Hüseyin Nesîmi Bey - Landrat von Lice (1868 Girit – 23.06.1915

Hüseyin Nesîmi Bey - Landrat von Lice (1868 Girit – 23.06.1915

SOYKIRIM TANIMA ÇALI?MA GURUBU
Soyk?r?ma Kar?? Uluslararas? Anlay?? Derne?i (STÇG)
Hüseyin Nesîmi Bey
Lice Kaymakamı
(1868 Girit – 23.06.1915 Diyarbakır)
Hüseyin Nesimi Bey, 1868’de Girit’in Hanya kazas?nda dünyaya geldi. Kadirî mezhebine ba?l? ?eyh Fatinzade Ahmet
Ata Efendi’nin o?ludur. Dönemin sosyal kat?l?mc? ve hümanist görü?lerini benimsemi? ve o?lu Abidin (Abdin olarak
da tan?n?r) Nesimi’nin de belirtti?i gibi, Bekta?i mezhebine yak?n durmu?tur.
Mülkiye’de okudu?u s?rada dönemin devrimci hareketinde yer ald???ndan, devlet memuriyetinde amir olma hakk?
elinden al?nm??, ancak 1901 y?l?nda II. Abdülhamit’e sundu?u kalk?nma plan?ndan sonra yeniden iade edilmi?tir.
Meslek hayat?na 1890 y?l?nda Kalem Katibi olarak ba?layan Hüseyin Nesimi Bey, 1893’te Girit Vilayeti Muhasebe
Katipli?? ve 1899’da Hanya Belediyesi Ba?katipli?ine atan?r. 1901’de sürgün olarak getirildi?i Palu Kazas?
Kaymakaml??? görevinden istifa ederek ayr?l?r ve ikinci Me?rutiyete dek (1908) ?stanbul’da serbest çal???r. 1909
y?l?ndan itibaren, Navervan, Tercan (Daha önce Erzurum Mamahatun, ?imdi Erzincan'a ba?l?d?r), Ki?? (Daha önce
Diyarbak?r, ?imdi ise Bingöl'e ba?l?d?r), Vilçetrin ve Premedi (1) kazalar?nda çal??t?ktan sonra, Nisan 1914’te Savur
ve 13 Ocak 1915’te Diyarbak?r'da Lice kaymakaml???na atan?r.
Hüseyin Nesimi Bey, daha henüz ö?renciyken benimsedi?i, o dönemki söyleni?iyle ‘Cemiyet-i ?çtimaiye’, yani sosyal
kat?l?mc? dünya görü?ününden hiç bir zaman taviz vermemi?tir. 1800’lerin sonunda kurulmas?na önayak oldu?u
‘Muh?bb-i ?nsaniyet Cemiyeti’, yani Hümanistler Derne?i Genel Sekreterli?inin yan? s?ra, Çarl?k Rusyas? ile
Osmanl? Devleti aras?nda Ermenilerin de dahil olaca?? b?r Kafkas Devletinin kurulmas? gibi fikirlerini de
aç?klamaktan çekinmemi?tir.
Hüseyin Nesimi Bey, Lice’de görevde bulundu?u dönemde Diyarbak?r Valisi Dr. Re?it (?ahingiray) Beyin Ermenileri
katletme emri verdi?ini biliyordu. Bu nedenle bir yandan güvenilir kimselerden Ermenileri korumalar? konusunda
teminat al?yor ve beri yandan tehciri kentte bulunan Ermeni ve Keldanilere zarar vermeyecek ve ayn? zamanda devlette ku?ku u
uygulamaya çal???yordu. Bu amaçla sürgün kafilelerini bizzat takip ve ki?ileri emin kimselere teslim ederek korunmalar?n? sa?la
Hüseyin Nesimi Bey, 'Ben bu günaha ortak olmam' diyerek kar?? ç?kt??? tehcir emrinden k?sa bir süre sonra, 15 Haziran 1915't
talimat üzerine Te?kilat-? Mahsusa taraf?ndan yolda katledilmi?tir. Bu cinayetin resmi kay?tlardaki görünü?ü, ‘E?k?ya takibi s?ra
Ermeni çetelerinin taaruzuna u?rayarak ?ehit edildi?i’ do?rultusundad?r.
Nesîmi Bey äußerte einmal: "An dieser Sünde werde ich mich nicht beteiligen!” Kurze Zeit nach dieser Äußerung wurde er vom V
und unterwegs in einer Bergschlucht auf Befehl Re?its durch einen Offizier der “Sonderorganisation” ermordet. In den Medien wu
geschildert: "Er wurde bei der Verfolgung von irregulären Kämpfern am 15. Haziran 1331 [15. Juni 1915] bei einem Angriff armen
eines Märtyrers erhoben."
Gazeteci ve yazar Oral Çal??lar’?n da içinde bulundu?u bir ara?t?rma ekibi, 2011 y?l?nda Hüseyin Nesimi’nin mezar?n?n kal?nt
(Kocaköy) ilçesi yak?nlar?nda bulmay? ba?arm??t?r. Bu ara?t?rma s?ras?nda, mezar?n bulundu?u yerin günümüzde dahi ‘T?rb
görülmü?tür.
Sayfa 1 / 4
SOYKIRIM TANIMA ÇALI?MA GURUBU
Soyk?r?ma Kar?? Uluslararas? Anlay?? Derne?i (STÇG)
"T?rba Queymaqam" in Karaz, Diyarbak?r (Foto: BIA Nachrichtenzentrum, ?eyhmuz Diken)
Diyarbak?r'da görevli bulunan kaymakam ve mutasarr?flar?n yar?s?ndan fazlas?n?n Dr. Re?it'in katliam emirlerine
kar?? ç?kt??? ve uygulamamak için ellerinden geleni yapt?klar? bilinmektedir. Fransa Ermeni tarihçilerinden
Raymond Kevorkian, bu durumun Dr. Ra?it'in verili yasaya kesinlikle uymayan yapt?r?mlarda bulunmas?n?n sonucu
olarak, memurlar?n kendi emniyetleri aç?s?ndan merkezi idare mercilerinden yaz?l? tamim talep etmelerinden
kaynakland???n? belirtmektedir.
Ancak bu durum, emirlere itaat etmeyen memurlar?n görevden al?nmas? ve hatta öldürülmeleri sonucunu
do?urmu?tur: Katledilen üç memurunun ard?ndan 1 Temmuz 1915'te Çermik kazas?nda Mehmet (Muhammet) Hamdi
Bey'in yerine Ferik Bey getirlmi?tir. Savur Kaymakam? Mehmet Ali Bey, 2 May?s ile 1 Ekim 1915 aras? görevde
kalabilmi? ve Silvan Kaymakam? ?brahim Hakk? Bey 31 A?ustos 1915'te görevinden al?nm??t?r (2). Ayn? ?ekilde, Dr.
Ra?it'in katliam emirlerine itaat etmeyen Mardin Kaymakam? Hilmi Bey 25 May?s 1915'te ve ard?ndan ?efik Bey
Haziran 1915'te görevlerinden ard? ard?na azledilmi?lerdir. (3) Diyarbak?r Derik Kaymakam? Re?it Bey ise 12 Ekim
1914-2 May?s 1915 aras? sürdürdü?ü görevinden azledilmekle kalmam??, Diyarbekir yolunda Mutasarr?f Mehmet
Re?it'in Çerkez korumalar? taraf?ndan katledilmi?tir. Hüseyin Nesimi'nin katlinde oldu?u gibi, bu cinayet de
Ermenilere mal edilmi?tir. Bu as?ls?z suçlama bahane edilerek Derik'te Ermeni erkekleri toplu katliama u?ram?? ve
kalanlara tehcir uygulanm??t?r.
Lice Kazas?nda 1914 y?l?nda 5.980 Ermeni ya?amaktayd?. Bu nüfusun yar?s?, 1980 Süryani ile birlikte merkezde,
di?er yar?s? ise ula??lmas? güç olan 32 da? köyünde yerle?ikti. Lice Ermenilerinin imhas?, ?cra Dairesi Ba?kan?
olan Katolik Süryani Naman Adamo'nun gizli tutana??n?n ard?ndan al???lagelmi? ?ekilde meydana gelmi?tir: Evlerin
aranmas?n?n ard?ndan Hristiyan ileri gelenler tutklanm?? ve D??tapise'nin güneyinde bulunan ma?aralarda
katledilmi?lerdir. Daha sonra on ya??n üstünde olan tüm erkek Hristiyanlar ödürülmü? ve kad?nlarla çocuklar sürgün
edilmi?tir. Bu insanlar?n akibeti bilinmemektedir. Toros köylerinde ya?ayan erkeklerin ise, bulunduklar? yerde
katliama u?rad?klar? san?lmaktad?r.
Kaynakça:
Sayfa 2 / 4
SOYKIRIM TANIMA ÇALI?MA GURUBU
Soyk?r?ma Kar?? Uluslararas? Anlay?? Derne?i (STÇG)
Abbaso?lu, Do?an Bar??: Lice katliam? ve Hüseyin Nesîmi Bey. ANF News Agency, 01.05.2010.
Çal??lar, Oral: Türkiye'nin Vicdan? Bu Toprakta. Radikal Gazetesi, 29.05.2011.
Çal??lar, Oral: Öldürülen Lice Kaymakam? Nesîmi'nin Hayat?. Radikal Gazetesi, 01.06.2011.
Diken, ?eyhmuz: 'Kaymakam Ermeniydi, Öldürdüler...'. Diyarbak?r B?A Haber Merkezi. 23.04.2011.
Ekinci, Tar?k Ziya: Lice'den Paris'e An?lar?m. ?stanbul, 2010.
Gust, Wolfgang: Alman Belgeleri: Ermeni Soyk?r?m? 1915-1916. ?stanbul, 2012.
Kévorkian, Raymond: The Armenian Genocide: A Complete History. London, New York 2011, S. 363 und 368
Nesîmi, Abidin [Sohn des Hüseyin Nesimi]: Y?llar?n ?çinden. ?stanbul, 1977
(1) Tercan ve Ki?? d???ndaki yerle?im birimlerinin isimleri de?i?tirilmi?tir.
Sayfa 3 / 4
SOYKIRIM TANIMA ÇALI?MA GURUBU
Soyk?r?ma Kar?? Uluslararas? Anlay?? Derne?i (STÇG)
(2) Kévorkian, R.: The Armenian Genocide: A Complete History. London, New York 2011, S. 363
(3) Kévorkian, Raymond: Ottoman Officials against the Armenian Genocide: A Comparative Aüpproach to Turkish Towns. In: Sémelin, Andrieu, Claire;
Gensburger, Sarah: Resisting Genocide (Hg.) : The Multiple Forms of Rescue. New York, Chichester/Sussex 2011, S. 190
Sayfa 4 / 4