(1) – Tram

MATBAACILIK
Basılması istenen bir materyale ilişkin yazılı ve görsel materyallerin belirli sanatsal özellikler gözetilerek
bir araya getirilip düzenlenmesi, baskıya hazırlanması ve çoğaltılması işlemlerinin tümüne matbaacılık denir.
Matbaacılık 1440 yılında Gutenberg tarafından icat edilmiştir. Diğer adı basımevi olan matbaalar, çeşitli baskı
tekniklerini kullanarak gazete, kitap, dergi, broşür, ambalaj gibi her türlü basılı materyalini üretmek ve
çoğaltmak görevini üstlenmiş kuruluşlardır. Matbaalar hizmet götürdükleri sektörlerin talepleri doğrultusunda,
başta kağıt – karton sanayinin ürünleri olmak üzere, plastik, teneke, kumaş gibi ürünler üzerine baskı yaparlar.
567 yıldır süregelen bu meslek dalı, son yıllarda büyük gelişmeler göstermiştir. Matbaacılık baskı öncesi, baskı
ve baskı sonrası olarak 3’e ayrılır:
1. BASKI ÖNCESİ
2. BASKI
3. BASKI SONRASI
1.a. Tasarım
2.a. Ofset Baskı
3.a. UV lak
1.b. Mizanpaj
2.b. Tipo Baskı
3.b. Selofan
1.c. Grafik Tasarım
2.c. Flekso Baskı
3.c. Kırma – Katlama
1.d. Foto – Logo – Amblem
2.d. Tifdruk Baskı
3.d. Cilt
1.e. Dizgi
2.e. Serigrafi Baskı
3.e. Kesim
1.f. Reprodüksiyon
3.f. Yapıştırma
1.g. Tarama (Scanner)
3.g. Paketleme
1.h. Montaj – Kalıp
ORJİNAL
Basılması gereken bir işin tasarlanıp baskıya hazır hale getirilmiş haline orjinal denir. Basılmak için
hazırlanan işin ilk halidir. Basılanlar onun kopyasıdır. Orjinaller siyah-beyaz ve renkli, yarımton ve tire,
transparan ve opak olarak gruplara ayrılırlar.
1. Siyah – Beyaz Orjinaller
1.1. Yarımton Orjinaller
1.1.1. Transparan Orjinaller
1.1.2. Opak Orjinaller
1.2. Tire Orjinaller
1.2.1. Transparan Orjinaller
1.2.2. Opak Orjinaller
2. Renkli Orjinaller
2.1. Yarımton Orjinaller
2.1.1. Transparan Orjinaller
2.1.2. Opak Orjinaller
2.2. Tire Orjinaller
2.2.1. Transparan Orjinaller
2.2.2. Opak Orjinaller
1
1. SİYAH – BEYAZ ORJİNALLER
İçinde siyah – beyazdan başka renk bulunmayan orjinallere siyah – beyaz orjinaller denir. Genelde bu
tür orjinaller beyaz zemin üzerine siyah yazı veya amblem – logo tarzında olurlar. Yani kağıdımız beyaz,
yaptığımız iş siyahtır. Antetli kağıtlar, bilgisayar çıktısı, fotoğraf, resim vb.
1.1. SİYAH – BEYAZ YARIMTON ORJİNALLER
İçinde siyah ve beyazdan başka siyah ve beyazın ara tonları olan gri tonlarını da barındıran orjinallere
denir. Örneğin, siyah – beyaz resim ve fotoğraflar.
1.2. SİYAH – BEYAZ TİRE ORJİNALLER
Siyah – beyazdan oluşan ve bunun dışında içinde herhangi bir renk ya da herhangi bir gri tonu
bulundurmayan orjinallere denir. Örneğin, bilgisayarda yazılmış düz bir kağıt.
1.1.1. SİYAH – BEYAZ TRANSPARAN ORJİNALLER
İçinde siyah – beyaz ve tonları olan orjinallerdir. Burada taşıyıcı tabaka şeffaf ya da yarı şeffaftır. Yani ışık
geçirgenliği çok yüksektir. Örneğin, basılmak için hazırlanmış bir film çıktısı, asetatlar, aydıngerler.
1.1.2. SİYAH – BEYAZ OPAK ORJİNALLER
İçinde siyah – beyaz ve tonları olan orjinallerdir. Transparan orjinallerden farkı taşıyıcı tabakalarının ışığı
geçirmeyişi yönüyledir. Burada genellikle taşıyıcı tabakalar kağıt, karton gibi materyallerdir. Örneğin,
bilgisayarda hazırlanmış kağıt.
2. RENKLİ ORJİNALLER
İçinde siyah – beyazdan başka renk veya renklerin tonlarını bulunduran orjinallere denir. Örneğin,
hazırlanmış bir davetiye, renkli bir antetli kağıt, dergi sayfası, gazetenin ilk ve son sayfası vb.
2.1. RENKLİ YARIMTON ORJİNALLER
İçinde siyah – beyazdan başka bir veya birkaç renk ve bu renklerin tonlarını da bulunduran orjinallere
denir. Örneğin, renkli fotoğraflar, dia pozitifler, üniversite amblemi ve yazısı vb.
2.2. RENKLİ TİRE ORJİNALLER
İçinde bir ya da birkaç rengin sadece bir tek tonunu bulunduran orjinallere denir. Örneğin, tek renkli
kağıtlar.
2.1.1. RENKLİ TRANSPARAN ORJİNALLER
İçinde bir ya da birkaç renk ya da bu renklerin tonlarını bulunduran, taşıyıcı tabakaları ışık geçiren
orjinallere denir. Örneğin, renkli aydıngerler, bazı renkli filmler, dia pozitif vb.
2.1.2. RENKLİ OPAK ORJİNALLER
İçinde bir ya da birkaç renk ya da bu renklerin tonlarını bulunduran, taşıyıcı tabakaları yansıtıcı tarzda
olan orjinallere denir. Örneğin, beyaz kağıt üzerindeki renkli yazı ve logo vb.
2
TRAM
Bir resmin ya da rengin, baskı makinelerinde basılabilmesi için noktalara ayrılması gerekir. Bu noktalara
tram denir. Tram, çok tonlu materyallerdeki görüntüyü irili ufaklı noktalara ayırır. Tramlar genellikle eliptik, kare
veya çizgi seklinde olur.
Şekil 1. Yarımton resmin tramlanması
Çıplak gözle bakıldığında tramlı bir filmde geçişli tonların (koyulu – açıklı bölgelerin) olduğu görülür. Ancak
mikroskopla bakıldığında ise tram noktalarının hepsinin aynı siyahlıkta olduğu görülür. Zira grilik farklılıkları
yoktur.
Resim 1. Resimdeki farklı yoğunluktaki tram noktaları
3
Şekil 2. Aynı siyahlığa sahip tram noktaları
Resim 2. Farklı renklerin farklı yoğunluktaki tram noktaları
Tramlar baskı aşamasında üst üste gelerek farklı renkler yarattığından elde etmek istediğimiz renklerin
belirli açıları olmak zorundadır. Tramı tanımlamada biçimi, açısı, ton değeri ve sıklığı belirleyici nitelikleridir.
TRAM AÇISI
Tram hattının yatayla yaptığı açıya denir. Noktaların çap merkezlerinin üst üste gelmemesi için kullanılır.
CMYK’nın tram açıları arasında 30° fark olmalıdır. En koyu renk (genelde siyahtır) 45°’de tramlanır. En açık renk
ise (genelde sarıdır) 90°’de tramlanır. Diğer iki renk ise 15°’de ve 75°’de tramlanır.
4
1 tram hattı
2 tram açısı
3 referans yön
Şekil 3. Tram açısı ölçümü
Şekil 4. Tram açısı sonucu renklerin oluşması
Şekil 5. Siyahın Baskın Renk Kabul Edildiği Tram için Tram Açısı Bileşimine Örnek
Şekil 6. Siyahın Baskın Renk Kabul Edildiği Tram Açısı Bileşimine Örnek
5
Şekil 7. Tram Açısıyla Görüntü Oluşumu
MORE
Tram açılarının hatalı verilmesi sonucu oluşan istenmeyen görüntüye ‘more (veya more deseni)’ denir.
Moreyi en aza indirmek için tram açıları arasında min. 30° olmalıdır.
Şekil 8. More deseni oluşması
Resim 3. More farkı
6
Resim 4. More farkı
Şekil 9. More problemi
TRAM SIKLIĞI
1 cm tram hattı üzerindeki tram sayısına denir. 40’lık tramda 1 cm üzerinde 40 tram noktası bulunur.
cm’deki nokta sayısı arttıkça yani tram sıklığı arttıkça fazla ton geçişleri elde edilir ve detaylar daha iyi alınır.
Şekil 10. Tram Sıklıkları
7
Resim 5. Tram sıklığının görüntü kalitesine etkisi
Bazı kağıt çeşitlerine göre standart olmuş tram sıklıkları:

Gazete için
48 veya 54

1. hamur
54 veya 60

Kuşe
64, 70 veya 80

Karton
48, 54 veya 60
TRAM YOĞUNLUĞU (TON DEĞERİ)
1 trama ayrılan alandaki siyah zeminlerin trama ayrılan tüm alana oranı (% 40’lık tram, % 80’lik tram gibi)
Şekil 11. Tram yoğunluğu
8
Şekil 12. Farklı tram yoğunlukları
Tramlar genel olarak konvansiyonel ve kristal-kum tram olarak ikiye ayrılır. Kristal tramda tram açısı
yoktur. Bundan dolayı da kristal tramlama sonucunda more oluşmaz.
Konvansiyonel tram
Kristal-kum (Staccato) tram
Şekil 13. Konvansiyonel tram ve Kristal (Staccato) tramın karşılaştırılması
Şekil 14. Konvansiyonel tram ve Kristal tramın karşılaştırılması
9
Şekil 15. Konvansiyonel tram ve Kristal tramın görüntüye etkisi
Şekil 16. Konvansiyonel tram ve Kristal tramın görüntüye etkisi
10