KURDAN MATBAAYA

MIGIRD‹Ç MARGOSYAN
23 Aral›k 1938’de Diyarbak›r’da, Hançepek Mahallesi’nde (Gâvur Mahallesi) do¤du. E¤itimini Süleyman Nazif ‹lkokulu, Ziya
Gökalp Ortaokulu, daha sonra ‹stanbul’daki Bezciyan Ortaokulu
ve Getronagan Lisesi’nde sürdürdü. ‹stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nü bitirdi.
1966-1972 y›llar› aras›nda Üsküdar Selams›z’daki Surp Haç T›brevank Ermeni Lisesi’nde müdürlü¤ün yan› s›ra felsefe, psikoloji, Ermeni dili ve edebiyat› ö¤retmenli¤i yapt›. Daha sonra ö¤retmenli¤i b›rakarak ticarete at›ld›. Edebi çal›flmalar›n› aral›ks›z sürdürdü. Marmara gazetesinde yay›mlanan Ermenice öykülerinin
bir bölümü Mer Ayt Go¤mer› [Bizim Oralar] ad›yla kitap haline
getirildi (1984) bu kitab›yla 1988’de, Ermenice yazan yazarlara
verilen Eliz Kavukçuyan Edebiyat Ödülü’nü (Paris-Fransa) ald›.
Gâvur Mahallesi (1992), Söyle Margos Nerelisen? (1995) ve Biletimiz
‹stanbul ’a Kesildi (1998) adl› Türkçe kitaplar›n›, 1999’da ikinci
Ermenice kitab› Dikrisi Aperen [Dicle K›y›lar›ndan] izledi. Gâvur
Mahallesi Avesta Yay›nlar› taraf›ndan Li Ba Me, Li Wan Deran
[Bizim O Yöreler] ad›yla Kürtçe olarak yay›mland› (1999). Türkçe kaleme ald›¤› Tespih Taneleri (2006) adl› an›-roman› büyük
ilgiyle karfl›land›.
Evrensel gazetesinde “Kirveme Mektuplar” adl› köflesinde yazmay›
sürdüren Margosyan’›n bu makalelerinin bir bölümü Lis Bas›n-Yay›n taraf›ndan Kirveme Mektuplar ad›yla 2006’da Diyarbak›r’da
kitaplaflt›r›ld›. 1996-99 y›llar› aras›nda Agos gazetesinde yay›mlanan makalelerinden yap›lan bir seçki olan Zurna 2009’da, yine
Evrensel yaz›lar›ndan derlenen Çengellii¤ne 2010’da (ilk bas›m› 1999,
Belge) yay›nevimizce yay›mland›.
u s u l
g e r e ¤ i
Kürdan, M›g›rdiç Margosyan’›n Yeni Yüzy›l ve Yeni Gündem
gazetelerinde yay›mlanan makalelerinden yap›lm›fl
bir seçkidir.
Yaz›ma dair baz› de¤ifliklikler d›fl›nda metne
müdahalede bulunulmad›.
Türkçe yaz›mda, Ömer As›m Aksoy’un
Ana Yaz›m K›lavuzu (Epsilon Yay.) temel al›nd›,
Necmiye Alpay’›n Türkçe Sorunlar› K›lavuzu’ndan (Metis Yay.)
yard›mc› kaynak olarak yararlan›ld›.
y a y › n c › n › n
n o t u
KÜRDAN
YEN‹ YÜZYIL ve
YEN‹ GÜNDEM YAZILARI
A r a s
Y a y › n c › l › k
‹stiklal Caddesi, H›divyal Palas 231/Z
34430 Tünel, Beyo¤lu-‹stanbul
Tel: (0212) 252 65 18 - 243 06 02
Fax: (0212) 252 65 19
[email protected]
www.arasyayincilik.com
––––––––––––––––––
ARAS - ÄÄÍ 115
––––––––––––––––––
M›g›rdiç Margosyan
Kürdan
Yay›na Haz›rlayan
Rober Koptafl
Düzelti
Ararat fiekeryan
Kapak Tasar›m›
Aret G›c›r
Kapak Foto¤raf›
Ara Güler
ISBN 978-605-5753-15-3
Bask›
Sena Ofset
2. Matbaac›lar Sitesi 4NB7-9-11 Topkap›-‹stanbul
Tel: (0212) 613 03 21
May›s 2010, ‹stanbul
KÜRDAN
YEN‹ YÜZYIL ve
YEN‹ GÜNDEM YAZILARI
DENEME
MIGIRD‹Ç MARGOSYAN
‹çindekiler
YEN‹ YÜZYIL YAZILARI
Selamünaleyküm! ......................................................................................11
Kelepçeli aflk! ................................................................................................14
Nobel… ............................................................................................................17
Baltalar elimizde ........................................................................................20
Ani harabeleri ............................................................................................23
Kaç paral›k adam ......................................................................................26
“Üzerinize vazife olmayan ifllere kar›fl›n” ............................29
A, B, C... ........................................................................................................32
Alavere, dalavere... ................................................................................35
Iss›z ada yolcular› ....................................................................................38
Geçsin mevsimler, y›llar ......................................................................41
K›v›rt›yorlar ..................................................................................................44
Cep delik, cepken delik ......................................................................47
Hepimiz bir fidan›n... ..........................................................................50
Korkusuz yaflamak haram! ..............................................................52
Saddam Sam’a karfl› ..............................................................................54
“Aç! Kapa! Aç! Kapa!” ......................................................................57
Zeytinya¤l› yalanc› dolmalar ..........................................................59
“T››sss?!” ........................................................................................................62
Keçiboynuzu ................................................................................................65
Demokrasi ......................................................................................................68
Kader ..................................................................................................................71
Babiflkolar... ..................................................................................................74
“Say›n!” ............................................................................................................76
Küfür… ............................................................................................................79
Leyle¤in ömrü ..............................................................................................81
Hindiler… ......................................................................................................84
Karatrenler ....................................................................................................87
Cambazlar ......................................................................................................90
Akbabalar ........................................................................................................93
‹talya, ‹talya ..................................................................................................95
Meseleler… ..................................................................................................98
Fatalizm ..........................................................................................................101
6-7 Eylül olaylar› ....................................................................................104
Salla bafl›n› al maafl›n›........................................................................106
Ispartal› Demirel, Rizeli Y›lmaz ................................................109
‹zindeyiz… ....................................................................................................112
Ha Ali, ha Veli… ..................................................................................115
Agop’un a¤ac› ............................................................................................118
YEN‹ GÜNDEM YAZILARI
Kellemizin de¤eri kaç para? ..........................................................123
Say›n Ecevit ne diyo? ..........................................................................126
Marko Pafla’lar taifesi ........................................................................129
“Buras› Mufltur, yolu yokufltur” ................................................131
Ve mesela! Ve mesela! ......................................................................134
“Z›mni bir mutabakat!” ....................................................................138
Mesut Y›lmaz’a mektubumdur! ................................................142
Mesut Y›lmaz’a ikinci mektubumdur! ................................145
Altemur K›l›ç’a mektubumdur! ................................................149
Altemur K›l›ç’a ikinci mektubumdur! ................................153
‹talya’dan naklen yay›n… ..............................................................157
Rumuz: Vatan kurtarma ..................................................................162
Apê Musa ....................................................................................................165
“Tarih” yazmak ......................................................................................168
Elemtere fifl, kem gözlere flifl… ..................................................171
“Güya…” .....................................................................................................174
Say sayabildi¤in kadar ........................................................................177
Kim bilir… ..................................................................................................180
Biz bu numerolar› yutmooruz… ..............................................183
Çatal kuyruklu k›rlang›çlar ............................................................186
S›ray› flafl›rmayal›m zo! ......................................................................189
Bilumum “yetkili” zevata mektubumdur… ....................192
Güz gülleri gibi… ..................................................................................195
Parmak ............................................................................................................198
8
YEN‹ YÜZYIL
YAZILARI
M›g›rdiç Margosyan’›n, 8 Ekim 1997 tarihinde
Yeni Yüzy›l’da yay›mlanan “Selamünaleyküm!”
bafll›kl› yaz›s›.
Selamünaleyküm !
Elinizdeki gazetenin çok say›n, çok muhterem, çok iyi
kalpli, p›rlantadan çok çok daha de¤erli, çok say›n “Genel
Yay›n Yönetmeni” hay›rsever abimiz, bendeniz kulunuzu
telefonla arad›, kelimesi kelimesine, t›pk›s›n›n ayn›s›yla
flöyle buyurdu:
“Yav kardeflim, kald›r›m mühendisleri gibi bir elinde
Te cetveli, di¤erinde de k›ç› k›r›k pergelle bir o yana bir bu
yana, ‘o kald›r›m senin, bu kald›r›m benim’ sürterek, özellikle de ahmak ›slatan ya¤murlar alt›nda gezinip, sonra da
sucuk gibi ›slanarak, ayr›ca ‘o gazete senin, bu gazete benim’ tepinip duraca¤›na, hadi sana insaniyet nam›na bir
iyilik edelim de, bu ah› gitmifl, vah› kalm›fl yafl›nda seni sokak sokak, kald›r›m kald›r›m gezmekten, bu sefil ve de kepaze hayattan hiç olmazsa birazc›k kurtaral›m. Hadi, kofla
kofla gel de bizim gazeteye kapa¤› at, sana bir de ‘köfle’ uydural›m, haftada bir-iki lagaluga et, hem ‘yolunu bul’, hem
de bu ölümlü dünyada ‘insanl›k’ neymifl gör!”
Eh, do¤rusu böylesine içten, böylesine sevecen bir davet karfl›s›nda, benim gibi yufka yüreklinin biri ne yapabilirdi ki!
Oturdum, önce bi güzel a¤lad›m! Demek ki hâlâ “insanl›k” ölmemiflti!
Kofla kofla gidemezdim. Önce vapura, ard›ndan otobüse, sonra da tabanvayla kendimi gazeteye att›m. Vay babooo! Bu gazete, benim daha önce kenar›ndan, yak›n›n11
dan geçti¤im, fluradan buradan tan›d›¤›m, bildi¤im gazetelere hiç mi hiç benzemiyordu. Hani, “do¤acak çocuk bilmem nesinden bellidir” derler ya, bu gazete de, daha kap›s›ndan belliydi. Bu bir “medya plaza” gazetesiydi, bir plaza ki, içeri girmek için öncelikle engelli koflularda olimpiyat flampiyonu olman›z gerekirdi...
Bu plazalarda önce f›r›ldak gibi dönen cam kap›lar, güvenlik ordusu, kimlikler, kiminle görüflülece¤i, randevu
al›n›p al›nmad›¤› gibi daha bir sürü ahret sorular›na verece¤iniz yan›tlardan sonra, bir de boynunuzdan yafta gibi
ve üzerinde “ziyaretçi” yazan bir kart ast›ktan kellim lütfen içeri sokuluyor, kart› da, turnikeden bir ›fl›k “c›rt!” diye okutup onayland›ktan, yeflil yand›ktan sonra ancak içeri girebiliyordunuz!
Hey gidi kavanoz dipli dünya hey!
Nerede o güya genel yay›n yönetmeninin, ama “yav
patron, yine bir kar›fl sakal›nla ülkenin hangi sorununa
e¤ilmifl, trafl olmay› bile unutmuflsun!” diyerek asl›nda
herkesin rahatl›kla, destursuz dald›¤›, nikotin kokulu “uyduruk” odalar, nerede...
Her iniflin bir ç›k›fl› var ya, benözüm içeri girerken, asl›nda, buradan nas›l ç›kaca¤›m›n hesaplar›yla kendimi o
yüce, o iyi kalpli, yak›fl›kl› yeni patronumun, nam› di¤eriyle yay›n yönetmenimin karfl›s›nda buldu¤umda, allahvekil
sevincimden ne diyece¤imi unuttum.
Zaten benim konuflmama da f›rsat kalmad› ki! Yeni
patronum yapmam gerekenleri makinal› tüfek tarrakas› gibi ard› ard›na s›ralad›:
“Hemflerim, senin için en uygun köfle, ‘sanat ve toplum’ sayfas›. Sen ancak o köflede bar›n›p, geçinip gidebilirsin... Uzun boylu lagaluga etme! Senin ancak üç bin beflyüz ‘vurufl’ luk, hadi bilemedin dört bin ‘t›k-t›k’l›k bir yaz12
ma hürriyetin var! Unutma ki, her nokta, her virgül bile
bir ‘t›k’t›r! Etliye sütlüye kar›flma! Ona buna bulaflma!
Ayaklar›m›n alt›nda fazla dolaflma! Ölmeyecek kadar yemin, arpan, suyun bizden, gerisi senden!”
Tarrakalar›n ard›ndan bir de bana yol gösterdiklerinde,
‹ncil ekmek çaps›n ki, kendimi önce sudan ç›km›fl bal›k,
ard›ndan da eflekten düflmüfl karpuz gibi hissettim!
Allah’›n bildi¤ini kuldan saklamadan flunu söylemeliyim ki, medya plazadan içeri girerken ve de ç›karken çekti¤im çile umurumda de¤ildi de, a¤›r›ma giden ne oldu biliyor musunuz?
“Yaz›lar›n, ‘üç bin beflyüz t›k t›k’› geçmesin ha!”
Ey sefil hayat! Bu gariban kulunu flimdi bir de “t›kt›klar” tutukevine mi t›kacakt›n!
8 Ekim 1997
13
Kelepçeli aflk !
Geçen hafta “selamünaleyküm” deyup perdeyi aralad›ktan
sonra, “Eh, nihayet benim de bir ‘köflem’ var. Bundan kelli buradan, bu köfleden ister ya¤, istersem bal satar, bu fani dünyada ben de ufaktan ufa¤a yolumu bulur, köfleyi dönerim” diye yazmay› nas›lsa unutmuflum! Ama olsun! Geç
olsun da güç olmas›n...
Eveeet, madem ki peygamberin kavli ve de Tanr›’n›n
emriyle bu köfleye lök gibi oturarak ve piflkin kelle gibi s›r›t›p, “Bak›n, benim de üzerine limon s›k›lacak bir beynim
var ha!” diyerek, üstelik bunu da, parmakla gösteren resmimi en büyük foto¤rafç› ustalar›n›n yard›m›yla tescil ettirmifl durumday›m; o halde bu iflin flakas› yok. Ne ki, bir
makara dolusu resim çektikten sonra içlerinden yukar›daki “kare”yi uygun bulup, “‹flte, beynini arayan gariban!”
diyerek sergileyen gazeteci abilerimden yine de Allah raz›
olsun! Eh, bu kadar sergi ve seremoniden sonra art›k her
çarflamba sizlerle tokalaflmay› benözüm isterim de, sizler
ister misiniz, istemez misiniz do¤rusu bunu bilemedi¤im
gibi, keyfinizin kâhyas› da de¤ilim!
Efendim, asl›nda sizlere pazar günleri seslenmeyi çok
istiyordum, ama olmad›. Neden mi pazar?
Çünkü millet olarak her ne kadar fazla okuyan bir kitle olmasak da, genelde pazarlar› eflofman, çizgili pijama ve
terliklerimizle, tembel tembel evlerimizde oturup bulmaca
çözerken, soldan sa¤a “üç harfli” Tibet öküzünün ne
14
oldu¤unu, ya da Eski M›s›r’da yukardan afla¤› “iki harfli”
günefl tanr›s›na ne dendi¤ini düflünüp bulamay›nca, can
s›k›nt›s›yla gazetenin di¤er sayfalar›na flöyle bir göz atarak
hiç olmazsa “okuryazar” oldu¤umuzu dosta düflmana kan›tlad›¤›m›zdan, belki bu arada, bu köfleye de gözünüz iliflir de, bir de lütfen okursan›z, benim de okuyucu “reyting”im artar, böylece gazetenin tiraj› da tas, tarak, tabak
da¤›tmaya gerek kalmadan ikiye, üçe, neden olmas›n belki
de altm›fl alt›ya katlan›r, yay›n yönetmenim de, “Aferin
ulen! Ya¤ ve de bal satmaya devam!” diyerek bu ya¤l› ball› ticaretten bana da bir g›d›ml›k pay ç›kar›r, ben de bundan nasibimi fazlas›yla al›r›m düflüncesindeydim.
No! Olmad›.
Efendim yaz›iflleri müdürümüzün engin tecrübesine ve
ifadesine göre, “gâvur”lara pazar günleri yaz› yazd›rmak
caiz de¤ilmifl!
Neden? Çünkü, “Pazar, gâvurlar azar!”
Eh, kala kala kald›k m› çarflambaya!
Tamam tamam, anlad›k! Çarflamba, hem Karadeniz’de
bir kaza, hem de Allah’›n di¤er günleri gibi bir gün! Ama
“mübarek” bir gün olmad›¤› gibi, “ilahi adalet”in da¤›t›ld›¤› bir gün de hiç mi hiç de¤il! Zaten s›rf bu yüzden bu
gariban kulunuz hangi gazeteye kapa¤› atsa, nedense hep
çarflambalara tosluyor! Üstelik çarflamba ile bunca z›tt›r›m,
cavalacoz “deyim”ler ortada cirit atarken!
Çarflamba kar›s›: Saç› bafl› karmakar›fl›k kad›n!
Çarflamba pazar›: Her fleyin dökük, saç›k, karmakar›fl›k
oldu¤u yer.
Çarflambad›r çarflamba: Dedi¤inde ›srar etmek.
‹flte, ne hikmetse bendeniz kulunuzu bu köfleye t›kanlar›n a¤z›ndan da, maflallah “çarflambad›r çarflamba!”dan
baflka laf ç›km›yor ki!
15
Hay›r! Hay›r! Çarflambal›lar al›n›p gücenmesin, yaln›zca çarflambalar› ve illa da 16.15 matinesinde sinemaya gitmeyi huy edinenler sak›n k›zmas›n; hatta benim gibi “çarflamba burcu”nda do¤anlar›n tümü, flunu bilmeliler kiii,
ne bu köfleden her çarflamba yaz›lan “yaz›”larda, ne de çarflambalar› 盤r›lan “türkü”lerde ifl var hemflerim!
“Çarflambay› sel ald› / Bir yar sevdim el ald› / Keflke sevmez
olayd›m / Elim koynumda kald› / Çarflamba yollar›nda / Kelepçe kollar›nda / Allah can›m› als›n /O yarin kollar›nda /Oy neyimifl neyimifl aman /Kaderim böyleyimifl...”
“Kelepçe”yi, bizlere “kader” diye yutturmaya kalk›flan
tüm çarflambalar›n can› cehenneme!
Veee, elimizi, kolumuzu kelepçeleyip bizleri yarin koynuna sokmayan tüm çarflambalar› da gerçekten sel als›n!
15 Ekim 1997
16
Nobel…
Efendim, bu y›l Nobel Edebiyat Ödülü’nü yine “gâvur”lara gapt›rd›k. Bu y›lki ödülün sahibi, 71 yafl›ndaki ‹talyan
oyun yazar› ve oyuncu Dario Fo.
Gazetelerden izleyip okudu¤umuza göre, Nobel jürisi,
ödülle ilgili yapt›¤› aç›klamalarda, yazar›n hicivci üslubu,
özellikle de “ezilmifller”e karfl› “do¤ru” tutumu ile, bir de,
“toplumsal haks›zl›klar› kara mizah ve tarihsel bir bilinçle
dile getirdi¤ini” belirterek ödüle lay›k bulmufl. Ne ki, ödül
kazand›¤›ndan haberi olmayan Fo, bunu, Roma’dan Milano’ya giderken, motosikletli bir adam›n yaklafl›p “Dario,
Nobel kazand›n!” diye ba¤›rmas› sonucu ö¤renmifl.
*
Haberi okuyunca flapkam› ç›kar›p önüme koydum ve
olmayan akl›mca kendi kendime bir taraftan flapkamla konuflurken, di¤er taraftan da düflündüm ki, bizden birileri
mesela Ankara’dan ‹stanbul’a giden ünlü yazarlar›m›za
neden motosikletten flöyle seslenmiyordu?
“Heeey Kemal, Nobel kazand›n!”
“Heeey Aziz, Nobel kazand›n!”
“Orhaaan, müjdemi ver. Nobel kazand›n..!”
Fötr flapkama göre, ülkemizdeki “ünlü” ve de “ünsüz”
yazarlar›m›z›n bugüne de¤in Nobel Edebiyat Ödülü’nü,
keza “dâhi” olan kimi bilim adamlar›m›z›n yine Nobel’in
di¤er dallar›nda ödül kazanamay›fllar›n›n gerçek nedeni,
onlara, bu ödülleri kazand›klar›n› müjdeleyecek yetenekli
Kürdan / M›g›rdiç Margosyan F: 2
17
motosiklet sürücülerinin olmay›fl›ym›fl! Bu nedenle de,
bizlerin öncelikle gerek yazarlar›m›za, gerekse bilim adamlar›m›za Nobel Ödülü’nü kazand›klar›n› müjdeleyecek usta motosiklet sürücüleri yetifltirmemiz gerekiyormufl!
Ben, fötr flapkam›n ukalal›k etti¤ini, bu iflin motosikletle yak›ndan uzaktan ilgisinin bulunmad›¤›n›, sadece ödülü
kazanman›n yeterli oldu¤unu, bunu becerip kazananlar olduktan sonra, belki kat›r, belki eflek, belki at veya deve s›rt›ndaki insanlar›m›z›n çok rahatl›kla, “Heeey Ayd›n! Nobel kazand›n, gözlerin ayd›n...” diyerek seslenebileceklerini söyledim ve de ilave ettim:
“Yav benim kelli felli siyah flapkam! Bu Nobel ifli yafl ifl!
Bize uymaz! Bana inanm›yorsan git bir de bu iflin kompetan›, bu iflin ‘t›rafl’ uzman› Ali Desidero’ya sor! Bu ‘gâvur’lar kendi aralar›nda bir nevi ‘kulüp’ kurmufllar, ‘al gülüm ver gülüm’ hesab› birbirlerine ödül verip ödül al›yorlar. Yaniyakim, bunlar asl›nda hep ayn› çana¤a tükürerek
sözüm ona edebiyat ve de bilim ad›na hep üçk⤛t çevirip
bizleri saf d›fl› b›rak›yorlar! Biiizz...”
Ben heyecanla “Biiizz...” diyerek tam nutuk atmak üzereyken, flapkam sözümü kesti:
“Hay›r! Kaz›n aya¤›, keçinin kuyru¤u, tavu¤un tüyü
hiç de senin sand›¤›n gibi de¤il, öküz herif! Bir kere bizim
ülkemizde ‘ezilmifller’ yok! Olmayan fleyin edebiyat› olmaz, bu biiir! ‘Toplumsal haks›zl›k’ veya benzeri ‘yara’lar›n olmad›¤› bir ülkede, bu iflin edebiyat› mümkün de¤il,
bu ikiii! Herkesin sabah aç karn›na karc›¤ar makam›nda,
akflamlar› da karn›yar›k yedikten sonra tok karn›na istedi¤i gibi türkü 盤›rarak, dahilden veya hariçten gazel okuyarak, gerekirse bir de nara atarak sokaklarda serbestçe dolaflt›¤›, düflüncelerini de, isterse nihavend, isterse muhayyerkürdi, ya da dügâh, beyati, mahur, sultaniyegâh, suzi18
nak ve de suzidil makamlar›nda özgürce dile getirdi¤i Misak-› Milli s›n›rlar› dahilinde ‘kara mizah’a da gerek olmad›¤›ndan kellim, bu iflin kara, ak, veyahut da ebruli mizahla yap›l›p, ard›ndan da Nobel Edebiyat Ödülü’ne soyunulmas›na gerek yok, bu da üççç!..”
fiapkam›n “biiir... ikiii... üüüç!” diye ard› ard›na s›ralad›¤› gerçeklerin “cahar... penc!” diye devam edece¤ini ve
beni “flefl” kap›s›na mahkûm ederek ard›ndan da bu ifli
marsla noktalayaca¤›n› anlay›nca hemen sözünü kesiverdim:
“Ne yani, sen bu sözlerinle ‘milletin bölünmez bütünlü¤üne’ göz dikmifl...”
Ohooo, bu son cümlemi tamamlamaya f›rsat bile kalmadan, flapkam yuvarlana yuvarlana kaçarken, ben, ard›
s›ra, “Geeel! Beni buralarda böyle kabak kafamla yaln›z
bafl›ma b›rakmaaa!” diyerek avaz›m ç›kt›¤› kadar ba¤›r›p
durdum ama, ne mümkün! fiapkam, korkusundan, k›ç›na
n›flad›r sürülmüfl K›br›s efle¤i gibi gazlam›fl, dörtnala kofluyor, giderek gözden kayboluyordu...
22 Ekim 1997
19