büyük ünlü uyumu

Ad: ............................................
Soyad: ............................................
S›n›f/Nu.: ............... / ....................
OKUMA
ANLAMA
ANLATIM
Aşağıdaki şiiri 2 defa okuyunuz. Soruları cevaplayınız.
ÇOCUKLAR KARDEŞ OLDU MU
Daha bir ballanır uyku,
Çocuklar kardeş oldu mu.
Barışır artık kurt, kuzu,
Çocuklar kardeş oldu mu.
Düşler denizine doğru,
Mutluluk, bir yelken açar.
Her yürek bir altın pınar,
Çocuklar kardeş oldu mu.
Daha bir ışıldar akarsu,
Çocuklar kardeş oldu mu.
Kucaklaşır batıya doğru,
Çocuklar kardeş oldu mu.
Ne açlık kalır, ne korku,
Korudaki fidanlar gibi,
Sevip sevip birbirini
Çocuklar kardeş oldu mu.
Tahsin SARAÇ
1 Çocuklar kardeş olunca kimler barışır?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
2 Düşler denizine doğru yelken açan nedir?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
3 Akarsu nereye doğru akar?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
4 Şiirin ana duygusu nedir?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
5
ALFABETİK SIRALAMA - HARF - SÖZCÜK
Aşağıdaki kutulara alfabemizi yazınız. Sesli harflerin evini sarı; sessiz harflerin evini
kırmızı renge boyayınız.
Aşağıdaki harflerden önce ve sonra gelen harfleri yazınız.
l
c
m
k
r
e
b
s
f
o
h
n
Aşağıdaki sözcükleri hecelerine ayırarak yan taraftaki kutucuğa yazınız.
SÖZCÜK
HECELERİ
SÖZCÜK
çiçeklik
ilköğretim
şekerleme
sırtlamak
ayakkabıcı
ayarlamak
Türkçe
baterist
HECELERİ
Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1 Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde ünlülerin tamamı incedir?
A. üreteç
B. kaplumbağa
C. koyunlar
D. kaplıcalar
2 Öğretmeni Ali’ye “Hangi arkadaşının ismindeki ünlülerin hepsi kalın ünlüdür?”
sorusunu soruyor. Ali, aşağıdakilerden
hangisini söylerse soruyu doğru cevaplamış olur?
A. Mehtap
B. Batuhan
C. Emre
D. Nilay
3 Aşağıdaki öğrenciler adlarının alfabetik
sırasına göre sıralara oturacaklardır.
Buna göre en ön sırada kim oturur?
A.
B.
Adnan
Adem
C.
Ayla
6
D.
Aliye
Ad: ............................................
Soyad: ............................................
S›n›f/Nu.: ............... / ....................
OKUMA
ANLAMA
ANLATIM
Aşağıdaki metni 2 defa okuyunuz. Soruları cevaplayınız.
ÇOCUK KALBİ
Bütün bir yaz tatilini geçirdiğim ormanları ve dağları düşününce okul bana küçük ve
sıkıntılı bir yer gibi görünüyordu. Üçüncü sınıftaki öğretmenimden ayrıldığıma da üzülüyordum. O ne kadar iyi kalpliydi. Hep bizimle birlikte gülümserdi. Boyu kısa olduğundan
bize bir arkadaşımız gibi gelirdi. Kahverengiye çalan saçlarıyla artık onu göremeyeceğimi düşünmek bana dokunuyordu.
Yeni öğretmenimiz iri yarı... Alnının ortasında derin bir kırışıklık ve kır saçları var,
sesi de kalın. Kalbimizden geçenleri okuyacakmış gibi durmadan gözünü bize dikiyor,
hiç gülmeyerek bakıyor.
İçimden kendi kendime söyleniyor ve “Daha birinci gün...” diyordum. Tatile daha
dokuz ay var. Önümüzde ne kadar çok sınavlar, uzun çalışmalar ve yoğunluklar bulunuyor. Artık okulda her zaman güleç yüzlü, neşe kaynağı iyi kalpli öğretmenim yok ki...
Yeni öğretmenimiz hepimizi ayrı ayrı gözden geçirdi. Yazı yazdırırken sıralar arasında
gezinmeye başladı. Yüzü kızarmış ve küçük kabarcıklarla kaplanmış bir çocuğu görünce yazma işini kesti. Çocuğu elleri arasına alıp ateşini yoklayarak ona nesi olduğunu
soruyordu ki bir çocuk sıranın üzerine çıkarak arkasından soytarılık yapmaya başladı.
Öğretmen hızla geri döndüğünde çocuk hemen yerine oturmuş, başını önüne eğmişti. Öğretmen, elini başına koydu: “Bir daha yapmayınız!” dedi ve bununla yetindi. Yerine
dönüp yazı dersini kaldığı yerden sürdürdü.
Edmondo De Amicis
(Edmond dö Amisi)
Çocuk Kalbi
1 Çocuk, yaz tatilini nerede geçiriyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
2 Çocuk, kimden ayrılıyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
3 Çocuk yeni öğretmenini nasıl tanıtıyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
4 Çocuk, eski öğretmenini niçin özlüyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
5 Öğretmen yazma işini neden kesiyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
6 Öğretmen, soytarılık yapan çocuğu görünce ne yapıyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
7
ALFABETİK SIRALAMA
Aşağıdaki sözcüklerin sıralanışına dikkat ediniz.
matara maymun makara
makara
maymun
matara
Sözcüklerin ilk iki harfi aynı olduğundan sözlük sıralaması
üçüncü harf dikkate alınarak yapılır.
Aşağıdaki sözcükleri sözlük sırasına göre sıralayınız.
1
2
3
4
5
gitar
gemi
penguen
bilgisayar
zımba
zaman
mert
makina
mektup
kalem
6
7
8
9
10
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri, uygun sözcüklerle tamamlayınız.
dil
_Dillerin kurallarını inceleyen bilim dalına ...................... denir.
_ İnsanlar arasında anlaşma sağlayan her türlü ses ve işaret-
alfa
be
lere ...................... denir.
_ Türkçe ...................... dilleri ailesindendir.
ses
Ural Altay
_ Türkçe ...................... bir dildir.
hece
_ Türkçede ...................... ses vardır.
_ Harflerin düzenli bir biçimde sıralanmış şekline ......................
denir.
eklemeli
dilbi
lgisi
_ Ünlü harfler tek başlarına ...................... olabilirler.
_ Bir dilin en küçük parçası ......................’tir.
yirmi dokuz
Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1 Aşağıdaki sözcüklerden hangisi sözlükte diğerlerinden önce gelir?
A. resim
B. resmen
C. resmi
D. resmiyet
3 Aşağıdakilerden hangisi sözlükte diğerlerinden sonra yer alır?
A. çiçek
B. çiğdem
C. çipura
D. çim
2 Hangi seçenekteki sözcüklerin sözlük
sıralaması doğrudur?
A. pastırma-patates-portakal-pilav
B. patates-portakal-pilav-pastırma
C. pilav-portakal-patates-pastırma
D. pastırma-patates-pilav-portakal
4 Hangi seçenekteki sözcüklerin sözlük
sırası doğrudur?
A. sefer-sepet-sevgi-seyir
B. sepet-sefer-seyir-sevgi
C. sefer-sevgi-seyir-sepet
D. sefer-sepet-seyir-sevgi
8
Ad: ............................................
Soyad: ............................................
S›n›f/Nu.: ............... / ....................
OKUMA
ANLAMA
ANLATIM
Aşağıdaki metni 2 defa okuyunuz. Soruları cevaplayınız.
KANARYAM
Babam, bir gün eve geldiğinde arkasında
bir şey saklıyordu.
— Bil bakalım, sana ne aldım, dedi.
— Saat mi aldın babacığım, diye bağırdım
heyecanla.
— Bilemedin, dedi.
Arkasına sakladığı kafesi gösterdi. İçinde
sapsarı bir kanarya vardı.
Kafesi aldım, evin en güzel köşesine yerleştirdim. Her şeyi unutup izlemeye başladım.
Ancak bir derdim vardı: Kanaryam ötmüyordu.
Günler sonra kanaryam öttü. Ötmediği günler kaygılanmış, dilsiz bir kuş sanmıştım. Artık döne döne ötüyordu. Dünyanın en güzel
şarkıları çınlayıp duruyordu evimizde.
Okuldan gelir gelmez yanına koşuyordum. Bir ad buldum ona: Sarı Kız. Okul yorgunluğumu gidermek için mi güzel ötüyordu? O, ötmeye başlayınca kırların, ağaçların,
suların sesi evimize doluyor. Çenemi iki elimin arasına alıp Sarı Kız’ı dinliyorum. Onu
dinlerken bulutların üstünde koşuyorum. Ayaklarım yere değmiyor. Evde miyim, sonsuz
bir boşlukta mı? Benimle birlikte evimiz kırlara doğru uçuyor.
Mehmet GÜLER
Uçurtmam Bulutlardan Yüce
1 Çocuğun babası, kafesi nerede saklıyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
2 Çocuk kanaryayı görünce ne yapıyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
3 Kanarya ne zaman ötmeye başlıyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
4 Çocuk, kanaryanın ötmediği günlerde niçin kaygılanıyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
5 Kanarya ötmeye başlayınca çocuk kendisini nasıl hissediyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
9
BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU
Aşağıdaki sözcüklerin büyük ünlü uyumuna uygun olup olmadığını tablodaki ilgili bölümde (x) işareti ile işaretleyiniz.
Ünlüler
Sözcükler
Hepsi Kalın
Ünlü
Hepsi İnce
Ünlü
Ünlü Uyumuna
Karışık
Uygun
Uygun değil
bisiklet
masa
a-a
8
telefon
bağlama
keman
piyano
i-a-o
8
asansör
çerçeve
e-e-e
8
otobüs
Türkçe
Aşağıdaki cümlelerde büyük ünlü uyumuna uymayan sözcüklerin altını çiziniz. Büyük
ünlü uyumuna uyan sözcüklerin tavuğunu kırmızıya, uymayanlarınkini mavi renge boyayınız.
Sabahleyin
öter horoz.
Haylaz Ali,
kümese girdi.
Gıt gıt gıdak,
diye öter.
Sessiz olun
tavuklar.
Kimse almaz
civcivleri.
Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinde büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükleri kutuya
yazınız.
Mavi topum patlamıştı. O anda limon
ağacına bir kelebek kondu. İşte hikâyem tam
burada başladı. Gökyüzünden ayıramadım
gözlerimi. Taa ki yanıma siyah kedi gelene
kadar. Hemen sandalyenin üzerine çıktım.
Annemi çağırdım.
A. Dirhem Demirci
10
1
2
3
4
5
6
Ad: ............................................
Soyad: ............................................
S›n›f/Nu.: ............... / ....................
OKUMA
ANLAMA
ANLATIM
Aşağıdaki metni 2 defa okuyunuz. Soruları cevaplayınız.
YAVRU KURT
Gri yavru kurt, yaşamının ilk dört haftasını daha çok uyuyarak geçirdi. Gözleri uzun
süre açılmadı ama açıldığında kardeşlerinden çok daha keskin
görüyordu. Bir aylık olunca uyku süresini azaltıp içgüdüleriyle yaşadığı ortamı tanımaya başladı.
Gri yavru kurt erkekti. Her hâliyle kardeşlerinden farklı görünüyordu. Duruşuyla, bakışıyla,
davranışıyla diğer yavrulardan üstün özelliklere sahip olduğu açıkça belli oluyordu.
Sevginin, güvenliğin, beslenmenin kaynağı
olan annesini koklayıp dokunarak tanımıştı.
Anne sütünden kesildiğinde eti tanıdı. Babası
Tek Göz’ün getirdiği eti büyük bir iştahla yiyordu.
Baba Tek Göz, yavrularına ve eşine et sağlayabilmek amacıyla sık sık ava çıkıyordu. Yakaladığı bir
tavşan ya da sincapla mağaraya döndüğünde yavrular bayram
ediyordu. Avsız döndüğünde ise ağlayıp inleyerek sızlanıyordu.
Son zamanlarda baba kurdun av bulması olanaksız oldu; çünkü kıtlık zamanıydı.
Tek Göz perişan durumdaydı. İçgüdüleri sayesinde, yavrularını beslemesi gerektiğini
bilmesine karşın yapabileceği fazla bir şey yoktu. Yavrularının çoğu açlığa dayanamayarak ölmüştü. Yalnızca Gri yavru kurt ile bir dişi kardeşi hayatta kalmıştı.
Tek Göz, bir gün avlanmaya çıktı; ne yazık ki bir daha geri dönmedi. Bunun üzerine
yiyecek bulma sorumluluğu tamamen anneye yüklendi. Anne kurt, sağ kalan iki yavrusunu ayakta tutabilmek için yoğun bir savaşa girişti.
Gri yavru kurt, bu arada açlık komasıyla da tanıştı. Tam ölmek üzere olduğunu hissettiği günlerde annesinin getirdiği bir parça etle kendine geliyordu.
Jack LONDON
(Beyaz Diş)
1 Gri yavru kurt yaşamının ilk dört haftasını nasıl geçiriyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
2 Gri yavru kurdu kardeşlerinden ayıran özellik nedir?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
3 Gri yavru kurt eti ne zaman tanıyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
11
4 Gri yavru kurdun babası kimdir?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
5 Baba kurdun av bulması neden olanaksız hâle geliyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
6 Tek Göz, nereye gidince bir daha dönemiyor?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU
Aşağıdaki sözcüklerden, büyük ünlü uyumu kuralına aykırı olanları bularak işaretleyiniz.
incecik
klavye
tuzluk
sabahleyin
aslan
yurt
trafik
yazarken
yeşilimtrak
hanımeli
sırt
Aşağıdaki resimlere uygun birer cümle kurunuz. Cümleyi oluşturan sözcüklerdeki sesli
harflerin kalınlık-incelik uyumuna uymasına dikkat ediniz.
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1 Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin ünlüleri kalınlık incelik uyumuna uymaz?
A. kamyon
B. bisiklet
C. otobüs
D. araba
2 “Zaman, tarihin derinliklerinde saklıdır.”
cümlesinde büyük ünlü uyumuna uymayan kaç sözcük vardır?
A. I
B. II
C. III
D. IV
3 Barışıyla, savaşıyla
Küçüğüyle, büyüğüyle
Kentlisiyle, köylüsüyle
Dünya bizim evimiz
Nurcan YARIMEL
Yukarıdaki şiirde büyük ünlü uyumu kuralına uymayan kelime hangi mısrada
vardır?
A. I
B. II
C. III
D. IV
12