geçiren allternatif bellirleyiciliği ortaya koy
yuyor yani Fukuyama’d
F
dan daha tu
utarlı bir
görüş önne sürüyor.
Fukuyam
ma’nın tezzi ile Batı medeniyeetinin felseefî ve sisteematik unssurları yüceltiliyor,
Huntinggton’ın tezinnde ise; İslaami ve Konnfüçyanist medeniyetle
m
er, çıkan siyyasî huzursu
uzluk ve
bunalım
mların soruumlusu olaarak takdim
m ediliyor. Huntingtton, bunu yaparken Arnold
Toynbee’nin görüşşlerinden isstifade ediyyor. Bu istifadeyi tam olarak da yapamıyorr. Çünkü
Tonybee, kitabınınn ilerleyen sayfalarındda dünya üzerinde
ü
yirrmi bir meddeniyetten altısının
hayatınaa devam etttiğini ve bu
unlardan beşşinin Batı medeniyetin
m
nin baskısı aaltında ezild
diğinden
de bahsediyor.
Konfüçyyanist-İslam
m medeniy
yetlerin ssilah alış verişleri de Hunttington taarafından
abartılm
maktadır. Çünkü
Ç
İslam
m ülkeleriniin silah ticcaretinde aslan payınıı ABD alm
maktadır.
Ayrıca Çin, İslam dünyasını ilgilendiren hangi meseele olursa olsun tüm m
meselelerde olumsuz
ngton, Konnfüçyanist-İİslam birlik
kteliğini düüşünürken iki şeyi
görüş sserdetmekteedir. Huntin
tutturmaaya çalışmışştır. Bunlar: 1- ABD’ninn silah satışıını ve üretim
mini hukukîîleştirmek
22- Arada kaalan ülkelerii Batı’nın y anına çekm
mek.
Huntinggton, Türkiyye hakkınd
da da Türk elitinin vee halkının Batıyla
B
bütüünleşmek istediğini
ancak B
Batı’nın bunnu reddettiğ
ğini yazmakktadır. Türk elitinin yap
ptığı şey kööklü bir medeniyete
mensupp olan Türkiye’yi Batıya kuyruk yaapma endişeesidir.
Davutoğğlu’na göree Türkiye, kapsamlı
k
bbir kimlik yenilenmesi
y
ve medeniy
iyet ihyası sürecine
girme ccesaret ve becerisini gösteremezs
g
zse; gelecekkteki teorisyyenler bu ttoplumu ya
a tarihin
sonununn kurbanlarrı ya da med
deniyet çatışşmasının su
uçluları arassında zikreddeceklerdir..
Fouad A
Ajami, Davvet Fakat Kulak
K
Verm eyeceğiz
Sanki soğuk savvaş yılları dönemindee diri dirri gömülen
n Batı meedeniyeti dışındaki
d
medeniyyetler, bir anda üzerleerindeki taşş yuvarlanıır yuvarlanm
maz ayağa kalktılar, tozlarını
attılar vve bağlarınnın sadakatiini elde etm
meye girişm
mişler gibi Samuel Hu
Huntington, korkuya
kapılıp M
Medeniyetleer Çatışmassı adlı bir m
makale kalem
me almıştır.
E
Eurasian Academy of Sciences
S
Sociaal Sciences Jou
ournal
2015, Voolume:2
83
Huntinggton’a göree; İslami fu
undamantaliizm, Hindu
uizm ve Konfüçyanizm
m yükselişştedir ve
giderek güçlerini artırmaktadı
a
ırlar. Huntinngton, bu tür hareketleere çok büyyük güç atffetmiştir.
Halbukii ortada öylle abartılacaak bir güç ffalan yoktu
ur. Arap dün
nyasının geençleri, kenttlileri ve
onların Sorbone’daa eğitim görrmüş laik vaaizleri, geleeneğe gerçek bir dönüşşün kanıtlarıı olabilir
mi? Hunntington’a göre olabiliir. Ama bizcce kanıt olaamaz.
Huntinggton, Mısır ve Cezayir’de İslami ffundamantaalizm hareketlerine ve devleti ele geçirme
çalışmalarına da geereğinden ço
ok önem atffetmiştir.
Huntinggton, Türkiyye ile ilgili olarak görüüşlerinde yaanılmaktadırr. Çünkü Tüürkiye hiçbiir zaman
sırtını Batıya dönnmeyecektir. M. Kem
mal, bir daha
d
hiç Doğuya
D
döönmeyecek şekilde
Türkiyee’nin yönünüü Batıya çevirmiştir.
Çin meedeniyeti öyle
ö
Huntiington’ın aabarttığı giibi bir meedeniyet deeğildir. Haatta Çin
medeniyyetinin ölü bir
b medeniy
yet olduğunnu da iddia edebilirim.
e
Bosna’dda yaşanann olaylar neticesindee bazı Müslüman
M
kimseler
k
bburaya gellmiş ve
savaşmıışlardır; anccak Hunting
gton, bu savvaşı akrabaa ülke sendrromu şeklinnde yansıtm
mıştır. Bu
bir vehhimdir. Hiçbbir Müslümaan süvari, att sırtında Bo
osna’yı kurttarmaya gitm
tmemiştir.
v Saddam
m’a göre bir medeniy
yetler çatışm
ması idi. Halbuki;
H
Körfez savaşı, Huuntington ve
m’a karşı yaapılan müdahale gücüünde Suudi, Türk ve Suriyeliler
S
dde bulunmakta idi.
Saddam
Ayrıca Irak, Hıristtiyan bir dışişleri
d
bakkanına da (Tarık Aziz) sahiptir. Bu savaş sırasında
s
Mısır’daa el-ezher şeyhi Celilü’l-hak, Sadddam’ı bir zaalim olarak ilan etmiştiir.
muştur. Banaa göre meddeniyetler çatışması
ç
Sonuç oolarak Hunntington, olaayları abarttarak sunm
falan olm
mayacaktır.
Robert Bartley, Batı
B Kendisine Güvenm
melidir
Sadece İslami funddamantalizm
mde değil; kkültürel, etn
nik ve dini değerlere
d
geenelde bir ilgi
i artışı
nı şekilde Dünya
D
bütün
ünleşmesine yönelik
olduğu tartışma göötürmez birr gerçektir. Fakat ayn
olarak dda ciddi tem
mayüller old
duğunu da gözden ırak
k etmemek lazımdır. İlletişim ağlaarı şimdi
Dünyayyı bir baştaan bir başaa sarıyor. Savaşları canlı
c
yayın olarak izlleyebiliyoru
uz. Malî
piyasalaar 24 saat süresince Dünya Ekkonomileriylle bağlantılarını sürdüürebiliyor. Batı ve
Amerikkan kültürü iyi ya da kötü,
k
tüm D
Dünyaya ullaşıyor. Huntington, yyazdığı mak
kalesinde
olayları abartarak sunmaktadır
s
r.
Kishoree Mahbubaani, İnhitatıın Tehlikele
leri, Diğerleerinin Batıyya Öğrettiklleri
Huntinggton, İslam
mi ve Konffüçyen me deniyetler tarafından yöneltilen meydan okumayı
o
tartışmaaktadır. Dünnya Ticarett Merkeziniin bombalan
nmasından beri Ameriikalılar, fazziletli bir
Hıristiyyan medeniyyeti üzerind
de dolaşan karanlık bir
b güç olarak algılannan İslam hakkında
h
Sam
muel Huntingto
on, Medeniyettler Çatışması (Kitap Tanıtımı ve Değerllendirme)
84 Avrupa’ya paranoyyayı massetmeye başl amışlardır. Tuhaf olan
n şudur ki: Müslüman
nlara her
gün zayyıf olduklarıı hatırlatıldııkça, Batı ggiderek artaan bir şekild
de İslam’dan
an korkuyorr. Ne var
ki Battı ile İslaam çatıştığ
ğı zaman kaybeden hep Müsslümanlar oluyor. O kadar
parçalannmışlıktan sonra
s
İslam dünyası tekk bir kuvvett halinde yeek-vücut olm
maktan uzak
ktır.
n’a silah saatışları nasııl Hıristiyan
n-Müslümaan bağlantıy
yı telkin
Amerikka’nın Suuddi Arabistan
etmiyorr ise, Çin’in İran’a silah
h satışları daa öyle değerlendirilmellidir.
Batı, 8000.000.000 nüfusa saahip iken ddiğerleri 4.7
700.000.000
0’luk bir nüüfusa sahip
ptir. Batı
demokrrasilerinde hiçbir
h
şekild
de % 15, % 85’e hükm
medemez. An
ncak Batı’nı
nın Dünya ölçeğinde
ş tam anllamı ile buddur.
yapmayya çalıştığı şey,
Batının
n hali nedirr ?
ABD’niin nüfusu, 1960’dan
1
beeri % 41 arrtarken; şidd
det % 560 oranında,
o
evvlilik dışı doğumlar
d
% 419 oranında, boşanma
b
% 300 oranınnda, evlenm
memiş aileleerde yaşayaanların oran
nı % 350
oranındda artmıştır.. Yani bir çöküş seziilmektedir. Bu durum başka bir toplumda olsa idi
insanlarrın tüyleri ürperirdi.
ü
Oysa
O
Ameriika halkı diğer
d
ülkeleere seyahatiinde mağru
ur olarak
bunlarddan bî-haberrmiş gibi gezmektedir.
n Uygarlıklaar Esnek Ba
atının Surla
arı
Zbignieev Brzesinsski, Çatışan
h
olan maneviyatttan yoksun sekülarizm
m, kendi külltürel yok oluşunun
o
Batı’nınn çoğunda hakim
filizini de içindee taşımaktaadır. İşte bu yüzden
n Amerika’nın süperr güç kon
numunun
dayanakklarının bayyağı zayıf ollduğunu düşşünüyorum..
Uygarlık tarihi boyyunca bütün
n toplumlarr ve bütün dinler taraffından yıkıccı ve bölücü olarak
kabul edilen değerrler, yani seefahat, şidddet, sınırsız ölçüde ken
ndi zevkinee düşkünlük
k, ahlaki
ması ... v.b.. gibi bir çook kötü değ
ğerler, göz alıcı
a
bir şekkilde çocukllarımızın
sınırlarıın bulunmam
önüne sserilmekteddir. Eğer bu
u gerçek bbizi korkutm
muyor ise, Dünya düüzeninin lid
deri olan
ülkenin ruhu, onarıılması müm
mkün olmayaacak ölçüdee tahrip olm
muş demektirr.
Maneviyatın Dünyya çapındak
ki buhranınnın üstesind
den gelebillmek için hhayatımızı yeniden
dengeyee sokmaya ihtiyacımız
i
var. Hayattın manevi boyutunun
b
da
d maddi booyutu kadar önemli
olduğunnu kabul etm
menin zamaanı gelmiştirr.
James K
Kurth, Ulu
uslararası Politika
P
- Assıl Çatışma
a
Amerikka, Japonyaa ve Avrup
pa devletleeri arasındaaki çatışmaaların ana ekseni baana göre
ekonom
miktir. Kimilleri SSCB’n
nin yıkılma sı ile birliktte Soğuk Saavaş Dönem
minin bittiğ
ğini iddia
etmekteedirler. Bazııları bu görrüşe katılmaayıp sadece tarafların değiştiğini
d
iileri sürmek
ktedirler.
Buradakki taraflar Amerika
A
ve Çin’dir.
E
Eurasian Academy of Sciences
S
Sociaal Sciences Jou
ournal
2015, Voolume:2
85
Huntinggton’a gööre ABD–A
Avrupa çattışması; AB
BD–Japony
ya çatışmassı kadar uzlaşmaz
u
değildirr. Çünkü ABD
A
ve Avrrupa kültürrleri bir nok
ktada uzlaşabilir; ancaak bu durum
m Japon
medeniyyetinde müümkün değilldir.
maya en yak
kın devlet İrran’dır. Fak
kat çeşitli
Bu gün İslam medeeniyeti için bir çekirdekk devlet olm
sebeplerrle diğer İsllam dünyasından tecritt edilmiş du
urumdadır. Aslında
A
İrann’ın çekirdeek devlet
olması imkansızdırr. Diğer po
otansiyel lidderler yani:: Türkiye, Mısır,
M
Pakiistan ve En
ndonezya
birbirlerrinden öylee farklıdırlarr ki hiçbirinnin birbirleri ile birlikttelik kurmaa gibi bir du
urumları
yoktur. Bu demektiir ki İslam ile Batı hiççbir zaman karşı karşıyya gelemez.. Bunun yerrine Batı
toplumlları ve İslam
mî guruplarr arasında tterörist eylemler, sınırr çatışmalarrı ve etnik savaşlar
daha muuhtemel olaacaktır.
Konfüçyyen medenniyetine gellince, Konffüçyen med
deniyetinin çekirdek ddevleti Çin
n’dir. Bu
medeniyyetle Batı medeniyeti
m
arasındaki çatışma, geerçekte Çin ve diğer baazı ülkeler arasında
bir çatışma şeklinni alacaktır. Bu demekktir ki; Çin
n devletine olan şeyleer bir medeeniyetler
çatışmasının yönleendirilmesi ve ayarlanm
masında dö
önüm noktaası olacaktırr. Gerçekte Batı ve
Konfüçyyen medeniiyetleri arassında bir m
medeniyetlerr çatışması olabilir; fakkat yakın gelecekte
g
Çin’in kendi içindde komünisst geçmişi ile Konfüççyen geleceeği arasındaa bir çatışm
ma vuku
bulacakktır. Bu iç çatışmanıın doğası, geniş çap
pta dışarıdaakinin doğaasını ve zamanını
z
şekillenndirecektir. Bize
B göre asıl
a çatışmaa Batı ve diiğerleri arasında değill de Batı vee Batının
kendi iççerisinde meeydana geleecektir.
Ahmet, Medya
Me
Moğollları Bağdaat Kapısında
a
Ekber A
1990’lı yıllar dünyanın ikiye ayrıldığı
a
yılllar olmuşturr: 1- Patlayan Uygarlıklar
22- Çöken Uygarlıklar
U
Patlayann Uygarlıklar, bugün için Batı medeniyetii mensuplarrıdır. Bu m
medeniyete mensup
olanlar medya saayesinde kü
ültürlerini ddünyanın her
h yanına yayma yoolunu tutm
muşlardır.
Gelenekksel uygarllıklar buna bazı olayllarda diren
necek; bazı olaylarda uzlaşacak ve bazı
olaylardda da değişeecektir. Biir tek İslam
m, kendi yolunda ilerley
yecektir. Biir tek İslam
m, Dünya
sahnesinne potansiyyel bir altern
natif rolle biirlikte globaal bir perspeektif sunmaaktadır. Bu durumda
d
İslamın Batıyla ihtiilaf halinde olması kaççınılmaz bir sonuç olaraak gözüküyoor.
madığını Amerikan
A
medyası
m
yyaptı; Pen
ntagonun
Amerikaa’nın poliitik gücünün yapam
yapamaadığını Holly
lywood yapttı.
Müslüm
manlar soruyyor: Batı meedyası kom
münizmin yeenilmesine yardımcı
y
oldduktan sonrra, şimdi
kimi heddef seçecekk ? Bunu tah
hmin etmekk hiç de zor değil. Tabi ki İslamı.
Sam
muel Huntingto
on, Medeniyettler Çatışması (Kitap Tanıtımı ve Değerllendirme)
86 Pierre S
Sane, İnsan
n Hakları ve
v Kültürlerr Çatışması
Bazı üllkelerin zennginliği daaha yoksul ülkelere politikalar
p
dikte
d
ettirm
me yetkisin
ni onlara
vermez.. Bu gün Batı
B medeniy
yetinin açm
mazlarından
n birisi belk
ki de en öneemli açmazzı budur.
Batı bu durumu, yaa kabul etmek istemiyoor ya da ben
n güçlüyüm böyle olacaak diyor. Baatı ikinci
şıkkı terrcih etmeklee kendi sonu
unu da hazıırlıyor.
Giandoomenico Pıccco, Düşma
ansız Barış Olabilir Mi?
Mi
Terörizm
m, hoşgörüssüzlüğün caanice ortayaa çıkışıdır. Hoşgörüsüz
H
lüğe verilenn taviz, insaanlık için
her zam
man çok kötüü sonuçlar doğurmuştu
d
ur. Hoşgörüsüzlüğün caanice tezahüürüne, hızlaa, sebatla
ve kararrlılıkla karşılık vermek
k gerekir. A
Ama etkili vee güvenilir olabilmek iiçin tutarlılıık şarttır.
Başka bbir değişle nerede
n
karşşılaşır isek karşılaşalım
m, hoşgörüssüzlükle karrarlılık ve cesaretle
c
mücadeele edelim. Terörizme ve hoşgörrüsüzlüğün her biçimiine hızla vve kararlılık
kla tepki
gösterm
meyi başaram
mazsak bu bize
b çok pahhalıya mal olacak;
o
savaaşa bile yol açabilecekttir.
Marian
no Aguirre,, 21. Y.Y. Medeniyet
M
Saavaşlarının
n Yüzyılı Ola
arak Anılaccak
Londra kraliyeti uluslararası
u
ilişkiler ennstitüsünün
n yayınladığ
ğı bir rapor
ora göre İsllam, her
zaman B
Batının enddişelendiği bir
b konu olm
muştur. Arttık Batının içine girmeeye başlamıştır. Son
dönemleerde Batı Avrupa’nın
A
bazı fakir m
mahallelerinde çok sayıda Müslüüman yaşam
maktadır.
Artık İsslam, Batıdda kültürel gerçekliğin
g
bir parçasıı olmuştur. Bu eski düüşman Batı Avrupa
kapılarından içeri sızmıştır.
s
1990 yyılında Kuvveyt’in Irak
k tarafındaan işgali, Bağdat’ın
B
nükleer
n
çallışmalarının
n ortaya
çıkmasıı: Arapların Batıyı tehd
dit eden imaj
ajını iyice peekiştirmiştirr.
NATO’nun yayım
mladığı son raporlardann bir tanesinde üye ülkelerin, raddikal dinî grupların
g
yı İslamı biir tehdit olarrak gördüklleri bildirilm
miştir5.
düşmannca saldırılarrından dolay
Muham
mmed Arku
un, Batı - İsslam Kavgaasının İçyüzzü: Korku ve
v Kördöğüşşü
1960’lı yıllarda ceereyan eden
n Arap-İsraail çatışmalarında Batıının üstlenddiği rol; sö
ömürücü,
materyaalist ve hükm
medici imajjını pekiştirrmiştir. Batıının uygulaadığı siyasett, fundaman
ntalist ve
dinci ggruplar tarafından tanrrı tanımazlıık, ahlaksızzlık, küstah
hlık olarakk değerlend
dirilmeye
başlanm
mıştır. Buraddan harekettle Batı, tüm
m olumsuz unsurları
u
haarmanlayan ideolojik bir
b anlam
kazanm
mıştır. Aynı şekilde
ş
de Batıda,
B
İslam
m böyle görrülmeye başşlanmıştır.
k
uyguladığğı çifte standardı Müslümanlar
M
r bir türlü
ü kabul
Batının,, Bosna konusunda
edemem
mektedirler ve şu soruy
yu sormaktaadırlar: Mü
üslümanlar Belgrat’ta
B
aaynı şeylerii yapmış
olsa idi,, yine Batı sessizliğini
s
koruyacak m
mıydı ? Bu sorunun cevabı kesinliikle hayırdır.
5
Avrasya S
Stratejik Araştırm
malar Dergisi, NA
ATO, Haziran 20000
E
Eurasian Academy of Sciences
S
Sociaal Sciences Jou
ournal
2015, Voolume:2
87
Abdurrrahman Mü
ünif, Bir Uygarlığa
Uy
Kaarşı Savaş
İnsanlarr, yeni dünnya düzenin
nin; temel iinsan hak ve
v özgürlük
kleri çerçevvesinde gellişmesini
istiyorlaar. Peki buggün yaşanan
nlar böyle m
mi ?
A
köttü ve gelişm
memiş yöneeticilere verdiği destek ile insanlarrın haklı
Batı, özzelikle de Amerika
ve meşrru taleplerinni görmezd
den gelmesii bakımındaan masumiy
yetten uzakktır. Batının
n amacı;
silahlarıını satabileccekleri ve deeneyebileceekleri sıkınttılı bölgeler oluşturmakktır.
Kültürüün yerine medya,
m
uygarlığın yeerine tekno
oloji, insan
nın yerine makineyi koymak
imkansıızdır. Körfez savaşı iki şeyi kanıtlaamıştır:
1- Tüm
m gücüne yeteneklerine ve yaygınlıığına rağmeen medya, kültürün
k
yerrine geçemeez.
2- Sansüürle destekllenmiş med
dya, belki bbelli bir zam
man için gerrçekleri sakklamaya yarrayabilir;
fakat buu devasa ayygıtlar da biir şeyler köötü gittiğind
de kendisinii yaratanlaraa karşı işlem
meye de
başlayabbilir.
ol için değild
dir. Petrol, listenin başşında yer
Amerikka’nın, körfeeze müdahaale etmesi saadece petro
alır. Am
merikalılar iççin petrol, iki şey demeektir.
1- Kâr
22- İnsanların geleceğin
ni kontrol ettme gücü.
Dünya düzenin belirlenmesin
nde petrol çok önem
mli bir yeree sahiptir. Dünya üzzerindeki
ç
Amerika
A
tarrafından şirk
ketler vasıtaasıyla kontrrol edilmektte ayrıca
petrollerin büyük çoğunluğu
Amerikka; petrol üreten ülkelerre silah sataarak ekonom
misini güçleendirmekteddir. ABD, artık
a
yeni
dünya ddüzenini dayyatacak durrumdadır; anncak yavaş yavaş rekab
betler de güün yüzüne çıkmaya
başlamııştır.
George Orwell’in 1984 romaanında geçeen şeyler bugün
b
birer birer yaşaanmaktadır. Bunlar:
beyin yııkama, insan belleğine yeniden şekkil verilmessi, ideal insaanın yaratılm
ması... v.s.
Binnaz Toprak, Huntington
H
Batının Ön
nyargılarınıı Yansıtıyorr
Huntinggton, Batının Bosna olaylarındak
o
ki kayıtsızllığını uygarrlıklar çatışşması çerçeevesinde
değerlenndirmektediir. Müslüm
man ülkeleriin, Batıyı çifte standaart kullanm
makla suçlaamalarını
politik gerçekliğe aykırı bulm
maktadır. H
Huntington’’a göre, çarpışan
ç
uyygarlıkların dünyası
kaçınılm
maz olarak çifte stand
dartlar dünyyasıdır. Oyssa dış politiikada çifte standart ku
ullanımı,
6
Huntinggton’ın iddiaasının aksin
ne ekonomikk ve politik
k çıkarlarla bağlantılı
b
ollmuştur .
6
www. ntvvmsnbc.com/dünyya/ortadoğu
Sam
muel Huntingto
on, Medeniyettler Çatışması (Kitap Tanıtımı ve Değerllendirme)
88 Yine H
Huntingtan’ıın Azerbay
ycan–Ermennistan çatışşmasındaki değerlendiirmesi de eksiktir.
Çünkü burası bir uygarlıklar çatışması yeri değil sadece SSC
CB dönemiinde sorunlu
u olarak
bırakılaan yerin SSC
CB’nin dağıılması ile dee yeniden gü
ündeme gellmesi mesellesidir.
ördüğü gibbi medeniiyetler çatışması yolluna doğru değil
Bugün, Huntingtoon’ın öngö
medeniyyetlerin küültür ortaklıığına doğruu yol alınm
maktadır. Bugün
B
Doğğu ve Batı yoktur.
Gelecekkte bir ayrım
m olacaksa bu Doğu vve Batı şekllinde değil global ekonnomik yapıyya uyum
sağlayaanlar ve diğerleri arasın
nda olacaktıır.
m Kiras, Taarihin Sonu
unu İslam G
Geciktiriyorr
İbrahim
Fukuyam
ma, SSCB’’nin yıkılışıı ile tarihinn sonunu getirmiş;
g
an
ncak Bosna’’da yaşanan
nlar onu
yalanlam
mıştır. Bu savaş,
s
İslam
mın dünya ssistemine karşı
k
bir alternatif oluşşturabilme gücünün
olduğunnu göstermiiştir. bunun üzerine Fuk
ukuyama’nın
n arkadaşı Huntington,
H
, bir makalee kaleme
alarak Medeniyetller Çatışması Mı diiye sormuşş ve kendiince cevabbın evet olduğunu
o
söylemiiştir.
Bu makkaleler Batı medeniyetiinin çöküş ssinyallerini veriyor. Kısa vadede bbir İslam birrlikteliği
gözükm
memekle birllikte Batı medeniyetini
m
in tek altern
natifi İslam’dır.
Mustaffa Özcan, Meş’um
M
Teo
ori
Edwardd Said’e görre İslam dü
ünyasına kaarşı başlatılm
mak istenen
n soğuk savvaş stratejisinde en
büyük ppay Bernarrd Lewis’e aittir. Asllında medeeniyetler çaatışması tezzi de Yahu
udi asıllı
Türkoloog, yere göğe
g
sığdırramadığımızz Bernard Lewis’e aittir. Hem
m Lewis hem de
Huntinggton, Batı medeniyetin
m
nin dünyadaa hakim olm
masını isterrler. Ayrıcaa Huntingto
on, böyle
bir makkaleyi kalem
me almakla sömürgecili
s
iğe yeşil ışık
k yakmıştır..
p Sayın, Battı Modernizzmi-İslam F
Fundamanttalizmi
Zeynep
Modernnizmin ilginnç yanı evren
nsel bir ideaal olarak eg
gemenliğini ilan edebilm
lmek için sü
ürekli bir
ötekine ihtiyaç duuymasıdır. Çünkü kenndini gerçeekten evrensel olarak gerçekleştiirebilirse
ktır. Nitekim
m düşman ötekinden
ö
mahrum
m
kalldığı anda içerisinin
aslında kendini yıkkmış olacak
kimliği bütün anlam
mını yitirecektir.
n dağılmassına kadar sadece
Batı iççin İslami tehdit aslında yenii değildir. SSCB’nin
unutulm
muştur. Müsslüman ülkeeler her ne zaman biraaz kendini toplamaya
t
bbaşlasa Battı onları,
kendinee düşman saymıştır. Avrupa’nıın göbeğin
nde yaşanan
n Bosna ddramı, Av
vrupa’nın
hoşgörüüsüzlüğününn en bariz örneğini serggilemektediir.
Yasin A
Akay, Eskatolojinin So
onundan Ça
Çatışmanın Devamına
D
Körfez savaşındann sonra, herrkesin dilinddeki yeni dünya
d
düzen
ninin çatısı akademik çevreler
tarafınddan oluşturuulmuştur. Çok
Ç
geçmeeden Ameriika hormon
nlu Japon Francis Fu
ukuyama
E
Eurasian Academy of Sciences
S
Sociaal Sciences Jou
ournal
2015, Voolume:2
89
tarihin sonunu gettirerek her tarafa eskaatolojiyi serdetmiştir.
s
. Bu eskatoolojinin farrkı, artık
bizzat ttarihin sonuunda yaşam
makta olduğğumuzu idd
dia ediyor olmasıydı.
o
Fukuyama’’ya göre
bizzat ccennetin içinnde idik. Veeriler çok saağlam görün
nüyordu. İnsanların hallihazırda yaaşamakta
olduğu çatışmaların hepsi son
n dalgalanm
malardan ibaaretti. Bunların hiç birrinin önümü
üze yeni
bir alteernatif ve tarihsel seçenek ççıkarma im
mkanı yok
ktu. Zaten görünürdee İslam
fundam
mantalizminin sesi gür çıkmakta idi. Ama onun
o
da alternatif sunnma imkan
nı yoktu.
Siyasal İslamın kaalesi sayılab
bilecek olan
an İran’da üretim,
ü
tükeetim ve finnans modelleri ileri
kapitalisst dünyaya bir alternattif oluşturm
muyor; aksin
ne bu düny
yaya eklemllenecek bir mahiyet
arz ediyyordu. Son kertede geeçici olan ggerginliklerr hesaba kaatılmazsa oonlar da Co
oco-Cola
içiyorlaar; Sony marka
m
elektrronik ürünller kullanıy
yorlardı. Anlaşılan
A
teelaşlanacak bir şey
yoktur.
Sonuç
11 Eylüül 2001 salldırısı ile başlayan
b
sürreç, dünya dengelerinde pek çokk bilinenin yeniden
gözden geçirilmesii sürecini başlatmıştır
b
. Bu süreç daha çok batının
b
İslaam’ı ötekileeştirmesi
sürecinii de pekiştirrmiştir. Bu ötekileştirm
me sürecind
de Huntingto
on, İslamafo
fobinin tarafftarlığını
yaparakk geçmişte Haçlı Seeferleri olaarak isimleendirilen olayların
o
çaağdaş verssiyonunu
kurgulaamıştır. Yallnız bu ku
urgunun kiimi devletller ve straatejistler taarafından dünyanın
d
maya çalışılm
ması, zaman
n zaman
geleceğine yön verrmek amacına matuf oolmak üzeree kullanılm
n’ın tezininn ne denli ciddiye
yaşanann olaylardaa çalışmayaa dönük reeferanslar, Huntington
alındığının da gösteergesidir.
Huntinggton’a göre batı ve diğ
ğerleri arasınnda yaşanaccak olan sorunlar üçünncü dünya savaşının
s
da başllangıcını teeşkil edecek
ktir. Bu saavaşın yaşanmasını medeniyetler arası fark
klılıklara,
gelişen iletişim tekknolojilerin
ne, yaşanan siyasi, sossyal ve eko
onomik olayylara bağlay
yan; söz
yetçilikten ziyade din
n bağlarını güçlendirddiği tezini savunan
konusu dönemin etnik milliy
daki hakim
m konumunnu tahkim etmeye
Huntinggton’ın kurrgusu, batıının dünyaa siyasasınd
yarayaccak bir tez olarak
o
değerrlendirilmellidir. Son ollarak Huntington’ın kuurgusundakii üçüncü
dünya ssavaşının batı ve ötekiler arasındda yaşanacaağı varsayım
mı üzerine inşa ettiği yapının,
batının üstünlüğünnün peşin kaabulüne dayyandığı da göz önündee tutulması gereken ön
nemli bir
husustuur.
RE
EFERENC
CES

Samuel Huuntington, Medeniyetle
M
er Çatışmassı, Derleyen
n: Murat Y
Yılmaz, Vadi Yay.,
A
Ankara 19997)