ulusal bđyoçeşđtlđlđğđnđn ve gen kaynaklarının korunması

T.C. ORMAN VE SU ĐŞLERĐ BAKANLIĞI
DOĞA KORUMA VE MĐLLĐ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
TÜBĐTAK KAMAG 109G016 projesi
“ULUSAL BĐYOÇEŞĐTLĐLĐĞĐNĐN VE GEN KAYNAKLARININ
KORUNMASI HEDEFLERĐ DOĞRULTUSUNDA
BÜYÜK MEMELĐ TÜRLERĐNĐN ARAŞTIRILMASI,
KORUNMASI VE YÖNETĐMĐ”
Proje Sahibi:
“T.C. Orman ve SU Đşleri Bakanlığı
Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü”
Yönetici Kurum:
“TÜBĐTAK Marmara Araştırma Merkezi”
Yürütücü Kurum:
Selçuk Üniversitesi”
Proje Süresi:
15 Ekim 2010 – 15 Ekim 2014
Proje Kapsamındaki Türler:
Karaca
Ceylan
Dağ Ceylanı
Kızıl geyik
Alageyik
Yaban koyunu
Yaban keçisi
Çengel boynuzlu dağ keçisi
Çizgili sırtlan
Karakulak
Vaşak
Kurt
Bozayı
Tilki
Çakal
: Capreolus capreolus
: Gazella subgutturosa
: Gazella gazella
: Cervus elaphus
: Dama dama
: Ovis gmelini
: Capra aegagrus
: Rupicapra rupicapra
: Hyeana hyeana
: Caracal caracal
: Lynx lynx
: Canis lupus
: Ursus arctos
: Vulpes vulpes
: Canis aureus
Proje kapsamında av mevsimlerinde vurulan hayvanlardan örnekleme yapılacaktır.
Ayrıca yıl boyunca çeşitli nedenlerle sağlam, yaralı ya da ölü olarak ele geçmiş
bireylerden de örnekleme yapılacaktır.
Bu örnekleme çalışmalarında tüm il ve ilçe teşkilatlarından yardım alınacaktır. Bu
nedenle bu rehber hazırlanmıştır. Uzun vadeli olan ve çıktılarının kullanımı bittikten
sonra da devam edecek olan bu projede en önemli adım örnek toplamadır.
Projede gerçekleştirilecek DNA ve hücre üzerine çalışmalar farklı tipte örneklemeleri
gerektirmektedir.
DNA ÇALIŞMALARI ĐÇĐN ÖRNEKLEME
Projenin öncelikli amacı DNA bankası kurulması olduğu için örnekleme ve
miktar önemlidir.
En iyi, yüksek kalite, temiz ve kırılmamış DNA pıhtılaşmamış kandan elde
edilir.
Heparinli vb tüplere alınmış kanlardan DNA eldesi proje için iyi değildir.
MUTLAKA EDTA içeren tüplere kan alınmalı ve kan ters yüz edilerek tüp
içindeki EDTA ile karıştırılmalıdır.
Canlı yakalanmış hayvanlardan sizlere sağlanacak 2şer tane 10 ml.lik
vakumlu EDTAlı tüplere veteriner yardımı ile kan alınmalıdır.
DĐKKAT: Her hayvandan 2 tane 10 ml kan tüpü dolacak şekilde kan alınmalıdır.
Gönderilecek tüpler hem sarı kapaklı olup EDTA konulmuş ve üzerine “DNA
için kan” yazılmış tüpler hem de hazır olarak satılan kan tüpleri olacaktır.
Ayrıca şırınga veya iğne ucu ve adaptör sağlanacaktır (yukarıdaki resim).
Ölü bulunmuş hayvanlardan karaciğer ya da etinden bir parça sizlere
sağlanmış ALKOL içeren 50 ml.lik tüplere konmalıdır. Size sağlanan tüplerin
üzerinde “DNA için karaciğer ya da kas” yazmaktadır (aşağıdaki resim).
Dalak da konulabilir. Özellikle, kas örneği konulmasında fayda vardır.
DĐKKAT: Tüpün içine sığabildiğince büyük bir parça konmalıdır.
Örnekler buzdolabında tutulmalı, buzdolabı yoksa soğuk ortamda muhafaza
edilmelidir.
Örnekler buzdolabında durdukça ara ara ters yüz edilmeli pıhtılaşma durumu
kontrol edilmelidir.
HÜCRE ÇALIŞMALARI ĐÇĐN ÖRNEKLEME
Hücre kültürü çalışmaları için ana materyal hayvanlardan alınan doku
parçalarıdır.
Bu doku parçaları kulak ve kas dokusu olabilir.
Eğer hayvanlar canlı ise kulak makası ile kulaktan alınan küçük bir parça
yeterlidir.
Hayvan ölü olarak ele geçmişse hem kulak hem de kas dokularından
parçalar alınması ve ayrı ayrı tüplere konulması istenmektedir.
Doku parçalarının konulacağı tüpler 15 ml. Sarı kapaklı tüplerdir. Üzerlerinde
“Hücre için kas” ve “Hücre için kulak” yazmaktadır.
Her iki tüpte de steril olarak hazırlanmış, antibiyotik içerikli, hücreleri koruyan
DPBS isimli bir sıvı vardır.
Antibiyotikli DPBS sıvısının araziye götürülmeden önce buzdolabında (2-8°C)
tutulması gerekmektedir.
Araziye gidilirken tüpler sağlanacak köpük dondurma kutusunda ve buz
aküsüyle desteklenerek götürülmelidir.
Av süresince arazi şartlarında tüpler soğukta muhafaza edilmelidir. Buzdolabı
olmasa da dışarı hava sıcaklığı müsaitse tüpler dışarıda (içlerindeki sıvı
donmayacak şekilde) muhafaza edilebilir.
Doku parçaları alınırken en önemli nokta sterilizasyondur.
Bunun için doku parçaları alınmadan önce bölgenin %70 alkol ile mutlaka
temizlenmesi, dokuyu almaya yarayan bıçak ya da makasın teknik alkolden
geçilirlikten sonra ateş ile sterile edilmelidir.
Alkol yok ise su ile temizlenmelidir.
Doku parçası alındıktan sonra hemen uygun solüsyonun içine yerleştirilmeli ve
+4°C’yi sağlayabilecek buzdolabına yerleştirilmelidir.
Buzdolabı yoksa ortam +4°C’yi sağlamalıdır. Dokular alındıktan sonrada yine
buz kalıplarının yanına yerleştirilmelidir.
Dokuların
yer
aldığı
tüplerin
asla
donmaması
ve
oda
ısısında
tutulmaması gerekmektedir.
Eğer hayvan canlı ise kulağın kıkırdaklı sert kısmından alınacak doku 0.5cm2
yada serçe parmağın tırnağının yarısı kadar olmalıdır (yukarıdaki resim).
Eğer hayvan ölü ise kulağın kıkırdaklı sert kısmından tüpün içine rahatça
sığacak ama daha büyük bir parça 1 cm2 yada serçe parmağın tırnağı kadar.
DĐĞER ÖNEMLĐ AYRINTILAR
Doku ve kan örnekleri ile ilgili olarak arazi kayıt bilgilerinin çok iyi tutulması
gerekmektedir.
Hangi gün araziye gidildiği, hangi bölgeden alındığı, tür adı, bireyin varsa
kulak numarası (üretme istasyonlarında vb küpe takıldıysa), cinsiyeti, yaşı ve
ilgili bilgileri, GPS koordinatları mutlaka not alınmalıdır. Bu notlara her hayvan
için ayrı bir kayıt numarası verilmelidir.
Örneklerin bulunduğu tüplerin üzerine örnek ile ilgili alınan notlara verilen kayıt
numarası yazılmalıdır.
Örnekler sizlere gönderdiğimiz beyaz köpük dondurma kutularında ve
dondurulmuş buz aküleri ile desteklenerek HIZLI KARGO seçeneği ile
TÜBĐTAK MAM’a ödemeli olarak gönderilmelidir.
Kargo adresi şöyledir:
Dr. Evren KOBAN
TÜBĐTAK MAM
Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü
41470 Gebze, Kocaeli
KAYITLAR
Tüp üzerine yazılan kayıt numarası:
Hayvanın türü:
Cinsiyeti:
Yaklaşık yaşı:
Hayvanın bulunduğu tarih:
Hayvanın bulunduğu yerin detaylı adresi:
Canlı mı yakalandı, ölü mü?:
Ölüm sebebi nedir?:
Yaklaşık ölüm zamanı nedir?
Kayıt tutan kişinin adı:
Kayıt tutan kişinin adresi: