7.Ders - sirvehikmet

İSLAM HUKUKU-I
DERS -7
NİKAH-I
(Tanımı ve Dayanağı)
Prof. Dr. Abdülaziz BAYINDIR &
Doç. Dr. Servet BAYINDIR
İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyeleri
DERSİN AKIŞI
Nikahın Sözlük Anlamı
Nikahın Terim Anlamı
Kur’an’da Nikah
Sünnet’te Nikah
Nikah’ın Dini Hükmü
NİKAH’IN TANIMI
• A. SÖZLÜK ANLAMI:
• Nikâh, “‫ ”نكح‬fiilinden mastardır.
• “‫”نكح‬, ‘evlenmek’, ‘cinsel ilişkide bulunmak’, ‘başını veya sırtını
eğmek’, ‘kontrol altına almak’ ‘kendine çekmek’, ‘birleşmek’,
‘büluğ ve ihtilam olmak’ ve ‘akit’ manalarına gelir.
• Nikah sözcüğünün “evlenme akdi” veya “cinsi münasebet”
anlamlarından hangisini hakikaten, hangisini de mecazen ifade
ettiği konusu fukaha arasında ihtilaflıdır.
• Hanefilere göre “nikâh” “cinsi münasebet” manasını hakikaten,
“akit” manasını mecazen ifade eder.
• Şafiî ve Zeydî’lere göre ise hakikaten “akit”, mecazen “cinsi
münasebet” anlamına gelir.
NİKAH’IN TANIMI
• A. SÖZLÜK ANLAMI:
• Kelimenin anlamı üzerindeki bu görüş farklılıkları, kadın ve erkek
arasındaki bir takım ilişkilerin hükmü konusundaki görüşlere yansımıştır.
• Örneğin Hanefîler, zina edenler arasında sıhrî yakınlık doğacağını
söylerken, Şafiîler bâtıl da olsa bir nikâh akdi bulunmadığı için, zinanın
sıhrî yakınlık doğurmayacağını benimsemişlerdir.
• Kur’anda “‫ ”نكح‬kökünden kelimeler değişik kalıplarda 23 kez
geçmektedir.
• İlgili ayetler incelendiğinde, kelimenin “nikâh akdi” manasına kullanıldığı
görülür.
• Nitekim Elmalı “Zina eden erkek, zina eden veya müşrik olan bir
kadından başkası ile evlenmez...” âyetini (en-Nur, Ayet: 2) açıklarken
şöyle der: “Ba'zıları “bu âyette maksad nikâhın hükmünü beyan değil,
zinanın çirkinliğini beyandır. Burada nikâh, ilişkiye girmek manasınadır
ve binaenaleyh haramlık da zinânın haramlığıdır” demişlerse de
manasızdır. Çünkü Kur'an’da nikâh, hep akid manasına gelmiş
olduğundan ilişkiye girmek manasına hamli doğru olmaz”.
NİKAH’IN TANIMI
•
B. TERİM ANLAMI:
• Nikâh ıstılahta farklı mezheplerce değişik şekillerde tanımlanmıştır.
• Hanefiler “Erkeğin, şer’an evlenmesine engel bulunmayan kadından, cinsel
yönden yararlanmasını helal kılan akit”;
• Malikiler, “Erkeğin, evlenilmesi haram olmayan kadından cinsel yönden
yararlanmasını helal kılan ve belli kalıplarla gerçekleştirilen akit”;
• Şafiiler, “Erkeğin kadınla cinsel ilişkide bulunması mubahlığını içeren ve
nikâhlamak, evlendirmek yahut bunların tercümeleriyle gerçekleştirilen akit”
şeklinde tanımlarlar.
• Hanbelîlere gelince onlar nikâhı “Evlilik akdi” şeklinde tanımlamışlardır.
• Klasik döneme ait tariflerin hemen tümünde nikâh akdinin eşlerin
birbirlerinden cinsel yönden yararlanmalarını mubah kılmasının vurgulandığı
görülür. Bunun muhtemel nedeni, diğer akitlerin aksine sadece nikâhla cinsel
birleşmenin helal olmasıdır.
• Çağdaş dönemde yapılan tarif, “Eşlerin meşru şekilde birbirlerinden
faydalanmalarını helal kılan ve birbirleri karşısında bir takım hak ve
sorumlukluklar yükleyen akit”,
• Başka bir ifade ile “Karı koca arasında birlikte yaşamaya ve yardımlaşmaya
müsaade eden ve taraflara karşılıklı hak ve vazifeler yükleyen akit” şeklinde
tanımlanmıştır.
NİKAH’IN TANIMI
•
B. TERİM ANLAMI:
• Nikâh ıstılahta farklı mezheplerce değişik şekillerde tanımlanmıştır.
• Hanefiler “Erkeğin, şer’an evlenmesine engel bulunmayan kadından, cinsel
yönden yararlanmasını helal kılan akit”;
• Malikiler, “Erkeğin, evlenilmesi haram olmayan kadından cinsel yönden
yararlanmasını helal kılan ve belli kalıplarla gerçekleştirilen akit”;
• Şafiiler, “Erkeğin kadınla cinsel ilişkide bulunması mubahlığını içeren ve
nikâhlamak, evlendirmek yahut bunların tercümeleriyle gerçekleştirilen akit”
şeklinde tanımlarlar.
• Hanbelîlere gelince onlar nikâhı “Evlilik akdi” şeklinde tanımlamışlardır.
• Klasik döneme ait tariflerin hemen tümünde nikâh akdinin eşlerin
birbirlerinden cinsel yönden yararlanmalarını mubah kılmasının vurgulandığı
görülür. Bunun muhtemel nedeni, diğer akitlerin aksine sadece nikâhla cinsel
birleşmenin helal olmasıdır.
• Çağdaş dönemde yapılan tarif, “Eşlerin meşru şekilde birbirlerinden
faydalanmalarını helal kılan ve birbirleri karşısında bir takım hak ve
sorumlukluklar yükleyen akit”,
• Başka bir ifade ile “Karı koca arasında birlikte yaşamaya ve yardımlaşmaya
müsaade eden ve taraflara karşılıklı hak ve vazifeler yükleyen akit” şeklinde
tanımlanmıştır.
NİKAH’IN FIKIH SİSTEMİNDEKİ YERİ
• A) Klasik Tasnif:
• 1) İbâdât,
• 2) Muâmelât (Münakahat)
• 3) Ukûbât
• B) Çağdaş Tasnif:
• 1) İbadat,
• 2) Ahvâl-i şahsiyye, (Nikah)
•
•
•
•
•
3) Ahkâm-ı sultaniyye ve siyaset-i şeriyye,
4) Muâmelat,
5) Ukûbât,
6) Siyer ve
7) Âdâb
NİKAH’IN KUR’ANDAKİ YERİ
• İnsanoğlu (Kadın -Erkek) tek bir nefisten (çekirdekten)
yaratılmıştır.
• ‫س َوا ِح َد ٍة َو َخلَ َق ِم ْن َها َز ْو َج َها‬
ٍ ‫َيا أَ ُّي َها ال َّناسُ ا َّتقُوا َر َّب ُك ُم الَّ ِذي َخلَ َق ُك ْم ِمنْ َن ْف‬
َّ ‫َو َب‬
‫ث ِم ْن ُه َما ِر َج ااًل َك ِث ا‬
َّ‫ون ِب ِه َو ْاْلَرْ َحا َم إِن‬
َ ُ ‫َّللا الَّ ِذي َت َسا َءل‬
َ َّ ‫يرا َو ِن َسا اء َوا َّتقُوا‬
)4:1 :‫ان َعلَ ْي ُك ْم َرقِي ابا ( النساء‬
َ ‫َّللا َك‬
َ َّ
• Ey İnsanlar! Rabbinize saygılı olun; sizi bir tek nefisten
yaratan, ondan da eşini yaratan odur. Bunlardan pek çok
erkek ve kadını yeryüzüne, o yaymıştır. Allah’a saygılı
olun; biriniz diğerinden bir şey isterken onun adıyla
istersiniz. Akrabaya da saygılı olun. Allah sizin üzerinizde
bir koruyucudur.(Nisa,4/1).
NİKAH’IN KUR’ANDAKİ YERİ
• Birbirlerinin eşi olarak yaratılan ilk insanlar (Âdem ve Havva)
bir aile şeklinde cennete konulmuştur.
ُ ‫أَ ْن َت َو َز ْو ُج َك ْال َج َّن َة َو ُك ََل ِم ْن َها َر َغ ادا َحي‬
• “ ‫ْث شِ ْئ ُت َما َو ًَل َت ْق َر َبا َه ِذ ِه ال َّش َج َر َة َف َت ُكو َنا م َِن‬
•
ْ‫اس ُكن‬
ْ ‫َوقُ ْل َنا َيا آدَ ُم‬
َّ
)2:35 ,‫ِين (البقرة‬
َ ‫الظالِم‬
ُ ‫ْطانُ َع ْن َها َفأ َ ْخ َر َج ُه َما ِممَّا َكا َنا فِي ِه َوقُ ْل َنا اهْ ِب‬
َ ‫َفأ َ َزلَّ ُه َما ال َّشي‬
ُ ْ‫طوا َبع‬
ٌّ‫ض مُسْ َت َقر‬
ٍ ْ‫ض ُك ْم لِ َبع‬
ِ ْ‫ض َع ُد ٌّو َولَ ُك ْم فِي ْاْلَر‬
)2:36 ,‫ِين (البقرة‬
ٍ ‫َو َم َتا ٌع إِلَى ح‬
• Dedik ki; “Adem! Sen eşinle birlikte şu bahçeye yerleş. İstediğiniz
yerden bolca yiyin. Ama şu ağaca yaklaşmayın, yoksa yanlış
yapanlardan olursunuz”)Bakara,2/35).
• Sonra Şeytan onları, o ağaç yüzünden kaydırdı. Bulundukları
konumdan çıkardı. Onlara şöyle dedik: “İnin oradan! Biriniz
diğerinin düşmanıdır. Sizin için yeryüzünde yerleşecek bir yer, bir
süreye kadar da geçimlik bulunmaktadır” (Bakara,2/36).
• )Ayrıca bk. A’raf, 7/18-25; Taha 20/117–123.)
NİKAH’IN KUR’ANDAKİ YERİ
•
•
•
Adem ve Havva’dan insanlık çoğalmıştır:
“ ‫َوا ْت ُل َعلَي ِْه ْم َن َبأ َ ا ْب َنيْ آدَ َم ِب ْال َح ِّق إِ ْذ َقرَّ َبا قُرْ َبا انا َف ُتقُ ِّب َل ِمنْ أَ َح ِد ِه َما َولَ ْم ُي َت َق َّب ْل ِم َن ْاْل َخ ِر َقا َل َْلَ ْق ُتلَ َّن َك َقا َل إِ َّن َما َي َت َق َّب ُل‬
َّ
)27&5 ,‫ِين (المائدة‬
َ ‫َّللا ُ م َِن ْال ُم َّتق‬
• “Onlara Adem’in iki oğluna ait şu gerçek olayı anlat. Bir gün Allah’a birer adakta
bulunmuşlardı da birininki kabul edilmiş, diğerininki edilmemişti. (Adağı kabul
edilmeyen) “Seni kesinkes öldüreceğim“ dedi. Öteki “Allah sadece kendinden
çekinenlerinkini kabul eder” dedi. (Maide, 5/27).
َّ ‫ِين َو َح َفدَ اة َو َر َز َق ُك ْم م َِن‬
َّ ‫َو‬
• ‫ون‬
َ ‫الط ِّي َبا ِ أَ َف ِب ْالبَاطِ ِل ي ُْم ِم ُن‬
َ ‫َّللا ُ َج َع َل لَ ُك ْم ِمنْ أَ ْنفُسِ ُك ْم أَ ْز َواجا ا َو َج َع َل لَ ُك ْم ِمنْ أَ ْز َوا ِج ُك ْم َبن‬
)72&16 ,‫ُون (نحل‬
َ ‫َّللا ُه ْم َي ْكفُر‬
ِ َّ ِ ‫َو ِب ِنعْ َم‬
• Allâh size kendi nefislerinizden eşler yarattı ve eşlerinizden de size oğullar ve
torunlar yarattı ve sizi güzel rızıklarla besledi. Böyle iken onlar, bâtıla inanıp da
Allâh'ın ni'metine nankörlük mü ediyorlar? (Nahl, 16/72).
ُ ‫َيا أَ ُّي َها ال َّناسُ إِ َّنا َخلَ ْق َنا ُك ْم ِمنْ َذ َك ٍر َوأ ُ ْن َثى َو َج َع ْل َنا ُك ْم‬
• ‫َّللا َعلِي ٌم‬
ِ َّ َ‫ارفُوا إِنَّ أَ ْك َر َم ُك ْم عِ ْند‬
َ ‫شعُوباا َو َق َبا ِئ َل لِ َت َع‬
َ َّ َّ‫َّللا أَ ْت َقا ُك ْم إِن‬
)49:13, ‫َخ ِبي ٌر (الحجرا‬
• Ey insanlar, biz sizi bir erkek ve bir kadından yarattık ve birbirinizi tanımanız için sizi
milletlere ve kabilelere ayırdık. Allâh yanında en üstün olanınız, (günâhlardan) en
çok korunanınızdır. Allâh bilendir, haber alandır. (Hucurât, 49/13).
KUR’ANDA NİKAH TEŞVİK EDİLMİŞTİR
• Aile evlilik sözleşmesi (nikâh akdi) ile kurulur. Yüce Allah
topluma bekârları evlendirme görevini yüklemiştir.
• Allah Teâlâ şöyle buyurur:
• ‫ين ِمنْ ِع َبا ِد ُك ْم َوإِ َما ِئ ُك ْم إِنْ َي ُكو ُنوا فُ َق َرا َء‬
َ ‫َوأَ ْن ِكحُوا ْاْلَ َيا َمى ِم ْن ُك ْم َوالصَّالِ ِح‬
َّ ‫َّللا ُ ِمنْ َفضْ لِ ِه َو‬
َّ ‫ي ُْغ ِن ِه ُم‬
)24:32 ,‫النور‬32( ‫اس ٌع َعلِي ٌم‬
ِ ‫َّللا ُ َو‬
• “İçinizden bekârları ve köle ve câriyelerinizden iyileri
evlendirin. Eğer yoksul iseler, Allâh, lutfuyle onları zengin
eder. Allâh(ın mülkü) geniştir, O, (her şeyi) bilendir.”(Nur,
24/32).
SÜNNET’TE NİKAH TEŞVİK EDİLMİŞTİR
• Hz. Peygamber (s.a.v.) de şöyle buyurmuştur:
‫اع ِم ْن ُك ْم ْال َبا َء َة َف ْل َي َت َز َّوجْ ’ َو َمنْ لَ ْم َيسْ َت ِطعْ َف َعلَ ْي ِه‬
ِ ‫• َيا َمعْ َش َر ال َّش َبا‬
َ ‫ب َمنْ اسْ َت َط‬
‫ِبالص َّْو ِم َفإِ َّن ُه َل ُه ِو َجا ٌء‬
• “Ey gençler! Evlilik yükümlülüğüne gücü yetenler hemen
evlensin. Çünkü evlilik gözü ve ırzı harama karşı daha
fazla korur
• ْ‫ب َعن‬
ِ َّ ‫ين قُ ْل ُت ْم َك َذا َو َك َذا أَ َما َو‬
َ ‫ َوأَ َت َز َّو ُج ال ِّن َسا َء َف َمنْ َر ِغ‬...... ‫َّللا‬
َ ‫َف َقا َل أَ ْن ُت ْم الَّ ِذ‬
‫ْس ِم ِّني‬
َ ‫ُس َّن ِتي َفلَي‬
• “Sizlerin şöyle, şöyle deidklerinizi duydum. Allah’a yemin
olsun ki ben….. ve kadınlarla evlenirim. Kim benim
sünnetimden yüz çevirirse benden değildir”.(Buhârî, Nikâh,1; Müslim,
…”(Buhârî, Nikâh,2; Müslim, Nikâh,1; Ebû Dâvud, Nikâh, 1; Tirmizî, Nikâh, 1.)
Nikâh, 5; Nesai, Nikâh, 4; İbn Mace, Nikâh, 4.)
NİKAH’IN DİNİ HÜKMÜ
• 1) Farz Evlilik: Evlenmediği takdirde zinaya düşeceğine kesin kanaati olan kişinin
oruç ve benzeri şeylerle fuhşa düşmekten kendini koruyamaması durumunda
evlenmesi farzdır.
• 2) Vacip Evlilik: Evlenmediği takdirde zinaya düşme ihtimali olan kişinin
evlenmesi vaciptir.
• 3) Haram Evlilik: Evlenince eşine zulüm ve işkence yapacağı kesin olan kişilerin
evlenmesi haramdır.
• 4) Mekruh Evlilik: Eşine eziyet etme ve haksızlık yapma ihtimali olan kişilerin
evlenmesi mekruhtur.
• 5) Sünnet Evlilik: Cinsel ve ahlakî bakımdan normal halde olan kişinin, yani
zinaya düşme ve evlendiği takdirde eşine zulmetme tehlikesi olmayan kişilerin
evlenmesi sünnettir.
• Bu Hanefîler başta olmak üzere cumhurun görüşüdür. Bu şartlardaki bir kişinin
evlenmesi Zahirîlere göre farz, Şafiîlere göre ise mubahtır.
• Zahiriler ve cumhurun bu yaklaşımı nikâh akdini bir yönüyle ibadet olarak kabul
etmeleri sonucu doğurur.
• Şafiiler ise nikâhı ibadet değil yapılması mubah davranışlardan görürler.
I. NİKAHIN DİNİ HÜKMÜ
Farz
Evlilik
Haram
Evlilik
Mekruh
Evlilik
Dini Hükmü
Bakımından
Evlilik
Çeşitleri
Vacip
Evlilik
Sünnet
Evlilik
SON
TEŞEKKÜRLER
Prof. Dr. Abdülaziz BAYINDIR & Doç. Dr. Servet BAYINDIR