bulgarıstan`da bağımsız sendıkalar konfederasyonu`na bağlı

☼Bulgaristan’da Bağımsız Sendikalar Konfederasyonu’na Bağlı Sendika
Örgütlerinin İyi Uygulamaları ☼
Devnya’da “Solvey Sodi” ve Pirdop’ta ”Kumeriyo Med”
Ayrı ayrı alt şubelerde, bölümlerde ve etkinliklerde sendika üyeliğini korumaya
ait sendika eylemleri
1. Sendikalar, projelerin tartışılmasına ve alıcı şirketi seçimine katılmaktadır. Seçim
kriterlerinden biri, Toplu İş Sözleşmesinde sosyal maddelerin korunmasıdır.
”Kumeriyo Med”de çalışanların % 50’sinden fazla sendika üyeliğini korumuştur.
2. “Solvey Sodi”nin şantiyesinde çalışanlar için “Kimya ve Endüstri” Federasyonuna
bağlı Branş “Sodi” yatay strüktürünün oluşturulması ve temsilcilerinin bilgilendirme
ve danışma grubuna dahil edilmesi.
☼ Vidima’da İyi Uygulama – İşverenin Sendikalara Karşı Tutumu – İnsan
Kaynakları Müdürüyle Söyleşi ☼
“İşveren, fabrikanın alanında sendika olması gerektiğini düşünmektedir, çünkü biz
her zaman açık/net ilişkileri destekliyoruz. Hatta yeni işe başlayanlara, işletmemizin
alanında iki sendika olduğunu belirten bir belge verilmektedir. Onların seçim yapma
veya kanuna göre Toplu İş Sözleşmesine katılma hakları vardır.
☼ “Solvey Sodi” ve ”Kumeriyo Med”de
Bulgaristan’da Bağımsız Sendikalar Konfederasyonu’na Bağlı Sendika
Örgütlerinin İyi Uygulamaları ☼
Sendika yönetiminin işverenle görüşmeleri, her 3 ayda bir olarak düzenlenmiştir.
Görüşülen konularda varılan anlaşmalar, toplantıya tüm katılanlar tarafından
imzalanan bir protokole geçirilmektedir. Sorumluluklar ve yerine getirme süreleri
gösterilmektedir. Bir sonraki her görüşmede önceki görüşmelerde yapılan
anlaşmaların gerçekleşme raporu verilmektedir.
☼ İyi Uygulamalar –İstihdam ☼
1. Kumeriyo
İşveren, İş Kanununun 329. maddesi uyarınca seçme yaparken kanunen
belirlenenlerden önce bütün durumlarda öncelikli olan şu kriterlere uymak ve
uygulamak mecburiyetindedir.:
а/ Direkt yöneticinin yaptığı işten çıkarılacak kişiyi diğer meslektaşlarıyla
karşılaştıran karma bir değerlendirme – sorumluluk duygusu, gerekli sürede ve
gerekli kaliteyle verilen işi yapma becerileri;
b/ şirketin işçiyi koruma çıkarı;
c/ bir ailenin iki üyesi de şirkette çalıştığı takdirde seçme için anlaşılan
kriterler uygulanarak birinin işte kalması garanti altına alınır.;
ç/ birden fazla meslek bulundurarak çalışma olanağı;
d/ iş yerinde hizmet süresi, eşit süreler halinde - şirketteki hizmet süresi. .
2. İdeal Standart Bılgariya Anonim Şirketi
İşveren, 328. madde 1. fıkra, 1., 2., 3., 4. ve 12. hükümler uyarınca süresiz iş
sözleşmelerine son verirken aşağıda belirtilen sürelerle yazılı bir ihbarname
göndermek mecburiyetindedir.:
• 40 yaşına kadar –1 ay;.
• 40 - 50 yaş arasında –45 gün.
•
50 yaş üzerinde – 2 ay.
3. İdeal Standart Vidima Anonim Şirketi
Personelin % 5’inden fazla işten çıkarılması durumunda gerekli eylemler için
ayrıntılı adımlar içeren faaliyetler paketi düzenlenmiştir. Bu paket, İstihdam
Kurumuna da verilir.
☼ İyi Uygulama – Emeğin Ödenmesi ☼
1.Aktavis Grup
Yapılan işi değerlendirme, enflasyon ve iş gücü/emek piyasası olmak üzere 3
faktör dikkate alınarak saat başına ödeme yapılır. Sonuca göre emeğin ödenmesi için
prim sistemi ve ek teşvikler uygulanmaktadır. İş ücretinin değişebilen kısmı farklılık
gösterir ve genellikle yıllık/1.5 iş ücretine varır. Kötü değerlendirme alınırsa, verilmez
(iş yokluğunda da verilmez), iş performansı beklenilenin üzerindeyse, 3 iş ücreti
kadar alınabilir.
2.Kumeriyo Med
Sendikalarla görüşüldükten sonra İşveren, şirkette üretim primi sistemi
hazırlamakta ve gerekirse yılda bir defa güncelleştirilmektedir. İşverenin sendikalara
danışarak hazırladığı metotlara göre işçilerin bireysel performansı değerlendirilir.
3. ÇEZ Bılgariya
Görevlere
göre
ücret
düzeylerinin
de
belirlendiği
görevlerin
değerlendirilmesine ait yöntemler sistemi kabul edilmiştir. Sözleşmelere göre genel
ücret giderlerinde taban ücretin payı %65’ten az değildir.
Sosyal Gelişme ve Yardımlaşma
Toplu İş Sözleşmesi taraflarının sosyal alanda etkin eylemleri ve işbirliği, iyi
ekonomik sonuçlar ve işletmelerin personel/eleman sağlama ve gelişmesi için ön
koşullardır. Geleneksel olarak çeşitlilik gösteren sözleşmeler şunları kapsamaktadır :
•
Araştırılan işletmelerde Toplu İş Sözleşmelerinin % 100’ünde iş
yerinde yemek yeme ve hizmeti kolaylaştıran anlaşmalara varılmıştır; aralarında
şunlar vardır: 1) sıfır veya çok düşük fiyat fazlasıyla çalışan fabrika dükkanları,
market ve kantinler; 2) bedava yemek sağlama, gıdanın ucuzlaması, yemek
kuponları verme (4-5 leva değerinde en yüksek miktarda Kumeriyo Med, İdeal
Standart, Solvey Sodi, Vidima, Tseratitsit v.s.); 3) Belli sürelerle Kraft Foods,
Kamenitsa, Nestle, Danon, Kodak şirketlerinin üretimi olan bedava ürünler verme; 4)
personel tarafından sıcak ve dinçlik verici içecekler otomatlarını kullanılma;
•
Toplu İş Sözleşmelerinin % 100’ünde personelin sağlık hizmetleri
hakkında da anlaşmalar mevcuttur, ayrıca çoğu yerlerde sağlık merkezlerinin
işlenmesi sağlanmıştır. Şu hizmetler sunulmaktadır: а) süreli ve koruyucu tıp
muayeneleri; b) iş tıbbı servislerinin hizmeti; c) diş tedavisi ve para yardımları; ç)
bölgede ve ülkede sağlık kurumlarında özel tıp ve hastane bakımı giderlerini
üstlenme; d) kronik hastalıkların ve dispanser hastalarının bedava ilaç tedavisi veya
ilaçların kısmen ödenmesi; е) bedava sanatoryum ve kaplıca tedavisi veya bunların
kısmen ödenmesi; ж) bedava veya kısmen ödenmiş rehabilitasyon ve düzelme; f) bu
arada yurt dışında da olmak üzere tedavi sırasında para yardımı v.s..;
•
Toplu İş Sözleşmelerinin % 90’ında profesyonel ve şirket bayramları,
Noel, Paskalya, 8 Mart dolayısıyla düzenlenen kutlamalar yer almıştır. Onlarla ilgili
para yardımı da sağlanmaktadır. Bu gibi inisiyatifler sosyal iklimi ve işçiler arasındaki
ilişkileri geliştirmektedir, işçilere şirkete karşı yakınlık ve özdeşlik duygusunu
hissettirmektedir;
2
•
Toplu İş Sözleşmelerinin % 71’inde çocuk doğumu, evlenme, emekli
olma, bayram ve çocuk öğrenimi vesilesiyle bir defalık v.s. para yardımı verilmesi için
anlaşmalar vardır;
Toplu İş Sözleşmelerinin üçte ikisinde (% 66.6) personelin tatili ve dinlenmesi şartları
konusunda anlaşmalara varılmıştır – para verme, dinlenme tesislerinden faydalanma
v.s.;
•
Toplu İş Sözleşmelerinin % 61.9’unda iş yerinden ve iş yerine kadar
ulaşım hizmetlerine ait masrafları üstlenmeyle ilgili anlaşmalar vardır;
İşverenler isteyen işçi ve görevlilerine ek gönüllü emeklilik sigortasını
yaptırıyorlar - mes. Solvey Sodi’de özel bir şema anlaşması yapılmıştır. Kadınlar için
42 yaşına, erkekler için 47 yaşına kadar her işçi veya görevliye işverenler ayda 42
leva prim, kadınlar için 42 üzerinde ve erkekler için 47 yaş üzerinde - aylık 50 leva
prim ödemektedir.
☼İyi Uygulamalar – Sosyal Gelişme İçin Sözleşmeler ☼
1. Sosyal ve günlük yaşam hizmetleri için daha çok para: EON’de – %15,
işveren bunun üzerinde ek para sağlayabilir;
2. İşveren, sendikalarla beraber yemekhanede sunulan gıdaların miktarı,
kalitesi, çeşitliliği ve fiyatlarının kontrolünü yapmaktadır – Kumeriyo med, İdeal
Standart, Solvey Sodi, Balkanfarma Troyan v.s; işveren yemekhanenin kiraya
verilmesi için seçme kriterleri ve şartlarını hazırlarken sendikaların görüşünü
almaktadır: İdeal Standart;
3. Yardımlaşma sandıklarının işlemesi: Kumeriyo med, Kraft Foods, Vidima,
Balkanfarma Troyan v.s.;
4. Konut satın alımı için yardımlar: EON;
5. Spor salonu, işletme müzesi, turistik derneğin etkin işlemesi : Karlsberg;
6.Spor bayramları ve turnuvalar düzenleme : Kodak, Kamenitsa, Balkanfarma
Troyan, SKF v.s.
Başka anlaşmalar:
Holsim – Birleşik Ocaklar
İhtiyacı olanlara bir defalık yardımlar veren “%1” Fonu kurulmuştur.
Yardımlar, işveren ve sendikaların karşılıklı olarak katıldığı komisyon tarafından
belirlenmektedir.
• Agropolihim:
Para toplamak için “Sosyal Fon” kurulmuştur. Fona bağışlanan paralar her
işçi ve görevlinin imkanları ve isteğine göre olup alt veya üst sınırı yoktur. Her ayda
birikmiş para meblağına işverenler aynı miktarda para yatırıyorlar. Toplanan para,
genellikle tedavi ve ilaçlar için harcandığı gibi su baskınları, yangın hallerinde de
kullanılabilir.
• Kumeriyo med:
1. İşçilerle görevliler ve aileleri için Sağlık Yardımlaşma Fonu kurulmuştur.
Yardımların verilmesi Yönetmeliğe göre ve karşılıklı olarak eşit sayıda işveren ve
sendikaların temsilcilerinin katıldığı komisyonun kararı üzerine yapılmaktadır.
İşveren, Fonu 15 000 levayla finanse etmeyi üstlenmiştir.
2. Her yıl Sendikaların fikrini aldıktan sonra İşveren şirket personelinin Karma
Sağlık sigortası ve riskli “Hayat” sigortasını yaptırmaktadır. Sigortalar şu riskleri
kapsamaktadır: а) devamlı ve geçici iş göremezlik, b) tıbbi muayene, tahlil ve ilaç
giderleri, c) hastanede yatma ve ameliyat tedavisi giderleri, ç) hastane tedavisi
devam etmesi halinde sanatoryum tedavisi giderleri, işçi veya görevlinin ölümü
durumunda tazminatlar v.s.
3. Dişçi muayenehanesi, çalışanları ve 18 yaşına kadar çocuklarına da hizmet
vermektedir.
•
3
4. İşveren her yıl şirkette çalışanların 16 yaşına kadar çocukları için 2 devre
halinde deniz kıyısında tatil yaz kampı düzenlemektedir. Tatil organizasyonu
konularını sendikalara danışmaktadır .
• Solvey Sodi:
1. İşveren sendikalara sigorta sözleşmelerini danışmakta ve onlara birer
kopyasını vermektedir.
2. İşveren sendikalarla birlikte ek emeklilik sigortasına ait şemayı, ayrıca
emeklilik şirketi/şirketlerini de seçmektedir..
3. Sendikalar belli sürelerle sosyal edinimler için harcanan para hakkında bilgi
almaktadır.
•
Vidima:
İyi bir sağlık koruyucu programa sahiptir. 10 yıldan fazla bir süreden beri
kadınların koruyucu kemik kofluğu (osteoporoz), mamoloji (meme) ve jinekoloji
muayeneleri, erkeklerin ise koruyucu erbilim (androloji) muayeneleri yapılmaktadır.
Muayeneler sonucunda sağlık sorunu tespit edilirse, işveren tedavi masraflarının %
75’ini üstüne almaktadır.
•
Kamenitsa:
Her yıl “open day” denilen “açık kapılar günü” yapılmaktadır. O gün şirketin
patronu işletmenin dışında işçilerinin aileleriyle bir araya gelir, işçilerle eşit haklara
sahiptir ve özel olarak hazırlanmış çocuk programları ve benzer şenlikler vardır.
Sosyal etkinlikler konusunda sözleşmelerde varılan iyi sonuçlar
değerlendirilerek ülkemizde bazı global şirketlerin bu sürecin gelişmesini göz ardı
ettiği unutulmamalıdır. Araştırmadan şu iki örneği verebiliriz: Nestle için İstirahat ve
Dinlenme öncelikli değildir ve işletmenin dinlenme tesisleri satılmıştır. Kraft Foods’tan
sosyal edinimler olmadığı konusunda şikayetler geliyor. Orada kültür sarayı,
kütüphane, değişik hizmetler veren merkez yıkılmış, spor tesisleri ise kapatılmıştır.
Ana şirkete yapılan danışma sonucunda bu politikalar orada mevcut olduğu ve çoğu
hallerde sendikalarla sözleşme yapıldıktan sonra gerçekleştiği ortaya çıkmaktadır. .
Hakkında sözleşme bulunan sosyal etkinliklerin nispi payı tablo şeklinde 3
No.lu Grafikte gösterilmiştir:
3 No.lu Grafik
Sosyal Gelişme İçin Sözleşmeler (%)
100
100
90,4
100
90
71,4
80
66,6
61,9
70
60
50
40
30
20
10
0
Yemek
•
Prof. v.b.
bayramlar
Sağlık
hizmeti.
Para
yardımı
İstirahat
Ulaşım
Bol bol örneklerden şunlar göze çarpmaktadır:
çocukların ve üniversite öğrencilerinin eğitimini destekleme, okullara yardım
etme ve sübvansiyon verme politikaları;
4
•
çocuk yuvaları, kreşler ve başka çocuk kurumları ve merkezlerinin
kurulmasını veya hizmetlerini sağlamayla ilgili etkinlikleri destekleme.
Avrupa Birliği talebi: 2002’de Barselona’da, 2010’a kadar 3 yaşından zorunlu okul
yaşına kadar çocukların % 90’ı için ve 3 yaşı altında çocukların % 33’ü için bakım
hizmetleri uygulanması ve bütün çocuklara kaliteli bakım ve eğitim sağlanması
gerektiği anlaşılmıştır.
•
esnek istihdam biçimlerini özendirme ve çocuklu anneler veya
çocuklara bakan ebeveyn için iş zamanını kullanma;
Karşılaştırma: Başka AB üye ülkelerinde tam olmayan iş gününün nispi payı
%18.4’ken, Bulgaristan’da %2.1’dir; AB ülkelerinde yaygın bir şekilde esnek mesai
saatleri, uzaktan çalışma, internette çalışma v.s. uygulanmaktadır.
•
hamilelik, doğum ve küçük çocuk bakımı dolayısıyla uzun süren
izinden sonra dönen işçi annelerin eğitimi ve entegrasyonu;
•
iş yerinde aile ve ev işleri hizmetlerini verme gibi iş yeri ortamında
daha büyük konfor sağlayan, aile bütçesinden iş saati fonunun reel tasarrufuna yol
açan ve ülkemizde değişen ekonomik şartların bazı olumsuz sonuçlarını yumuşatan
sosyal alanda sözleşmeler.
•
emeklilik öncesi yaşta olan işçileri koruma, işletmede emekli olan eski
işçi ve görevlilerin bakımı, işçi ve görevlilerin aile üyelerinin ağır ve özel hastalıklarını
tedaviye para yardımında bulunma, bir aile üyesinin ihtiyacı için kan bağışı
kampanyası yapma v.s.
☼ Toplu İş Sözleşmelerinde Anlaşmalar – İyi Uygulamalar ☼
1.Vidima
1.Çocuk doğumunda anne 400 leva + bir buçuk yıl için 100 leva. Her ay
annelik ücretine ek olarak işveren daha 100 leva prim vermektedir. Ayrıca
Bulgaristan’da Bağımsız Sendikalar Konfederasyonu da her anneye 100 leva
vermektedir.
2. Yeni evlilere de para yardımı sağlanmaktadır. İkisi de işletmede çalışırsa,
işletmeye özgü 3’er asgari iş ücreti almaktadır.
3. Uzun çalışan işçiler kategorisi hizmet süresi 20 yıldan 40 yıla kadar işçileri
içermektedir. Her yıl onlar için Yeni yıl töreni düzenlenir ve işletmenin ürünlerinden
hediyeler sunulur.
4. Emekliye ayrılınca belli şartlarda ve hizmet süresine göre işçiler İşverenden
1000 leva almaktadır. Emekliliğe 2 yıl kalan kişi işten çıkarılamaz.
2. Solvey Sodi
Sendikalar reşit olmayanlar, hamile kadın ve anneler, sınırlı iş görebilirliği olan
kişilerin yoğun korumasına dair işverenin üstlendiği yükümlülüklerin yerine
getirilmesine yardım etmektedir.
3. Kumeriyo
İşveren, Toplu İş Sözleşmesi tarafı olan işçi çocuklarının yuva ücretlerini
aşağıda gösterildiği gibi ödemektedir:
- ikinci çocuk için
– % 75
- üçüncü çocuk için
– % 50
- dördüncü ve sonraki çocuk için
– % 25
Okulun açılış gününde şirkette işçi ve görevli olan ve tek başına çocuklarına
bakan anne ve babalar kısa 4 (dört) saatlik iş günü kullanmaktadır.
4. İdeal Standart Bılgariya
İşçi veya görevli kadın (istisna olarak erkek, ebeveyn haklarını tek başına
kullanan babaysa) hamilelik, doğum veya 2 yaşına kadar çocuk bakımı iznine son
verirse, mevzuatın belirlediği süre doluncaya kadar ayda 150 leva yardım alacaktır.
5
☼ İyi Uygulamalar –
Sendika Çalışmaları Şartları İçin Anlaşmalar ☼
1. Kumeriyo med
1. İşveren, yılda her sendika üyesine sendika çalışmaları (materyaller,
gereçler, eğitimler, iş gezileri) için 60 leva para sağlamaktadır.
2. İşveren, Sendika Örgütünün sağladığı parayla farklı etkinliklere katılmak
üzere bundan önce Sendika Başkanının (iş yerinde alt düzeyde yöneticilere
danışarak) hazırladığı ve tarihinden 2 gün önce verilen listeye göre sendika üyelerini
geziye gönderebilir
3. Sendika Yönetimi üyesinin işten çıkarmaya karşı koruma, süresinin
dolmasından 9 ay sonraya kadar geçerlidir.
2. Solvey Sodi
1. İşverenin görüşünü aldıktan sonra bu sözleşmenin tarafı olan Sendikaların
üyeleri olan işçi ve görevlileri, sendikacılar, kendi inisiyatifi veya sendika organlarının
önerisi üzerine iş saatleri zamanında toplantı ve görüşmeler düzenleyebilir.
2. Sendikalar, İşverene iş zamanında sendika çalışmalarını yapma hakkı olan
kadrolu olmayan seçilen sendikacıların isim listesini vermektedir..
3. İşletmede sendika çalışmalarını yerine getirmek için sendikacıların üretimi
engellememek şartıyla İş Güvenliği Talimatnamesine uyarak bütün iş yerlerine
ulaşmaya hakları vardır.
3. İdeal Standart
1. Sendikalar işletme alanında çalışmalarını serbest yerine getirme hakları
vardır. Onlar, sendika çalışmalarının üretim ödevlerini, üretim veya iş disiplinini
engellemeyeceğini kabul etmektedir. .
2. Sendika yönetimi, isteği üzerine işverenin verdiği veya sendika çalışmaları
sırasında ortaya çıkan ve şirket sırrı olarak tanımlanan bilgiyi yaygınlaştırmamak
mecburiyetindedir. Bilgi, işverenin rızası olmadan yaygınlaştırılamaz.
6