Konu #11. Gelişmekte Olan Ülkelerde Ticaret Politikası

Transkript

Chapter 11
Gelişmekte Olan
Ülkelerde Ticaret
Politikası
Slides prepared by Thomas Bishop
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
Önizleme
• İthal İkameci Sanayileşme (Importsubstituting industrialization)
• 1985’ten itibaren Ticaretin Liberalleşmesi
• Ticaret ve Büyüme: Asya
10-2
Giriş
Kişibaşı GSYİH’ya göre
• Gelişmiş Ülkeler (Advanced countires)
• Gelişmekte olan Ülkeler (Developing
countires)
• Az Gelişmiş Olan Ülkeler (less developed
countires- LDCs)
10-3
10-4
Giriş (devam)
• Hangi ülkeler “gelişmekte olan ülkeler”?
• “Gelişmekte Olan Ülkeler” teriminin kesin bir tanımı
olmamakla birlikte birçok orta ve düşük gelir grubu
ülkesini kaplar.
• Bu kategori altındaki ülkeler de kendi aralarında çok
çeşitlilik gösterirler.
10-5
Tablo 11-1: Bazı Ülkelerde Kişi başı GSYİH
(GDP) (cari ABD doları)
Ülke Adı
Luxemburg
Katar (kuruluş: 9171)
İsveç
Singapur
ABD
Almanya
BAE
Hong Kong
OECD üyeleri
Yunanistan
Kazakistan(kuruluş: 1991)
Brezilya
Türkiye
Meksika
İran, İslam Cunhuriyeti
Ürdün
Mısır
Bangladeş
2014
116,664
96,732
58,939
56,285
54,629
47,822
43,963
40,170
38,388
21,498
12,602
11,384
10,515
10,326
5,443
5,423
3,199
1,087
1990lar
45,384
17,043
29,682
20,360
28,609
26,787
27,956
21,637
20,874
11,875
1,411
3,968
3,130
4,543
1,674
1,524
961
334
1980ler
18,023
20,758
17,329
7,105
17,562
12,622
32,049
7,537
11,058
5,921
2,011
1,545
2,370
3,031
1,977
641
235
1970ler
9,154
13,372
8,993
2,247
7,915
6,153
31,082
2,454
4,876
3,121
1,095
1,061
1,209
1,426
817
298
157
1960lar
2,740
N/A
2,909
557
3,830
629
1,832
859
291
423
477
249
495
178
108
10-9
İthal İkameci Sanayileşme
(İmport Substituting İndustrialization)
• Birçok düşük ve orta gelir grubu ülke tarafından 1980
öncesi uygulanan ticaret politikası.
• İthal üretim mallarını kısıtlayarak yerli üretimin
desteklenmesi.
10-11
Tablo 11-2: Bazı Gelişmekte Olan Ülkelerdeki
Üretimdeki Efektif Koruma (%)
11-13
İthal İkameci Sanayileşme (devam)
Bu politikanın temelinde yatan görüş:
Yavru Sanayi Tezi (Infant Industry
Argument):
 Ülkelerin bazı sanayilerde potansiyel
karşılaştırmalı üstülüğü olabilir. Ancak bu sanayiler
mevcut halleriyle gelişmiş ülkelerdeki oturmuş
sanayiler ile rekabet edemezler.
 O nedenle bu sanayilerin kendini kanıtlamasına
izin vermek için devlet bu sanayileri geçici süreli
uluslararası rekabet edebilecek kadar güçlenene
kadar korumalıdır.
10-14
Yavru Sanayi Tezi ile İlgili Problemler
1.
Gelecekte karşılaştırmalı üstünlüğü olacak
sanayileri bugünden desteklemeye çalışmak
kaynakların ziyanına yol açabilir.
2.
Korumacılık ile yavru sanayilerin hiçbir zaman
“büyüyememe” ve rekabetçi olamama tehlikesi
vardır.
3.
Özel sektörün yavru sanayiine yatırım yapmasını
engelleyecek piyasa başarısızlıkları olmadıkça
devlet müdahalesinin gerekçesi yoktur.
10-15
Yavru Sanayi Tezi Ve Piyasa
Başarısızlıkları
Piyasa başarısızlıklarının yavru sanayilerin rekabetçi
olmasını önlemesine 2 örnek argüman:
1. İyi Çalışmayan Sermaye Piyasaları
(Imperfect capital markets)

İyi çalışmayan finansal kanunlar ve piyasalar (ve daha
genel olarak mülkiyet haklarının olmaması) nedeniyle
firmalar üretim yöntemlerine yatırım yapmak için tasarruf
yapıp borç almadıkları ya da almadıkları için.
Daha iyi işleyen piyasalar oluşturmak ve kanunları
uygulatmak mümkün değilse yeni sanayilerde karları
arttırmak ve hızlı büyüme için yüksek tarifeler en-iyi –ikincipolitika olabilir.

•
•
En iyi politika: Sermaye piyasalarının geliştirilmesi
İkinci en iyi politika: Korumacılık
10-16
Yavru Sanayi Tezi Ve Piyasa
Başarısızlıkları (devam)
2. Hak kazanım Problemi (problem of appropriability)
•
Firmalar yeni bir sektördeki yatırımların karşılığını bu
kazanımlar kamu malı olduğu için şahsi olarak alamayabilirler.
•
Bir sektörü başlatırken oluşturulan bilgi mülkiyet hakları
(property rights) yoksa sahiplenilemez (kamu malıdır).
•
Mülkiyet hakları sistemi oluşturmak mümkün değilse, yüksek
bir tarife yeni sektörlerde büyümeyi teşvik etmek için en iyi
ikinci alternatif olur.
• En iyi politika: Firmaların ölçülemeyen katkıları için
ödüllendirilmesi (ve mülkiyet haklarının korunması)
• İkinci en iyi politika: Korumacılık
10-18
• İthal ikameci sanayileşme Latin Amerika ülkelerinde
1950 ve 1960’larda üretim sanayiinin desteklemede
çalıştı.
• Ancak bu politikadaki asıl hedef üretimi teşvik değil
büyüme idi.
• Peki ithal ikameci sanayileşme asıl hedef olan
ekonomik kalkınmayı sağladı mı?
 Hayır, bu politikayı uygulayan ülkeler diğer
ülkelerden daha yavaş büyüdüler.
10-19
İthal İkameci Sanayileşme (devam)
• İthal İkameci Sanayileşme tezinin bazılarının
başlangıçta inandığı gibi sağlam olmadığı anlaşıldı.
• Yeni sektörler ticaret kısıtlarına rağmen (ya da
onlardan dolayı) daha rekabetçi hale gelmedi.
• İthal İkameci Sanayileşmenin masrafları vardı ve
kaynak israfını teşvik ediyordu:
 Karmaşık, zaman harcayan regülasyonlar içeriyordu.
 Tüketiciler ve ürünleri için ithal girdi alacak firmalar için
yüksek vergi oranları koyuyordu.
 Verimsiz küçüklükte sanayileri teşvik ediyordu.
11-22
Ticaretin Liberalleşmesi
• Daha serbest ticareti politikası uygulayan bazı orta ve
düşük gelir grubu ülkelerin ithal ikameci sanayileşme
uygulayan ülkelere göre daha yüksek ortalama
büyüme gerçekleştirdiler.
• 1980 ortalarında ithal ikameci sanayileşmeye inancını
kaybeden birçok ülke ticaretini serbestleştirmeye
başladı.
 Hindistan ve Brezilya’da gümrük tarifelerinde belirgin
düşmeler, ve diğer birçok gelişmekte olan ülkede daha az
belirgin düşüş.
10-26
Tablo 11-3: Hindistan ve Brezilya’da Üretimdeki
Efektif Korumacılık Oranları
10-27
Ticaretin Liberalleşmesi (devam)
• Gelişmekte olan ülkelerde ticaretin liberalleşmesi
ticaret hacminde dramatik artışla birlikte gerçekleşti.
 Ticaretin GSYİH’daki oranı 1970–1998 arasında üçe katladı,
en büyük büyüme1985 sonrası olmak üzere.
 Gelişmekte olan ülkelerin ihracatında üretilmiş malların oranı
atak yaptı, en büyük gelişmekte olan ekonomilerin ihracatının
en önemli parçası oldu.
• Bazı gelişmekte olan ülkeler, ticarete daha açık
(kapalı değil) hale gelerek, olağanüstü büyüme
başardılar.
11-28
Şekil 11-1: Gelişmekte olan Ülkelerde Tarife
Oranları
Source: World Bank.
11-29
Şekil 11-1: Gelişmekte olan Ülkelerde Tarife
Oranları
Source: World Bank.
11-30
Şekil 11-2: Gelişmekte Olan Ülkelerde Ticari
Büyüme
Gelişmekte olan ülke ticaretinde belirgin artış oldu
Source: World Bank
10-31
• Peki Ticaretin Liberalleşmesi asıl hedef olan
ekonomik kalkınmayı sağladı mı?
 Kanıtlar karışık.
 Brezilya ve diğer Latin Amerika ülkelerinde
(1980’lerdeki) ticari liberalleşme sonrasında
büyüme ithal ikameci sanayileşme dönemine göre
daha yavaş.
 Ancak bu yavaşlamada 1980ler sonrası olan
istikrarsız makroekonomik politikalar ve finansal
krizler rol aldı.
10-33
 Hindistan gibi diğer ülkelerde ise hızlı bir ilerleme
oldu ancak ticari serbestleşmenin bu büyümeye ne
kadar katkısı olduğu net değil.
 Bazı ekonomistler ticari serbestleşmenin
Hechscher-Ohlin modelinin öngördüğü gibi gelir
eşitsizliğini arttırdığı görüşünde.
10-34
Ticaret ve Büyüme: Asya Mucizesi
(devam)
• 1960 ortalarından itibaren bazı ülkeler ithal ikameci sanayileşme
yerine hedeflenmiş sektörlerde ihracatı teşvik eden ticaret
politikaları benimsediler.
 Yüksek performanslı Asya ülkeleri (HPAEs- High Performance
Asian Economies)
“Mucizenin” başlama zamanına göre HPAEs 3 gruba ayrılabilir:
1. Japonya: II. Dünya Savaşı sonrası
2. 4 Kaplan: (Hong Kong, Tayvan, Singapur, Güney Kore) 1960’lar
3. Malezya, Tayland, Endonezya ve Çin: 1970 sonları ve 1980’ler
Bu ülkeler bazı ihracat sektörlerinde ve genel ekonomide hızlı
büyüme kaydettiler.
10-37
(devam)
• Bu yüksek performanslı Asya ekonomileri toplam
üretime oranla yüksek ticaret ve ithalat hacmi
yarattılar.
• Bu ülkelerdeki politik reformları ticari serbestleşmede
(ihracatın GSYİH’daki oranı ile ölçülen) büyük artış
takip etti.
• Demek ki ticaret-odaklı büyüme ile gelişme mümkün.
• Ancak Meksika ve Brezilya gibi Latin Amerika ülkeleri
de hızla ticaretlerini serbestleştirmelerine ve ihracata
kaymalarına rağmen benzer ekonomik ataklar
gerçekleştirmediler.
• Bu Latin Amerika sonuçları Asya mucizesinde başka
faktörlerin önemli rol oynadığına işaret ediyor
11-38
Şekil. 11-3: Asya Atağı
Source: Total Economy Database.
11-39
Şekil. 11-3: Asya Atağı
Source: Total Economy Database.
11-40
Şekil 11-4: Asya’da Kabaran Ticaret
11-42
Tablo 11-4: Ortalama Korumacılık Oranları,
1985 (%)
10-44
10-45
(devam)
• Yüksek ihracat ve ithalat hacimlerinin yüksek
büyümenin nedeni mi olduğu yoksa sadece
ekonomik büyüme ile ilişkili (correlated) mi olduğu
açık değil.
 Yüksek tasarruf ve yatırım oranları hem ihracat sanayinde
hem de genel ekonomide hızlı büyümeye yol açmış olabilir.
 Eğitimde hızı ilerleme verimli bir işgücü için önemli olan
Yüksek okuryazarlığa yol açtı.
 Bu ülkeler başka ekonomik reformlar da yaptılar.
11-48
İhracata Dayalı Sanayileşme: Doğu Asya
Mucizesi (devam)
HPAE’lerde Sanayi Politikası
• Bu başarılı ülkelerin birçoğu belirli sanayileri
desteleyen endüstri politikaları (industrial policies)
uyguladılar.
Bu endüstri politikaları
 sadece gümrük tarifesi, ithalat kısıtları, ithalatla
yarışan sanayi teşvikleri ve ihracat teşviklerini
değil,
 düşük maliyetli krediler, AR-GE’ye devlet desteği
gibi daha komplike politikaları da içeriyor.
10-49
(devam)
Ancak bu politikaların etkisi konusunda kuşkular var:
1. Her bir ülkede uygulanan politikanın farklı olması
 (Ör: Singapur’da devlet idareli ve Hong Kong’da serbest
ekonomi; Güney Kore’de büyük sanayi firmalarının
desteklenmesine karşılık Taiwan’da küçük aile firmalarının
yoğunluğu)
2. Endüstri politikalarının sanayi yapısına etkisinin net
olmaması
3. Bu tür endüstri politikalarının başarısız örnekleri.
(Ör: 1973-1979 yıllarında Güney Kore’nin bazı ağır ve kimyasal
sanayileri destekleme politikası)
 Endüstri politikalarının etkisi hala güncel bir araştırma
konusudur.
10-50
Özet
1. İthal İkameci Sanayileşme (Import-substituting
industrialization ) düşük ve orta gelir grubu ülkelerde
yerli ürünlerle yarışan ithalatı kısıtlayarak ekonomik
büyümeyi hedefledi.
2. Yavru Sanayi Argümanı (infant industry argument)
yeni sanayilerin piyasa başarısızlıklarından dolayı geçici
ticari korunmaya ihtiyacı olduğunu söyler.

tasarrufu, borçlanmayı ve üretim proseslerinde yatırımı
kısıtlayan kısıtlı (imperfect) sermaye piyasaları

Üretim proseslerindeki şahsi yatırımların kazancının hak
kazanımındaki problemler
11-51
Özet (devam)
3. İthal İkameci Sanayileşme 1950’ler ve 1960’larda
denendi ancak 1980 ortalarında ticari serbestleşeme
(trade liberalization ) ile bırakıldı.
4. Ticari serbestlememenin milli refah üzerindeki etkisi
hala tartışılmaktadır.

Ticaret bazı sektörlerde büyümeye yardımcı oldu, ancak
ticaretin daha yüksek genel ekonomik büyümeye neden
olduğunu söylemek bazı kuşkular doğurmuştur.

Bazıları ticaretin artan gelir eşitsizliğine neden olduğu
fikrinde
11-52
Özet (devam)
5. Bazı Doğu Asya ülkeleri ithal-ikameci (importsubstituting) yerine ihracata –dayalı (exportoriented) sanayileşmeyi uyguladılar.
11-53

Yüksek ihracat ve ithalat hacimleri ve düşük ticaret kısıtları
bu politikanın özelliği.

Bu politikanın genel ekonomik büyümeye ne kadar katkısı
olduğu açık değil, özellikle diğer ülkelerin benzer başarıları
olmadığı için.

Konu #11. Gelişmekte Olan Ülkelerde Ticaret Politikası

Transkript

Benzer belgeler

Konu #2. Dünya Ticaretine Genel Bakış

Chapter 15. Money, Interest Rates, and Exchange Rates

Prof. Dr. Bahadır İnözü

Murat Ünsal

Finans Borsası ve OTC piyasası