Sevkiyat Kontrol Merkezi Usul ve Esasları

SEVKİYAT KONTROL MERKEZİ USUL VE ESASLARI
03.11.2002 tarih, 24925 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Doğal
Gaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği 23.maddedeki ‘Lisans
Verilmesi’, 65.maddedeki ‘Sevkiyat Kontrol Merkezi’ ve 66.maddedeki ‘Haberleşme
Sistemleri’ başlıklı hükümlere bağlı kalarak, lisans bölgemizdeki SCADA sistemi ile ilgili
faaliyetler; Escom Enerji Otomasyon Sanayi ve Ticaret Ltd.Şti. yükleniciliğinde;
01.02.2010 tarih, YİM.10.02.01 revizyon numaralı SCADA Sistemi Temin, Montaj ve
Devreye Alma Sözleşmesi kapsamında tamamlanmış; 05.07.2010 tarihinde, server
sistemini barındıran, ana üst konumdaki Sevkiyat Kontrol Merkezi, Sanayi Mah. Selyeri
Mevkii, Tekkeköy, 55300/SAMSUN adresinde kurulmuş ve devreye alınmıştır.
Sevkiyat Kontrol Merkezimiz marifeti ile; şirketimiz lisans bölgesindeki 57.600 Sm3/h
Seydişehir RMS-A, 12.000 Sm3/h Çumra RMS-A ve 5.000 Sm³/h kapasiteli RMS-B
bölge regülâtörleri, serbest tüketici statüsündeki müşteri istasyonları, anot yataklı
katodik koruma istasyonları, doğal gazın kokulandırılmasına yönelik THT; Tetra Hidro
Teafon ölçümleri takip edilmekte ve ölçülen değerlerler GPRS; General Packet Radio
Service sistemi ile uzaktan algılanıp SQL; Structured Query Language Server sistemine
kaydedilmektedir.
Bu kayıtlar çözümlenerek, doğal gaz tüketimindeki sıra dışı düşüş ya da yükselişler ve
ölçüme ilişkin sayaçlara yapılabilecek müdahaleler ile saha incelemesi yapılması
gereken yerleri tespit edecek GPRS haberleşme panosu, Elcor-2 hacim düzeltici
donanımları ve Cıtect Unlimited Tag SCADA, Cıtect Control Client, Cıtect Web Server,
Cıtect Web Client, SQL 2005 Server, OPC; Operation Planning and Control Server,
Sayfa: 1/19
TELVES; Telemetric Systems, AMR; Automatic Meter Reading raporlama yazılımlarını
içermektedir. Bu yazılımlar tam lisanslı yazılımlar olup, SCADA sistemi üzerine sınırsız
sayıda istasyon ilave edilebilmektedir.
Statik IP ve GPRS özelliğine sahip istasyonlardan elde edilerek SQL Server sistemine
aktarılan veriler, yine Sevkiyat Kontrol Merkezimizde kurulu bulunan AMR programı
marifeti ile analiz edilmektedir. Bu program sayesinde, saatlik tüketimler, düzeltme
katsayıları, sıkıştırılabilirlik oranları, doğal gaz analiz değerleri, basınç ve sıcaklık
değerlerine bağlı elektronik ortamda hesaplanan hacim değerleri ile program
tarafından hesaplanan düzeltilmiş hacim değerlerinin karşılaştırılması; alınan ve satılan
doğal gaz miktarlarındaki balans kontrolleri analiz edilebilmektedir.
SCADA sistemindeki donanım ve yazılımlara bağlı her istasyondan; kapı konumları,
filtre tıkanıklılık seviyeleri, regülâtör konumları, ölçüm basıncı ve ölçüm sıcaklık
değerleri, istasyon giriş basıncı, istasyon çıkış basıncı ve çıkış sıcaklık değerleri, anlık
düzeltilmemiş ve düzeltilmiş hacim değerleri, hatalı düzeltilmemiş ve düzeltilmiş hacim
değerleri, doğal gazın sıkıştırılabilirlik faktörü, düzeltme katsayısı, haberleşme
bağlantısı, pil voltajı ve ömrü, güç beslemesi, doğal gaz kompozisyon değerleri ve
harici enerji bağlantı değerleri dijital olarak takip edilmektedir.
Aynı zamanda şehir şebeke planına göre kritik kabul edilen noktaları uzaktan kumanda
etme imkânı sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.
1. Sevkiyat Kontrol Merkezinden alınan verilere bağlı olarak ortaya çıkan mevsimsel
değişikliklere göre lisans bölgemizdeki doğal gaz sevkiyatı takip edilmekte ve
mevsimsel tüketim istatistikleri oluşturulabilmekte; elde edilen veriler aşığında
aşağıda belirtilen hususlarda da analizler yapılabilmektedir.
1.1. Abonelerin bölgesel olarak doğal gaz tüketimlerinde; artan nüfus
yoğunluğuna ve mevsimsel şartlara bağlı olarak kapasite yeterliliğinin ve pik
çekişlerin tespit edilmesi, pik çekişlere bağlı oluşan basınç kayıpları ve buna
bağlı olarak ilave dağıtım hatlarının ve bölge regülâtörünün projelendirilerek
tesis edilmesi,
1.2. Müşteri istasyonlarının doğal gaz tüketimlerinde; pik çekişlere bağlı kapasite
artırımına gidilerek gerekli iyileştirmelerin yapılması. Doğal gaz
tüketimlerindeki ani yükseliş ve düşüşlerde ölçüm belirsizliklerinin tespiti ve
bertaraf edilmesi,
1.3. Şehir giriş istasyonunda ölçümlenen doğal gaz tüketim değerlerinin, müşteri
istasyonları ve bölge regülâtörlerine bağlı balans kontrollerinin takip edilmesi
ve bağlı olarak; olası kayıp kaçak bölgelerinin tespit edilmesi,
1.4. Bölgesel olarak doğal gaz tüketimlerindeki fatura tahsilâtları ile bölge
regülâtörlerindeki ölçüm değerlerine bağlı balans kontrollerinin yapılabilmesi
ve buna bağlı olarak; olası kayıp kaçak oranının tespit edilmesi,
1.5. Dağıtım şebekesi üzerindeki kritik bölgelerde tesis edilen veya edilmesi
planlanan basınç düşürme ve ölçüm istasyonları ile hat ayrım vanalarının
anlık takip edilerek, gerekli durumlarda ani müdahale edilmesi, sistem
mügtedirliğine haiz olmakla birlikte; ilk beş yıllık yatırım programımız
kapsamında yer almaktadır.
Sayfa: 2/19
1.6.
Doğal gaz, iletim ve çelik dağıtım hatlarının katodik korunması. Çelik hat
güzergâhına, diğer alt ve üst yapı hizmeti sunan kuruluşlara bağlı
tesislerden gelen kaçak akımların tespit edilmesi ve gerekli önlemlerin
alınması,
1.7. Doğal gaz dağıtım şebekesi dâhilinde tesis edilen bölge regülâtörü ve
müşteri istasyonlarına üçüncü şahıslar tarafından kontrolsüz müdahale
durumlarının swich sensörlerle tespit edilmesi.
1.8. İstasyonlarda kurulu bulunan slum-shut sistemlerinin devre dışı kalması
durumunda erken tespit edilebilmesi ve buna bağlı olarak abonelere ait bina
girişlerinde tesis edilmiş servis regülâtörlerinin devre dışı kalmasını
önleyerek doğal gaz arzında kesintiye mahal verilmeden; olası iş yükünün
azaltılması,
1.9. Doğal gaz tüketimi yüksek olan ve çalışma zamanları stabil olmayan
müşterilerin, tüketimlerindeki değişikliklere bağlı olarak şehir giriş
istasyonlarındaki değişik kapasitelerdeki ölçüm hattı değişimlerinin
zamanında ve daha sağlıklı kontrol edilmesi,
1.10. Doğal gaz dağıtım hattı üzerine tesis edilmiş bölge regülâtörü ve müşteri
istasyonları girişinde bulunan filtre ünitesine ait temizlik seviyelerinin kontrol
altında tutulması; bağlı olarak müşteriye temiz doğal gaz arzının sağlanması,
1.11. Abonelerin can ve mal güvenliğinin önemine binaen, doğal gazın
kokulandırılmasında kullanılan THT oranlarının, kontrol edilebilmesi,
Netice itibari ile sevkiyat kontrol merkezinden elde edilen değerler ile birlikte doğal gaz
dağıtım şebekesinin iyileştirilmesi, işletme maliyetlerinin azaltılması, 187 Doğal Gaz Acil
ekiplerince yürütülen faaliyetlerde iş yükünün azaltılması, doğal gaz sayaçlarındaki Qmin
ve Qmax sınırlamasına bağlı olarak, ölçüm belirsizliklerinin giderilmesi, insan faktörüne
bağlı iş gücü ve hataların azaltılması ön planda yer almaktadır.
ŞİD; İletim Şebekesi İşleyiş Düzenlemelerine ilişkin esaslar çerçevesinde çalışan
Sevkiyat Kontrol Merkezimiz, dağıtım kuruluşuna bağlı veya BOTAŞ; Boru Hatları ile
Petrol Taşıma A.Ş. müşterisi olarak taşıma hizmeti sunulun serbest tüketici
statüsündeki müşteriler tarafından tüketilen doğal gazın, internet ortamında kullanıcı
adı ve parola yardımı ile saatlik zaman dilimlerinde takibi müşterinin kendisi tarafından
da yapılabilmekte ve bu hizmet günümüz itibariyle aktif olan tüm serbest
tüketicilerimize sunulmaktadır. Sunulan bu hizmetle birlikte müşterinin tüketimlerinde
oluşabilecek sorunlar kısa sürede çözüme kavuşturulabilmekte, müşteri tarafından
taahhüt edilen tüketim miktarlarının takibi yapılabilmekte ve taahhüt edilen asgari ve
azami tüketimlerin kontrolü sağlanabilmektedir.
25.12.2012 tarih, 28508 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren, Enerji
Piyasası Düzenleme Kurumunun 13.12.2012 tarih, 4168 ve 4169 sayılı ve kurul
kararları uyarınca 2013 yılı serbest tüketici olma sınırı 300.000 Sm3/yıl olarak
belirlenmiştir. Belirlenen bu miktara bağlı olarak lisans bölgelerimizde serbest tüketici
olma hakkı kazanan müşterilerimize gerekli bilgilendirmeler yapılmakta, Doğal Gaz
Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği'nin 66.maddesindeki 'Serbest
Tüketiciler' başlıklı hükümlere bağlı kalarak Sevkiyat Kontrol Merkezimize bağlanmaları
talep edilmektedir.
Sayfa: 3/19
Günümüz itibariyle, sistem kurulumu tamamlanarak bağlantısı yapılan iki adet serbest
tüketici statüsünde; B tipi istasyonlarına kadar teslim hizmeti verilen; Eti Alüminyum
A.Ş. ve Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş. Çumra Entegre Tesisleri bağlantısı yapılan
müşterilerimizdir.
Bunların yanı sıra Al Metal A.Ş. bağlantı çalışmaları 2013 yılı içinde tamamlanacak
müşterimizdir.
2. Sevkiyat Kontrol Merkezinin Kurulumu ve İşleyişi; bölge istasyonu, müşteri
istasyonu ve anot yataklı katodik koruma ölçüm ünitelerine yerleştirilen otomatik
hacim düzelticiler, RMS-A, MS-A ve RS-A istasyonlarındaki RTU panolarından statik
IP’li ADSL bağlantısından elde edilen veriler, aşağıda belirtilen programlar marifeti
ile kontrol edilmektedir.
2.1. CITECT Unlimited Tag SCADA SERVER
2.2. CITECT Control Client
2.3. CITECT Web Server
2.4. CITECT Web Client
2.5. SQL 2005 Server
2.6. OPC Server
2.7. TELVES
2.8. AMR Raporlama Programı
3. SCADA Sistemi;
3.1. Tüm istasyonlara ait kontrolün sağlandığı SCADA projesi ana ekranı
oluşturulmuştur.
Sayfa: 4/19
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
3.6.
3.7.
İstasyonlara montajı yapılan otomatik hacim düzelticiler, istasyon üzerindeki
türbinmetre ölçüm sayaçlarından gelen düzeltilmemiş hacim bilgisini;
sayaçlardaki LF;low frekans veya HF; high frekans pulse çıkışlarından,
basınç ve sıcaklık bilgilerini ise yine sayaçlar ile istasyon boru hattı üzerine
yerleştirilen basınç ve sıcaklık sensorları üzerinden alarak uluslararası gaz
ölçüm standartlarına uygun bir biçimde sıkıştırılabilirlik faktörünü AGA-8 DC
92 metoduna göre hesaplamakta ve PTZ düzeltmesi yapmaktadır.
MS-A, RMS-A, RS-A, bölge regülâtörleri ve müşteri istasyonları;
düzeltilmemiş hacim, düzeltilmiş hacim, sıcaklık, basınç, katodik koruma ve
THT kokulandırma ölçümleri şehir haritası üzerinde tesis edilmiş
istasyonlardan dijital olarak takip edilmektedir.
Her istasyon için ayrı bir isim oluşturulmuş ve SCADA sistemine
kodlanmıştır.
Şehir haritası üzerinde, lisan bölgesinde yer alan ilçeler ayrı renklerde
yapılandırılmıştır. Şehir giriş istasyonundan başlayan çelik hat güzergâhı her
çap için ayrı renklerde belirtilmiştir.
İstasyonlardan elde edilen alarm durumları istasyon sınırlarında kırmızı
sinyal ile anlık olarak takip edilmektedir.
İstasyonlara dışarıdan yapılacak müdahaleler ve haberleşme durumları için
ayrı alarm sistemi oluşturulmuştur. İzlenen dijital değerler beş saniyelik süre
zarfında güncellenmektedir.
SelÇukGAZ Seydişehir ilçesi lisans bölgesi haritası
Sayfa: 5/19
SelÇukGAZ Çumra ilçesi lisans bölgesi haritası
3.8.
Bağlantısı yapılan her istasyondan; düzeltilmemiş hacim, düzeltilmiş hacim,
sıcaklık, basınç, sıkıştırılabilirlik oranı, düzeltme faktörü, gaz kompozisyon
değerleri, istasyon kapı konumları, slum-shut durumu, filtre tıkanıklık
seviyesi, tarih, saat, korrektör enerji seviyesi ve haberleşme bağlantısı ile
ilgili bilgiler dijital olarak izlenmektedir.
5.000 Sm³/h Kapasiteli Seydişehir BR01 RMS-B Bölge Regülatörü
Sayfa: 6/19
5.000 Sm³/h Kapasiteli Çumra BR01 RMS-B Bölge Regülatörü
Seydişehir ilçesi bölge regülatörleri ve müşteri istasyonları listesi
Sayfa: 7/19
Çumra ilçesi bölge regülatörleri ve müşteri istasyonları listesi
3.9.
Alarm durumları kırmızı renkte sinyal ile anlık olarak takip edilmektedir.
Sayfa: 8/19
3.10. Katodik koruma ve doğal gazın kokulandırılmasına yönelik THT ölçüm
değerleri ayrıca dijital olarak takip edilmektedir.
Sayfa: 9/19
4. Haberleşme sisteminin yapısı;
4.1. Hacim düzelticilerin SCADA sistemine entegrasyonu söz konusu olduğundan,
elektronik hacim düzeltici ve SCADA sistemi ile haberleşmeyi sağlayacak
modem ünitesi, güç kaynağı ve diğer yardımcı ekipmanların tümü dış
müdahalelerden korunarak standartlara uygun bir şekilde müşteri
istasyonları ve bölge regülâtörlerine ait kabinlere monte edilmiştir.
4.2.
Bölge regülâtörleri ve müşteri istasyonlarında GSM; Global System for
Mobile Communications ve GPRS; General Packet Radio Service alt yapısına
uygun bir modem içeren haberleşme ünitesi istasyon dışında güvenli
bölgede bir muhafaza kutusu içinde monte edilmiştir. SCADA ünitesi devre
dışı olsa bile, elektronik hacim düzelticinin konfigürasyon yazılımı TELVES,
cihazlara uzak erişim sağlayarak dataları toplayabilir özelliktedir. Bu sayede
enerji veya haberleşme sorunlarından kaynaklı veri kaybı oluşmamaktadır.
4.3.
Hacim düzelticilerde gerçek zaman saati bulunmakta, cihazın menüsü ve
lokal remote erişim program dili Türkçedir.
Sayfa: 10/19
4.4.
4.5.
4.6.
4.7.
4.8.
4.9.
4.10.
4.11.
4.12.
4.13.
4.14.
Hacim düzelticiler, bir şifre veya kilit sistemi ile yetkisiz kişilerin kullanımına
karşı korumalıdır.
Kullanılan basınç transmitterleri external tip olup, istasyonda ölçüme esas
sayaçlar üzerine monte edilerek, üretilen bilgiler sinyal kabloları ile hacim
düzelticiye gönderilmektedir.
Hacim düzeltici içerisindeki pil, lityum özellikte olup en az 6 yıl
ömrü bulunmaktadır.
Haberleşme panosunda kullanılan enerji beslemeleri ATEX; Atmosphéres
Explosives ve ISO normlarına uygun olarak temin edilmiştir.
Elektronik hacim düzeltici ile birlikte sağlanan konfigürasyon yazılımı, tüm
verileri kaydetmektedir. Her türlü ölçüm, konfigürasyon, alarm ve arşiv
bilgilerinin tamamını okuyabilmekte ve kendi veritabanına kayıt
edebilmektedir. Yazılım ile kaydedilen mevcut veriler, raporlama veya
istatistikî çalışma yapmak amacıyla Excell, Access veya ticari amaçla
piyasada bulunan MS SQL Server, Oracle, Sybase gibi diğer yazılımlar ile
sorunsuz veri alışverişinde bulunabilmektedir.
Hacim düzelticilere lokal pozisyonda veya remote olarak erişilebilmekte ve Z
faktörü dinamik olarak hesaplanmaktadır.
Hacim düzelticilerde gerekli bilgileri görüntüleyecek, minimum 8 karakter
kapasiteli display ve key-pad bulunmaktadır.
Hacim düzelticiler 9.999 m³/h sayaç kapasitesine kadar olan sayaçlarla
kullanılabilme özelliğine sahiptir.
Elektronik hacim düzelticilerde düzeltilmiş hacim, düzeltilmemiş hacim ve
alarm durumu için pulse çıkışı bulunmaktadır.
Elektronik hacim düzelticiler EN 12405–1, EN 12405–1/A1 standardı ile
%100 uyumlu olarak üretilmiş ve EN 50014, EN 50020, TS EN 60079–25
prosedürleri, EMC; Elektromanyetik Uyumluluk Direktifi test prosedürleri
sağlanmıştır. Ayrıca, Cihazlar en az IP 65 ve NEMA 4X koruma sınıflıdır.
Elektronik hacim düzelticilerin muhafazası exproof olup, çalışma için gerekli
olan batarya ünitesini ve modem kartını da haberleşme panosu içerisinde
barındırmakta, alternatif enerji olarak AC~DC güç kaynakları ve güneş
enerjisi tiplerini destekleyen yapıdadır.
Sayfa: 11/19
5. SCADA uyumluluk için gerekli modül ve donanımlar,
5.1. Dijital input modülü; en az 8 dijital input içermekte ve aşağıdaki tüm
sinyalleri alarak, merkez SCADA sistemine iletmektedir.
5.1.1 Birinci hat filtre kirli veya temiz sinyali
5.1.2 İkinci hat filtre kirli veya temiz sinyali
5.1.3 Birinci hat regülâtör slam shut sinyali
5.1.4 İkinci hat regülâtör slam shut sinyali
5.1.5 Sayaç girişi
5.1.6 Yedek 1
5.1.7 Yedek 2
5.1.8 İstasyon kapısı, açık veya kapalı sinyali
5.2. Dijital output; en az 2 adet olup, serbestçe programlanabilmektedir. SCADA
üzerinden bu çıkışlar doğrudan Modbus RTU protokolü ile set
edilebilmektedir.
5.2.1 Sayaç pulse çıkışı,
5.2.2 Alarm çıkışı,
5.3. Ölçüm pulse bilgileri; mekanik sayaçtan gelen en az bir adet LF pulse
bilgisini alabilmektedir. İhtiyaç duyulması halinde sistem HF pulse bilgisini
de alabilir durumumdadır.
5.4. Analog input; katodik ölçüm, T/R üniteleri ve THT ölçüm noktaları 6 adet
analog input içermektedir.
5.4.1. Giriş hattı basıncı
5.4.2. Çıkış hattı basıncı
5.4.3. Doğal gaz sıcaklığı
5.5. Dâhili bir database yapısına sahip olup, en az 6 (altı) ay süreli saatlik,
günlük, aylık bazlı verileri kendi içinde saklayabilmekte ve istenildiğinde
merkez yazılıma transfer edebilmektedir.
5.6. RF, GPRS, GSM ve TCP/IP desteğini sağlamakta ve bunlar arasındaki geçişte
seçilebilir bir yapı oluşturmaktadır.
6. SCADA merkezi için gerekli veri detayları; SCADA merkezine taşınan ve SCADA
merkezinden gönderilen asgari düzeydeki sinyaller şunlardır;
6.1. SCADA merkezine gönderilen sinyaller,
Sayfa: 12/19
7.
8.
9.
10.
11.
12.
6.1.1. Güncel basınç, sıcaklık, düzeltme katsayısı,
6.1.2. Güncel alarm dışı ve alarm durumundaki düzeltilmiş ve
düzeltilmemiş hacim bilgileri,
6.1.3. Anlık düzeltilmiş ve düzeltilmemiş debi bilgisi,
6.1.4. İstasyon üzerinde yer alan kapı, slam shut, filtre ve vana pozisyon
input bilgileri,
SCADA merkezi ile haberleşme,
7.1. Lokal olarak haberleşme için bir RS-232 haberleşme ve optik okuyucu
portları bulunmaktadır.
7.2. Elektronik hacim düzelticiler GSM, GPRS, RF türünden farklı haberleşme
ortamlarında sorunsuz çalışabilecek yapıdadır. Hacim düzelticiler için
haberleşme ortamı GPRS dir.
7.3. Cihaz SCADA veya AMR gibi başka sistemlerle de haberleşebilecek açık
yapıda, haberleşme protokolüne sahiptir. Bu protokol, kullanıcı tanımlı,
ölçeklendirme sağlayabilecek tarzda, ayrıca Read-Write özellikleri
bulunmaktadır.
7.4. Gerektiğinde WEB üzerinden sahadaki cihaza ait verilere ulaşılabilmektedir.
Elektronik hacim düzenleyiciler aşağıda belirtilen güç kaynağı yapısına sahiptir;
Hacim düzenleyiciler, haberleşme üniteleri ile birlikte çalıştıklarından dışarıdan
harici bir enerji kaynağına ihtiyaç duymaktadır. Bu kaynak, 220 VAC şebeke
gerilimine uygun olarak temin edilmiş, 220 VAC şebeke elektriğinin kesilmesi
durumunda sistem haberleşmesinin ve sinyal enerjilerinin kesilmemesi maksatlı ile
en az 72 saatlik bir akü beslemesi sağlanmıştır. Bu akü hacim düzenleyici ve
haberleşme ünitesine bağlı tüm modül, sensor ve switchleri 72 saatlik süre
boyunca aktif tutabilmektedir.
Sistemi enerji olarak besleyen akülerin de tükenmesi durumunda, sistem GPRS
haberleşmesini enerji kazanımı açısından otomatik olarak kesmekte ve korrektör
sadece hesaplama yapabilecek durumdadır. Harici enerji tekrar geldiği durumlarda
GPRS modem otomatik olarak tekrar devreye girebilmektedir.
EN 12405–1, EN 12405–1/A1 standartlarına uygun olarak şebeke gerilimi 1,1 ile
0,85 Um arası tolere edilmektedir.
Hacim düzelticideki RTC; Real Time Clock lityum batarya desteklidir. RTC
ünitesinin çalışma süresi en az 6 yıl olarak seçilmiştir.
Sayfa: 13/19
13. Elektronik hacim düzelticilerin hassasiyet, doğruluk ve ölçüm standartları
2004/22/EC Avrupa Direktiflerine uygundur.
13.1. 2004/22/EC Avrupa Direktifleri (MID) doğrultusunda EN12405 standart
testlerinde aranan doğruluk beyanı C (dönüşüm katsayısı) için maksimum
%0,5 dir.
13.2. Sıkıştırılabilirlik Katsayısı, AGA NX 19, AGA-8 DC 92 ve GERG 88
standartlarına göre hesaplanabilmektedir. Ölçüm hesaplama metodu
elektronik hacim düzenleyicinin konfigürasyon yazılımı üzerinden
yapılmaktadır.
13.3. Referans basınç değeri 1,01325 bar ve referans sıcaklık değeri 15°C (288,15
Kelvin) olarak girilebilmekte ya da program içinde bu şekilde
sabitlenebilmektedir.
13.4. Basınç transmitteri absolute özelliktedir. Hassasiyet ve doğruluk kısmında
belirtilen hata payı değerlerini aynen sağlamaktadır.
13.5. Basınç transmitteri metrik bar unit-range tipindedir.
13.6. Basınç transmitteri exproof yapıdadır.
13.7. Basınç transmitteri boru hattı üzerine montajı yapılmıştır.
13.8. Sıcaklık sensoru PT100 veya PT1000 RTD; Platinyum Tip rezistans
tipindedir. Sıcaklık sensoru gaz hattı içine yerleştirilmiş durumdaki ½’
Thermowell içindedir. Thermowell paslanmaz çelikten imal edilmiş olup,
derinliği sensor boyundan uzundur. Sıcaklık sensörünü thermowell’e
sabitlemek ve havayla temasını kesmek için sıcaklık sensoruna uygun ve
exproof yapıda bir rakor kullanılarak montajı yapılmıştır. Rakorun kabloyu
sabitleyip havayla irtibatını kesecek iç yüzeyi, kabloyu zedelemeyecek
plastik esaslı malzemeden imal edilmiştir.
13.9. Cihazda pulse bilgisinin doğruluğunun sağlanması ve arıza durumunda
ölçüm hatasının oluşmaması için iki adet LF girişi bulunmaktadır.
14. Elektronik hacim düzelticilerin hassasiyet ve kalibrasyon garantisi;
14.1. -20 0C ve +50 0C çalışma aralıklarındaki ortam şartlarına bağlı bağımsız
olarak doğruluk değerleri belirtilmiş ve belgelendirilmiştir.
14.2. Elektronik hacim düzeltici kalibrasyonla birlikte verification özelliğini de
sağlamaktadır.
Sayfa: 14/19
14.3. Verifikasyon özelliği, sahada operatörün basınç ve sıcaklık girişlerini
donanım veya yazılımla test ederek gerçek referans değerleri ile
karşılaştırarak kaydetmesini sağlamaktadır.
14.4. Elektronik hacim düzelticide Single Point ve Two Point kalibrasyon; hem
zero hem de span ayarının yapılabilmesi özelliği bulunmaktadır.
14.5. Elektronik hacim düzeltici ve saha sensörleri ile ilgili yapılan tüm düzenli
kalibrasyonlar cihaza kaydedilebilmekte ve gerektiğinde yazılım üzerinden
değerlendirme amacıyla gözlenebilmektedir.
14.6. Elektronik hacim düzelticiler ve sahada ölçüm amacıyla kullanılan basınç ve
sıcaklık transmitterleri minimum iki yıl kalibrasyon gerektiremeyen
özelliktedir.
15. Elektronik hacim düzelticiler aşağıdakilerle sınırlı olmamakla birlikte şu yazılım
özeliklerine sahiptir.
15.1. Hacim düzelticiler custody transfer özelliğine sahiptir.
15.2. Hacim düzelticilere lokal ve remote olarak erişilebilmektedir. Erişim yazılım
üzerinden de sağlanabilmektedir.
15.3. Hacim düzelticide yazılım ve donanım arızalarını kaydeden alarm Log'u
bulunmaktadır. Bu arıza kayıtları lokal olarak veya merkezden
incelenebilmektedir. Alarm logları saatlik olarak cihaz hafızasında en az 6 ay
süreyle tutabilmektedir.
15.4. Düzeltilmiş hacim bilgisinin elde edilebilmesi için kullanılan hesaplama
formülleri yazılım üzerinden NX–19, AGA-8 Detailed Characterization,
SGERG olarak seçilebilmektedir.
15.5. Hacim düzelticilerle ilgili tüm veri girişleri, anlık ve geçmiş ölçüm bilgileri
cihaz ve sistemle ilgili tüm alarm ve olay bilgileri, her türlü müdahale,
kalibrasyon ve verifikasyon işlemleri ilgili yazılımın veritabanı bölümüne
kaydedilmekte ve gerektiğinde bu bilgiler aynı yazılım üzerinden
gözlenebilmektedir.
15.6. Güvenlik amacıyla sahadan ve merkezden veri okuma ve konfigürasyon
yapma işlemleri şifre ile korunmaktadır. Okuma için ayrı, konfigürasyon için
ayrı bir şifre bulunmaktadır.
15.7. Elektronik hacim düzelticiler aşağıdaki bilgileri verebilecek kapasitededir.
Sayfa: 15/19
15.7.1.
15.7.2.
15.7.3.
15.7.4.
15.7.5.
15.7.6.
15.7.7.
15.7.8.
15.7.9.
15.7.10.
15.7.11.
15.7.12.
15.7.13.
15.7.14.
15.7.15.
15.7.16.
15.7.17.
15.7.18.
15.7.19.
15.7.20.
15.7.21.
15.7.22.
15.7.23.
15.7.24.
15.7.25.
15.7.26.
15.7.27.
15.7.28.
15.7.29.
15.7.30.
15.7.31.
15.7.32.
15.7.33.
15.7.34.
15.7.35.
15.7.36.
15.7.37.
15.7.38.
15.7.39.
15.7.40.
15.7.41.
Stdm³ ; anlık düzeltilmiş hacim,
m³
; anlık düzeltilmemiş hacim,
Stdm³ ; anlık alarm durumundaki düzeltilmiş hacim
m³
; anlık alarm durumundaki düzeltilmemiş hacim
Stdm³ ; saatlik düzeltilmiş hacim
m³
; saatlik düzeltilmemiş hacim
Stdm³ ; saatlik alarm durumundaki düzeltilmiş hacim
m³
; saatlik alarm durumundaki düzeltilmemiş hacim
Stdm³ ; saatlik düzeltilmiş toplam tüketim
m³
; saatlik düzeltilmemiş toplam tüketim
Stdm³ ; saatlik alarm durumundaki düzeltilmiş toplam hacim
m³
; saatlik alarm durumundaki düzeltilmemiş toplam hacim
Stdm³ ; günlük düzeltilmiş hacim
m³
; günlük düzeltilmemiş hacim
Stdm³ ; günlük alarm durumundaki düzeltilmiş hacim
m³
; günlük alarm durumundaki düzeltilmemiş hacim
m³
; günlük düzeltilmemiş toplam tüketim
Stdm³ ; günlük alarm durumundaki düzeltilmiş toplam hacim
m³
; günlük alarm durumundaki düzeltilmemiş toplam hacim
Stdm³ ; aylık düzeltilmiş tüketim
m³
; aylık düzeltilmemiş tüketim
Stdm³ ; aylık alarm durumundaki düzeltilmiş tüketim
m³
; aylık Alarm durumundaki düzeltilmemiş tüketim
m³
; aylık düzeltilmemiş toplam tüketim
Stdm³ ; aylık Alarm durumundaki düzeltilmiş toplam tüketim
m³
; aylık alarm durumundaki düzeltilmemiş toplam tüketim
m³/h ; anlık doğal gaz debisi
Stdm³/h
; düzeltilmiş anlık akış
Stdm³/h
; ay içerisindeki maksimum gaz debisi
Bar ; ölçülen basınç
°C
; ölçülen sıcaklık
K
; düzeltme katsayısı
KTVO ; hesaplanan toplam düzeltme faktörü
Pil voltajı ve pil ömrü
Gün içerisindeki maksimum ve minimum gaz akışı,
P,T,Z,C düzeltme katsayısı ‘with time-stamp’
Cihazda parametre değiştirme logları,
Z\Zb doğal gaz sıkıştırılabilirlik oranı
Basınç ve sıcaklık ölçüm enstrümanlarına ait alarm bilgileri
Cihaz donanımlarına ait alarm bilgileri
Cihazlara ait dijital input girişlerine bağlanan sinyallerin alarm
durumları
15.7.42. Pil voltajı ve ömrü
16. Uyarı ve alarm durumları,
16.1. Elektronik hacim düzeltici bütün giriş değerleri için high ve low alarm
durumlarını gösterebilmektedir.
16.2. Cihaz low battery; güç beslemesi düşük alarmını göstermektedir.
Sayfa: 16/19
16.3. Minimum son 6 aylık alarm mesajları otomatik hacim düzelticinin hafızasında
tarihleri ve zamanları ile birlikte depolanmaktadır.
17. AMR Raporlama Programı:
17.1. Telves programı her iki saate bir GPRS odaklı bölge regülatörleri, müşteri
istasyonları, katodik koruma ölçümü yapan TR üniteleri, kokulandırma
ölçümü için THT üniteleri ile bağlandı kurarak, elde edilen verileri SQL
Server sistemine aktarmaktadır.
17.2. SQL Server sistemine iletilen veriler, her istasyon için ayrı ayrı olmak üzere
AMR hesap ve raporlama programı tarafından kullanılmakta ve gerekli
hesaplamalar yapılarak raporlanabilmektedir.
17.3. Her istasyon için mekanik tüketim, elektronik tüketim, mekanik sıcaklık,
elektronik sıcaklık, mekanik basınç, elektronik basınç, sıkıştırılabilirlik
faktörü, düzeltme katsayısı, mekanik düzeltilmiş hacim, elektronik
düzeltilmiş hacim, tutanak düzeltilmiş hacim ve hata oranları her saat ayrı
ayrı SQL Server dan alınarak hesaplanmakta ve gerekli raporlar
düzenlenmektedir. Raporlama programı Client-Server programı ile
tasarlandığından SelÇukGAZ’ın kendi bilgi işlem ağına dâhil olan her yerden
yetki, dâhilinde ulaşılabilir durumdadır. Yetkilendirmeler, RMS-A
Sayfa: 17/19
istasyonlarındaki operatör düzeyinden, idaredeki yönetici seviyesine kadar
çok geniş kapsamda yapılabilmektedir.
17.4. Oluşturulan tüm rapor ve formlar, otomatik olarak sistem tarafından
oluşturulmakta ve geriye dönük olarak sistemde arşivlenmektedir.
17.5. Oluşturulan raporlama programı; her iki şirketimizin ISO normları
çerçevesindeki Kalite Yönetim Sistemleri tarafından, hâlihazırda kullanmakta
olduğu iç yazışma formlarına uygun bir şekilde raporlama yapmaktadır.
18. AMR hesap ve raporlama programı sayesinde SelÇukGAZ, BOTAŞ ve müşteriler
arasında aşağıda yer alan tutanaklar oluşturulmaktadır,
18.1. SÇG.2.100/62.R1 revizyon numaralı Günlük Doğal Gaz Teslim Tutanağı;
AMR hesap ve raporlama programı tarafından doğal gaz analiz değerleri,
ortalama sıcaklık ve basınç değerleri, Stdm³ olarak günlük tüketim miktarı
ve doğal gaz kromotograf cihazından elde edilen ortalama üstü ısıl değeri
içeren form, serbest tüketici statüsündeki müşteriler ve şehir giriş
istasyonlarında BOTAŞ ile sağlanan mutabakatlar için günlük olarak
hazırlanmaktadır.
18.2. SÇG.2.100/59.R1 revizyon numaralı Elektronik Balans Formu; AMR hesap ve
raporlama programı tarafından, istasyon günlük tüketimleri üzerinde
Sayfa: 18/19
18.3.
18.4.
18.5.
18.6.
düzeltilmemiş hacim olan mekanik endeks değerleri okunarak, basınç ve
sıcaklığa bağlı olarak düzeltilmiş hacim Stdm³ değeri hesaplanmaktadır.
Yapılan hesaplamalar sonrası mekanik endeks değerinden hesaplanan ve
elektronik endeks değerleri olarak okunan düzeltilmiş hacim değerleri
arasındaki balans kontrolü yapılmaktadır.
SÇG.1.200/38.R0 revizyon numaralı Doğal Gaz Kompozisyon Değerleri
Tutanağı; AMR hesap ve raporlama programı tarafından, doğal gaz
kromotograf cihazından elde edilen analiz verileri ve üst ısıl değerler her gün
için ayrı ayrı raporlanabilmektedir.
SÇG.2.100/63.R1 revizyon numaralı Aylık Doğal Gaz Teslim Tutanağı;
serbest tüketici statüsündeki müşterilerimize ait faturalandırmaya esas
günlük tüketim değerleri, günlük toplam enerji değerleri ve günlük birim
enerji değerlerini gösteren tutanak hazırlanmakta ve karşılıklı
imzalanmaktadır.
SÇG.1.200/38.R0 revizyon numaralı tutanak; AMR hesap ve raporlama
programı tarafından RMS-A, RMS-B, MS-A, MS-B, müşteri istasyonları ve
bölge regülatörlerine, her ayın ilk iş günü girilen doğal gaz analiz değerleri
ve Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünden temin edilen atmosferik basınç
değerlerini gösteren form, her istasyon için hazırlanmakta ve otomatik
hacim düzelticilere veri girişi yapılmaktadır.
SÇG.2.100/60.R1 revizyon numaralı Sistem Giriş Formu; AMR hesap ve
raporlama programı tarafından bireysel abonelere ilişkin faturaların
düzenlenmesinde kullanılan; toplam şehir tüketimi, günlük üst ısıl değerler,
ortalama sıcaklık ve basınç değerlerini içeren form hazırlanarak günlük
olarak Müşteri Hizmetleri Müdürlüğüne iç yazı formatında gönderilmektedir.
Sistem giriş formu ile elde edilen değerlerin Abone Bilgi Yönetim sistemine
günlük olarak girişi yapılmakta ve ay sonu hesaplanan üst ısıl değer
faturalandırma amaçlı endeks okuma dönemlerinde el terminallerine
girilmektedir. Saha operatörleri tarafından kullanılan el terminalleri ile abone
faturaları düzenlenmektedir.
Ayrıca, SCADA sistemi ile şehir giriş istasyonları ve BOTAŞ’a bağlı taşıma hizmeti
sunduğumuz müşterilerimize ait doğal gaz tüketim değerleri ile birlikte ölçüm basıncı,
ölçüm sıcaklığı ve üst ısıl değerler, internet ortamında günlük olarak; BOTAŞ tarafından
sağlanan kullanıcı adı ve parola yardımı ile EBT; Elektronik Bülten Tablolarına
girilmektedir.
Sevkiyat Kontrol Merkezi, BOTAŞ'ın Elektronik Bülten Tablolarına veri aktarımı yapacak
şekilde hazır olup, GPRS haberleşme sistemi, Metro Ethernet ve 3G ile de yedeklenmiş
durumdadır.
Doğal gaz dağıtım faaliyetlerinde, sorunsuz hizmet anlayışı ve ileri teknoloji kullanarak;
halkımıza, güven, konfor ve tasarruf sunmak, çevrecilik bilincine katkıda bulunmak
misyonu ile yola çıkan şirketimiz; her türlü iş ve işlemlerini, kanun ve yönetmelikler
kapsamındaki direktiflere uygun yürütmenin azami gayreti içerisindedir.
Sayfa: 19/19