Öğretmenlerin Örgütsel Adalet ve Örgütsel Güven Algıları

AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL ADALET VE ÖRGÜTSEL
GÜVEN ALGILARI
Kaya YILDIZ*
TEACHERS’ ORGANIZATIONAL JUSTICE AND
ORGANIZATIONAL TRUST PERCEPTIONS
Öz
Bu araştırmanın amacı; İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet
ve örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırmanın
çalışma grubunu, 2012-2013 öğretim yılında Bolu ili merkez ilçe sınırlarında yer
alan ilkokullarda görev yapan 171 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma
verileri, öğretmenlerden Niehoff ve Moorman (1993) tarafından geliştirilen
“örgütsel adalet ölçeği”, Hoy ve Tschannen-Moran (2003) tarafından geliştirilen
“okullarda meslektaşlara güven ölçeği” ve Daboval, Comish, Swindle ve Gaster
(1994) tarafından geliştirilen “örgütsel güven ölçeği” ile toplanmıştır.
Araştırmada veriler; frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma ve
korelasyon gibi betimsel istatistiksel işlemlerle analiz edilmiştir. Araştırmada
İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel güven
algıları “Orta” düzeydedir. Öğretmenlerin Örgütsel Adalet ile Örgütsel Güven
algıları arasında yüksek pozitif yönde bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar kelimeler: Adalet; Güven; Örgütsel Adalet; Örgütsel Güven; İlkokul
Öğretmeni
Abstract
The aim of this study is to investigate the relationship between primary school
teachers’ organizational justice and organizational trust perceptions. The
working group of the present study is formed by (n:171) primary school teachers
working in the central province of Bolu in 2012-2013 academic year. In the
study, the data were collected through “Organizational Justice Scale” developed
by Niehoff and Moorman (1993), “Trust at School Scale” developed by Hoy
Tschannen-Moran (2003) and “Organizational Trust Scale” developed by
Daboual, Comish, Swindle and Gaster (1994). Fort he analysis of the data
descritive statiscs; frequency, percentage, mean, Standard deviation and
correlation scores were calculated. The findings of the study revealed that the
organizational justice and organizational trust perceptions of primary school
teachers is at moderate level. Additionally, the findings revealed a highly
*
Yrd. Doç. Dr., Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, e-posta:
[email protected]
289
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
positive relationship between teachers’ organizational justice and organizational
trust perceptions.
Keywords: Justice, Trust, Organizational Justice, Organizational Trust, Primary
School teachers
1. Giriş
Örgüt, bir grup insanın, iş bölümü yaparak, otorite ve sorumluluk
hiyerarşisi altında; belirlenmiş ortak bir hedefi gerçekleştirmek amacıyla
oluşturdukları, akılcı ve planlı bir yapılanmadır. Örgütlerin ortaya
çıkışındaki temel etken, insanların yaşamlarını sürdürecek temel
ihtiyaçlarındaki artış ve çeşitlilik sonucu, tek başlarına yapamadıkları
işleri birlikte yapma yoluna gitmeleridir (Açıkgöz, 2009). Örgütün
yapısını şekillendiren, değiştiren, teknolojiyi kullanan ve oluşturan hep
insandır. Örgüt içerisindeki insan faktörü örgütün işlerliğini etkilemesi
bakımından önemli bir yere sahiptir. Bir örgütün sosyal (insan sistemi)
yapısı ne kadar düzenli ve iyi çalışıyorsa, örgütün de o ölçüde huzurlu bir
ortamı olacak ve üretim çıktıları o derece kaliteli olacaktır (Oktay,1996).
Bu açıdan birey-örgüt bütünleşmesinin örgütlerde özel bir yeri vardır. Bu
nedenle örgüt içerisinde insanlar arasında gelişen işgören davranışı ve
boyutları da örgütü etkilemektedir.
Modern davranış bilimleri, bireylere etkin iş grupları içinde birleşme,
yeteneklerini ve örgütsel ilişkilerini geliştirme ve grup içinde istenir
kişiliğe sahip olma yönlerinden yol gösterme eğilimindedir. Davranış
bilimleri, örgüt içindeki bireyin kişiliğinin örgüt yapısı doğrultusunda
gelişmesi için çalışmaktadır (Oktay, 1996). Son yıllarda örgütsel adalet
ve örgütsel güven davranışı örgütsel davranış disiplininin ilgilendiği yeni
konular içerisinde yer almaktadır.
Örgütsel adalet ve örgütsel güven değişkenlerinin birçok değişkenden
etkilendiği ve birçok değişkeni de etkilediği görülmektedir. Örgütün
amaçlarına ulaşabilmesi için insan davranışlarını ilgilendiren bu iki
kavramın örgütsel girdi ve çıktılarının ortaya konulması, kavramların
örgütsel çıktısının olumlu oluşması açısından büyük önem taşımaktadır.
Örgütsel Adalet
Günümüzde adalet kavramı; bir davranışın veya hareketin, adalete
uygunluğunu, doğruluğunu ve bireylerin dürüstlüğünü ifade etmek için
kullanılmaktadır. Adalet en genel anlamıyla “hakka uygunluk, haklı ile
290
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
haksızın ayırt edilmesi” demektir. Bu anlamda hem bir durumu, hem de
insanların davranışlarının tanımladığı için ahlak ve din kurallarıyla da
ilişkilidir. Adalet, bir kavram olarak, insan davranışını ahlak açısından
inceleyen ve eleştiren bir düşünceyi de içermektedir (Somerville, 1992:
25). Adalet kavramı örgütlerde ödeme, ödül, özendirme vb. kaynakların
dağıtımı ile ilişkili olarak ilgilenilmeye başlanan bir kavramdır (Colquitt,
Greenberg ve Zapata-Phelan, 2005).
Örgütsel adalet ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda birçok tanım
geliştirilmiştir. Örgütsel adalet kavramı; örgütlerle ilgili olarak
yöneticilerin adaletli ya da adil olma durumunu tanımlamak için
kullanılmaktadır (Pillai ve diğerleri, 1999:, Colquitt ve diğerleri, 2001:
Akt., İçerli, 2010). Lee (2007) Örgütsel adaleti, çalışanların iş
davranışları, iş performansları ve iş ortamındaki sergiledikleri tutum ve
davranışlarına göre objektif değerlendirmelere tabi tutulmaları şeklinde
tanımlamaktadır. Moorman (1991) örgütsel adaleti çalışma alanları ile
direkt ilgili olan adaleti açıklayan bir terim olarak tanımlarken, Özkalp ve
Kırel (2004) ise örgüt içinde sosyal ya da ekonomik olarak gerçekleşen
tüm karşılıklı değişimlerin algılanan adaletini, bireylerin üstleriyle,
çalışma arkadaşlarıyla ve sosyal bir sistem olarak örgütle ilişkilerini
içeren bir kavram olarak tanımlamışlardır.
Alanyazı incelendiğinde örgütsel adalet üzerine yapılan çalışmalar
genellikle örgütsel adaletin üç farklı boyutunu ele almıştır. Bu boyutlar,
dağıtım adaleti, işlemsel adalet ve etkileşim adaleti şeklindedir (Çakmak,
2005). Bazı araştırmacılar (Pillai ve diger., 1999) ise , örgütsel adaleti,
ödüllere iliskin adalet ve uygulamaya iliskin adalet olmak üzere iki boyut
olarak ele alırken; Greenberg (1990), bu kavramı, kazanımların
(dağıtımsal adalet), süreçlerin (işlemsel adalet) ve bireylerarası ilişkilerin
(etkileşimsel adalet) adilliğine dayalı olarak üç boyutta incelemiştir
(Akt.Polat, 2007).
Dağıtımsal Adalet, hem sosyal, hem de örgütsel bağlamda görevler,
mallar, hizmetler, fırsatlar, cezalar/ödüller, roller, statüler, ücretler, terfiler
vb. her türlü kazanımın kişiler arasındaki paylaşımını konu alan bir
kavramdır (Cohen, 1987, Akt.İşbaşı, 2000) ve çalışanların kazanımların
adilliğine ilişkin algılamalarını ifade etmektedir. Dağıtım adaletine ilişkin
bir yargı da, kazanımların uygun, doğru ve ahlaki olup olmadığına işaret
etmektedir (Folger ve Cropanzano, 1998. Akt. İşbaşı, 2000).
Örgütsel açıdan işlemsel adalet, örgütsel kaynakların dağıtımını
belirleyen işlemlerin algılanan adaleti olarak tanımlanmaktadır. Başka bir
deyişle işlemsel adalet, kazanımları belirlemede kullanılan yöntemler,
291
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
araçlar ve süreçlerin algılanan adaletidir. Buna göre işlemsel adalet
kavramı ile çalışanların örgütsel kararlarının adaletini tayin ederken,
sadece bu kararların ne olduğu ile ilgilenmedikleri aynı zamanda bu
kararları belirleyen işlemlerle ilgilendiklerini savunmaktadır. İşlemsel
adalet, örgütlerde dağıtım adaletinin açıklayamadığı durumları ifade
edebilmektedir (Çakmak, 2005).
İş yerinde kuralların adil olması anlamına gelen işlemsel adaletin
sağlanması, işgörenlerin kendilerine adil davranıldığını hissetmeleri için
yeterli değildir (Greenberg, 1990). Uygulama sürecinde yaşanan bireyler
arası ilişki işin içine girmektedir ki Bies ve Moag (1986), bu boyutu
etkileşim adaleti olarak adlandırmıştır. Etkileşimsel adalet, dağıtım
adaleti ve işlem adaleti ile ilişkisi sorgulanan bağımsız bir adalet boyutu
olarak tanımlanmaktadır. Adil etkileşim, dağıtım ve işlemlerle ilişkili
kişiler arası iletişimin adilliğini ifade eder. Bireyler arası ilişkilerin
niteliğine ilişkin adalet algılamalarıdır (Moorman, 1991; Erdoğan ve
diğer., 2001).
Örgütsel Güven
Güven kavramı çok geniş boyutlu bir kavram olup, birçok sosyolog,
ekonomist, psikolog ve yönetim bilimci tarafından bireylerarası ilişkilerin
oluşturulmasında ve sürdürülmesinde önemli bir etmen olarak
görülmektedir (Uzbilek, 2006). Güven hemen hemen herkes tarafından
anlaşıldığı düşünülen fakat açıklanması veya tanımlanması zor görülen
kavramlardan biridir (Taylor, 1989). Sözlükte güven; korku, çekinme ve
kuşku duymadan inanma ve bağlanma duygusu, olarak tanımlanmaktadır
(TDK, 2008). Öncül (2000) güveni; bir kişinin sözüne ya da söz
vermesine umut bağlama, çok önemli işler için birine inan gösterme
şeklinde ifade etmiştir. Daly ve Chrispeels (2008) ise daha önce yapılan
çeşitli tanımları inceleyerek kapsamlı bir güven tanımı yapmıştır. Ona
göre güven, birinin bir ilişkiye katılımını ve diğeri için savunmasız olma
istekliliğini kişinin yardımseverlik, güvenirlik, yetenek, dürüstlük, açıklık
ve saygı’ya sahip olacaklarına olan inancıdır (Akt. Cerit, 2009).
Bireyler arası güven konusundaki tanım karmaşası örgütsel güven
konusunda da karşımıza çıkmaktadır. Örgütsel güvenin tanımı açık ve net
bir şekilde belirtilmemiş olmasına rağmen, alanyazında farklı
tanımlamalar yapılmaya çalışılmıştır. Örgütsel güven; bir çalışanın,
örgütün sağladığı desteğe ilişkin algısı; liderin doğru sözlü olacağına ve
sözünün ardında duracağına olan inancı olarak tanımlanmaktadır
(Demircan ve Ceylan, 2003). Başka bir tanımda da örgütsel güven,
292
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
işgörenlerin yönetime olan güvenleri ve yönetimin kendilerine
söylediklerine olan inançlarının derecesi olarak tanımlanmıştır (Halis,
Gökgöz ve Yaşar, 2007). Örgütsel güven, en genel anlamıyla çalışanın,
örgütte karar alıcıları etkileme imkânı olmasa da, örgütün kendisinin
yararına çabalayacağına veya en azından zararına olmayacak şekilde
davranacağına güven duyması ve kontrol edemeyeceği davranışlara karşı
savunmasız kalmaya gönüllü olmasıdır (Çetinel, 2008). Örgütsel güven
için getirilen birçok tanımlamalarda ortak olan noktalar, inanç ve
gönüllülüktür.
Örgüt ortamında güvenin sağlanması oldukça zahmetli ve zaman alıcı bir
süreçtir. Fakat güven için harcanan emeğin boşa gitmeyeceği, hatta kârlı
çıkılacağı düşünülebilir. Örgütlerde güven, gittikçe hayati bir unsur olarak
görülmektedir. Çünkü örgüt içerisinde ve bireyler arasında güven
ortamının oluşması ve/veya oluşturulması, işgörenler arasındaki işbirliği
ve iletişim düzeyini arttıracaktır. Yarışmacı olmaktan çok işbirliğine ve
uyuma dayanan bir örgüt kültürü oluşturmak, güvenen ve güven veren
işgören davranışlarının oluşmasında önemli bir role sahiptir (TschannenMoran ve Hoy, 2000; Akt. Özer ve Diğerleri, 2008). Diğer yandan,
yöneticilerin örgütü yeniden yapılandırma çabalarında çalışanların güven
duygusunu geliştirmesi giderek önemli bir durum haline gelmiştir (West,
1995, Akt: Demircan ve Ceylan, 2003).
Örgütler, bireylerarası ilişkilerin yoğun olarak yaşandığı yapılardır. Bu
ilişkiler içinde güven, örgüt ortamında farklı boyutlarda karşımıza
çıkmaktadır. Alanyazında bu boyutlar; kuruma güven, yöneticilere güven
ve çalışanlar arası güven olarak sınıflandırılmaktadır (Aktuna, 2007: 64;
Özen, 2003). McKnight (1998) kuruma güveni, işgörenin kurumsal
yapının başarıyı sağlayabilecek tarzda yapılandırıldığına dair inancı
sonucunda oluşan güven şeklinde tanımlamıştır (Yılmaz, 2006). Terfi,
kariyer geliştirme, disiplin gibi temel insan kaynakları işlevlerinin tatmin
edici, adil ve eşitlikçi şekilde uygulanması, kuruma güveni sağlayacak
unsurlar arasında sayılmaktadır (Aktuna, 2007). Kuruma güven, kimi
zaman yöneticiye güven ile ilişkilendirilen bir kavramdır. Dinç (2007)
yöneticiyi, örgüte güvenin başlatıcısı olarak görmektedir. Çalışanın
yöneticiye güven duyması, yöneticinin kişisel özellikleri ve yönetsel
etkililiği ile ilgilidir. Bunların yanı sıra, aralarında güven duygusu
gelişmiş çalışanlar sayesinde, örgütte sürdürülebilir rekabet üstünlüğüne
ve olumlu örgütsel çıktılara ulaşılabilir (Akyan, 2007).
293
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
Örgütsel Adalet ve Örgütsel Güven Arasındaki İlişki
Örgütsel adalet pek çok değişkeni etkilemektedir. İşgörenlerin neleri adil
olarak algıladıkları ve adaletsizliğe yol açan nedenlerin ortaya
çıkarılmasında işgörenlerin davranışları önemli bir rol oynamaktadır
(Eker, 2006). Çalışma ortamı ve çalışma koşulları kişilerin kendilerine
karşı adil ya da adil olmayan şekilde davranıldığını algılamalarına yol
açmaktadır. Adalet algısı çalışanlar için önemli bir güdüleyicidir.
Greenberg (1990) ve Moorman (1991) göre; işgörenlerin örgütlerinde
kendilerine adil davranıldığında, adalet duygularının arttığı, yüksek
düzeyde güven duygularının geliştiği ve arttığı görülmüştür (Akt., Polat
ve Celep, 2008). Örgütsel adalet, örgütsel güveni doğrudan
etkilemektedir. Hoy ve Tarter (2004) örgütsel adalet ve güven
kavramlarının birbirleriyle çok yakından ilişkili olduğunu, güvenin
adaleti adaletin de güveni doğurduğunu ifade etmektedir.
Örgütsel adaletle ilgili yapılan bir çok araştırmada (Greenberg, 1990;
Mater ve diğer., 1995; Konoysky ve Pugh 1994; Tyler ve DeGoey, 1996;
Greenberg, 1996; Pillai ve diğer., 1999; Korsgaard ve Roberman, 1995;
Korsgaard ve diğer., 1998; Aryee ve diğer., 2002; Cohen-Charash ve
Spector, 2001; Colquitt ve diğer., 2001; Akt. Polat, 2006; Hoy ve Tarter,
2004) algılanan örgütsel adaletin, örgütsel güvenin oluşumunda ve
düzeyinin belirlenmesinde öncül olduğu ortaya konulmuştur. Yönetimin
adil davranması, işgörenlerde saygınlık yaratmakta ve güvenin
gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Araştırmalar hem dağıtımsal adaletin,
hem de işlemsel adaletin güvenle yüksek düzeyde ilişkili olduğunu ortaya
koymuştur (Folger ve Konoysky, 1989; Konoysky ve Pugh 1994;
Konovsky ve Cropanzano, 1991; Tyler ve Degoey, 1996; Ambrose ve
Schminke, 2003; Cohen-Charash ve Spector, 2001; Cropanzano ve diğer.,
2002; Folger ve Konovsky, 1989; Menguc, 2000; Pillai ve diğer., 2001;
Akt., Polat, 2006). Adalet ve güven güçlü ilişkilerin temel taşlarıdır; bu
nedenle örgütsel adalet ve güven, işgörenleri verimli, üretken ve örgüt
üyeliğine bağlayan yapılardır. Bir örgütte işgörenler, bulundukları
örgütün üyeliğine ne kadar içten ve moral olarak bağlanırlarsa,
kendilerini ne kadar çok örgütün bir parçası, örgütü de kendilerinin bir
parçası gibi görürlerse, o örgütte o kadar çok kalmak isterler. Örgütte
ortak çalışmaya katkıda bulunmak için içten fazla bir çaba gösterirler
(Aydın, 1993).
İşgörenler, yöneticilerin ve örgütün onlara nasıl davrandığına oldukça
önem verirler. Güven duyulan işgörenlere daha fazla imkan sunulur ve
böylece işgörenler tanımlanmış rol davranışlarının dışındaki davranışları
da yerine getirerek, bunun karşılığını vermek zorunluluğu hissederler
294
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
(Settoon ve diğer., 1996). Güven duyduğu bir ortamda çalışmak işgörenin
mutluluğunu ve huzurunu arttırmaktadır, mutlu ve huzurlu, kendini
güvende hisseden işgörenin verimi ve üretkenliği artmaktadır.
Üretkenliğin olduğu bir ortamda da başarı kaçınılmazdır (Samancı,
2006). Güven duygusu hâkim olan örgütlerin genel özellikleri arasında,
açık ve katılımlı bir ortam olması, sorumlulukların çalışanlar tarafından
benimsenmesi, üretkenliğin ve örgüte bağlılığın yüksek olması, uzlaşma
kültürünün egemen olması, takım çalışmasına yatkınlık olması,
çalışanların yüksek iş doyumuna sahip olması, kararlara katılım
sağlanması, çalışanlar arasında sürtüşmelerin azalması, verimliliğin
yükselmesi, motivasyonun artması, çalışanların işten ayrılma oranlarının
ve devamsızlığının düşmesi, yaratıcılığın egemen olması sayılabilir
(Bökeoğlu ve Yılmaz, 2008).
Alanyazında örgütsel adalet ile ilgili (Özdevecioğlu, 2003; Çakmak,
2005; Atalay, 2005; Tan, 2006; Taşdan, Oğuz ve Ertan-Kantos, 2006;
Polat, 2007; Aykut, 2007; Poole, 2007; Aydın ve Karaman-Kepenekçi,
2008; Taşdan ve Yılmaz, 2008; Polat ve Celep, 2008; Pirali, 2008;
Cömert ve diğerleri, 2008; Titrek, 2009; Çapraz, 2009; Karaköse,
Altınkurt ve Yılmaz, 2009; Yılmaz ve Taşdan, 2009; Yazıcıoğlu ve
Topaloğlu, 2009; Altınkurt ve Yılmaz, 2010; Yılmaz, 2010; Tan ve
Töremen, 2010; Taş, 2010; Kılıçlar, 2011; Yavuz, 2012) çalışmalar
bulunmaktadır. Yine örgütsel güvene ilişkin (Tschannen-Moran, 2001;
Turan, 2001; Böri, 2001; Cori ve Jennifer, 2003; Ceyanes, 2004; Yılmaz,
2004, 2005, 2006a, 2006b, 2008; Özdil, 2005; Polat ve Doyuran, 2005;
Özer ve Diğerleri, 2006; Uzbilek, 2006; Polat, 2007; Erden, 2007;
Samancı 2007; Polat ve Celep, 2008; Bökeoğlu ve Yılmaz, 2008; Yılmaz,
2008; Noonan, Walker ve Kutsyuruba, 2008; Yüksel, 2009; Cerit, 2009;
Artuksi, 2009; Yılmaz, 2009; Baş ve Şentürk, 2011; Öztürk ve Aydın,
2012) pek çok araştırma mevcuttur. Ancak, bu iki değişkenin bir arada
inceleme konusu yapıldığı araştırma sayısı (Özen, 2003; Hoy ve Tarter
2004; Polat, 2007; Polat ve Celep, 2008; Baş ve Şentürk, 2011) oldukça
azdır.
Girdisi ve çıktısı insan olan eğitim örgütleri diğer örgütler gibi birçok
örgütsel değişkenden etkilenmektedir. Bu örgütsel değişkenlerden biri
örgütsel adalet diğeri ise örgütsel güven kavramıdır. Eğitim örgütlerinin
toplumsal açık bir istem oluşu ve yakın çevresi dikkate alındığında bu iki
kavramın birbirleri ile olan ilişkisinin araştırılması daha da önem
kazanmaktadır.
295
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı; İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel
adalet ve örgütsel güven algıları arasındaki ilişkiyi saptamaktır.
Bu amacı gerçekleştirmek için aşağıdaki sorulara cevap aranacaktır.
1. İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları nedir?
2. İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel güven algıları nedir?
3. İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel
güven algıları arasında ilişki var mıdır?
2. Yöntem
2.1 Araştırmanın Modeli
Bu araştırmada, İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet
ve örgütsel güven algıları arasındaki ilişki saptanmaya çalışılmıştır.
Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İlişkisel tarama
modelleri, iki veya daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim
varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma
modelleridir. İlişkisel çözümleme iki türlü yapılabilir. Bunlar; korelasyon
ve karşılaştırma yolu ile elde edilen ilişkilerdir (Karasar, 2005). Bu
araştırmada İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet ve
örgütsel güven algıları arasındaki ilişkinin belirlenmesinde korelasyon
kullanılmıştır. Korelasyonel araştırmalar, iki ya da daha çok değişken
arasındaki ilişkinin, herhangi bir şekilde bu değişkenlere müdahale
edilmeden incelenmesini sağlar. Korelasyonel araştırmalar, değişkenler
arasındaki ilişkilerin açığa çıkarılmasında, bu ilişkilerin düzeylerinin
belirlenmesinde etkili ve bu ilişkilerle ilgili daha üst düzey araştırmaların
yapılması için gerekli ipuçlarını sağlayan araştırmalardır (Büyüköztürk ve
diğerleri, 2008).
2.2 Çalışma Evreni
Araştırmanın çalışma evrenini, 2012-2013 öğretim yılında Bolu ili
merkez ilçe sınırlarında bulunan 36 ilkokulda görev yapan öğretmenler
oluşturmaktadır. Bolu merkez ilçe sınırlarında yer alan 36 ilkokulda 571
öğretmen görev yapmaktadır.
Araştırmada evrenin tamamına ulaşılamayacağından dolayı evrenden
örneklem alma yoluna gidilmiştir. Araştırmanın örneklemini ise, çalışma
296
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
evreninden seçkisiz olarak seçilen 171 öğretmenden oluşturmaktadır.
Yazıcıoğlu ve Erdoğan (2004: 50) göre, “0,05 hata payı ile 278 kişilik bir
örneklem 1000 kişilik bir evreni temsil etmektedir.” Dolayısıyla bu
araştırmada
ulaşılan
örneklemin
evreni
temsil
edebileceği
düşünülmektedir. Örneklem çalışma evreninin % 30 una isabet
etmektedir.
İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin demografik özelliklerine göre
dağılımı Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. Öğretmenlerin Demografik Özelliklerine Göre Dağılımı
Cinsiyet
Yaş
Mesleki Kıdem
TOPLAM
Erkek
25-30 yaş
f
140
91
32
%
61,4
38,6
12,7
31-35 yaş
36
15,2
36-40 yaş
30
11,7
41-45 yaş
57
26,9
46-50 yaş
52
24,0
51 yaş ve üstü
24
9,4
1-5 yıl
19
5,8
6-10 Yıl
38
11,7
11-15 Yıl
34
17,0
16-20 Yıl
58
26,9
21-25 Yıl
61
29,8
26 Yıl ve üstü
21
171
8,8
100,0
Kadın
Tablo 1 incelendiğinde ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin
demografik özellikleri; Araştırmanın çalışma grubunda yer alan
öğretmenlerin %61,4’ü Kadın ve % 38,6’sı Erkektir. Öğretmenlerin
yaşlarına göre dağılımında en fazla yığılma %26,9 ile ”41-45 yaş”
grubunda olmuştur. Öğretmenlerin yaş değişkeninde en az yığılma ise
%9,4 ile “51 yaş ve üstü” grubundadır. Öğretmenlerin mesleki
kıdemlerine göre yığılma %29,8 ile “21-25 yıl” mesleki kıdeme sahip
297
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
öğretmenlerden olmuştur. En az yığılma ise %8,8 ile “26 yıl ve üstü”
mesleki kıdeme sahip olan öğretmenlerdir.
2.3 Verilerin Toplanması
Araştırma verileri, ölçeklerle toplanmıştır. Araştırma verileri
öğretmenlerden Niehoff ve Moorman (1993) tarafından geliştirilen
“örgütsel adalet ölçeği”, Hoy ve Tschannen-Moran (2003) tarafından
geliştirilen “okullarda meslektaşlara güven ölçeği” ve Daboval, Comish
ve Swindle ve Gaster’in (1994) “örgütsel güven ölçeği” ile toplanmıştır.
Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan ölçekler daha önceden
geliştiren kişiler tarafından geçerliliği ve güvenirliği sağlanmış
ölçeklerdir. Bu ölçeklerin bu çalışmaya göre uyarlanmasından dolayı alan
uzmanlarının görüşleri alınarak ölçeğin kapsam geçerliği sağlanmıştır.
Ölçekler araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Ölçekler uygulanmadan
önce, öğretmenlerle görüşülerek ölçekler hakkında bilgi verilerek
ölçeklerin kullanım alanı ile ilgili bilgiler detaylarıyla anlatılmıştır.
Ölçekler uygulandıktan sonra araştırmacı tarafından elden toplanmıştır.
Ölçek 200 öğretmene dağıtılmış, bunlardan sadece 175’i geri dönmüştür.
Ancak 3 ölçekte boşluklar olması, 2 ölçekte birden fazla seçeneğin
işaretlenmiş olması v.b durumlardan dolayı geçerli sayılmamıştır. Analiz
işlemleri için 171 ölçek geçerli sayılmıştır.
2.3.1.Veri Toplama Aracı
Araştırmada veri toplamak için kullanılan ölçeklere ilişkin bilgiler
aşağıda verilmiştir.
“Örgütsel Adalet Algısı Ölçeği”: Öğretmenlerin okullarına ilişkin adalet
algıları ilk defa Niehoff ve Moorman (1993) tarafından geliştirilen
“örgütsel adalet ölçeği” ile ölçülmüştür. Ölçeğin uygulama sonrasında
yapılan faktör analizinde, ölçeğin maddeler üç boyutlu olarak
sınıflanmıştır. Ölçeğin 6 maddesi dağıtımsal adaleti (1, 2, 3, 4, 5, 6.
maddeler), 9’ u işlemsel adaleti (7, 8, 9,10, 11, 16, 17, 18, 19. maddeler)
ve 4’ü de etkileşimsel adaleti (12, 13, 14, 15.maddeler) ölçmektedir. Bu
araştırmada da ölçeğin tamamı için güvenirlik Cronbach’s Alpha
katsayısı .90 çıkmıştır. Örgütsel adaletin alt boyutları için güvenirlik
katsayıları ise dağıtımsal adalet .95, işlemsel adalet .90 ve etkileşimsel
adalete boyutunda. 89 olarak hesaplanmıştır.
298
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
“Yöneticilere Güven Algısı Ölçeği”: Öğretmenlerin yöneticilere güven
algısı, Hoy ve Tschannen-Moran (2003) tarafından geliştirilen “okullarda
meslektaşlara güven ölçeği” ile ölçülmüştür. Ölçek Polat (2007)
tarafından da kullanılmıştır. Bu araştırmada da Polat (2007) tarafından
güvenirlik ve geçerliği sağlanan ölçek kullanılmıştır. Polat (2007)
tarafından yapılan faktör analizinde ölçek tek boyutlu çıkmıştır.
Yöneticiye güven ölçeğindeki 40 nolu madde dışındaki her bir maddenin
faktör yükü .45’in üstünde çıkmıştır. Yapılan istatistiki analizlerde 40
no’lu madde kapsam dışı bırakılmıştır. Böylece 15 maddeli ölçeği, 14
maddeli olarak değerlendirmeye almıştır. Polat (2007) uygulama
sonucunda ölçeğine yapılan güvenirlik analizinde ölçeğin tamamı için
güvenirlik Cronbach’s Alpha katsayısı .96 çıkmıştır. Bu araştırmada da
Örgütsel güven ölçeğine yapılan güvenirlik analizinde ölçeğin tamamı
için güvenirlik Cronbach’s Alpha katsayısı .93 çıkmıştır.
“Okula Güven Algısı Ölçeği”: Okula güven ölçeği Daboval, Comish ve
Swindle ve Gaster (1994) tarafından geliştirilen “örgütsel güven ölçeği”
ile ölçülmüştür. Yapılan güvenirlik analizinde okula güven ölçeğinin
güvenirlik Cronbach’s Alpha katsayısı .92 çıkmıştır. Bu araştırmada da
Örgütsel güven ölçeğine yapılan güvenirlik analizinde ölçeğin tamamı
için güvenirlik Cronbach’s Alpha katsayısı .90 çıkmıştır
2.4. Verilerin Analizi ve Çözümlenmesi
Çalışmaya katılan öğretmenlerin demografik özelliklerine ilişkin frekans
ve yüzde dağılımlarına bakılmıştır. Araştırmada öğretmenlerin okullarına
ilişkin örgütsel adalet, örgütsel güven ve bunların alt boyutlarına ait
değişkenlere ilişkin algı düzeylerini saptamak için frekans, yüzde ve
standart sapmalarının dağılımlarına bakılmıştır.
Tüm değişkenler korelasyon analizine tutulmuş ve değişkenler arasındaki
ilişkiler ortaya konulmuştur. İki değişken arasındaki korelasyon ilişkinin
yönünü, kuvvetini belirtmede kullanılan korelasyon katsayılarının “+” ya
da “-” olması ilişkinin yönünü belirlemede kullanılmıştır. Korelasyon
katsayıları değerlendirilirken katsayılar, mutlak değer olarak 0,70 ile 1,00
arasında ise “yüksek”, 0,69 ile 0,30 arasında ise “orta”, 0,29 ve daha
düşükse değerde ise “düşük” düzeyle ilişkili olarak (Büyüköztürk, 2005)
ve 0,00 yaklaştıkça ise ilişki olmadığı şeklinde yorumlanmıştır.
Araştırmada alt problemlerin çözümlenmesine dönük olarak elde edilen
bulgular yorumlanırken; aralıklar “4.20-5.00” çok yüksek, “3.40-4.19”
yüksek, “2.60-3.39” orta, “1.80-2.59” düşük ve “1.00-1.80” çok düşük
299
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
olarak değerlendirilmiştir.
3. Bulgular
Araştırmada ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet ve
örgütsel örgütsel güven düzeylerine ilişkin bulguları başlıklar altında
verilmiştir.
3.1 Alt Problemlere İlişkin Bulgular
Bu başlık altında alt problemlere ilişkin bulgular yer almaktadır.
3-1-1 Birinci Alt Probleme ilişkin Bulgular
İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet ve alt boyutlarına
ilişkin bulgular Tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2. Öğretmenlerin Örgütsel Adalet ve Alt Boyutlarına İlişkin
Algılarına Ait Ortalama ve Standart Sapma Değerleri
Dağıtımsal Adalet
İşlemsel Adalet
Etkileşimsel Adalet
Örgütsel Adalet (Tüm Boyutlar)
N
171
171
171
171
X
3,17
2,97
3,35
3,16
S
1,04
1,06
1,07
,98
Tablo 2’de İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet ve alt
boyutlarına ilişkin aritmetik ortalamalar ve standart sapmalar verilmiştir.
Genel olarak öğretmenlerin okullarına ilişkin adalet algıları ( X =3,16,
S=,98) “Orta” düzeydedir. Çalışma grubunda yer alan öğretmenlerin
“Örgütsel Adalet Ölçeği”nin alt boyutlarından “Dağıtımsal Adalet”
( X =3,17, S=1,04),
“İşlemsel Adalet” ( X =2,97, S= 1,06) ve
“Etkileşimsel Adalet”
( X =3,35,
S=1,07)
algıları da “Orta”
düzeydedir. Ancak öğretmenlerin etkileşimsel adalet ( X =3,35) algıları,
işlemsel ( X =2,97) ve dağıtımsal ( X =3,17) adalet algılarına göre daha
yüksektir.
300
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
3-1-2 İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular
İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel güven ve alt boyutlarına
ilişkin bulgular Tablo 3’de verilmiştir.
Tablo 3. Öğretmenlerin Örgütsel Güven ve Alt Boyutlarına İlişkin
Algılarına Ait Ortalama ve Standart Sapma Değerleri
N
171
171
171
Yöneticiye Güven
Okula Güven
Örgütsel Güven (Tüm Boyutlar)
X
3,05
3,11
3,08
S
,94
1,01
,96
Tablo 3’de İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel güven ve alt
boyutlarına ilişkin aritmetik ortalamalar ve standart sapmalar verilmiştir.
Genel olarak öğretmenlerin okullarına ilişkin güven algıları ( X =3,08,
S=,96) “Orta” düzeydedir. Çalışma grubunda yer alan öğretmenlerin
“Örgütsel Güven Ölçeği”nin alt boyutlarından “Yöneticiye Güven”
( X =3,05, S=,94), ve “Okula Güven” ( X =3,11, S= 1,01) algıları da
“Orta” düzeydedir. Öğretmenler, gerek yöneticilerine gerekse okullarına
orta düzeyde güvenmekle birlikte; okullarına ( X = 3,11), yöneticilerine
(x=3,05) göre biraz daha fazla güvenmektedir.
3-1-3 Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular
İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin Örgütsel adalet, Örgütsel güven
ve Örgütsel vatandaşlık algılarının birbirleri ile ilişkisine yönelik bulgular
Tablo 4’de verilmiştir.
Tablo 4. Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Örgütsel Güven ve Örgütsel
Vatandaşlık Algıları Arasındaki İlişki
Örgütsel Adalet
,93**
Örgütsel Adalet
Örgütsel Güven
**p< 0,01
Örgütsel Güven
,93**
301
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin Örgütsel Adalet ile Örgütsel
Güven algıları arasında yüksek bir ilişki (r=0,93, p<.01) bulunmaktadır.
İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin Örgütsel adalet ve Örgütsel
güven alt boyutlarının birbirleri ile ilişkisine yönelik bulgular Tablo 5’de
verilmiştir.
Tablo 5. Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Örgütsel Güven ve Örgütsel
Vatandaşlık Ölçeklerinin Alt Boyutlarına İlişkin Algıları Arasındaki İlişki
Dağıtımsal İşlemsel Etkileşimsel Yöneticiye Okula
Adalet
Adalet
Adalet
Güven
Güven
Dağıtımsal Adalet
İşlemsel Adalet
Etkileşimsel Adalet
Yöneticiye Güven
Okula Güven
,87**
,87**
,67**
,88**
,86**
,77**
,89**
,89**
,74**
,80**
,67**
,77**
,88**
,89**
,74**
,86**
,89**
,80**
,93**
,93**
* p< 0,05
** p< 0,01
Örgütsel Adalet ölçeğinin alt boyutlarından “Dağıtımsal Adalet” ile
“İşlemsel Adalet” arasında yüksek bir ilişki (r=0,87, p<.01),
“Etkileşimsel Adalet” boyutu ile ise orta düzeyde bir ilişki (r=0,67,
p<.01) bulunmaktadır. “Dağıtımsal Adalet” boyutunun, Örgütsel Güven
ölçeğinin alt boyutlarından “Yöneticiye Güven” (r=0,88, p<.01) ve
“Okula Güven” (r=0,86, p<.01) boyutları arasında yüksek düzeyde bir
ilişki bulunmaktadır. Örgütsel Adalet ölçeğinin alt boyutlarından
“İşlemsel Adalet” boyutunun “Dağıtımsal Adalet (r=0,87, p<.01) ve
Etkileşimsel Adalet (r=0,77, p<.01) boyutları ile arasında yüksek düzeyde
bir ilişki bulunmaktadır. “İşlemsel Adalet” in Örgütsel Güven ölçeğinin
alt boyutlarından “Yöneticiye Güven” (r=0,89, p<.01) ve “Okula Güven”
(r=0,89, p<.01) boyutları arasında yüksek düzeyde bir ilişki
bulunmaktadır. Örgütsel Adalet ölçeğinin alt boyutlarından “Etkileşimsel
Adalet” boyutunun,
Örgütsel Güven ölçeğinin alt boyutlarından
“Yöneticiye Güven” (r=0,74, p<.01) ve “Okula Güven” (r=0,93, p<.01)
boyutları arasında yüksek düzeyde bir ilişki bulunmaktadır.
302
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
4. Sonuç ve Tartışma
Bu araştırmada, ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet
ve örgütsel güven algıları arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmada elde
edilen sonuçlar ve sonuçlara ilişkin tartışmalar bu bölümde yer
almaktadır.
Eğitim kurumlarında örgütsel adalet ve işgörenlerin çalıştıkları kuruma
güven duymaları önemli görülmektedir. Çünkü, örgütsel adalet ile
örgütsel güven bir işgörenlerin mesleğine karşı olan tutumunu, okul
içerisindeki davranışlarını, mesleğine karşı olan sevgisini, saygısını ve
meslekteki başarısını etkileyen önemli faktörler arasında yer almaktadır
(Lunenburg ve Ornstein, 2004; Polat, 2007; Hoy ve DiPaola, 2007; Hoy
ve Miskel, 2008; Akt. Baş ve Şentürk, 2011).
Örgütsel adalet, işlerinde adil davranılıp davranılmadığına işgörenlerin
nasıl karar verdiğiyle ve bu kararların işle ilgili diger değişkenleri nasıl
etkilediğiyle ilgili bir kavramdır (Moorman, 1991.Akt. Açıkgöz, 2009).
Örgütsel adalet, örgütlerde adaletin etkisini ortaya çıkarmak amacıyla
kullanılan bir terimdir. En genel düzeyde, örgütsel adalet işyerindeki
adalet algısı üzerinde odaklaşan psikolojik incelemenin bir alanı olarak
açıklanabilir. Örgütsel adalet örgüt içinde sosyal ve ya ekonomik olarak
gerçekleşen tüm karşılıklı değişimlerin algılanan adaleti ve bireylerin
üstleriyle, çalışma arkadaşlarıyla ve sosyal bir sistem olarak örgütle
ilişkilerini içermektedir (Yılmaz, 2004). Okul örgütünün toplumsal açık
bir sistem oluşu ve okulun yakın çevresi dikkate alındığında örgütsel
adalet kavramı daha da önem kazanmaktadır.
Araştırmada, ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin okullarına ilişkin
adalet algıları “orta”
düzeydedir. Çalışma grubunda yer alan
öğretmenlerin Örgütsel Adalet Ölçeğinin alt boyutlarından Dağıtımsal
Adalet, İşlemsel Adalet ve Etkileşimsel Adalet algıları da “orta”
düzeydedir. Ancak öğretmenlerin etkileşimsel adalet algıları, işlemsel ve
dağıtımsal adalet algılarına göre daha yüksektir. Tan (2006) ve Yaylacı
(2004)’da çalışmalarında öğretmenlerinin örgütsel adalet düzeyinin orta
düzeyde olduğunu belirlemiştir. Titrek (2009) ’in araştırmasında da, okul
çalışanlarının örgütsel adalet algısının genellikle olumlu olmasına karşın,
bazı davranışlarda eksiklik algısının var olduğu belirlenmiştir. Taş,
(2010) çalışmasında öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının kısmen
olduğu sonucuna ulaşmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar adı geçen
araştırma sonuçları ile paralellik göstermektedir. Örgütsel Adalet ile ilgili
yapılan diğer araştırmalarda ise Açıkgöz (2009) çalışmalarında
öğretmenlerinin örgütsel adalet düzeyinin çoğunlukla olduğunu
303
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
belirlemiştir. Atalay (2005), Polat (2007), Cömert ve diğerleri (2008) ve
Baş ve Şentürk (2011) ise çalışmalarında öğretmenlerin örgütsel adalet
ile ilgili algılarının yüksek düzeyde olduğunu sonucuna ulaşmıştır.
Benzer araştırmalarda da (Ünal, 2003; Aykut, 2007; Polat ve Celep,
2008; Aydın ve Karaman-Kepenekçi (2008); Çapraz, 2009; Yılmaz ve
Taşdan, 2009; Kılıçlar, 2011) öğretmenlerin örgütsel adalet algısının
genellikle olumlu yönde olduğu belirlenmiştir.
Çalışanların kendileri ile ilgili olaylarda algıladıkları adaletin,
bulundukları yerdeki uygulamalarla ilgili algıları üzerinde etkili
olmaktadır. Yapılan araştırmalarda örgütlerinin adalet algısının
olmadığını düşünen işgörenlerin iş tatminlerinin de düşük olduğu (Dilek,
2005, Eker, 2006, Söyük, 2007) örgütsel adalet ile çalışanın işten ayrılma
niyeti, örgüte güveni ve hatta ayrılma arasında negatif bir ilişki olduğu
(Wasti, 2001) örgütünü adil algılamayan işgörenlerin örgütsel
bağlılıklarının düştüğü (Çöp, 2008) örgütsel güvenlerinin azaldığı
görülmektedir. Örgütlere işgörenlerin güvenlerini azalması, örgütsel
amaçların gerçekleşme düzeyine olumsuz edecek sonuçlar doğurabilir.
Yapılan araştırmalar örgütlerde güvenin işgörenler arasında işbirliğini
artırdığını; örgüte olan bağlılığı geliştirdiğini ve işgörenlerin kendini
yenileme isteğini körüklediğini göstermiştir. Örgütte sonuç yada
süreçteki memnuniyet ile sezilen örgütsel adalet genellikle örgüte olan
güvenin ve yönetimin olmazsa olmazı olarak düşünülmektedir (Hubbell
and Chory, 2005). Özen (2003) ve Hoy ve Tarter (2004), örgütsel
güvende örgütsel adaletin rolünü anahtar olarak görmektedir. İşgörenlerin
örgüt içerisindeki çalışma şartlarını belirleyen kurallara ve bu kuralları
uygulayan yöneticilerin adaletli davranıp davranmadıklarına ilişkin
algıları, yaptıkları işe karşı olan tutum ve davranışlarını önemli ölçüde
etkilemektedir (Balay, 2001). Bir örgütteki adaletin varlığı güven
duygusuyla; örgütsel açıdan ise yüksek verimlilik, olumlu iş ortamı ve
güçlü bir örgüt kültürü ile mümkündür (Altunkurt, 2010). Örgütsel adalet
eksikliği ise çalışanların örgüt içerisindeki işgörenlere ve yöneticilere
güvensizlik duygusuna sahip olmasına ve kendilerini örgütün bir üyesi
olarak görmemeleri ile sonuçlanmaktadır (Baş ve Şentürk, 2011).
Günümüzün hızla değişen dünyasında örgütler ayakta kalabilmek ve
yaşamlarını sürdürebilmek için kendilerini yenilemek ve geliştirmek
durumundadırlar. Örgütler, kendilerini hızlı teknolojik değişmelere
uyarlamak, kendilerinden beklenenleri en iyi biçimde yerine getirmek ve
diğer örgütlerle rekabet etmek durumundadırlar. Bu durum örgütte
yönetici ve işgörenlere yeni sorumluluklar yüklemektedir. Örgütün
hedeflerine ulaşması ve gelişmesi, örgütün büyük ölçüde birbirlerine
304
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
güven duyan işgörenlere sahip olması ile olanaklıdır. Bir örgüt kültürü
yaratmak, örgüt için bir vizyon oluşturmak ve bu vizyonun örgüt
çalışanlarınca benimsenmesini sağlamak, bütün örgüt üyelerinin katıldığı
bir örgütsel güven ortamı oluşturularak başarılabilir (Özer ve Diğerleri,
2006). Okullardaki kurumsal başarıyı yakalamak, kalite ve verim
merkezli yeni uygulamalar gerçekleştirmek tamamen öğretmenlerin
kuruma karşı tutumuna bağlıdır. Öğretmenlerde olumlu tutumlar
geliştirilmesi, öğretmenlerin okulun yaptığı işlere yaratıcı ve yenilikçi
fikirler sunabilmesi için okulun örgütsel güven düzeyi önemlidir.
Örgütsel güven, örgütteki ilişkilerde ve etkileşimlerde bireylerin
birbirlerine açık, dürüst, ilgili ve gerçekçi davranması ve temel
amaçlardan, normlardan ve değerlerden haberdar olma isteğidir (Mishra,
1996). Yine örgütsel güven, örgüt çalışanlarının yöneticiye ve örgüte
güveninden oluşan bir bütündür (Nyhan ve Marlowe, 1997). Güven,
sosyal bir sistem olarak kabul edilen okul örgütleri için de çok önemlidir.
Cunningham ve Gresso (1993) güveni, okulların etkililiğinin temeli
olarak tanımlanmaktadır (Akt., Yılmaz, 2009).
Araştırmada, ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin okullarına ilişkin
güven algıları “Orta” düzeydedir. Çalışma grubunda yer alan
öğretmenlerin Örgütsel Güven Ölçeği”nin alt boyutlarından Yöneticiye
Güven ve Okula Güven algıları da “Orta” düzeydedir. Öğretmenler, gerek
yöneticilerine gerekse okullarına orta düzeyde güvenmekle birlikte;
okullarına, yöneticilerine göre biraz daha fazla güvenmektedir. Araştırma
sonuçları alan yazındaki diğer araştırmaların sonuçları ile tutarlılık
göstermektedir. Çokluk-Bökeoğlu ve Yılmaz (2008); Samancı, 2007;
Özer ve diğerleri (2006) ve Cerit (2009) yapmış oldukları araştırmalarda
öğretmenlerin örgütsel güvenlerinin orta düzeyde olduğunu sonucuna
ulaşmıştır. Artuksi (2009) araştırmasında öğretmenlerin örgütsel güven
algıları çok düzeyindedir. Ancak bu araştırmada ortaya çıkan çok
düzeyindeki örgütsel güvenin, puan aralıkları esas alındığında ortaya daha
yakın olduğu dikkati araştırmacı tarafından belirtilmiştir. Öztürk ve Aydın
(2012); Yüksel (2009); Yılmaz (2006a); Yılmaz (2006b); Arslan (2009) ve
Baş ve Şentürk (2011) de yapmış oldukları çalışmalarda öğretmenlerin
örgütsel güvenlerinin yüksek düzeyde olduğunu sonucuna ulaşmıştır.
İnsanı merkeze alarak ve insanla rekabet gücü yüksek ürünler üretebilmeyi
amaçlayan çağdaş yönetim yaklaşımlarının temelinde güven olgusu
yatmaktadır. Yüksek güvenin olduğu kurumlarda, örgütün aşağı
seviyelerine daha fazla sorumluluk ve yetki vererek, ekip çalışmasına dayalı
ve esnek bir anlayışı temelinde iş ortamı sağlanır. Bunun için de kurumlar
ortak etik değerlere sahip topluluklar üzerinde inşa edilmek zorundadır.
305
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
Çünkü etik değerler konusunda uzlaşma, kurumdaki çalışanların birbirlerine
karşılıklı olarak güvenmeleri için bir ortam sağlar (Fukuyama,2000).
Güvensizlik insanları değişime karşı direndirir (Slater,2000). Güven
işbirliğine ve takım çalışmasına dayalı önkoşullarından birisidir. Güven
işlerin yapılış maliyetlerini minimize eder. bürokrasinin aza inmesini
sağlayarak örgütsel sürtünme düzeyini düşürür (Cohen&Prusak).
Kendilerini güvensiz bir ortamda hisseden çalışanlar motivasyon, hoşgörü
ve merhametten yoksun kalır. Buluş yetenekleri gelişmez (James,1997).
İnsanlar çalışma ortamlarının emniyetli ve güven verici olduğunu
hissetmedikçe, yaratıcılıklarını ortaya çıkarmayacaktır (Koski,1998; Akt.,
Yılmaz, 2005). Örgüt yapısı içinde güven, bir sosyal sermaye biçimi,
örgütün diğer örgütler tarafından taklit edilemez örtük bilgisidir. Erdem
(2003) güvenin temel işlevlerinin; örgütteki işlem maliyetlerini azaltması,
örgüt üyeleri arasında işbirliğine, özgeci davranışlara, fazladan
gerçekleştirilen rol davranışlarına yönelik gönüllülük yaratması; örgütsel
kurallara uymayı kolaylaştırması ve çatışmaları azaltması olduğunu
belirtmektedir. Güçlü bir güven iklimine sahip örgütlerde, üyelerin
kuruma olan bağlılıklarının artması, özdeşleşmenin kolaylaşması ve
performansın yükselmesi beklenmektedir (Çetinel, 2008).
Okullarda güven ortamının oluşturulması oldukça önemlidir. Güven
duyduğu bir ortamda çalışmak öğretmenin mutluluğunu ve huzurunu
arttırmaktadır, mutlu ve huzurlu, kendini güvende hisseden öğretmenin
verimi ve üretkenliği artmaktadır. Üretkenliğin olduğu bir ortamda da
başarı kaçınılmazdır (Samancı, 2006: 53). Öğretmenlerin örgütüne olan
güveninin, öğretimin niteliği ve okulun etkililiği ile bağlantılı olduğu
söylenebilir (Hoy; Tarter; Witkoskie, 1992; Tarter; Sabo; Hoy, 1995).
Bazı araştırmalara göre güven düzeyinin yüksek olduğu okullarda,
öğretmenlerin mesleki bazı sırlarını, başarılı öğretim yöntemlerini,
derslerde kullandıkları etkili materyalleri, dersle ilgili dokümanları paylaşmaya
istekli oldukları görülmüştür. Benzer biçimde okul merkezli yönetim,
katılımcı karar alma ve öğretmenlerin yetkilendirmesi, ailelerin okul
yönetimine katılması gibi yeni yönetim biçimleri ve yaklaşımları güvene
dayanmaktadır. Bununla birlikte işbirlikçi öğrenme ve proje temelli
öğrenme gibi yaklaşımlar üst düzeyde güven ve dayanışma
gerektirmektedir (Tschannen ve Hoy, 2000; Akt., Öztürk ve Aydın,
2012).
Sosyal sistemlerin en önemli öğelerinden birini oluşturan örgütler, insan
ilişkilerinin ve işbirliğinin en yüksek düzeyde yaşandığı alanlardır. Bu
durum söz konusu ilişkilerin ve işbirliğinin örgüte en yüksek faydayı
sağlayacak şekilde yönetilmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Söz
306
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
konusu bu gereklilik örgütlerin özellikle son yıllarda yeni yönetim
tekniklerine ve çalışana yönelik uygulamalara olan ilgisinin artmasına
neden olmaktadır. Örgütsel adalet ve örgütsel güven konusu da örgütlerin
ilgi gösterdiği bu uygulamalar arasında önemli bir yer tutmaktadır.
Yöneticiye duyulan güven, örgütsel yapı içinde kişiler arası güven
kapsamında ele alınmaktadır. Bu bağlamda, bireyin yöneticisine olan
güven hissi, yöneticinin etik ve adalet uygulamalarındaki tutumları ile
şekillenmektedir (Koç ve Yazıcıoğlu, 2011).
Araştırmada, ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin okullarına ilişkin
örgütsel adalet ile örgütsel güven algıları arasında pozitif yönde yüksek
bir ilişki bulunmaktadır. Polat (2007); Polat ve Celep (2008); Kılıçlar
(2011) ve Baş ve Şentürk (2011) tarafından yapılan araştırmalarında da
örgütsel adalet ile örgütsel güven düzeyleri arasında yüksek düzeyde bir
ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçları alan yazındaki bu
araştırmaların sonuçları ile tutarlılık göstermektedir. Örgütsel adaletle
ilgili yapılan bir çok araştırmada (Greenberg, 1990a; Mayer ve diğer.,
1995; Konoysky ve Pugh 1994; Konovsky ve Cropanzano, 1991; Tyler
ve DeGoey, 1996; Greenberg, 1996; Pillai ve diğer., 1999; Folger ve
Konoysky, 1989; Alexander ve Ruderman, 1987; Aryee ve diğer., 2002;
Cohen-Charash ve Spector, 2001; Colquitt ve diğer., 2001) algılanan
örgütsel adaletin, örgütsel güvenin oluşumunda ve düzeyinin
belirlenmesinde öncül olduğu ortaya konulmuştur (Akt. Polat ve Celep,
2008). (Polat ve Celep, 2008). Konovsky ve Pugh (1994) okullardaki
uygulamaların adilliği ile ilgili olumlu algılamaları ile yöneticilere
duydukları güven yakından ilgili olduğunu belirtmektedir. Grenberg
(1990) ve Moorman (1991) ise çalışanların sosyal çevrelerinde
kendilerine adil davranıldığını hissettiklerinde adalet duygularının
arttığını, yüksek düzeyde güven duygusunun geliştiğini, çalışma
isteklerinin de arttığını belirtmektedirler. Bu nedenle okullarında görev
yapan yönetici, öğretmen, diğer yardımcı personel, öğrenci ve velilerin
güven algısının oluşmasında, örgütsel adalet algısı önemli bir yapı taşı
durumundadır (Titrek, 2009).
Sonuç olarak; araştırmada öğretmenlerin, okula ilişkin örgütsel adalet ve
örgütsel güven düzeyleri orta düzeydedir. Öğretmenlerin okullarına
ilişkin örgütsel adalet ve örgütsel güven algılarının daha yüksek düzeyde
olması gerekmektedir. Bu nedenle okul yöneticilerinin insan ilişkilerinde
ve davranış bilimlerinde kendilerini geliştirebilecek hizmet içi eğitim
programları düzenlenebilir. Okul yöneticilerinin, okullarda öğretmenlerin
adalet algısını olumsuz yönde etkileyecek şekilde davranmalarını
engelleyecek düzenlemeler yapılabilir.
307
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
Kaynakça
Açıkgöz, A. (2009). Okul Yöneticilerinin Çatışma Yönetim Stilleri İle
Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Algısı Arasındaki İlişki.
Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi. Bolu, A.İ.B.Ü. Sosyal
Bilimler Enstitüsü
Aktuna, Metin (2007), İnsan Kaynakları Yönetimi Eğitim Fonksiyonunun
Örgütsel Güvene Etkileri ve Bir Uygulama, Sosyal Bilimler
Enstitüsü Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar
Üniversitesi, Kütahya.
Akyan, E. (2007), “Algılanan Örgütsel Destek İle Örgütsel Güven ve
Tükenme Davranışı Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine
Yönelik Bir Araştırma”, 15. Ulusal Yönetim ve Organizasyon
Kongresi, 25-27 Mayıs 2007, Sakarya Üniversitesi İktisadi ve
İdari Bilimler Fakültesi, Sakarya.
Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2010). Değerlere göre yönetim ve örgütsel
adalet ilişkisinin ortaöğretim okulu öğretmenlerinin algılarına
göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 64,
463-485.
Altınkurt, Y. (2010). Örgütsel adalet. Memduhoğlu, H. B. & Yılmaz, K.
(Eds.). Yönetimde yeni yaklaşımlar. Ankara: Pegem Akademi
Yayınları.
Arslan, M. M. (2009). Teknik ve endüstri meslek lisesi öğretmenlerinin
örgütsel güven algıları. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi,
5(2), 274-288.
Artuksi, E. (2009). İlköğretim Okullarında Görevli Öğretmenlerin Okulun
Örgütsel Güven Düzeyine İlişkin Algıları. Yayınlanmamış
Yükseklisans Tezi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Atalay, İ. (2005). Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Adalet.
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon, Afyon Kocatepe
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Aydın, İ & Karaman-Kepenekçi, Y. (2008). Principals’ opinions of
organizaitonal jutice in elementary schools in Turkey. Journal of
Educational Administration. 46 (4), 497-513.
Aydın, M., (1994). Eğitim Yönetimi. Ankara: Hatipoğlu yayıncılık.
Aykut, S., (2007). Örgütsel Adalet, Birey -Örgüt Uyumu İle Çalışanların İşle
İlgili Tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
308
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
Balay, R. (2001). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara:
Nobel Yayın Dağıtım.
Baş, G., Şentürk, C. (2011). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel
Adalet, Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Güven Algıları. Kuram
ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 17: 29-62
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve
Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri (Genişletilmiş
2. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
Cerit, Y. (2009). Öğretmenlerin Örgütsel Güven Düzeyleri İle İşbirliği
Yapma Düzeyleri Arasındaki İlişki. Uludağ Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi XXII (2), 2009, 637-657
Ceyanes, W. Jason (2004), An Analysis Between Teacher Trust in The
Principal and Teacher Burnout As Identıfıed by Teachers in
Selected Texas Public Schools, Published of Doctoral Thesis,
Texas A&M University, USA.
Cohen, D. ve Prusak, L. (2001). Kavrayamadığımız Zenginlik, Kuruluşların
Sosyal Sermayesi, İstanbul, MESS Yayınları
Colquitt, J. A., Greenberg, J., & Zapata-Phelan, C. P. (2005). What is
organizational justice: A historical overview. Greenberg, J. &
Colquitt, J. A. (Eds.). Handbook of organizational justice. New
Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Cömert, M., Demirtaş, H., Üstüner, M. & Özer, N. (2008). Lise
öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları Eğitim Bilimleri ve
Uygulama, 7 (13), 3-22.
Çakmak, K. (2005). Performans değerlendirme sistemlerinde örgütsel
adalet algısı ve bir örnek olay çalışması. Yayımlanmamış yüksek
lisans tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul.
Çapraz, H. (2009). Ortaöğretim Kurumu Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet
Algıları İle İş Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi.
Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi. İstanbul, Yeditepe
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çetinel, F. (2009). Örgütsel Güven İle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki Üzerine
Bir Örnek Olay. Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi. Sakarya
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çokluk-Bökeoğlu, Ö. ve Yılmaz, K.(2008). İlköğretim Okullarında
Örgütsel Güven Hakkında Öğretmen Görüşleri. Kuram ve
Uygulamada Eğitim Yönetimi, sayı:54, 211-233.
309
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
Daboval, J., Comish, R., Swindle, B & Caster, W. (1994). A Trust
Inventory for Small Businesses. Small Businesses Symposium,
http:/www.sbaer.uca.edu/docs/ proceedings /94swi031. txt
Demircan, N. ve A. Ceylan; (2003). Örgütsel Güven Kavramı: Nedenleri
Ve Sonuçları. Yönetim Ve Ekonomi Dergisi, Celal Bayar
Üniversitesi İİbf, 10 (2), Ss.139-150.
Dilek, H. (2005). Liderlik Tarzlarının Ve Adalet Algısının; Örgütsel
Bağlılık, İş Tatmini Ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine
Etkilerine Yönelik Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dinç, Sedef (2007), Örgütsel Güven Yaratmada Örgüt Kültürünün Rolü,
Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi,
Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Doney, P. M. ve Cannon, J. P. 1998. Understanding the influence of
national culture on the development of trust. Academy of
Management Review, 23(3): 601-620.
Eker, G. (2006). Örgütsel Adalet Algısı Boyutları Ve İş Doyumu
Üzerindeki Etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir,
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erdem, F. (2003). Sosyal Bilimlerde Güven. Ankara: Vadi Yayıncılık.
Erden, A. (2007). Ankara ve Lefkoşa okul yöneticilerinin ve
öğretmenlerinin
örgütsel
güvene
ilişkin
görüşleri.
Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Erdogan, B., Kraimer, M. L., & Liden, R. C. (2001). Procedural justice as
a two-dimensional construct: an examination in the performance
appraisal context. Journal of Applied Behavioral Science, 37,
205–222.
Fukuyama, F. (2000), Güven, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2.
Baskı, Çev: Buğdaycı, Ahmet, Đstanbul
Greenberg, J. (1990), Looking Fair versus Being Fair: Managing
Impressions of Organizational Justice, Research in
Organizational Behavior, 12 (1) 11-157.
Halis. M., G.S. Gökgöz, Ö. Yaşar; (2007), Örgütsel Güvenin Belirleyici
Faktörleri Ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama, Manas
Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, Ss.187-205.
310
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
Hoy, W. K., & Tarter, C. J. (2004). Organizational justice in schools: No
justice without trust. International Journal of Educational
Management, 18 (4), 250–259.
Hoy, W. K. & Tschannen-Moran, M. (2003). “The Conceptualization and
Measurement of Faculty Trust in Schools: The Omnibus TScale.” In W.K. Hoy & C.G. Miskel, Theory and Research in
Educational Administration. Information Age Publishing:
Greenwich: CT
Hoy, W. K, Tarter, C. J. ve Witkoskie, L. (1992). Faculty trust in
colleagues: linking the principal with school effectiveness.
Journal of Research and Development in Education, 26, 38–45.
Hubbell, A.P. and R. M. Chory,. (2005). Motivating Factors; Perceptions
of Justice and Their Relations hip with Managarial and
Organizational Trust, West Lafayette
İçerli, L. (2010). Örgütsel Adalet: Kuramsal Bir Yaklaşım. Girişimcilik
ve Kalkınma Dergisi (5:1); 67-92
İşbaşı, J.Ö. (2000), Çalışanların yöneticilerine duydukları güvenin ve
örgütsel adalete ilişkin algılamalarının örgütsel vatandaşlık
davranışının oluşumundaki rolü: Bir turizm örgütünde uygulama.
Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü.
James, J.(1997). Gelecek Zamanda Düşünmek. İstanbul: Boyner
Yayınları.
Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. (15. Baskı). Ankara:
Nobel Yayın Dağıtım.
Karaköse, T., Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2009). Örgütsel adaletin
öğretmenlerin iş doyumu üzerine etkileri. 1-3 Ekim. Uluslararası
V. Balkan Eğitim ve Bilim Kongresi. Trakya Üniversitesi Eğitim
Fakültesi, Edirne
Kılıçlar, A. (2011). Yöneticiye Duyulan Güven İle Örgütsel Adalet
İlişkisinin Öğretmenler Açısından İncelenmesi İşletme
Araştırmaları Dergisi 3/3 (2011) 23-36
Koç, H. Yazıcıoğlu, İ., (2011) “Yöneticiye Duyulan Güven ile İş Tatmini
Arasındaki İlişki: Kamu ve Özel Sektör Karşılaştırması” Doğuş
Üniversitesi Dergisi, Cilt. 12, Sayı1., ss.46-57.
Konovsky, M. A., Pugh, S. D. (1994). Citizenship Behavior And Social
Exchange. Academy of Management Journal, 37, 656-669.
311
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
Lee, A.J. (2007). Organizational Justice: A Mediated Model From
Individual Well-Being And Social Exchange Theory Perspectives,
Ph. D. Thesis, Touro University International.
Moorman, R.H. (1991). Relationship Between Organizational Justice and
Organizational Citizenship Behavior: Do Fairness Perceptions
Influence Employee Citizenship?. Journal of Applied
Psychology, 76, 845-855.
Niehoff, B.P. & Moorman, R.H. (1993). Justice as a Mediator of the
Relationship Between Methods of Monitoring and Organizational
Citizenship Behavior. Academy of Management Journal, 36 (3):
527-556.
Nooderhaven, N. G. (1992). Trust and interfirm relations. European
Association for Evolutionary Political Economy Conference
sunulan bildiri.
Noonan, Brian, K. Walker, B. Kutsyuruba (2008), “Trust In The
Contemporary Principalship.
Canadian
Journal
of
Educational Administration and Policy, Issue: 85, November 2
Nyhan R., Marlowe H.A., (1997), “Development and Psychometric
Proparties Of The Organizational Trust Inventory,” Evaluation
Review, 21(5), October
Taşdan, M., Oğuz, E., & Ertan-Kantos, Z. (2006). Sınıf öğretmenlerinin
örgütsel adalet algısı Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 12, 100-111.
Oktay, M. 1996, İşletmeler İçin: Davranış Bilimlerine Giriş, Der
Yayınları, İstanbul.
Öncül, Remzi (2000), Eğitim ve Eğitim Bilimleri Sözlüğü, İstanbul: MEB
Yayınları.
Özdevecioğlu, M. (2003). Algılanan örgütsel adaletin bireylerarası
saldırgan davranışlar üzerindeki etkilerinin belirlenmesine
yönelik bir araştırma Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:21.
Özdil, Kenan (2005), İlköğretim Okullarında Öğretmenlerin
Yöneticilerine ve Birbirlerine Duydukları Güven Düzeyi İle
Örgütsel İklimi Arasındaki İlişki (Yeni Mahalle Örneği), Sosyal
Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe
Üniversitesi, Ankara.
Özen, Janset (2003) , “Örgüte Duyulan Güvenin Anahtar Unsuru Olarak
Örgüsel Adalet”, ed. ERDEM, Ferda, Sosyal Bilimlerde Güven,1.
Baskı, Vadi Yayınları, 183-206, Ankara
312
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
Özer, Niyazi, H. Demirtaş, M. Üstüner, M. Cömert (2006), “Ortaöğretim
Öğretmenlerinin Örgütsel Güven Algıları”, Ege Eğitim Dergisi,
7/1, s.103-124
Özkalp, E., Kırel, Ç., (2004). Örgütsel Davranış, Anadolu Üni. Yayınları,
Eskişehir.
Öztürk, Ç., Aydın, B. (2012). Ortaöğretim Okulu Öğretmenlerinin
Örgütsel Güven Algıları Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi 2012 11(2):485 -504
Pillai R, Schriesheim, C.B. Williams, E.S. (1999). Fairness Perceptions
and Trust as Mediators For Transformational and Transactional
Leadership, A Two-Sample Study. Journal of Management
25:897-933.
Piralli, J. (2007).“The influence of job satisfaction, organizational
commitment, and perceptions of organizational justice on
organizational citizenship behavior in Turkish education sector.”
Unpublished master dissertation, Middle East Technical
University, Ankara.
Polat, S., ve Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel
adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin
algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 54,
307-331.
Polat, S. ve Doyuran, Ş. (2005). Okul müdürlerinin güç mesafesi ve
belirsizlikten kaçınma eğilimleri ile üstlerine, okullarındaki
müdür yardımcılarına, öğretmenlerine, öğrencilerine ve velilerine
güven düzeyleri arasındaki ilişki. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri
Kongresi sunulan bildiri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim
Fakültesi. 28–30 Eylül 2005. Denizli.
Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet Algıları, örgütsel
güven düzeyleri ile örgütsel Vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki,
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Kocaeli.
Poole, W. L. (2007). Organizational justice as a framework for
understanding union-management relations in education.
Canadian Journal of Education, 30(3), 725-748.
Slater, R.(2000). Jack Welch ve General Electric’in Yolu Efsane GEO’nun
Yönetim Anlayışı ve Liderlik Sırları.(Çev. Türkan Arıkan,Saadet
Özkal), İstanbul: Literatür Yayıncılık.
313
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
Samancı, G. (2007), Örgütsel Güven ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı,
Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi,
Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
Samancı, S. (2006). Örgütsel İklim ve Örgütsel Vatandaşlık.
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar: Kocatepe
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Settoon, R.P, Bennett, N. ve Liden, R.C. (2007). Social Exchange in
organizations: Perceived organizatonal support, leader-nember
Exchange and employee reciprocity. Journal of Appired
Psychology, 81, 219-228.
Somerville, J. (1992). Temel Britannica Ansiklopedisi -Adalet[Encyclopaedia of Basic Britannica]. Cilt:1 İstanbul: Ana
Yayıncılık & Encyclopaedia Britannica
Söyük, S. (2007) Örgütsel Adaletin İş Tatmini üzerine etkisi ve İstanbul
ilindeki özel hastanelerde çalışan hemşirelere yönelik bir
çalışma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
Tan, C. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları
Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi. Fırat Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
Tarter, C.J., Sabo, D., & Hoy, W. K. (1995). Middle school climate,
faculty trust and effectiveness: A path analysis. Journal of
Research and Development in Education, 29 (1), 41–49.
Taş, A. (2010). Öğretmenlerin İş Değerlerinin Örgütsel Adalet Algılarına Etkisi .
Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 27, 2010, ss.
211-222
Taşdan, M., ve Yılmaz, K. (2008). Organizational citizenship and
organizational justice
scales’ adaptation to Turkish. TED Eğitim ve Bilim Dergisi, 33
(150), 87-96.
Taylor, D. Korynne, P. E. Lester (2000), “The Development of an
Instrument To measure Organizational Trust”, Annual Meeting of
the American Educational Research Associational in New
Orleans,
Taylor, R. G. (1989). The role of trust in labor-management
relations. Organization Development Journal, 7, 85–89.
314
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:1, 13:289-316
Titrek, O. (2009). Employees’ organizational justice perceptions in
Turkish schools. Social Behavior and Personality, 37 (5), 605620.
Töremen, F., Tan, Ç. (2010). Eğitim Örgütlerinde Adalet: Kavramsal Bir
Çözümleme. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi
Dergisi, 14 (2010), 58-70
Tschannen-Moran, M. (2001). Colloboration and the need for trust.
Journal of Educational Administration, 39, 308-331.
Turan, S. (2001). School climate, supportive leadership behavior and
faculty trust in Turkish public schools. April 10-14. Paper
presented at the annual meeting of American Educational
Research Association, Seattle, Washington, USA.
Uzbilek, Ayşegül (2006), Örgütlerde Oluşan Sosyal İlişkilerin Örgütsel
Güvenin Alt Boyutlarına Etkileri: Başkent Üniversitesi Örneği,
Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi,
Başkent Üniversitesi, Ankara.
Ünal, Z. (2003). Öğretmenlerde İş Doyumu ve Örgütsel Vatandaşlık.
(Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi) Afyon Kocatepe
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Wasti, S. A. (2001). Örgütsel adalet kavramı ve tercüme bir ölçeğin
Türkçe de güvenirlik ve geçerlik analiz. Yönetim Araştırmaları
Dergisi, 1, 33-50.
Yavuz, M. (2012). Özel Dershanelerde Görev Yapan Öğretmenlerin
Örgütsel Adalet Algıları Turkish
Studies International
Periodical For The Languages, Literature and History of
Turkish or Turkic Volume 7/2 Spring 2012, p.1147-1160 ,
Yaylacı, A. F. (2004). İlköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin
örgütsel vatandaşlık davranışları. Yayımlanmamış doktora tezi.
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Yazıcıoğlu, İ., Topaloğlu, I.G., (2009). “Örgütsel Adalet ve Bağlılık
İlişkisi: Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama”, İşletme
Araştırmaları Dergisi, Cilt. 1, Sayı.1, ss.3-16.
Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). Spss uygulamalı bilimsel araştırma
yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
Yıldırım, F. (2007). İş doyumu ile örgütsel adalet ilişkisi, Ankara Üniversitesi
SBF Dergisi, 62 (1), 253-278.
315
AIBU Journal of Social Sciences, Spring 2013, Vol:13, Year:13, Issue:1, 13:289-316
Yılmaz, K. ve Taşdan, M. (2009). Organizational citizenship and
organizational justice in Turkish primary schools. Journal of
Educational Administration, 47 (1), 108-126.
Yılmaz, E. (2005), Okullarda Örgütsel Güven Ölçeği’nin Geçerlik ve
Güvenirlik Çalışması, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi, S.14, s. 567-580.
Yılmaz, K. (2004). Okul yöneticilerinin destekleyici liderlik davranışları
ile okullardaki güven arasındaki ilişki konusunda ilköğretim
okulu öğretmenlerinin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, 5 (8), 117–131.
Yılmaz, G. (2004). İnsan Kaynakları Uygulamalarına İlişkin Örgütsel
Adalet Algısının Çalışanların Tutum ve Davranışları Üzerindeki
Etkisi. Yayınlanmış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi
SBE
Yılmaz, K. (2006). Güven ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması.
Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 69–80.
Yılmaz, E. (2006a). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin bazı
değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi, 16, 739– 756.
Yılmaz, E. (2006b). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul
yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler
açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Yılmaz, K. (2008). The relationship between organizational trust and
organizational commitment in Turkish primary schools. Journal
of Applied Sciences, 8(12), 2293-2299.
Yılmaz, K. (2009). Özel Dershane Öğretmenlerinin Örgütsel Güven
Düzeyleri İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki
Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi
2009, Cilt 15, Sayı 59, ss: 471-490
Yılmaz, K. (2010). Devlet ortaöğretim okullarında görev yapan
öğretmenlerin örgütsel adalet algıları. Kuram ve Uygulamada
Eğitim Bilimleri, 10(1), 579-616.
Yüksel, F. (2009). Ortaöğretim Kurumlarında Örgüt Kültürü İle Örgütsel
Güven Arasındaki İlişki Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi.
İstanbul Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
316