AFP - Düzen Laboratuvarlar Grubu

Tümör
Belirteçleri
Tü ö B
li t l i
Ne Zaman Anlamlı?
Dr. Çağatay Kundak
DÜZEN LABORATUVARLAR GRUBU
Bütün diagnostik testler gibi
gibi, tümör
ç
belirteçleri
de klinik durumlarda
klinisyene diğer bulgu ve test
sonuçları ile birlikte yardımcı olan
testlerdir.
testlerdir
Tümör belirteçlerinin kullanımı
•
•
•
•
•
•
Risk belirlenmesi
Erken kanser taraması
Tanının kesinleştirilmesi
ş
Prognozun belirlenmesi
Tedavi seçimi
Hastalık rekürrensi ya da progresyonu için
t ki
takip
Uygun kullanım
Belirteç sonuçları;
• Duruma uygun kesinlikte ise (risk, tarama,
tanı, prognoz, tahmin, takip)
• Hastaların tedaviden fayda görmeleri ve
toksisite açısından belirleyici oluyorsa
• Hasta akıbetlerinin ayrımında güvenilir ise.
Tümör
Tü
ö b
belirteç
li t sonuçları
l ile
il ö
önemlili kli
klinik
ik
kararlar alınması gerekebilir:
• Tanı (multiple
( l i l endokrin
d k i neoplazi
l i taşıyan ailelerde
il l d kalsitonin
k l i i
düzeyinin yükselmesi)
(
t
tik erkeklerde
k kl d yüksek
ük k PSA dü
i i
• Tarama (asemptomatik
düzeyinin
prostat biyopsine götürmesi)
• Tahmin (Meme kanseri hastalarında HER2/neu pozitifliği)
• Takip (Tedavi olan over kanseri hastalarında CA125
düzeyinin yükselmesi)
Tümör belirteçlerinin sonuçlarının
yanlış rapor edilmesi, diğer pek çok
laboratuvar testine göre hastalarda
daha çok ALARM etkisi yaratır.
yaratır
Tümör belirteçlerinin kullanılabilmesi
için…
ç
• Pre-analitik: Tümör belirtecinin seçimi,
numune türü,
zamanı ve
tü ü numune alma
l
işlenmesi,
• Analitik: Analiz standardizasyonu, iç ve
ş kalite kontrol,, interferanslar,,
dış
• Post-analitik: Referans aralıkları,
interpretasyon ve tümör belirteci
sonuçlarının rapor edilmesi
Preanalitik
• Pre-analitik fazdaki hatalar analitik
hatalara
oranla
h t l
l 10 kat
k t fazla.
f l
• Numunenin hatalı alınması-saklanması,,
hemolizli, yetersiz veya uygun olmayan
numune.
numune
• Doğru belirteç-doğru zaman,
Gerektiğinde doğrulayıcı numuneler.
Analitik
• Analitik kalite sorumluluğu.
• Internal ve Eksternal kalite kontrol
programları.
• Kontrol numunelerinin yapısı ve içerdiği analit
düzeyi.
kalibrasyon
• Metotlar arası varyasyon; kötü kalibrasyon,
farklı özgüllükteki antikorlar, farklı metot
tasarımları.
• CA serisi tümör belirteçlerinde uluslar arası
y
bir standart-kalibratör yok.
İnternal Kalite Kontrolü
• Tekrarlanabilirlik (Intra-assay <%5, Inter-assay <%10)
• Analizin kabul edilebilirliği için objektif kriterler
(örn. Westguard)
• Uygun sayıda kontrol numunesi
• Kontrol numuneleri seruma benzemeli (en az bir
adet serum matriksine sahip kontrol numunesi olmalı)
• Kontrol numunelerinin konsantrasyonları
(Negatif ve düşük pozitif düzeyler mutlaka olmalı)
UK NEQAS verilerine göre PSA için
geometrik varyasyon katsayısı 1995’te
%21 9 iken
%21.9
iken, IRR (International
Reference Reagent) tanımlandıktan
sonra 2004’te
2004’t %9
%9.5
5 olmuştur.
l
t
Tümör Belirteçleri için Uluslararası Standart
Kalibratörler (IS) ve Referans Reaktifler (IRR)
Belirteç
Kod
Tarih
Tanım
AFP
IS 72/225
1972
Kord serumu (%50)
CA125
-
-
-
CA15-3
-
-
-
CA19-9
-
-
-
CA72-4
-
-
-
CEA
IRP 73/601
1973
Pi
Primer
kolorektal
k l kt l kkanserlerin
l i KC metastazlarından
t t l d elde
ld edilmiş
dil i
hCGβ
IS 75/551
1975
hCGβ
IRR 99/650
2001
İdrardan ayrıştırılmış yüksek saflıkta
PSA
IRR 96/670
2000
Bağlı:Serbest PSA oranı 90:10
fPSA
IRR 96/668
2000
Saflaştırılmış serbest PSA
Postanalitik
• Referans aralıkları
• İnterpretasyon
• Tümör belirteçç sonuçlarının
ç
raporlanması
• Uygun referans aralıklarının varlığı
• Ne kadar değişimin önemli olduğu bilinmeli
ğ ş ğ yapılırken
y p
bir p
protokol
• Metot değişikliği
tanımlanmalı
• Belirteçç yarı
y ömürleri bilinmeli
• Belirteçler eski sonuçlarla birlikte
raporlanmalı
p
• Kullanılan metot raporda belirtilebilir
• Belirteç ölçümlerinin frekansı ile ilgili öneriler
• Laboratuvar ve klinik ekip arasında iletişim
Belirli malignitelerde tümör belirteçlerinin kullanımı için NACB
önerileri (1)
Tarama /
erken tespit
Testikuler
tümörler
Tanı / vaka
bulgusu
Evreleme/
prognoz
Rekürrens
tespiti
Tedavinin
İzlenmesi
Yok
AFP,hCG,
LDH
AFP, hCG,
LDH
AFP, hCG,
LDH
AFP, hCG,
LDH
Prostat
kanseri
PSA, cPSA,
%fPSA, (DRE)
PSA, cPSA,
%fPSA, (DRE)
PSA, cPSA,
PSA, cPSA
PSA, cPSA
Kolorektal
kanser
GGK (>50y)
yok
CEA
CEA
CEA
(yüksek riskli grupta
genetik test)
AFP
AFP
AFP
AFP
Ca125
Ca125
Ca125
ER, PR, HER2, uA, PAI-1
yok
CA15-3, CEA
yok
yok
Karaciğer
kanseri
AFP (yüksek riskli
(DRE & Biyopsi)
kişiler)
Over
kanseri
CA125 (sadece
herediter sendromlarda
erken tespit için TVUS ile
k bi )
kombine)
CA125 (sadece
Meme
kanseri
yok
yok
Mide
kanseri
yok
postmenapozal
kadınlarda)
yok
(ilerlemiş hastalık
takibinde)
yok
Belirli malignitelerde tümör belirteçlerinin kullanımı için NACB
önerileri (2)
Tarama /
erken
tespit
Tanı / vaka
bulgusu
Evreleme/
prognoz
Rekürrens
tespiti
Tedavinin
İzlenmesi
Mesane
kanseri
yok
yok
yok
yok
Yok
Pankreas
kanseri
yok
CA 19-9 (sadece
CA 19-9
yok
CA 19-9
Serviks
kanseri
yok
Melanoma
Tiroid kanseri
BT ve USG altında
muayene
ile birlikte))
y
(palyatif terapide
görüntüleme ile
g
birlikte ya da küratif
cerrahiden sonra)
SCC
SCC
SCC
SCC
(squamoz cell ca’da)
(squamoz cell ca’da)
(squamoz cell ca’da)
(squamoz cell ca’da)
yok
LDH; TA90-IC
MIA; S100;
TA90-IC
MIA; TA90-IC
TA90-IC
yok
yok
yok
Tiroglobulin;
tiroglobulin
antikorları
Tiroglobulin;
tiroglobulin
antikorları
K l kt l kkanserlerde
Kolorektal
l d kkullanılan
ll l tü
tümör
ö
belirteçleri (kan)
• Kolorektal kanserin tedavi takibinde,
rekürrens
kü
iizlenmesinde
l
i d ve kkısmen prognozun
belirlenmesinde radyoloji ve klinik öykü ile
bi likt CEA kullanılır.
k ll l
birlikte
• CA19-9’un prognoz ve tedavi takibi için
kullanılabilirliği araştırma aşamasındadır.
• Prognoz için kullanımı araştırma aşamasında
olan diğer belirteçler CA 242 ve TIMP-1’dir.
TIMP-1: tissue inhibitor of metalloproteinase type-1
Kolorektal
K
l kt l kkanserlerde
l d d
değerlendirme
ğ l di
aşamasındaki tümör belirteçleri (doku)
•
•
•
•
•
TS deney standardize değil
MSI çelişkili sonuçlar var
DCC/18q fenotip deney standardize değil
uPA/PAI-1
APC geni
MSI ve APC geni bazı özelleşmiş merkezlerde klinik kullanıma
girmiştir.
TS: thymidylate synthase,
synthase MSI: microsatellite instability
instability, DCC: deleted in colon
cancer
uPA: urokinase plasminogen activator, PAI-1: plasminogen activator inhibitor 1,
APC: adenomatous polyposis coli
Kolorektal kanserlerde fekal belirteçler
• GG
GGK: randomize çalışmalarda kolorektal
kanserlerden ölüm oranını azalttığı
ö
il i i A
k erken
k tümörde
ü öd
gösterilmiştir.
Ancak
hassasiyeti düşük ve false-pozitif sonuç çok.
• DNA panel: GGK’dan daha hassas. İleri
çalışmalar sürüyor.
CEA
• Kolorektal kanser Stage II ve III en az üç yıl
boyunca üç ayda bir
• Uzlaşma olmasa da bir öncekine göre
%30’dan fazla artış önemli kabul edilir
• Bir ay içerisinde ikinci bir numune ile teyit
• Takip eden en az üç ölçümde %15-20 artış
sebat ediyorsa
• 5-florourasil ve levamizol tedavisi geçici
artışlara yol açabilir
T tikül kkanserlerde
Testiküler
l d kkullanılan
ll l tü
tümör
ö
belirteçleri
• AFP, hCG ve LDH tanı, staging, risk
değerlendirilmesi
önemlili
d ğ l di il
i ve ttakipte
ki t çok
kö
•
•
•
•
•
hCG ve LDH Seminomalarda
AFP Non-seminomatöz
Non seminomatöz germ hücreli tümörlerde
AFP,
Bebeklikte AFP’nin yüksek değerleri tümör belirteçi olarak
kullanılırken dikkate alınmalıdır.
Kemoterapi gonadal supresyona ve hCG yükselmesine yol açar.
Spesifik olmasa da LDH özellikle seminoma ve nonseminomatöz tümörlerde stage belirlenmesine yardımcıdır
yardımcıdır.
T tikül kkanserlerde
Testiküler
l d kkullanılan
ll l tü
tümör
ö
belirteçleri
• Seminoma - AFP yüksek - Tanı: NSGCT
• hCG yüksekliği önemli bir negatif prognostik belirteç
• Tedaviden önce AFP ve hCG yüksek - düşme hızı
tedaviye yanıt göstergesi
K
t
i - belirteç
b li t yüksek
ük k - rezidüel
idü l h
t l k - ileri
il i
• Kemoterapi
hastalık
tedavi
• hCG yarı ömrü 1,5 gün ve AFP yarı ömrü 5 gündür.
Kemoterapi - hCG >3,5 gün ve AFP >7 gün rekürrens ve kötü prognoz
Testiküler kanserlerde potansiyel
tümör belirteçleri
•
•
•
•
hCGβ
LDH 1
LDH-1
Plasental ALP
NSE
T tikül kkanserlerin
Testiküler
l i ttakibinde
kibi d ö
önerilen
il b
belirteç
li t
ölçüm frekansları
Yılda ölçüm sayısı
Yıl 1
Yıl 2
Yıl 3
Yıl 4
Yıl 5
St-I
radyoterapi
St I seminoma
i
d t
i sonrası
4
3
3
2
2
St-I seminoma kemoterapi sonrası surveyans
6
4
3
2
2
1
St-II NSGCT surveyans
St
6a
4b
2
2
2
c
St-I NSGCT RPLND ya da adjuvan
kemoterapi sonrası
6
3
2
2
2
c
St-IIa-IIb seminoma radyoterapi sonrası
6
4
3
2
2
1
Stage IIa-IIb NSGCT primer kemoterapi ya da
RPLND ve kemoterapiden
p
sonra
4
2
2
2
2
1
Seminoma ve NSGCT, İleri Stage
12
6
4
3
2
1
y her ay.
y b)) 6 ölçüm
ç
y
y
a)) ilk 6 ayda
daha faydalı.
c)) yyılda bir kez faydalı.
NSGCT: Non-seminomatose germ-cell tumor. RPLND: Retroperitoneal Lymph Node Dissection.
Yıl 6
Metastatik NSGCT’lerde risk grupları
İyi prognoz
•AFP < 1.000 ng/mL
hCG < 5.000 U/L
•hCG
•LDH < 1,5x ULN
Hepsi
İntermediate Prognoz
•AFP > 1.000 ve < 10.000 ng/mL
•hCG > 5.000 ve < 50.000 U/L
•LDH > 1,5x
, ULN ve < 10x ULN
Birisi
Kötü Prognoz
AFP > 10.000 ng/mL
hCG > 50.000 U/L
LDH > 10x ULN
Birisi
Testiküler kanser belirteçleri için analitik gereksinimler
ve potansiyel interferans kaynakları
Belirteç
Numune türü
Analitik gereksinimler
Etkileyen faktörler
AFP
Serum
ya da
S
d
plazma
Tespit
T it limiti
li iti <2 ng/mL
/ L
•Hepatit
H tit
•Heterofil antikorlar
•İlaca bağlı KC hasarı
•Hepatosellüler kanser
hCG
Serum ya da
plazma
•Tespit limiti < 5 U/L
•LH ile capraz reaksiyon <%2
•hCGβ’yı ekimolar olarak tanıması
gerekli
•hCG kemoterapi sonucu
> 10U/L artar
•Heterofil antikorlar
•hCGβ üreten nont f bl tik tümörler
trofoblastik
tü ö l
LDH
Serum
•Referans değerler metoda bağımlı
•Klinik karar limitleri referans üst
sınırına göre belirlenir.
•Hemoliz
ğ
•KC hastalığı
•Kas hastalığı
•Miyokard infarktüsü
Prostat Kanserinde PSA
• Benign Prostat Hipertrofisi ve Prostatit
ç
ç
hiçbir
• Prostatik Asit Fosfataz ((PAP)) ölçümünün
katkısı yok.
• 4-10 ng/mL, orta derecede yüksek PSA; %2530’unda biyopsi ile kanser.
• >10 ng/mL olunca özgüllük %40-50’ye ulaşır.
• Cut-point’i 4 ng/mL’nin altına çekme tartışılmakta.
• 55 yaşında baseline düzeyi 0,4 ng/mL vs 3,3 ng/mL
kanser gelişme şansı.
Prostat Kanserinde PSA(2)
• fPSA kullanımı PSA 4-10 ng/mL arasında gereksiz
biyopsi sayısını azaltır
• PSA düzeyindeki kişisel biyolojik varyasyon nedeni
ile en az %20-30 fark klinik olarak önemli
• Takipte rekürrens - yükselen düzeyler seri ölçümlerle
teyit
• PSA öncesi
ö
i döneme
dö
göre
ö ABD’d
ABD’de metastatik
t t tik hastalık
h t lk
oranı %50’den %5’e indi.
• Kanser takibinde fPSA ölçümünün ek faydası yok
yok.
• PSA ölçümleri mutlaka rektal muayene ya da
g
ş
girişimlerden
önce
P t t kanseri
Prostat
k
i için
i i araştırma
t
aşamasında
d olan
l
belirteçler
Dolaşımdaki biyobelirteçler
–
–
–
PSA alt fraksiyonları (cPSA, fPSA, proPSA, intakt PSA, Benign PSA)
Human Kallikrein 2
IGF-1
IGF
1, IGFBP-3
IGFBP 3
Moleküler İdrar belirteçleri
–
–
–
–
–
PCA3
Alfa-metilaçil-CoA racemaz (AMACR)
Glutatyon
y S-transferaz-pi
p ((GSTPi))
Metilasyon paneli
TElomeraz aktivitesi
Primer Karaciğer Kanserinde AFP
• Yüksek risk grubunda Abdominal USG ile birlikte 6
ayda bir AFP ölçümü ile KC kanserinin erken tespiti
• AFP > 400-500 ng/mL ise tanının teyidi
• Tedavi öncesi AFP yüksek ise tedavinin takibi
• Negatif USG’ye eşlik eden yüksek ya da yükselen
AFP ile artmış kanser riski
• Prognozun belirlenmesi
• Cerrahi,
Cerrahi Transplantasyon
Transplantasyon, Perkütan tedavinin ya da
ilerlemiş hastalığın takibi
Primer Karaciğer Kanserinde AFP(2)
•
•
•
•
•
•
•
NSGCT, mide,
NSGCT
id bili
biliyer kkanall ve pankreas
k
kkanserlerinde
l i d d
de AFP
yükselebilir. Nadiren 1000 ng/mL’yi geçer.
ş kanserlerde alkolik KC
Kr. Viral hastalık sonucu oluşan
hastalığını takiben oluşanlara göre AFP düzeyleri daha yüksek
olma eğiliminde.
Gençlerde ve erkeklerde daha yüksek AFP
Yüksek AFP kötü prognostik faktördür. Agresif tümör
göstergesidir. Daha büyük tümör kitlesi olma eğilimindedir.
Tanı anında AFP > 10.000 ng/mL olan hastanın yaşama şansı <
200 ng/mL olandan belirgin olarak kısadır.
Cerrahiyi takiben 3,5-4
3 5 4 günlük bir yarı ömür ile AFP düşer
düşer.
Düşmüyor ise; residü tümör ya da ciddi KC hasarı düşünülür.
AFP’nin normale dönmesi hastalığın tamamen temizlendiği
anlamına gelmez.
AFP dışında
d
d K
Karaciğer
iğ Kanseri
K
i iiçin
i mevcutt
doku ve serum belirteçleri
•
•
Doku Belirteçleri: Glypican-3, Telomeraz, PCNA, Ki-67, MIB-1,
E
Cadherin, beta-katenin.
beta katenin.
E-Cadherin,
Serum Belirteçleri: AFP-Con A-Binding, AFP-LCA-Binding,
monosialiated AFP, AFP lectin-affinity subgroups, Circulating
AFP IgM complexes,
complexes DCP/PIVKA II,
II Soluble NH2-fragment
NH2 fragment
free AFP-IgM
of Glycipan-3, Iso-gamaGTP, Ferritin, Variant ALP, Alfa-1
antitripsin, Aldolaz A, 5’NPD, Cytokeratins (CK18,CK19, TPA,
TPS),
S) Circulating
C
free
f
SCCA-IgM
SCC
complexes, alfa-Fucosylf
transferase, alfa-L fucosidase, TGFbeta1, ICAM-1, Anti-p53-Ab,
IL-8, Telomeraz, Variant wild-type ER, Vitamin B12-binding
protein, Neurotensin, Free nucleic acids, p16 hypermethylation,
Proteomics
O
Over
kanserinde
k
i d kli
klinik
ik kkullanımı
ll
kabul
k b l
edilmiş tek belirteç: CA125
•
•
•
•
•
•
•
CA125’in ikinci jenerasyonu Ca125II. İkisinin de cut-off değeri
35U/mL.
Postmenapozal beyaz kadınlarda CA125II düzeyleri Afrika ve
Asyalılarda beyaz ırka göre %20-50 daha düşük
f
Folliküler fazda
yüksek
Sağlıklı kişilerin %1-2’sinde, Benign hastalıkların %5’inde, nonjinekoljik kanserlerin %28
%28’inde
inde yükselebilir.
Epitelyal over kanseri olan kadınların %80’inde >35 U/mL.
Asemptomatik kadınlarda tarama için kullanılması önerilmez.
Postmenapozal kadında >95 U/mL CA125 malign pelvik kitleleri
benign olanlardan %95 pozitif prediktif değer ile ayırır.
Over kanserinde
O
k
i d kli
klinik
ik kkullanımı
ll
kabul
k b l
edilmiş tek belirteç: CA125(2)
•
•
•
•
•
•
Postoperatif kullanımı residü hastalık varlığını >%95 kesinlikte
gösterir. CA125 yükselmesi klinik ya da radyolojik rekürrens
bulgusundan 2 ila 6 ay önce rekürrensi haber verir
verir.
Kemoterapiye yanıt olarak en az 28 gün boyunca artmaması ya
da tedavi öncesi değerinin %50’sine inmesi gerekir. Bu
değerlendirmenin yapılabilmesi için CA125 tedavi öncesi değeri
en az üst referans limitinin iki katı olmalıdır.
Tedavi sonrası sebat eden yüksek değerler kötü prognoz belirtir.
Preoperatif değerler yükseldikçe prognoz kötüleşir.
Kemotrerapi sonrası yarı ömür <20 gün ise iyi prognoz.
Üç siklus kemoterapiyi takiben CA125’in normale dönmesi iyi
prognoz.
CA125 d
dışında
d O
Over K
Kanserii iiçin
i mevcutt
serum belirteçleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kallikrein
Osteopontin
Prostasin
Tissue polypeptide Antigen (TPA)
Lysophosphatidic Acid (LPA)
T
i t d ttrypsin
i iinhibitor
hibit (TATI)
Tumor-associated
Carcinoembrionic Antigen (CEA)
Cancer-Associated Serum Antigen (CASA)
Plasminogen activator inhibitor-1
inhibitor-1, 2(PAI-1
2(PAI-1, -2)
Interleukin-6 (IL-6)
Human chorionic gonadotropin (hCG)
Her2/neu
AKT2 gene
Mitogen activated protein kinase (MAPK)
Pankreatik Kanserde kullanılan belirteçler
• Klinik kullanıma giren CA19-9
• Erken
E k ttanı ve taramada
t
d değeri
d ğ i yok
k
• Non-pankreatik GI kanserler ve Benign GI
patolojilerde artar
• Cerrahinin başarı şansı ve hasta survival’ı için değerli
• 8 haftal
haftalık
k kemoterapinin ard
ardından
ndan > %20 a
azalma
alma
tedaviye yanıt ve survival için CT’ye göre daha iyi bir
gösterge
• Takipte seri ölçümlerin görüntüleme ile birlikte
y
kullanılması öneriliyor
CA19-9
CA19
9d
dışında
d P
Pankreas
k
K
Kanserii iiçin
i
mevcut serum belirteçleri
•
•
•
•
Gen testleri: BRCA2, STK11, CAtionic trypsinogen, p16
Doku belirteçleri: CK 7, CK 8, CK 18, CK 19, CK 17, CK 20,
CEA, MUC 2, MUC 6, Trefoil factor-2, Mesothelin,
MADH4/SMAD4/DPC4 tumor supressor gene
Serum protein belirteçleri: CA242, CAM17.1, TPS, MIC-1,
Osteopontin, TIMP-1, SELDI proteomic profiling
Aday DNA testleri: Mutant p53, Mutant KRAS, Methylated DNA,
Mithokondrial DNA mutations
Meme kanserinde kullanılan belirteçler
•
•
Yeni tanı almış tüm meme kanserlerinde östrojen ve
progesteron reseptörlerinin bakılması önerilir. Meme
kanserlerinin endokrin tedaviye yanıtı ve prognozu hakkında
bilgi verir. Tek başına kullanılmazlar. Diğer prognostik faktörlerle
birlikte rekürrens riskinin değerlendirilmesinde kullanılabilirler
kullanılabilirler.
Ölçümleri için immünohistokimya yöntemi önerilir.
HER-2 tanı almış meme kanserlerinde önerilen diğer bir
parametre. Trastuzumab (Herceptin®)
(
®) tedavisi için hasta
seçiminde kullanılır. Diğer faktörlerle birlikte prognoz bilgisi verir.
Ölçümü FISH ya da standardize edilmiş immünohistokimyasal
metotlarla yapılmalıdır.
Meme kanserinde kullanılan belirteçler (2)
•
•
uPA ve PAI-1; Avrupa’da özellikle Almanya’da klinik kullanıma
girmiştir. Güçlü ve bağımsız prognostik faktörlerdir. Kombine
kullanımı tek tek kullanıma üstündür. Lenf nodu negatif bile olsa
uPA ve PAI-1 düzeyleri yüksek ise hasta adjuvan kemoterapi ile
edilmelidir Teknik ve klinik olarak valide edilmiş ELISA
tedavi edilmelidir.
yöntemleri ile ölçülmesi önerilir.
CA15-3 ve BR 27.29 aynı antijeni ölçer ve benzer klinik bilgi
verirler. Asemptomatik hastada ö
ölçülmesi
ü
önerilmez.
ö
İleri
İ
meme
kanseri olanlarda kemoterapi takibi için önerilir. Kemoterapi
başladıktan sonra 6-12 hafta içerisinde geçici yükselmeler
olabileceği akılda tutulmalıdır. Yine benign hastalıklara bağlı
yükseklikler de görülebilir.
Meme kanserinde kullanılan belirteçler (3)
•
•
•
CEA da CA 15-3 gibi hasta surveyansının değerlendirilmesinde
önerilmez. CA15-3
CA15 3 ve BR27.29’dan
BR27.29 dan daha az hassas olmasına
karşın tesadüfi olarak bazı vakalarda bilgilendirici olabilir.
BRCA1 ve BRCA2 mutasyonu bulunan kadınlara erken meme
önerilir
kanseri taraması yapılması önerilir.
SONUÇ OLARAK Meme kanserinde kullanılabilecek en değerli
belirteçler ER, PR, HER-2, uPA ve PAI-1 gibi doku kaynaklı
olanlardır. Postoperatif surveyans ve ileri hastalık tedavisinin
takibi için sıklıkla kullanılmasına karşın CA 15-3 ve diğer serum
belirteçlerinin
ç
validasyonu
y
yoktur.
y
Meme kkanserinde
M
i d kkullanılan
ll l ve potansiyel
t
i l
olarak kullanılabilecek tüm belirteçler
• Doku bazlı: ER, PR, HER-2, uPA, PAI-1, Cathepsin
D,
p53, DNA ploidiy
ploidiy, S
S-phase,
Angiogenesis, Gene
D p53
phase Angiogenesis
expression, microarray, Oncotype DX™.
• Serum bazlı: CA15-3,
CA15-3 BR27
29 CEA
BR27.29,
CEA, TPA
TPA, TPS
TPS,
Her-2 (shed form), Proteomics
• Tümör hücreleri: Kemik iliğinde tümör hücreleri,
Aksiller nodlarda tümör hücreleri, Sentinel lenf
nodlarında tümör hücreleri, dolaşımdaki tümör
hücreleri
• Genetik belirteçler: BRCA1, BRCA2