Türkiye`de, 2003/2004 sezonunda 637 bin hektarlık pamuk ekim

Türkiye`de, 2003/2004 sezonunda 637 bin hektarlık pamuk ekim

Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya (Araºtýrma Sunusu Cilt II, Sayfa 1059-1064)
GAP BÖLGESÝ (ªANLIURFA ÝLÝ) KOªULLARINDA YETݪTÝRÝLEN
PAMUK (GOSSYPIUM HIRSUTUM L.) ÇEªÝTLERÝNDE LÝF VE
ÝPLÝK KALÝTE ÖZELLÝKLERÝ ARASINDAKÝ ÝLݪKÝLERÝN
SAPTANMASI ÜZERÝNE BÝR ARAªTIRMA
1
Cevher Ýlhan CEVHERÝ 1 Özgül GÖRMܪ2
Harran Üniversitesi Akçakale Meslek Yüksekokulu, Akçakale, ªanlýurfa
Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, Adana
2
ÖZET
1999 yýlýnda GAP (ªanlýurfa ili) koºullarýnda yetiºtirilen pamuk (Gossypium hirsutum L.) çeºitlerinin önemli lif
kalite özellikleri ile bunlardan elde edilen iplik özelliklerini belirleyerek, lif iplik arasýndaki iliºkileri saptamak
amacýyla yürütülen bu çalýºmada, incelenen özellikler yönünden çeºitler arasýnda farklýlýk olduðu; lif kopma
dayanýklýlýðý, lif uzunluðu, lif yeknesaklýk indeksi yönünden Carmen çeºidinin; iplik düzgünlüðü yönünden
Sayar-314, Carmen ve nata çeºitlerinin, iplik tüylülüðü yönünden Stoneville-453, Carmen ve Nata çeºitlerinin;
iplik kopma dayanýklýlýðý yönünden Maraº-92, SG-501, çeºitlerinin en iyi göründükleri saptanmýºtýr.
Anahtar Kelimeler: Pamuk, Çeºit, Lif Kalitesi, Ýplik Kalitesi
A RESEARCH ON DETERMINATION OF RELATIONS BETWEEN FIBER AND YARN QUALITY
PROPERTIES IN COTTON VARIETIES GROWN AT GAP REGION CONDITIONS (ªANLIURFA
COUNTY)
ABSTRACT
This study was conducted to determine the fiber and yarn quality charasteristics and relations between fiber and
yarn properties of cotton cultivars commonly grown in GAP region (ªanlýurfacounty). It was found that there
were significant differences between varieties, Carmen was the best variety for fiber strenght, fiber uniformity
index; Sayar-314, Carmen and Nata were for yarn evenness; Stoneville-453, Carmen and Nata were for yarn
hairiness; Maraº-92, SG-501 varieties were the best for yarn strenght.
Keywords: Cotton, Fiber Quality, Yarn Quality
GÝRݪ
Günümüzde hýzla artan dünya nüfusunun en önemli sorunu kuºkusuz beslenme olmakla birlikte
toplumlarýn kültür ve geliºmiºlik düzeyine baðlý olarak baºta tekstil olmak üzere çeºitli amaçlar için
kullanýlan doðal ve yapay liflere olan gereksinim beslenme gereksiniminden az deðildir. Yapay
(Sentetik) lif üretiminin sürekli artmasýna karºýn, yine de dünya tekstil endüstrisinde kullanýlan
hammaddeler arasýnda pamuk, endüstrinin ve kullananlarýn beklentilerine ve isteklerine eºsiz uygun lif
özelliklerini taºýmasý, baºka bir deyimle insanoðlu tarafýndan tam anlamda asla taklit edilmeyecek
olaðanüstü yapýsal özelliklere sahip olmasý nedeniyle her zaman ilk sýrada yer almaktadýr.
Türkiye’de, 2003/2004 sezonunda 637 bin hektarlýk pamuk ekim alaný, 918 bin ton
pamuk lif üretimi ve 1.396 kg/ha lif verimi ile dünyada ekim alaný ve lif üretimi açýsýndan
altýncý sýrada, lif verimi açýsýndan ise, üçüncü sýrada yer almaktadýr (ÝTB Ýktisadi Rapor,
2005). Türkiye'de pamuk tarýmýnýn en hýzlý geliºme gösterdiði Güneydoðu Anadolu
Bölgesi'nde, özellikle GAP'ýn devreye girmesi ile Türkiye pamuk lifi üretiminin 1 milyon
tonun altýna düºmeyeceði tahmin edilmektedir. GAP'ýn Türk pamuklu tekstil sektörüne katkýsý
yalnýzca hammadde, baºka bir deyiºle, bölgede üretilecek pamuk miktarý yönünden
olmayacaktýr. Ayný zamanda, bölgede üretilecek pamuklarýn, öteki bölge pamuklarýna oranla
tekstil sektörü açýsýndan kalite ve maliyet avantajý saðlamasý ve daha tutarlý bir pamuk
piyasasý meydan getirmesi beklenmektedir. (Tekinel ve ark. 1990). Tekstil sektöründe kaliteli
bir üretim yapmak, hammaddenin kalitesine baðlýdýr. Lif kalite özellikleri yönünden kaliteli

Sorumlu yazarýn E-posta adresi: [email protected]
Cevher Ýlhan CEVHERÝ, Özgül GÖRMܪ
pamuklar; çýrçýr, iplik ve dokumada kaliteyi artýrmaktadýr. Türkiye, Dünya pamuk üreticisi
ülkeler arasýnda önemli bir yere sahiptir. Türk ekonomisi içerisinde en büyük payý alan tekstil
sanayinin en önemli ham maddesi ise pamuktur. Ýhracatýnýn % 35’ini pamuklu dokuma ve
giyim sanayi ürünlerinden saðlayan Türkiye, iplik eðirme ve dokuma kapasitelerinin büyüklüðü
açýsýndan da dünyanýn sayýlý ülkeleri arasýnda yer alýr. Dünya iplik eðirme kapasitesinin % 2.7’si
dokuma kapasitesinin % 1.7’si Türkiye’de bulunmaktadýr (Tekstil ve Teknik, Ocak 1996). Ýplik
üretiminde en önemli kalite faktörünün hammadde olduðu dikkate alýndýðýnda, pamuk iplik
yapýlabilirlik kriterleri olarak deðerlendirilen lif özelliklerinin bilinmesi ve hammaddenin bu
özelliklere göre seçilerek iplik üretiminin gerçekleºtirilmesi gerekmektedir. Ýplik fabrikalarýnýn
baºarýsýný büyük ölçüde hammadde olarak kullanýlacak pamuðun iplik yapýlabilirlik deðerleri olan lif
özelliklerini belirleyerek elde edilecek olan son ürüne göre hammaddenin seçimi belirlemektedir.
Bu çalýºma, GAP Bölgesi (ªanlýurfa ili) koºullarýnda yetiºtirilen pamuk (Gossypium hirsutum
L.) çeºitlerinin önemli lif kalite özellikleri ile bunlardan elde edilen iplik özelliklerini belirleyerek, lif
ve iplik arasýndaki iliºkileri saptamak ve bundan sonra bu konuda yapýlabilecek çalýºmalara yardýmcý
olabilmek amacýyla yapýlmýºtýr.
MATERYAL ve YÖNTEM
Harran Tarýmsal Araºtýrma Enstitüsü'nün, Tatlýca araºtýrma Ýstasyonu alanýnda, 1999 yýlýnda,
yürütülen bu çalýºmada, Stoneville 453, Sayar 314, SG-501, SG-125, Nata, Maraº 92 ve Carmen
pamuk çeºitleri (Gossypium hirsutum L.) materyal olarak kullanýlmýºtýr. Deneme, Harran Tarýmsal
Araºtýrma Enstitüsü, Tatlýca deneme istasyonunda 1999 yýlýnda yürütülmüºtür. Denemenin
yapýldýðý alandaki toprak yapýsý killi týnlý yapýda, tuzluluk sorunu olmayan, potasyum ve kireç
yönünden zengin, hafif alkali reaksiyonlu, fosfor ve organik madde kapsamý düºük olduðu
belirlenmiºtir.
Araºtýrmanýn yapýldýðý 1999 yýlýnda, Akçakale’de toplam yaðýº miktarýnýn 176.7 mm,
ortalama sýcaklýðýn 18.4C, en yüksek ortalama sýcaklýðýn 26.3C, en düºük ortalama sýcaklýðýn 10.4
C ve ortalama nispi nemin % 52.9 olarak kaydedildiði izlenebilmektedir. Deneme, GAP Eðitim
Yayým ve Araºtýrma Merkezi Müdürlüðü (GAPEYAM), Tatlýca araºtýrma Ýstasyonu alanýnda, 1999
yýlýnda, tesadüf bloklarý deneme desenine göre 4 yinelemeli olarak kurulmuºtur. Parsel uzunluklarý 12
m, sýra arasý uzaklýðý 70 cm olacak ºekilde parsellere kombine pamuk mibzeri ile ekim yapýlmýºtýr.
Deneme alaný, ekim nöbeti içinde yer alan bir önceki ürün tahýllardan hemen sonra gölge tavýnda iken,
kulaklý pulluk ile derin sürülmüºtür. ªubat ayý içerisinde kültivatör ile ikileme yapýlarak ekim
zamanýna kadar dinlenmeye býrakýlmýºtýr. Ekim öncesi deneme alanýna, tav suyu uygulamasý yapýlarak
topraðýn tava gelmesi saðlanmýºtýr. Deneme alaný tava geldikten sonra ‘kültivatör+tapan’ kullanýlarak
ekime hazýr hale getirilmiº ve ekim 3 Mayýs 1999 tarihinde yapýlmýºtýr. Denemeye ekim öncesi taban
gübresi olarak 7 kg/da N ve 7 kg/da P2O5, (20-20-0) kompoze gübre formunda uygulanmýºtýr. Üst
gübre olarak ise, 9 kg/da saf azot, üre formunda damlama sulama ile birlikte verilmiºtir. Deneme alaný
ekim öncesinde, dekara 200 g. ‘Trifularin’ içerikli kimyasal ilaçla, yabancý ot kontrolü amacýyla
ilaçlanmýºtýr. Deneme alanýnda, seyreltme iºleminden sonra tütün tripsi (Thirips tabacci L.) karºý
Dimethoate içerikli ilaçlarla ilaçlanmýºtýr. Ekimden 25 gün sonra seyreltme yapýlmýºtýr. Ekimden bir
ay sonra sulamaya baºlanmýº, damlama sulama yöntemiyle 9 kez sulanmýºtýr. Bölgenin normal
koºullarýnda yetiºtirilen denemede çalýºmaya materyal olacak kütlüler, parsel içinden rast gele seçilen
25 bitkinin ilk el hasatlarýnýn her bir çeºit ve parsel için ayrý ayrý yapýlmasýyla; lif örnekleri hasat
edilen kütlülerin laboratuar tipi rollergin çýrçýr makinesinden geçirilerek çýrçýrlanmasýyla elde
edilmiºtir. Elde edilen lifler ile bunlardan elde edilen ipliklerin kalite analizleri SANKO Pure Cotton
(Gaziantep) lif kalite laboratuarlarýnda yapýlmýºtýr. Lif ve iplik örneklerinde incelenen özelliklere
iliºkin deðerler aºaðýda belirtilen yöntemler uyarýnca saptanmýºtýr.
1. Lif inceliði (micronaire): HVI ( High Volume Instruments) 900 A cihazý ile saptanmýºtýr.
2. Lif Kopma Dayanýklýlýðý (g/tex): HVI 900 A cihazý ile saptanmýºtýr.
3. Lif uzunluðu (mm): HVI 900 A cihazý ile saptanmýºtýr.
4. Lif Yeknesaklýk Ýndeksi (Üniformite ): HVI 900 A cihazý ile saptanmýºtýr.
5. Ýplik Düzgünlüðü (Uster): USTER TESTER-3 Cihazý ile saptanmýºtýr.
6. Ýplik Kopma Dayanýklýlýðý (RKM): USTER TESNO RAPID Cihazý ile saptanmýºtýr.
7. Ýplik Tüylülüðü: USTER TESTER-3 Cihazý ile saptanmýºtýr.
1060
Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi Bildiri Kitabý Cilt II
Çalýºmada, her bir özellik için elde edilen deðerler, MSTATC istatistik paket programý
kullanýlarak; tesadüf bloklarý deneme desenine göre analiz edilmiº; sonuçlar F testi ile irdelenmiº, En
küçük güvenilir fark (EGF) testi uyarýnca gruplandýrýlmýºtýr. Lif ve iplik özellikleri arasýndaki iliºkiler,
TARÝST paket programý kullanýlarak, korelasyon katsayýlarýnýn belirlenmesiyle saptanmýºtýr.
BULGULAR ve TARTIªMA
Çalýºmadan elde edilen bulgularýn izlenebilirliðini kolaylaºtýrmak amacýyla her bir özelliðe iliºkin
saptanan deðerler ayrý ayrý verilmiº, tartýºma her bir özellik için kendi içinde yapýlmýºtýr.
Lif inceliði (micronaire)
Çalýºmada materyal olarak kullanýlan pamuk çeºitlerinde saptanan lif inceliðine iliºkin
varyans analiz sonuçlarý, Çizelge 1’de verilmiºtir.
Çizelge 1. Çeºitler yönünden saptanan ortalama lif inceliði (micronaire) deðerleri ve oluºan gruplar
Çeºitler
Stonville-453
Nata
Maraº-92
SG-501
SG-125
Carmen
Sayar-314
Ortalama
Lif inceliði (Micronaire)
5.000 A
4.775 ABC
4.775 ABC
4.900 AB
4.475
C
4.775 ABC
4.525 BC
4.746
LSD: 0.4041
Çizelge 1’den çalýºmaya materyal olan çeºitler içinde Stoneville-453 çeºidine iliºkin micronaire
deðerinin en yüksek olduðu, bunu önemsiz bir farkla SG-501 çeºidinin izlediði, Sayar-314 çeºidinin
anýlan özellikler yönünden en düºük deðerde olduðu izlenmektedir. Bu durum materyal olarak
kullanýlan çeºitlerin orta kalýnlýkta olduklarýný göstermektedir. Bununla birlikte çeºitler arasýnda lif
inceliði deðeri 4.475- 5.000 arasýnda deðiºmiºtir. En ince lif deðerinin (4.475 mic.) ile SG-125
çeºidine, en kalýn lif deðerinin (5.000 mic. ) ile Stoneville-453 çeºidine sahip olduðu gözlenmektedir.
Yapýlan incelemelerde lif inceliði ile iplik mukavemeti arasýnda doðrusal bir iliºkinin olduðu
saptanmaktadýr. Lif inceliði arttýkça (micronaire deðeri azaldýkça) iplik kriterlerinin olumlu yöne
gittiðini belirten bulgularý yinelemekte, yani lif inceliði arttýkça iplik mukavemeti de
artmaktadýr.Ayrýca lif inceliði arttýkça iplik düzgünsüzlüðünde bir azalma meydana gelmektedir.
Bulgularýmýz; Lif özelliklerini bir bütün içerisinde inceleyen Waters (1961, 1963), Abdül-Salam
(1994), Smith (1995), Güvercin ve ark. (2003)’nýn bulgularýný desteklemektedir.
Lif kopma dayanýklýlýðý (gr/tex)
Çalýºmada materyal olarak kullanýlan çeºitlere iliºkin saptanan ortalama lif kopma dayanýklýlýðý
deðerleri ve en küçük güvenilir fark (EGF) testine göre oluºan gruplar, Çizelge 2’de verilmiºtir.
Çizelge 2. Çeºitlerin ortalama lif kopma dayanýklýlýðý deðerleri ve oluºan gruplar
Çeºitler
Stonville-453
Nata
Maraº-92
SG-501
SG-125
Carmen
Sayar-314
Ortalama
Lif kopma dayanýklýlýðý (gr/tex)
31.67
C
36.70 AB
34.25 BC
37.10 AB
35.67 BC
40.38 A
35.95 ABC
35.96
LSD %5:4.210
Çizelge 2’den Carmen çeºidinin en yüksek kopma dayanýklýlýðýna sahip olduðu, bunu SG-501
ve Nata çeºitlerinin izlediði, Sayar-314 çeºidinin ise lif kopma dayanýklýlýðý yönünden en düºük deðere
sahip olduðu izlenmektedir.Bu durumda, materyal olarak kullanýlan çeºitlerin çok saðlam mukavemete
sahip olduklarýný, lif mukavemeti deðerlerinin 31.67 ile 40.38 arasýnda olduðu izlenmektedir.
Çalýºmada materyal olarak kullanýlan çeºitlerin liflerinden elde edilen ipliklerin, lif kopma
1061
Cevher Ýlhan CEVHERÝ, Özgül GÖRMܪ
dayanýklýlýðý ile iplik kopma dayanýklýlýðý arasýnda önemli bir iliºkinin varlýðýný göstermektedir.
Nitekim lif kopma dayanýklýlýðý en yüksek olan Carmen çeºidinin en düºük iplik tüylülüðüne sahip
olmasý, lif kopma dayanýklýlýðý en düºük olan Stoneville-453 çeºidinin en yüksek iplik tüylülüðüne
sahip olmasý, ayrýca lif kopma dayanýklýlýðý en yüksek olan Carmen çeºidinin en yüksek iplik kopma
dayanýklýlýðýna sahip olan iplikler elde edilmesi, en düºük lif kopma dayanýklýlýðýna sahip liflerde en
düºük mukavemetli ipliklerin elde edilmesi lif kopma dayanýklýlýðý ile iplik kopma dayanýklýlýðý
arasýnda sýký ve olumlu yönde bir iliºkinin varlýðýný vurgulamaktadýr. Bulgularýmýz Ramey ve ark.
(1977), Anonim (1982), Ashour ve ark. (1986), Abdel-Salam (1994), Sasser (1994), Slef, (1994) ve
Smith (1995), Güvercin ve ark. (2003)’nýn bulgularýný doðrulamaktadýr.
Lif uzunluðu (mm)
Çalýºmada materyal olarak kullanýlan çeºitlere iliºkin saptanan ortalama lif uzunluðu deðerleri
ve en küçük güvenilir fark (EGF) testine göre oluºan gruplar, Çizelge 3’de verilmiºtir.
Çizelge 3. Çeºitlerin ortalama lif uzunuluðu deðerleri ve oluºan gruplar
Çeºitler
Stonville-453
Nata
Maraº-92
SG-501
SG-125
Carmen
Sayar-314
Ortalama
Lif uzunluðu (mm)
30.80 AB
30.65 AB
29.23
D
30.45 ABC
29.33
CD
31.52
BCD
29.98
BCD
30.28
LSD %5=1.219
Çizelge 3’den lif uzunluðu deðerinin 29.23 (mm) ile 31.52 (mm) arasýnda deðiºtiði, ortalama
deðerin 30.28 (mm) olduðu saptanmýºtýr. Ayný çizelgeden en yüksek lif uzunluðu deðerinin 31.52
(mm) ile Carmen çeºidine, bunu Stoneville-453 (30.80 mm) ve Nata (30.65 mm) çeºitlerinin izlediði,
Maraº-92 (29.23 mm) çeºidinin en düºük lif uzunluðu deðerine sahip olduðu izlenebilmektedir. Ayrýca
çeºitler arasýnda arasýnda lif uzunluðu, lif üniformitesi ve lif kopma dayanýklýlýðý özellikleri yönünden
paralellik olduðu izlenebilmektedir. Çalýºmada materyal olarak kullanýlan çeºitlerden elde edilen
liflerin uzunluklarý ile iplik kopma dayanýklýlýðý ve iplik tüylülüðü arasýnda önemli bir iliºkinin
olduðu, lif uzunluðu ile iplik düzgünlüðü arasýnda önemli bir olmadýðý izlenebilmektedir. Ayrýca en
uzun liflere sahip Carmen çeºidinden en düºük iplik tüylülüðü deðerinin elde edilmesi, en kýsa liflere
sahip Maraº-92 çeºidinden iplik tüylülüðü deðerinin yüksek çýkmasý, lif uzunluðu ile iplik tüylülüðü
arasýnda sýký ve olumlu bir iliºkinin olduðunu göstermektedir. Bulgularýmýz, Water (1961, 1963),
Ramy ve ark. (1977), Gutknecth (1984), Abdel-Salam (1994), Sasser (1994), Slef (1994), ve Smith
(1995) tarafýndan da belirtilen lif uzunluðu ile iplik kopma dayanýklýlýðý arasýnda saptanan ayný
yöndeki bulgularýný doðrulamaktadýr. Lif uzunluðu, iplik tüylülüðü arasýnda belirlenen iliºkiler ise
Viswanathan ve Munshi (1989), lif uzunluðunun iplik tüylülüðünü en fazla etkileyen lif özelliði
olduðunu belirten bulgularý, bulgularýmýzý desteklemektedir.
Lif yeknesaklýk indeksi (Üniformite)
Çalýºmada materyal olarak kullanýlan çeºitlere iliºkin saptanan ortalama lif yeknesaklýk indeksi
deðerleri ve en küçük güvenilir fark (EGF) testine göre oluºan gruplar Çizelge 4’de verilmiºtir.
Çizelge 4. Çeºitlerin ortalama lif yeknesaklýk indeksi deðerleri ve oluºan gruplar
Çeºitler
Stonville-453
Nata
Maraº-92
SG-501
SG-125
Carmen
Sayar-314
Ortalama
LSD %5=1.689
1062
Lif yeknesaklýk indeksi (Üniformite)
84.57 B
84.38 B
84.13 B
85.43 A
84.95 AB
86.53 A
84.07
B
84.87
Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi Bildiri Kitabý Cilt II
Çizelge 4’den lif yeknesaklýk deðerinin 84.07 ile 86.53 arasýnda deðiºtiði, ortalama deðerin
84.87 olduðu saptanmýºtýr. Ayný çizelgeden, çeºitleri içinde, Carmen en yüksek üniformite deðerlerine
sahip olduðu, bunu SG-501 çeºidinin izlediði, SG-125 çeºidinin orta üniformite deðerine sahip olduðu,
Sayar-314 çeºidinin ise anýlan özellikler yönünden en düºük deðerde olduðu izlenebilmektedir. Lif
yeknesaklýk indeksi ile iplik kopma dayanýklýlýðý ve iplik tüylülüðü arasýnda önemli bir iliºkinin
olduðu saptanmýºtýr. Lif yeknesaklýk indeksi en yüksek olan Carmen çeºidinden Ýplik kopma
dayanýklýlýðý en yüksek olan ipliklerin elde edilmesi, lif yeknesaklýk indeksi ile iplik kopma
dayanýklýlýðý arasýnda sýký ve olumlu bir iliºkinin varlýðýný göstermektedir. Ayrýca lif yeknesaklýk
indeksi en yüksek olan Carmen çeºidinden iplik tüylülüðü düºük olan ipliklerin elde edilmesi, lif
yeknesaklýk indeksi (üniformite) ile iplik tüylülüðü arasýnda önemli bir iliºkinin varlýðýný
göstermektedir. Bulgularýmýz, Waters (1961, 1963), Abdel-Salam (1994) ve Smith (1995)’in ayný
yöndeki bulgularýný desteklemektedir.
Ýplik düzgünlüðü (Uster)
Çalýºmada materyal olarak kullanýlan çeºitlere iliºkin saptanan ortalama düzgünlük (Uster) deðerleri
ve oluºan gruplar, Çizelge 5’de verilmiºtir.
Çizelge 5. Çeºitler yönünden saptanan ortalama iplik düzgünlüðü (uster) deðerleri ve oluºan gruplar
Çeºitler
Stonville-453
Nata
Maraº-92
SG-501
SG-125
Carmen
Sayar-314
Ortalama
Ýplik Düzgünlüðü (Uster)
8.525
B
11.40 A
11.98 A
10.50 AB
10.20 AB
10.57 AB
10.32 A
10.50
LSD %5=2.271
Çizelge 5’den iplik düzgünlüðü (Uster) deðerinin 12.32 ile 8.525 arasýnda deðiºtiði, ortalama
deðerin 10.50 olduðu saptanmýºtýr. Ayný çizelgeden anýlan özellik yönünden çeºitlerin birbirinden
farklýlýk göstermediði izlenebilmektedir. Ayrýca iplik
düzgünlüðü ile iplik kopma dayanýklýlýðý
arasýnda olumlu bir iliºkinin; iplik düzgünlüðü ile iplik tüylülüðü arasýnda olumsuz bir iliºkinin olduðu
izlenebilmektedir.
Ýplik kopma dayanýklýlýðý (RKM)
Çalýºmada materyal olarak kullanýlan çeºitlere iliºkin saptanan ortalama iplik kopma dayanýklýlýðý
(RKM) deðerleri ve oluºan gruplar Çizelge 6’da verilmiºtir.
Çizelge 6. Çeºitler yönünden saptanan ortalama iplik kopma dayanýklýlýðý (rkm) deðerleri ve oluºan gruplar
Çeºitler
Stonville-453
Nata
Maraº-92
SG-501
SG-125
Carmen
Sayar-314
Ortalama
Ýplik kopma dayanýklýlýðý (RKM)
14.98
B
16.96 AB
18.92 A
17.99 AB
16.69 AB
16.06 AB
17.48 AB
17.01
LSD %5=3.049
Çizelge 6’dan iplik kopma dayanýklýlýðý (RKM) deðerinin 18.92 ile 14.98 arasýnda deðiºtiði,
ortalama deðerin 17.01 olduðu saptanmýºtýr. Ayný çizelgeden anýlan özellik yönünden anýlan özellik
yönünden çeºitlerin birbirinden farklýlýk göstermediði izlenebilmektedir. Ayrýca iplik kopma
dayanýklýlýðý ile iplik düzgünlüðü arasýnda olumlu bir iliºkinin; iplik kopma dayanýklýlýðý ile iplik
tüylülüðü arasýnda olumsuz bir iliºkinin olduðu izlenebilmektedir.
Ýplik tüylülüðü (t)
Çalýºmada materyal olarak kullanýlan çeºitlere iliºkin saptanan ortalama iplik tüylülüðü deðerleri ve
oluºan gruplar, Çizelge 7’de verilmiºtir.
1063
Cevher Ýlhan CEVHERÝ, Özgül GÖRMܪ
Çizelge 7. Çeºitler yönünden saptanan ortalama iplik tüylülüðü (t) deðerleri ve oluºan gruplar
Çeºitler
Stonville-453
Nata
Maraº-92
SG-501
SG-125
Carmen
Sayar-314
Ortalama
LSD %5=1.729
Ýplik tüylülüðü (t)
6.950 A
6.800 A
4.400
B
5.575 AB
6.475 A
6.800 A
6.550 A
6.221
Çizelge 7’den iplik tüylülüðü (t) deðerinin 6.950 ile 4.400 arasýnda deðiºtiði, ortalama deðerin
6.221 olduðu saptanmýºtýr. Ayný çizelgeden, anýlan özellik yönünden çeºitlerin birbirinden farklýlýk
göstermediði ve hepsinin ayný grupta yer aldýðý izlenebilmektedir. Ayrýca iplik tüylülüðü ile iplik
düzgünlüðü ve iplik kopma dayanýklýlýðý (RKM) arasýnda olumsuz bir iliºkinin olduðu
izlenebilmektedir
SONUÇ
Tekstil sektöründe kaliteli bir üretim yapmak, hammaddenin kalitesine baðlýdýr. Pamuk lif kalitesini ve
liflerin iplik yapýlabilirliðini belirleyen fiziksel özellikleri arasýnda uzunluðu, yeknesaklýðý, inceliði,
olgunluðu, dayanýklýlýðý ve elastikiyeti, rengi, yabancý madde oraný yer almaktadýr. Ýplik üretiminde en
önemli kalite faktörünün hammadde olduðu dikkate alýndýðýnda, pamuk iplik yapýlabilirlik kriterleri
olarak deðerlendirilen lif özelliklerinin bilinmesi ve hammaddenin bu özelliklere göre seçilerek iplik
üretiminin gerçekleºtirilmesi gerekmektedir. Ýplik fabrikalarýnýn baºarýsýný büyük ölçüde hammadde
olarak kullanýlacak pamuðun iplik yapýlabilirlik deðerleri olan lif özellikleri belirleyerek elde edilecek
olan son ürüne göre hammaddenin seçimi ortaya koymaktadýr. Ýplik üretim ünitelerinin, pamuk
liflerinden olan beklentisi çalýºtýðý sisteme göre deðiºmektedir.
KAYNAKLAR
Abdel-Salam, M.E., 1994, Fiber Characteristics Ýn Relation To Processing And Yarn Quality.53rd.
Plenary Meeting Of International Cotton Advisory Committee. 31-36. ICAC.
Anonim, 1982. Effect Of Cotton Fibre Strenght On Yarn Strength. Textile Topics 11, No.4,
December . Technical University. Texas.USA.
Anonim, 1996. Lif Ve Ýplik /Fibers And Yarn Manifacturing. Tekstil Ve Teknik, 1996-Ocak. Ýstanbul.
Ashour, A.N., Ardfý-Moshen, M.A., And Ismaýl, A.M. 1986. Comperative Study Of Fiber And Yarn
Properties Of Egyptian And Upland Cotton Groups. Cotton Res.Inst. Agri.Res.Cent. GizaEgypt.
Gutknecht,T.1984. Yarn Strenght Rediction Ýn Relation To Fibre Lenght., Irct-Gerdat, Boite Ostale
5035,34032, Montellier-France
Güvercin, R. ª., Oður, N. Ö., Yolcu, S., 2003. Pamuk Ýntroduksiyon Denemeleri. Tarým Ve Köyiºleri
Bakanlýðý, Tarýmsal Araºtýrmalar Genel Müdürlüðü, Gap Eðitim Yayým Ve Araºtýrma Merkezi
Müdürlüðü. Araºtýrma Projeleri 2003 Yýlý Geliºtirme Raporlarý, 2004. ªanlýurfa.
Ýzmir Ticaret Borsasý 2004 Ýktisadi Raporu, 2005. Ýzmir.
Ramey, H.H., Beaton P.G., 1989. Relationship Between Short Fibre Content And Hvý Fibre Length
Uniformty. Usda,Ams, Cotton Division Usa. Textile Research Journal. Vol.:59, No:2.
Sasser, P.E., 1994. New Us Efforts To Meet Spinners Needs. 53rd. Plenary Meeting Of International
Cotton Advisory Commitee. 7-8. ICAC
Slef, M.G., 1994. Beltwide Cotton Conference. San Diego California. Usa.
Smýth, H.R., 1995. Quality Makes A Difference : How Fiber Properties Affect Processing.
International Textile Center. Texas Tech. Universty. Lubbock Tx. Beltwide Cotton
Conferences. Vol.2. San Antonio, TX.
Tekinel, O., Yurdakul., Ören, N., 1990. Türkiye Pamuk Ve Pamuklu Dokuma Sanayii Üretimi, Dýº
Ticaret Ve Gap’ýn Olasý Etkileri. Tekstil Sektöründe Standart Uygulamalarýnýnönemi Konulu
Toplantý. Adana Sanayi Odasý- Türk Standartlarý Enstitüsü Adana Temsilciliði.
Výswanathan G., Munshý, V.G. 1989. Critical Evaluation Of The Relationship Between Fibre Quality
Parameters And Hairiness Of Cotton Yarns. Cotton Technological Research Laboratory,
Bombay, India. Textile Research Journal. Vol.59.No:11.
Waters,W.T., 1961. Textile Indust. 124.
1064