Hülya Uğur Tanrıöver-Togay Şenalp

DÜŞLER DİYARININ SİHİRLİ
KAHRAMANLARI
KÖSTEBEKGİLLER
Doç.Dr.Hülya UĞUR TANRIÖVER
Yard.Doç.Dr.Togay ŞENALP
ARAŞTIRMANIN AMACI
Dizinin metin yapısı
 Film özellikleri
 Müzik ve ses özellikleri
ve
 Çocukların diziyi izleme ve alımlama biçimlerinin
değerlendirilmesi

ARAŞTIRMA KAPSAMI
Ana amaç doğrultusunda :
1.
Dizinin özelliklerinin çocukların ihtiyaç ve
kullanımlarına uygunluğu
2.
Kanalın yayın politikası ve hedeflerine göre
konumu
3.
Çocukların kendi özellikleri doğrultusunda
(cinsiyet, yaş, SES) diziyi izleme pratikleri ve
değerlendirmeleri
YÖNTEM
Metin analizi :
Dizinin tematik, anlatısal ve filmik öğelerinin
değerlendirilmesi
2. Müzik ve ses analizi
Dizide kullanılan müziklerin ve ses özelliklerinin
süre, biçim ve işlevlerinin değerlendirilmesi
3. Niteliksel saha çalışması
Köstebekgiller izleyicisi 6-12 yaş arası çocuklarla
yüzyüze bireysel derinlemesine görüşmeler
1.
ÖRNEKLEM YAPISI
1. Dizi ananlizleri :
İnternetten en çok izlenen 3 bölüm dahil toplam
12 bölüm (3 ay üzerinden 4’er farklı bölüm)
2. Saha çalışması
İstanbul’un farklı ilçelerinde yaşayan 41 çocuk
(örnekleme ölçütleri : cinsiyet, yaş, SES, okul türü
+ kardeş sayısı, anne mesleği)
KÖSTEBEKGILLER







Çizgi film ve reel kurmaca film tekniklerinin bir arada
kullanıldığı bir yapım
26 Mart 2012’den bu yana TRT Çocuk’ta her gün 3 ayrı
saat diliminde yayınlanmaktadır
Yayın süresi ortalamada 13 dk’dır
Resmi sitesinde hedef kitlesi 6-12 yaş grubudur
Yayın akışında, öncesinde okul öncesi diziler,
sonrasında da okul öncesi veya genel çocuk dizileri yer
almaktadır
İzlenme pay ve oranı, genelde 25ci ile 54cü programdır
(ama dizisel olarak bakıldığında genelde 30-35ci
sıradadır)
İzlenme açısından genel izleyici kitlesi ile AB grubu
arasında ciddi bir fark bulunmamaktadır.
KÖSTEBEKGILLER WEB SITESI
Tanıtım ve bilgilendirme amaçlı multimedia içerik
 Sitede metin oranı % 48, multimedia oranı ise %
85’tir
 Kullanılan renk, grafik, animasyon vb. görsel
malzemeler tamamen dizinin görsel kimliğine
dayanmaktadır

Etkileşimli içerik sınırlıdır (3 oyun : arayüz
etkileşimine dayalı beceri geliştirme amaçlı oyunlar)
: oyun seçenekleri çocukların genel pratiklerine
göre yeterince çeşitlilik sergilememektedir.
 Başka sitelerle ağ bağıntısı yoktur; dışarıdan siteye
link bağlantısı ise sadece trt’den ve youtube’dan
(bu sonuncusuna artık erişim yoktur) yapılmaktadır
 Erişimin % 70’i arama motorları aracılığıyla
gerçekleşmekte; bunun da %58’i dizi adı; % 27’si
“dizi oyuncuları” olarak belirmektedir

DIZI ANALIZI
Tür : dram
 Genel biçim : kurmaca / animasyon karması
 Klasik dramatik yapı / görece gevşek ve
basitleştirilmiş biçimde
iyi / kötü çatışması kolayca kavranabilir düzeyde ve
kötünün kaybetmesiyle sonlanıyor
 Anlatı yapısı : düz, çizgisel, kronolojik (nadir paralel
anlatı)

Bazı bölümlerde kısmen fantastik öğeler (sihirli taş,
iksir, sihirli ayna..vb.)
 Dil ve diyaloglar : basit, sade bir dil, şive yok
(kısmen Boyo’nun komik amaçlı vurguları);
tasarruflu, yalın anlatım
 Filmik öğeler
Sade, yalın, düz bir sinema dili : nesnel kamera,
doğal ışıklandırma, birkaç örnek dışı düz kurgu;
plan-sekans kullanımı veya planlar arası yumuşak
geçiş : düz (görünmez) montaj


Ritm : yer yer (kaçış, macera, vb.) biraz daha hızlı
olmakla birlikte normal (ne yavaş ne hızlı)

Dekor, kostüm, aksesuar
Orta sınıf çocukların gerçek yaşamdaki
kullanımlarına uygun (Pelin’in evi ile, ev içi
dekor/aksesuar uyuşmazlığı)
SÖYLEM ÖZELLIKLERI
AÇIK SÖYLEM :
Katı didaktizm olmamakla birlikte çok net, anlaşılır
bir ana mesaj : arkadaş sevgisi, hayvan ve doğa
sevgisi, dayanışma ve yardımlaşmanın önemi
“Kötüler hep kaybeder, iyiler kazanır sonunda”

Doğru ahlak bilgileri : yalan söylememe, dedikodu
yapmama, saygılı davranma, vb.

Görgü kuralları ve doğru davranış biçimleri :
çocukların yatma saatleri, kardeşlerle ilgilenme, vb.
ÖRTÜK SÖYLEM
1. Çok açık ve birçok anlatı öğesinde, filmik öğedeki
özellikler nedeniyle çoğaltılan pekiştirilen bir
cinsiyet ayrımı / hatta cinsiyetçilik
özellikle köstebek karakterler ve ailesinde
Boyo / Süslü
Kahramanlık / Titizlik
Mavi / Pembe (ve eflatun-mor)
Yaramazlık / usluluk
ayrıca “anne”ler hep önlüklü, yemek pişirme, ev
toplama, çamaşır asma peşinde…
Boyo / Süslü
Boyo = özgün bir ad
Süslü = bir sıfat.. Üstelik de hafif alaycı, pek de hoş
olmayan bir sıfat
Nitekim çocuklar da bu örtük söylemi algılıyorlar :
(En sevmediğini karakter hangisi ?)
“Süslü… çünkü en zor anda bile saçını düşünüyor,
yardım etmeyi düşünmüyor.. Hep şikayet ediyor”
(10 yaş, oğlan, devlet okulu, C)
Boyo’nun bu komik / yaramaz / oğlan çocuk’luğu
… yine komik öğe yaratma adına “kabadayı”laştırılıp
maalesef çocuklara “taciz”i şirin gösterecek
sahnelerde karşımıza çıkıyor
.. Örtük söylem
2. Bilginin yetişkinlerde bulunması, çocuklara onlar
tarafından aktarılması
3. Hayvanların insanlara bağımlı olması
MÜZIK VE SES ANALIZI
•
•
Dizide müzik ve ses efekti kullanım oranı :
en düşük % 48 en yüksek % 82 ortalama %66
Müzik kullanımı :
İşlevsel (karakterlerin özelliklerini vurgulama, film
evreninde egemen olan duyguyu güçlendirme, bir
sonraki sahneye hazırlama, aradan zaman geçtiğini
bildirme amaçlı)
genelde orta tempoda
majör akor ağırlıklı armonik yapı (pozitif, iyicil, mutlu
bir atmosfer)
•
Jenerik müziği : kolay, ritmik, neşeli, akılda kalıcıdır.
•
Yeni bölümlerde eklenen şarkı, jenerik müziğinin
akor yapısındadır ve temadan yola çıkan bir
varyasyon bestelenmiştir, sözleri dizinin genel
mesajını aktarmaktadır.
Tempo: Genellikle orta tempolar tercih edilmiştir.
(80 bpm)
 Ton: Do majör önceliklidir. Eb,D, Bbm, Am tonları da
kullanılmıştır. Genel sürede majör yapıdaki eserler
çoğunluktadır.
• Pizzicato kemanlarla gizlilik, disonant seslerle bir
sorunun olduğu, yürüyen baslarla hareketlilik
duygusu sıkça kullanılmıştır.


Enstrüman: (Çoğunlukla midi) Piyano, elektrikli
piyano, kontrbas, tuba, banjo, xylophone, flüt,
klarnet, bateri.

Tür: Küçük Batı Orkestrası, Country, Batı Pop, Caz,
R&B, New Age
Çoğunlukla diyalog arasında kullanılmaktadır.
 “Kafa sesine” ve diyaloglara da eşlik eder.
 “Kaynağı görüntüde olan müzik” Boyo ve
Kösteban’ın detone ve komik unsuru oluşturan
şarkılarıdır. Ağırlıklı kullanımı “fon müziği”dir.
 Ani duygusal değişimler (şaşırma, rahatsız olma,
etkilenme) 3-4 snlik müzikal ses efektleri ile
desteklenmiştir.
 Fiziksel eylemler (topraktan çıkma, zıplama,
düşme) çoğunlukla müzikal olmayan ses
efektleriyle senkronize edilmiştir.

İZLEYICI GÖZÜYLE KÖSTEBEKGILLER
Reel izleyici kitlesi 6-10 yaş arası
konumlanmaktadır : 11-12 yaş grupları yapımı
fazlaca “çocuksu” bulmaktadır
 Sürekli izleme pratiği hakimdir; okul saatlerine göre
gün içi birkaç kez yayınlanması bu pratiği oluşturan
en önemli unsurdur
 Çoğunlukla yalnız veya kardeşlerle izlenmektedir
 Neredeyse tamamen TV’dan izlenmektedir

“Sonra ne olacak ?” duygusunu harekete geçiren
bir “tefrika” niteliğine sahip değildir
 Çocuklar dizinin genel hikayesini, karakterlerini ve
olay örgüsünü iyi bilmektedirler
 Dizinin ana mesajı tüm çocuklar tarafından çok net
algılanmakta; bazıları bu mesajı daha
derinleştirerek aktarmaktadır.
 Dizi bölümlerini veya hikayeyi ayrıntılı anlatmada :
kızlar, üst SES’e mensup olanlar daha başarılıdır

Karakterlerin beğenilme ve “yerinde olmayı isteme”
nedenleri çok net ve açık bir biçimde cinsiyet
ayrımıyla bağlantılıdır (özellikle de anime
karakterler açısından)
 Reel karakterler açısından Caner’in daha tartışmalı
karakter özellikleri nedeniyle Pelin daha ön plana
çıkmaktadır.

DIZI MÜZIKLERI VE MÜZIK EFEKTLERI
Jenerik çok iyi bilinmekte ve sevilmektedir
 Şarkı özellikle kızlar ve daha sadık izleyiciler
tarafından bilinmektedir
 Çok sık tekrarlanan veya başka yapımlarda da
karşılaştıkları efektler çok iyi bilinmektedir
(köstebeklerin toprağa girişi)
 Doğrudan bilinmese de duyguya hazırlama işlevi
taşıyan müzik efektleri (heyecan, endişe,
rahatlama.. vb.) tahmin edilebilmektedir

KÖSTEBEKGILLER VE TOPLUMSALLAŞMA

Köstebekgiller, çoğunlukla izlenen ama arkadaş
ortamında pek sözü-sohbeti edilmeyen bir dizidir /
fazla basit anlatı ve dramatik özellikleri nedeniyle
“Arkadaşlarımdan kimler izliyor bilmiyorum.
Köstebekgiller izleyene ‘bebek’ diyorlar” (8 yaş, kız,
B, devlet okulu)

Dizinin adını taşıyan tiyatro oyunu vb. gösterilerden
çocukların önemli bölümü ya haberdar değildir ya
da kanalda “reklamını” görme nedeniyle
haberdardır. Katılım oranı oldukça düşüktür
BEĞENILEN / ELEŞTIRILEN YÖNLER
•
•
Beğenilen yönler :
Ana mesajlar ve karakterlerin şirinliği, güzelliği
Eleştirilen yönler
Sürekli benzer şeylerin tekrarı
Heyecanlı şeylerin olmaması
Daha büyük yaştakiler için : fantastik öğeler (çok
çocukça !)
DIZININ YENI BÖLÜMÜNÜ SIZ YAZSAYDıNıZ…
Kız çocuklar ve üst SES’e mensup olanlar, annesi ev
dışında ücretli işte çalışanlar : daha kolay anlatma
ve yaratı becerisine sahip
Önerilen öykülerde :
- Heyecanlı öğeler
- Yeni karakterler
- Okul maceraları
önemli yer tutuyor.
DIĞER YORUM VE ÖNERILER…
Çocukların önemli bölümü ciddi bir “TV okur-yazarlığı”
na sahip (ailelerle birlikte izlenen yetişkin dizi ve
programları bunda önemli etken)
- Gerçek / kurmaca ayırımı
- Dizi karakterlerinin aslında birer “oyuncu”
olduklarını bilme
- TV terminolojisine hakim olma (şarkı bölümün
“finalinde” çalıyor… bu filmin jenerik müziği…)
ÖNERILER
Ana tema korunarak, çocukların bu “okuryazarlık”larını dikkate alacak biçimde belli ölçüde
karmaşıklaştırma
 Yeni bilgi aktarımında yetişkinler gibi çocukların,
hatta hayvan – anime karakterlerin de kullanımı
 Cinsiyetçiliğe temel oluşturan öğelerin gözden
geçirilmesi
 Metnin “çoğaltılması” açısından : transmedia ve
multimedia’nın geliştirilmesi


Çocuklara aktif rol verecek etkileşimli ortamlara
dizinin ve karakterlerinin taşınması

Çocukların görüş ve önerilerinden yararlanılması
İlgi ve sabrınız için….
TEŞEKKÜRLER