Trakya Bölgesi Girişimcilik Raporu
Transkript
Trakya Bölgesi Girişimcilik Raporu
EDİRNE KIRKLARELİ TEKİRDAĞ DÜNYA’DAKİ VE ÜLKEMİZDEKİ GİRİŞİMCİLİK MODELLERİNİN VE DESTEKLERİNİN ARAŞTIRILMASI VE BÖLGEMİZE UYARLANABİLİRLİKLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI MAYIS 2015 İçindekiler Giriş Birinci Bölüm - GİRİŞİMCİLİĞİN TARİHÇESİ, DÜNYADAKİ GİRİŞİMCİLİK MODELLERİ VE DESTEKLERİ ..... 4 1.1. Girişimciliğin Tarihçesi ve Girişimcilik Modellerinin Evrimi……………………………………………………………4 1.2. Dünyadaki Girişimcilik Modelleri………………………………………………………………………………………………….5 İkinci Bölüm - Ülkemizdeki Girişimcilik Desteklerinin Değerlendirmesi……………………………………………….8 2.1.KOSGEB Yeni Girişimci Desteği………………………………………………………………………………………………………8 2.2. KOSGEB Ar-Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Desteği………………………………………..……………10 2.3. TÜBİTAK 1512 ve 1517 Destekleri………………………………………………………………………………………….….11 2.4. TEB Girişim Bankacılığı ve Girişim Evleri…………………………………………………………………………………….13 2.5. Melek Yatırımcılar…………………………………………………………………………………………………………………….15 Üçüncü Bölüm - EKOSİSTEM…………………………………………………………………………………….…………………….…16 3.1. Örnek Bir Girişimcilik Ekosistemi : Tel Aviv………………………………………………………………….…..…………16 3.2. Trakya Bölgesi’nde Bir Girişimcilik Ekosistemi Oluşturulması……………………………………………………..14 2 GİRİŞ 1997 yılından bu yana her yıl tekrarlanan ve dünyada girişimcilikle ilgili en önemli araştırma projesi olarak kabul edilen Küresel Girişimcilik Endeksi araştırması (Global Entrepreneurship Monitor - GEM) Türkiye 2013 sonuçları, Ekim (2014) ayında açıklanmıştır. Bu çerçevede, 2013 Türkiye GEM araştırması ile ilk defa bölgesel bazda girişimcilik endeksi de tespit edilmiştir. Ayrıca, proje kapsamında, 33.287 kişiyle anket yapılarak GEM projesine katılan ülkeler arasında en fazla anket yapan ve NUTS-2 (26 bölge) düzeyinde araştırma yapan tek ülke Türkiye olmuştur. Ancak, yapılan bu çalışma, aynı zamanda Trakya Bölgesi açısından “Girişimcilik” alanında ciddi bir geride kalmışlığı da ortaya koymuştur. Çalışma kapsamında, Batı Marmara Bölgesi altında incelenen Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ illerimizin girişimcilik oranı, %10 olan Türkiye ortalamasının 2 puan altında gerçekleşerek, %8 olarak tespit edilmiş ve önümüzdeki üç yıl içerisinde girişimcilik faaliyetinde bulunmak isteyen kişilerin oranının (“Girişimci olmayı düşünüyor musunuz ?” sorusuna verilen yanıttır) %23,7 ile en az olduğu bölge olarak araştırma sonuçlarında yer almıştır. Girişimcilik endeksleri açısından en başarılı bölge olarak araştırmada yer alan Batı Anadolu Bölgesi’nde bu oranlar, “Girişimci Sayısı %12,5” ve “Girişimci Olmayı Düşünenler %34,5”, olarak gerçekleşmiştir. Trakya Bölgesi’nin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi, İstanbul'a yakınlığı, bölgedeki sanayi üretiminin yoğunluğu, bölgede bulunan öğrenci varlığı ve turistik potansiyeli göz önüne alındığında, bölgenin girişimcilik düzeyinin bu denli düşük olmasının nedenlerini izah etmek daha da güçleşmektedir. Bu çalışma kapsamında yapılan araştırmalar, Trakya Bölgesi’ndeki girişimcilik eğiliminin artırılması için faydalı olabilecek örnek modellerin araştırılması ve bu çerçevedeki faaliyetlerin tespit edilmesine yönelik öneriler geliştirmek amacıyla tasarlanmıştır. Bu amaçla, çalışmanın Birinci Bölümü’nde, girişimciliğin tarihçesi, dünyadaki girişimcilik modelleri ve destekleri incelenmiş, İkinci Bölümü’nde ülkemizdeki mevcut girişimcilik destekleri bütün yönleri (maddi ve ayni) ile ele alınmış ve olumlu – olumsuz noktaların tespit edilmesi için çalışmalar yapılmıştır. Çalışmanın Üçüncü Bölümü’nde ise, “Girişimcilik Ekosistemi” kavramı üzerinde durulmuş ve “Girişimcilik Ekosistemi” oluşturulması alanında dünyadaki başarılı örnekler incelenmiş ve bölgemizde girişimcilik ekosistemi oluşturulması noktasında atılması gereken adımlar tespit edilmiştir. Çünkü, Trakya Bölgesi’nin elverişli stratejik konumu ve yüksek refah seviyesi dikkate alındığında, bölgede girişimcilik eğiliminin zayıf olmasının nedenini sadece desteklerin yetersizliğinde aramak çok doğru olmayacaktır. Trakya Bölgesi’ndeki özel sosyo-kültürel yapı dikkate alındığı zaman, bölgenin girişimcilik eğiliminin gelişmesi için ihtiyaç duyulan öğelerin sadece mali destekler olmadığı, aynı zamanda girişimci eğilimi besleyecek, girişimciye motivasyon sağlayacak sosyo-kültürel desteklere de, yani bir “Eko-Sisteme” de ihtiyaç olduğu ortaya çıkmaktadır. 3 1. GİRİŞİMCİLİĞİN TARİHÇESİ, DÜNYADAKİ GİRİŞİMCİLİK MODELLERİ VE DESTEKLERİ 1.1. GİRİŞİMCİLİĞİN TARİHÇESİ VE GİRİŞİMCİLİK MODELLERİNİN EVRİMİ İnsanoğlunun tarihin ilk yıllarından bu yana hayatını idame ettirebilmek ve ihtiyaçlarını karşılamak için yaptığı her faaliyeti aslında girişimcilik örnekleri olarak nitelendirilebiliriz. Avcılık, çiftçilik, hayvancılık, ticaret gibi faaliyetler, tarihin ilk dönemlerinden beri insanoğlunun aslında girişimci bir yapıya sahip olduğunu ortaya koymuştur. Tarihteki en eski ve en ünlü girişimcilere göz attığımız zaman ise, karşımıza çıkan ilk isim Marco Polo'dur. Marco Polo, gezgin-maceracı-tacir olarak gittiği ülkelerdeki sermaye sahipleriyle ( bu kişileri bugünün risk sermayesi sahiplerinin öncüleri olarak düşünebiliriz) getirdiği malları satmak üzere sözleşmeler imzalardı. Asıl sermaye sahibi pasif bir risk yüklenici durumundayken, maceracı-tacir, yani Marco Polo ve dönemin Marco Polo tipi girişimcileri, ticarette etkin rol oynayan, bütün fiziksel ve duygusal yükü taşıyanlardı. Maceracı-tacirler, tüm malı sattığı ve yolculuğu tamamladığında kârın %75'ini sermaye sahibine, %25'ini de kendilerine ayırırlardı. Marco Polo tarzı klasik girişimciliğin değişime uğramaya başladığı ve yeni girişimcilik modellerinin ortaya çıkmaya başladığı en önemli süreç, 18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa'da hızla gerçekleşen Sanayi Devrimi olmuştur. Bu süreçte, yeni buluşların üretime olan etkisi ve buhar gücüyle çalışan makinelerin bearberinde makineleşmiş endüstriyi doğurması yeni girişimcilik örneklerini ortaya çıkarmıştır. Böylelikle, ilk defa “müteşebbis” terimi Fransız ekonomist Jean Baptiste Say tarafından 19. yüzyılda kullanılmıştır. Ayrıca, ilk teknogirişim örnekleri de, yine bu dönemde ortaya çıkmıştır. Thomas Edison ve Eli Whitney bu dönemin iki önemli girişimcisidir. Eli Whitney ilk patentini pamuk ayrıştırma makinası için alan ve standarsizasyonu iş yönetimine ilk tanıtan kişi olarak, Edison ise sadece ampülü icat eden değil birçok patenti olan bir mucit ve iş adamı olarak tarihe geçmiştir). Bu nedenle, Edison ve Whitney, teknolojik icatlar ortaya koymak suretiyle, tarihteki ilk teknogirişimci ünvanına sahip örnekler olarak karşımıza çıkmaktadır. Sanayi Devrimi ile başlayan bu süreç neticesinde, sanayileşme ve yeni icatlar bizi yeni bir döneme taşımıştır. Bilişim Çağı olarak adlandırılan bu dönem, bilişim ve iletişim teknolojilerindeki gelişimin insanlık tarihinde toplumsal, ekonomik, ve bilimsel değişimin yönünü yeniden belirlediği ve giderek ağ toplumunun ortaya çıktığı dönem olarak tanımlanmaktadır. Başta imalat sanayi olmak üzere, ulaştırma, inşaat ve enerji sektörlerindeki gelişmelerin toplumsal ve ekonomik değişimin itici gücü olduğu endüstri toplumunun gelecekte hangi yönde evrileceği konusundaki tartışmalar 1950'lerin sonlarında başlamıştır. Başlangıçta bu döneme Endüstri Sonrası Çağı denmiştir. 1980'lerde İnternet'in kullanımının yaygınlaşması ve nihayet 1995'te tamamen serbest bırakılmasından sonra, endüstri sonrası terimi yerini enformasyon sözcüğüyle değiştirmiş, ve bu kavram Türkçe’ye Bilişim Çağı ya da Bilgi Çağı olarak girmiştir. Günümüzde "Bilişim Çağı" terimi, 1990'lardan bugüne kadar olan süre için kullanılmaktadır. Bu çerçevede, artık girişimcinin işlevi üretim modelini bir icattan yararlanarak veya daha genel olarak yeni bir mal veya hizmet üreterek, ya da var olan bir malı veya hizmeti yeni bir yolla üreterek, yeni bir malzeme kaynağı sunmak, yeni bir mal veya hizmet sunum 4 kanalı açmak, yeni bir endüstriyi düzenlemek yoluyla denenmemiş bir teknololjik yöntemden yararlanarak ıslah etmek ya da devrimselleştirmektir. 1.2. DÜNYA’DAKİ GİRİŞİMCİLİK MODELLERİ 1.2.1 GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMLERİ VE DEVLET DESTEKLERİ YOLUYLA GİRİŞİMCİLİĞİN TEŞVİK EDİLMESİ 1.2.1.1 Amerika Birleşik Devletleri Modeli Dünyada girişimcilik eğitimine bakıldığında, ABD’nin başı çektiği görülmektedir. Girişimcilik ile ilgili Amerika’da ilk eğitim, 1947 yılında “Harvard Business School”da verilmeye başlanmıştır. Bu konudaki ilk akademik programlar ise 1960’lı yıllarda başlamış ve 1965’li yıllarda giderek yaygınlaşmıştır. Koh’un (1996) araştırmasına göre, 1993 yılında 400’den fazla ABD üniversitesinde lisans veya yüksek lisans düzeyinde girişimcilik dersleri verilirken, bu sayı 2003 yılında 1600’lere ulaşmıştır. Bugün ABD'de, girişimcilik eğitimi, 1600’ün üzerindeki okulda 2.200'den fazla ders; 277 adet donatılmış pozisyon; 44 adet akademik hakemli dergi, girişimcilik için (bazı özel konularda) tahsis edilmiş yönetim dergileri ve 100'ün üzerinde kurulan ve finanse edilen merkezler ile patlama yapmıştır (Katz, 2003). Eğitim kurumlarındaki artış; girişimci eğitimini büyüten, yaygınlaştıran tek neden değildir. Girişimci bilgi tabanının derinleştirilmesi yönünde paralel bir eğilim oluşmuştur. Seçmeli dersler vererek başlayan master programları, daha sonraları programlarını iki şekilde genişletmişlerdir. Bir taraftan, lisansüstü programlar girişimcilik alanında ders grupları sunma eğilimdeyken, diğer taraftan, lisans programları girişimcilik eğitimi sunmaktadırlar. Önceleri girişimcilik seçmeli, sonra ikinci bir dal olarak, şimdilerde ise ana dal olarak yer almaktadır. Hatta şu anda öğrenciler “girişimcilik” adı altında bir derece ile mezun olabilmektedirler. Katz’ın (2003) belirttiğine göre; “1968 yılında, Babson Yüksek Okulu dünyada girişimcilik eğitimini ikinci bir dal olarak lisans programlarında başlatan ilk okul olmuştur. Muhtemelen en eski ve güçlü lisans ve lisansüstü girişimcilik programı Amerika Birleşik Devletlerinde Babson yüksekokulundadır.” Babson College, 1919 yılında Roger Babson adında bir girişimci tarafından kurulmuştur. Üniversitenin tüm müfredatı girişimciliğin teşvik edilmesi, yüksek büyüme ve yenilikçi organizasyonlar ile yeniyi yaratmak ve yönetmek üzerine oluşturulmuştur. Ekonomi fakültesi, yeni bir şirket kurmanın çeşitli aşamalarında pazarlama, hukuk, finans ve yönetim ile ilgili özel konularda kısa süreli kurslar sağlamaktadır. Müfredat tamamıyla yeni bir girişim oluşturulması üzerinde odaklanarak tüm işletme alanlarıyla bütünleşmiş durumdadır (Stowe, 2000). Amerika Birleşik Devletlerinde, girişimci eğitimi ile ilgili birleşik ulusal bir sistem şu anda bulunmamaktadır. 1.2.1.2. Avrupa Modeli Girişimcilik eğitimindeki gelişme Avrupa’da daha yavaş ve Amerika’ya göre daha geç bir tarihte meydana gelmiştir. İngiltere ve Fransa girişimcilik eğitimine 1970’lerde başlayan ilk ülkelerdir. Örneğin İngiltere’de bir grup akademisyenin küçük işletmeleri teşvik amaçlı yapılan, “Büyük Britanya Küçük İşletmeler Yönetimi Eğitimi Toplantısı” 1975 yılında 5 yapılmıştır. Fransa’da “Hautes Etudes Commercials’’ okulları 1978’de işletme kurma dersini tanıtmıştır (Guzman ve Liñán, 2005). 1990’larda girişimcilik eğitiminin gelişmesi daha da artmıştır. Avrupa'da girişimcilik eğitimine ilgi nispeten yeni olmakla beraber, hızla gelişmektedir. Günümüzde, Avrupa’da girişimci eğitiminin geniş ölçüde geliştiği anlaşılmaktadır. Ancak, bu eğitimin hangi ölçüde yayıldığını ayrıştırmak zordur. ABD’nin aksine Avrupa’da önemli bir referans olarak kabul edilen, araştırmacıları ve öğretmenleri bir araya getiren büyük kurumlar yoktur. Dolayısıyla, bu durumu değerlendirmek zordur. Ayrıca, örgütlerin eğitim sistemlerindeki ulusal farklılıkları veya bir dereceye kadar olan siyasi destek de onun çalışmasını zorlaştırmaktadır. Yine de, Avrupa’da girişimci eğitimi ile ilgili bazı çalışmalar vardır. Avrupa eğitim kurumları Amerika’ya kıyasla daha merkezi ve özeldir. Sonuç olarak müfredat ve öğretim metotları daha esnektir ve herhangi bir değişiklik ulusal düzeyde olur. Bu yüzden, Avrupa üniversitelerinin girişimcilik eğitimini uygulamak istemeleri şaşırtıcı değildir (Guzman ve Liñán, 2005). Daha girişimci bir Avrupa oluşturma doğrultusunda girişimciliğin geliştirilmesi Avrupa Birliği’nin (AB) öncelikli politikaları arasında yer almaktadır. Ayrıca, AB bu politikalar kapsamında çok çeşitli faaliyetler göstermekle birlikte AB üyesi olan ve aday konumundaki ülkelerin bu anlamdaki gelişim performanslarını da izlemektedir. Mesela, Yunanistan, Atina’daki “Sivitanidios Teknik Okulu’nda sanal işletmeler, girişimcilik eğitimine destek olmak üzere kullanılmaktadır. Öğrenciler zamanlarını teorik dersler ve sanal bir işletmenin yönetimi arasında paylaştırmaktadır. Bu program çerçevesinde, son derece olumlu sonuçların elde edilmesi nedeniyle, programın, tüm teknik okullara yaygınlaştırılması planlanmıştır. Ders programına, girişimcilik kuramı ile iş planlarının hazırlanmasına ilişkin pratik bilgilerin verildiği girişimcilik dersi eklenmiştir. Kurulacak irtibat ofisleri de, öğrencilerin girişimcilik kariyeri konusunda bilgilendirilmelerini ve desteklenmelerini sağlayacaktır. Yunanistan’da yükseköğrenim kurumları ve araştırma merkezlerinde işletmelere hizmet veren uzmanlaşmış irtibat büroları bulunmaktadır. Bu büroların oluşturdukları patent ve sınaî mülkiyet mevzuatı veri tabanı ağı ile işletmelere danışmanlık hizmeti şeklinde verilmektedir. İrlanda yüksek büyüme potansiyeline sahip yeni işletmeleri geliştirmeye odaklı bir strateji ile üniversite temelli ticari girişimlerin sayısını ve yoğunluğunu artırmaya ilişkin bir destek paketi uygulanmaktadır (Campus Company Programme). Bu program, İrlanda bölgesel kalkınma stratejisinin bir parçasıdır ve işyeri kurmak isteyen üniversite mezunlarına pratik bilgi ve yönetim desteği sağlayan bir yıl süreli bir işletme destek programını kapsamaktadır. Program çerçevesinde öğretim görevlileri araştırma sonuçlarını ticari hayata geçirmek üzere mali destek alabilmektedir. İrlanda yeni bir iş kurma kolaylığı bakımından 2. sırada; eğitim ve öğretimde etkinlik bakımından 3. sırada gelmektedir. İngiltere’de idari yüklerin azaltılmasına yönelik Düzenleyici Reform Yasası uygulamaya konularak Düzenleyici Reform Eylem Planı hazırlanmıştır. Bu planda büyüme potansiyeline sahip küçük işletmelere dönük bölgesel risk sermayesi fonları uygulamaya konulmuştur. Kredi almakta güçlük çeken küçük firmalar için Kredi Garanti Fonları oluşturulmuş ve belli üniversitelerde ve kolejlerde girişimcilik eğitimi amaçlı kurslara destek sağlanması amacıyla 6 hükümet tarafından mali kaynak ayrılmıştır. Ayrıca özel yatırımcılarla finansman imkânı arayan girişimcileri bir araya getiren hükümet destekli Ulusal İş Ağı kurulmuştur. Finlandiya’daki eğitim sisteminde girişimcilik konusuna büyük önem verilmektedir. Girişimcilik eğitimi tüm eğitim düzeylerinde müfredata dâhil edilmiştir. Almanya’daki Federal Eğitim ve Araştırma Bakanlığı tarafından üniversiteler, teknik okullar, iş dünyası ve diğer ilgililer arasında bölgesel işbirliğini geliştirmek üzere “EXIST Programme” kurulmuştur. Program, yüksek öğrenim ve araştırma kuruluşlarında daha girişimci bir zihniyet yaratılmasını sağlamak ve girişim potansiyelinin uygulamaya geçirilmesi amacıyla ilgili tarafları bir araya getirmektedir. Hollanda’da girişimciliğe eşgüdümlü bir yaklaşım geliştirilmiş ve çeşitli bakanlıklar, kamu kuruluşları ve işletme sahipleri arasında etkileşim sağlanmıştır. Girişimcilik politikalarının uygulanmasıyla doğrudan ilgili olan bölgeler, yüksek öğrenimde girişimcilik ruhunun geliştirilmesi ve entegre destek hizmetlerinin sağlanması gibi önemli konularda Ekonomi Bakanlığı ile ortak girişimlerde bulunmayı kabul etmişlerdir. Lise öğrencileri arasında girişimcilik ruhu yaratmak üzere Ekonomi Bakanlığı, işveren kuruluşu ve bir bankanın desteğinde “mini işletmeler projesi” uygulamaya konmuştur. Öğrenciler bir işletme kurarak, bir mal üretmekte ya da hizmet sunmaktadırlar. Ayrıca, bu kapsamda, yılda bir kez “Mini İşletme Ödülü” verilmektedir. Avusturya’da girişimcilik eğitimi konusunda orta düzeyde iş idaresi kolejleri kurulmuştur. Üniversitelerde girişimcilik konusundaki faaliyetler artmıştır ve üç adet girişimcilik enstitüsü kurulmuştur. Ayrıca, okullar ile iş dünyası arasında yakınlaşmanın sağlanması amacıyla programlar uygulanmakta; üst düzey işletme yöneticilerinin okulları ziyaret etmesi, işletmelerin ziyaret edilmesi, öğretmenlere işletme deneyimi kazandırılması gibi uygulamalar yapılmaktadır. 15–19 yaş grubundaki öğrencilere uygulanan İş Kurma Programı (JUNIOR) ile bir iş kurma fikrinin geliştirilmesinden, üretim, pazarlama, satış konularına kadar yaparak öğrenme imkânı sağlanmaktadır. Lüksemburg’da ilköğretim öğrencilerinin işletmeleri ziyareti şeklinde iş yaşamını tanımaları sağlanmaktadır. Ortaöğrenim öğrencilerine iş dünyasını ve ekonomideki rolünü tanıtmaya yönelik eğitimler verilmekte ve bu çerçevede şirketlerle sohbet toplantıları düzenlenmektedir. 1.2.2 YENİ BİR GİRİŞİMCİLİK TÜRÜ : SOSYAL GİRİŞİMCİLİK “Sosyal Girişimcilik”, kâr etmeyi amaçlayan ancak elde ettiği kârı, topluma fayda üretmek için kullanan bir girişimcilik modelidir. Bilindiği üzre, şirketler kâr elde etmek ve bu kârı ortaklarına dağıtmak için kurulur. Topluma faydalı işler ise ya devlet tarafından yapılır ya da sivil toplum kuruluşları tarafından. Şirketler ise topluma faydalı işlerle ancak bir sosyal sorumluluk kampanyası ya da sponsorluk çerçevesinde ilgilenirler. İşte, sosyal girişimcilik, bu ezberi bozan melez bir modeldir. 7 Sosyal Girişimcilik, toplumsal sorunların çözümünde serbest piyasa esaslı yöntemleri benimseyen bir yaklaşımdır. Sosyal girişimler, ticari olarak kurulan ama amacı toplumsal sorunlara çözüm getirmek olan girişimler olarak tanımlanmaktadır. Sosyal girişimciliğin en güçlü yanı, kapitalist sistemin bütün olumlu yönlerini toplum yararına kullanmasında yatmaktadır. Bu çerçevede, sosyal girişimcilik modelinde, iş dünyası ile özdeşleşmiş, "etkinlik", "verimlilik", "kâr" gibi kavramlar, "toplumsal fayda", "iyi niyet", "özveri" gibi kavramlarla aynı potada eritilir ve toplumsal ideallerle yönetim becerilerini aynı çatı altında toplayan bir anlayış ortaya konur. Yani, sosyal girişimcilik toplumsal sorunlara çözüm getirme amacıyla kurulan ama aynı zamanda "kapitalist" yöntemleri kullanan bir modeldir. Sosyal girişimlerin merkezinde misyonları vardır; ticari faaliyetlerini ise amaçlarını gerçekleştirmek için araç olarak kullanırlar. Sosyal girişimler, elde ettikleri kârı yine sosyal amaçlara yönlendirirler. Sosyal girişimlerde başarı ölçütü, kâr değil, toplumsal değişim ve yaratılan faydadır. Kâr etmek, sürdürülebilir ve kalıcı olmak için bir koşuldur. Sosyal girişimler, hedeflerini kısa vadeli değil, uzun vadeli toplumsal etkileri artırmaya yönelik belirlemektedirler. Sosyal girişimler, dezavantajlı kesimlerin yoksunluklarının giderilmesinden çevrenin korunmasına, insan hakları ihlalleriyle mücadele etmekten yok olan dillerin ve toplulukların yaşatılmasına kadar birçok alanda etkinlik göstermektedirler. Eğitim, sağlık, çevre, insan hakları, kalkınma gibi birçok alanda sosyal dönüşüm gerçekleştirmeyi amaçlamaktadırlar. Bangladeşli Grameen Bank kurucusu olan Muhammad Yunus sosyal girişimcilik alanındaki en tanınan örnektir. Geçtiğimiz yıllarda Bill Gates de, Microsoft'taki tam zamanlı görevinden ayrılarak üçüncü dünya ülkelerindeki ölümcül hastalıkları durdurmak amacıyla bir vakıf kurarak sosyal girişimcilerin arasına katılmıştır. Ülkemizde ise daha 1872 yılında Darüşşafaka'nın kurulmasına öncülük eden Yusuf Ziya Bey bir sosyal girişimci örneğidir. Aynı şekilde, kadın hastalıkları ve çocuk hastalıklarıyla mücadele amacıyla Zeynep Kamil Hastanesi'ni 1862 yılında hayata geçiren Zeynep Kamil Hanım da bir sosyal girişimcilik örneği sergilemiştir. 2. ÜLKEMİZDEKİ GİRİŞİMCİLİK DESTEKLERİNİN DEĞERLENDİRMESİ 2.1. KOSGEB YENİ GİRİŞİMCİ DESTEĞİ Programın Amacı ? Girişimciliğin desteklenmesi Girişimciliğin yaygınlaştırılması Başarılı işletmelerin kurulması Programdan Kimler Yararlanabilir ? 18 yaşından büyük, yeni bir işletme açacak olan bütün girişimciler Programın Kapsamı ? 8 Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi Yeni Girişimci Desteği KOSGEB YENİ GİRİŞİMCİ DESTEĞİ DESTEK MİKTARLARI ÜST LİMİTİ (TL) DESTEK UNSURU İşletme Kuruluş Desteği Kuruluş Dönemi Makine, Teçhizat, Ofis Donanım ve Yazılım Desteği DESTEK ORANI (%) (1. ve 2 . Bölge) DESTEK ORANI (%) (3., 4., 5. ve 6. Bölge) 3.000 70 60 Geri Ödemesiz İşletme Giderleri Desteği Sabit Yatırım Desteği 15.000 12.000 Geri Ödemeli Kadın Girişimci ve Özürlü Girişimciye %70 uygulanır. Kadın Girişimci ve Özürlü Girişimciye %80 uygulanır. 70.000 DESTEK MEKANİZMASINA İLİŞKİN AVANTAJLAR VE DEZAVANTAJLAR AVANTAJLAR SORU İŞARETLERİ DEZAVANTAJLAR GENİŞ KAPSAM YÜKSEK KABUL ORANI KADIN GİRİŞİMCİYE POZİTİF AYRIMCILIK ÖZÜRLÜ GİRİŞİMCİYE POZİTİF AYRIMCILIK BÖLGESEL POZİTİF AYRIMCILIK İSTİHDAM ARTIŞI İHRACATA KATKISI SANAYİ ÜRETİMİNE KATKISI GİRİŞİM SERMAYESİ YOK ÖN ÖDEME YOK AR-GE KATKISI TAM DESTEK YOK YÜKSEK KATMA DEĞERLİ ÜRETİME KATKISI SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ÇARPAN ETKİSİ HAK EDİŞ USULÜ VERİMSİZ İŞ PLANI FORMATI EKO-SİSTEM ANLAYIŞI YOK İNTERNET GİRİŞİMLERİNE UYGUN DEĞİL KOSGEB Yeni Girişimci Desteği, şu anda Türkiye genelinde en yaygın olarak faydalanılan girişimcilik desteğidir. Yukarıda da belirtildiği gibi, geniş kapsamlı ve yüksek kabul oranına sahip bir destek mekanizması olması nedeniyle, çok geniş bir kitleye hitap edebilme özelliğine sahiptir. Ancak, destek mekanizması içerisinde “Girişim Sermayesi” ve “Ön Ödeme” olmaması, bu destek programının en büyük dezavantajlarıdır. Ayrıca, destek programı kapsamında yapılan ödemlerin hak ediş usulüne dayalı olması da, hali hazırda belli bir birikimi olmayan kişilerin bu destek programından faydalanmasını zorlaştırmaktadır. Bu açıdan baktığımız zaman, destek programının ismi her ne kadar “Yeni Girişimci Desteği” olsa da, pratikte bu destek mekanizması, mevcut bir birikimi olan kişilere, yeni bir işyeri açma süreçlerinde mali yardım sağlayan bir yapı olarak işlemektedir. Özellikle genç girişimciler için ve bilişim sektöründe (uygulama geliştirme, oyun geliştirme, internet girişimleri vb.) bir girişim yapmak isteyenler için bu destek programı neredeyse hiç işe yaramamaktadır. Çevremizdeki örneklere baktığımız zaman, KOSGEB Yeni Girişimci Desteği’nin daha çok yeme-içme sektöründe (fast food, cafe vb.) ve hizmet sektöründeki küçük işletmelerde (kuaför, güzellik salonu, kırtasiye vb.) kullanıldığı görülmüştür. Bu açıdan bakıldığı zaman, KOSGEB Yeni Girişimci Destek Programı’nın 9 bölgemiz ihracatının artışına ve bölgede arzulanan yüksek katma değerli üretim artışına yeterince katkı sağlayamadığı görülmektedir. 2.2. KOSGEB AR-GE, İNOVASYON VE ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMI Programın Amacı ? Bilim ve teknolojiye dayalı yeni fikir ve buluşlara sahip KOBİ ve girişimcilerin geliştirilmesi Teknolojik fikirlere sahip tekno-girişimcilerin desteklenmesi Programdan Kimler Yararlanabilir ? 5018 sayılı Kanun çerçevesinde bulunan merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden Ar-Ge desteği almaya hak kazanan girişimciler ile bunlardan son bir yıl içerisinde işletmesini kuranlar Üniversitelerin herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek durumdaki öğrenciler Yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini başvuru tarihinden en çok 5 (beş) yıl önce almış olanlar Öğretim Elemanları Programın Kapsamı ? Program, Ön İnkübasyon (Girişimcilik Modülü), İnkübasyon Süreci (Ar-Ge ve İnovasyon Destekleri ve İnkübasyon Sonrası Süreç (Endüstriyel Uygulama Destekleri) olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır. KOSGEB AR-GE, İNOVASYON VE ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMI AR-GE, İNOVASYON VE ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMI Destek Üst Limiti (TL) Destek Oranı (%) AR-GE VE İNOVASYON PROGRAMI İşlik Desteği İşliklerden bedel alınmaz Kira Desteği 12.000 75 Makine-Teçhizat, Donanım, Hammadde, Yazılım ve Hizmet Alımı Giderleri Desteği 100.000 75 Makine-Teçhizat, Donanım, Hammadde, Yazılım ve Hizmet Alımı Giderleri Desteği (Geri Ödemeli) 200.000 75 Personel Gideri Desteği 100.000 75 Başlangıç Sermayesi Desteği 20.000 100 Proje Geliştirme Desteği Proje Danışmanlık Desteği 25.000 Eğitim Desteği 5.000 Sınai ve Fikri Mülkiyet Hakları Desteği 25.000 10 75 Proje Tanıtım Desteği 5.000 Yurtdışı Kongre/Konferans/Fuar Ziyareti/Teknolojik İşbirliği Ziyareti Desteği 15.000 Test, Analiz, Belgelendirme Desteği 25.000 ENDÜSTRİYEL UYGULAMA PROGRAMI Kira Desteği 18.000 75 Personel Gideri Desteği 100.000 75 Makine-Teçhizat, Donanım, Sarf Malzemesi, Yazılım ve Tasarım Gid. Desteği 150.000 75 Makine-Teçhizat, Donanım, Sarf Malzemesi, Yazılım ve Tasarım Giderleri Desteği (Geri Ödemeli) 200.000 75 DESTEK MEKANİZMASINA İLİŞKİN AVANTAJLAR VE DEZAVANTAJLAR AVANTAJLAR GENİŞ KAPSAMLI VE KADEMELİ DESTEK MEKANİZMASI SORU İŞARETLERİ YAYGIN OLMADIĞI İÇİN DESTEK SÜREÇLERİNİN NASIL İŞLEDİĞİ BİLİNMİYOR DEZAVANTAJLAR YAYGIN DEĞİL SADECE AR-GE ODAKLI DESTEK ALMA İMKANI EKO-SİSTEM ENTEGRASYONU YOK AKADEMİK BİR YAKLAŞIM GEREKTİRİYOR FİZİKİ ÇALIŞMA ORTAMI DEVLET GÜVENCESİ ÜNİVERSİTE İMKANLARINDAN FAYDALANABİLME OLANAĞI SINAİ VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI DESTEĞİ YURT DIŞI ZİYARET DESTEĞİ PERSONEL GİDERİ DESTEĞİ YÜKSEK DESTEK MİKTARLARI KOSGEB Ar-Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı, özellikle ArGe yoğun projesi olan girişimciler için destek başlıkları bakımından son derece uygun bir programdır. Ayrıca, TEKMER’ler vasıtası ile sağladığı fiziki çalışma ortamı ve üniversite iş birliği imkanı bu destek programını ayrıcalıklı kılan yönlerdir. Ancak, destek programının görünürlüğü KOSGEB tarafından yeterince sağlanmamaktadır. Bu nedenle, programı bilen ve faydalanan girişimci sayısı çok azdır. Program daha çok, Ar-Ge yoğun faaliyetleri olan KOBİ’ler ve akademisyenler tarafından bilinmekte ve kullanılmaktadır. Programın yaygınlaştırılması bir ölçüde de TEKMER’lere bağlı olduğu için, maalesef bölgemizde bu destek programı yaygın kullanılan ve bilinen bir destek programı haline gelememiştir. Programın yaygın kullanımı hakkında yeterince bilgi olmadığı için, pratikteki işleyişine ait olumlu ve olumsuz yönler hakkında detaylı bilgiye ulaşılamamıştır. 2.3. TÜBİTAK 1512 GİRİŞİMCİLİK AŞAMALI DESTEK PROGRAMI Programın Amacı ? Nitelikli girişimciliğin özendirilmesi Uluslararası rekabet gücü olan, yenilikçi, teknoloji düzeyi yüksek ürün ve hizmetleri geliştirebilen başlangıç firmalarının oluşturulması 11 Programdan Kimler Yararlanabilir ? Üniversitelerin örgün öğrenim veren herhangi bir lisans programından mezun veya Üniversitelerin herhangi bir yüksek lisans veya doktora programına kayıtlı öğrenci veya Üniversitelerin herhangi bir yüksek lisans veya doktora programından mezun kişiler Programın Kapsamı ? Aşama 1 : İş fikri ile başvuru, isteğe bağlı girişimcilik eğitimi ve iş planı sunumu yapılır. Aşama 2 : Başarılı iş planlarına teminatsız hibe sermaye desteği (tasarım, fizibilite ve teknolojik doğrulama başlıkları altında kullanılmak üzere) ve rehber desteği sağlanır. Aşama 3 : Ticarileşmeye konu olabilecek veya uygulamaya aktarılabilecek bir ürün/sürecin ortaya konması aşamasıdır. Detay tasarım, ticari prototipin geliştirilmesi, denemeler ve saha testleri gibi faaliyetler için destekler içerir. Ticarileşme iş planı hazırlanması ile Aşama 4’e geçilir. Aşama 4 : Kuruluşun talebi üzerine TÜBİTAK’ın girişim sermayesi firmalarına mektup göndererek, kuruluşa veya proje çıktısına ortak olmaya davet ettiği ve/veya çıktıların satışını kolaylaştırmak üzere belirli aralıklarla proje pazarları düzenlediği/desteklediği aşamadır. TÜBİTAK 1512 GİRİŞİMCİLİK AŞAMALI DESTEK PROGRAMI DESTEK MİKTARLARI Destek Unsuru Aşama 2 Destekleri tasarım, fizibilite ve teknolojik doğrulama başlıkları altında kullanılmak üzere verilir Destek Türü Teminatsız Hibe Desteği Üst Limit 100.000 TL Aşama 3 Destekleri ticarileşme sürecini hızlandırmaya yönelik desteklerdir. Detay tasarım, ticari prototipin geliştirilmesi, denemeler ve saha testleri gibi faaliyetler için destekler içerir. %75 Hibe Desteği 500.000 TL Destek Kapsamı Personel giderleri, seyahat giderleri, alet, teçhizat, yazılım ve yayın alım giderleri, malzeme ve sarf giderleri, yurt içi danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alım giderleri desteklenir. Aşama 3 kapsamında desteklenen projelere yönelik harcama ve giderler için 1517 TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı’na ilişkin Uygulama Esasları geçerlidir. DESTEK MEKANİZMASINA İLİŞKİN AVANTAJLAR VE DEZAVANTAJLAR AVANTAJLAR YARIŞMA MODELİ SORU İŞARETLERİ SADECE ÜNİVERSİTE MEZUNLARINA ve DAHA ÜST EĞİTİM SEVİYESİNE YÖNELİK OLMASI MENTÖR DESTEĞİ EĞİTİM DESTEĞİ DEZAVANTAJLAR PROGRAM GÖRÜNÜRLÜĞÜ EKSİK HEDEF KİTLESİ KISITLI DESTEK ALMAK ZOR 12 EKOSİSTEME ENTEGRASYONU SAĞLANMAMIŞ TEMİNATSIZ GİRİŞİM SERMAYESİ DESTEĞİ AR-GE ODAKLI DESTEK PROJE PAZARI AŞAMALI DESTEK MEKANİZMASI TÜBİTAK 1512 Girişimcilik Aşamalı Destek Programı, özellikle AR-GE merkezli girişimler için en uygun girişimcilik desteklerinden bir tanesi olarak kabul edilmektedir. Destek mekanizmasının yarışma modeli şeklinde kurgulanması, mentör desteği olması ve proje pazarı imkanı sağlaması bu destek programının en büyük avantajları olarak göze çarpmaktadır. Ayrıca, TÜBİTAK tarafından bu desteğin aşamalı bir şekilde verilmesi de, girişimcilerin süreci doğru bir şekilde yönetmelerini kolaylaştırmaktadır. Bu aşamalardan kısaca bahsetmek gerekirse, 1512 Girişimcilik Aşamalı Destek Programı’nın 1. ve 2. Aşama’sı iş fikrinin geliştirilmesi, iş planının yapılması, tasarım ve fizibilite süreçlerinin tamamlanmasını kapsamaktadır. Bu aşamalarda 100.000 TL’ye kadar teminatsız girişim sermayesi hibe desteği almak mümkündür. Bu yönüyle, bu program gerçek bir yenilik ve iş geliştirme desteği olarak ön plana çıkmaktadır. Aşama 1 ve Aşama 2’yi başarıyla tamamlayan projeler 1517 TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı’na geçiş yaparak Aşama 3 ve Aşama 4 destekleri ile ortaya koydukları iş fikirlerinin ticarileştirilmesi sürecine sıçrama yapabilirler. Bu yönden baktığımız zaman, TÜBİTAK’ın destek mekanizmasını iş fikrini geliştirme ve iş fikrini ticarileştirme olmak üzere ikiye ayırdığını görmekteyiz. Trakya Kalkınma Ajansı Girişimcilik Çalışma Grubu olarak yaptığımız değerlendirmelerin sonucunda, geliştirmek istediğimiz kendi girişimcilik modelimiz için de benzer bir ayrımın olmasının son derece yerinde olacağı kanısına varmış bulunuyoruz. İş fikirlerinin geliştirilmesi ve olgunlaştırılması için yarışma mantığında kurgulanmış bir girişimcilik destek programının sonrasında yıllık rutin mali destek programları ile ticarileştirilmesi kendi modelimiz için mantıklı bir seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır. 2.4. TEB GİRİŞİM BANKACILIĞI VE GİRİŞİM EVLERİ Programın Amacı ? Yüksek katma değer üreten girişimcilerin projelerinin geliştirilmesini sağlamak Programdan Kimler Yararlanabilir ? 18 yaşından büyük girişimci adayları programdan yararlanabilir. TEB Girişim Evleri’ndeki uzmanlar girişimcilerle bire bir görüşerek eleme yapmaktadırlar. Programın Kapsamı ? İş Yönetimi Danışmanlığı : Girişimcilere projelerini hayata geçirme veya mevcut işlerini doğru bir şekilde yürütmelerine yönelik olarak bire bir danışmanlık hizmeti verilmektedir. 13 Girişimcilik Eğitimleri : TEB Girişim Evi’nde düzenli olarak eğitimler yapılmaktadır. Bu eğitimler ücretsiz olacak tüm girişimcilere açıktır. TEB Kuluçka Merkezi : TEB Girişim Evi içinde bulunan Kuluçka Merkezi, ebusiness, yazılım ve bilişim alanlarında teknolojik ve/veya katma değerli iş fikirlerine sahip girişimcilere (iş fikri aşamasında veya yeni kurulmuş işletmeler) ofis alanı, ofis donanımları ve diğer destek hizmetleri verilerek oluşturulmuş fiziki bir çalışma ortamıdır. Finansal Hizmetler : Yatırım Kredisi, Kaynak Hesap, İlk Adım Kredisi, Sıfır Faizli Kaynak Hesap, Eş Finansman ve Köprü Finansmanı Kredisi, Teminat Mektubu, POS, Şirket Kredi Kartı TEB GİRİŞİM BANKACILIĞI KREDİ OLANAKLARI Destek Unsuru TEB Girişim Bankacılığı Yatırım Kredisi Destek Türü Kredi Üst Limit 75.000 TL TEB Girişim Bankacılığı Yatırım Kredisi Kaynak Hesap Kredili Mevduat Hesabı 10.000 TL TEB Girişim Bankacılığı Yatırım Kredisi İlk Adım Kredisi Kredi 50.000 TL TEB Girişim Bankacılığı Yatırım Kredisi Sıfır Faizli Kaynak Hesap Kredili Mevzuat Hesabı 10.000 TL TEB Girişim Bankacılığı Yatırım Kredisi Eş Finansman ve Köprü Finansmanı Kredisi Belgelenen devlet desteğinin %55’ine kadar kredi 150.000 TL TEB Girişim Bankacılığı Yatırım Kredisi Teminat Mektubu Teminat Mektubu 100.000 TL TEB Girişim Bankacılığı Yatırım Kredisi Şirket Kredi Kredi Kartı 10.000 TL TEB Girişim Bankacılığı POS Hizmeti POS Hizmeti Destek Kapsamı 3-6-9-12 aya varan geri ödemesiz dönem ve 36 aya kadar vade imaknı vardır. Girişimcinin günlük nakit akış ihtiyaçları için kullanabileceği kredidir. Girişimcinin işletmesinin kurulum aşamasında ihtiyaç duyacağı, makine, dekorasyon, ruhsat, lisans gibi ihtiyaçlarının finansmanı için fatura tutarının en fazla %90’ına kadar kullanabileceği kredidir. 12 aya kadar vade olanağı mevcuttur. Sadece devlet kurumlarından (KOSGEB, TÜBİTAK, Teknogirişim gibi) birinden ilk desteğini alacak girişimcinin yapması gereken harcamalarına yönelik finansman ihtiyacını gidermesi için kullanabileceği kredidir. Sadece devlet kurumlarından (KOSGEB, TÜBİTAK, Teknogirişim gibi) birinden hibe/destek alacak olan girişimcinin projesinin finansaman ihtiyacını gidermesi için kullanabileceği kredidir. 12 aya kadar vade imkanı vardır. Girişimcinin, Devlet kurumlarından alacağı hibe/destek için devlet kurumlarına veya Franchising almak için ana firmaya verilmek için kullanabileceği kredidir. Girişimcinin işletmesinin harcamalarında nakit yerine kullanabileceği kredi kartıdır. Girişimcilere özel avantajlı POS hizmeti DESTEK MEKANİZMASINA İLİŞKİN AVANTAJLAR VE DEZAVANTAJLAR AVANTAJLAR NETWORKING İMKANI SORU İŞARETLERİ KREDİ OLANAKLARI İÇİN TEMİNAT İSTENİP, İSTENMEDİĞİ NET OLARAK İFADE EDİLMİYOR 14 DEZAVANTAJLAR HİBE DESTEĞİ YOK TEMATİK EĞİTİM YAYGIN DEĞİL ÖZEL SEKTÖR MANTIĞI İLE KAR ODAKLI YAKLAŞIM DANIŞMANLIK FİZİKİ ÇALIŞMA ORTAMI PAZARLAMA DESTEĞİ BANKACILIK HİZMETLERİNE KOLAY ERİŞİM EKOSİSTEME ENTEGRASYONU KOLAY Türk Ekonomi Bankası, girişimcilere herhangi bir hibe desteği vermemektedir. Ancak, sunduğu finansal ve finansal olmayan hizmetler ile, Türkiye’deki girişimcilik eko-sisteminin önemli aktörlerinden birisi haline gelmiştir. Özellikle TEB Girişim Evleri kapsamında, girişimcilere projelerini hayata geçirme veya mevcut işlerini doğru bir şekilde yürütmelerine yönelik olarak bire bir danışmanlık hizmeti verilmektedir. Ayrıca, kuruluş aşamasını tamamlamış girişimcilere TEB Girişim Evi danışmanları tarafından, satış, pazarlama planının doğru bir şekilde oluşturulması, ürünün veya hizmet maliyet analizinin yapılıp rekabetçi ve karlı bir fiyatlama yapılması, gelir gider analizlerinin yapılıp nakit akış tablosunun hazırlanması gibi konularda danışmanlık verilmektedir. Trakya Kalkınma Ajansı Girişimcilik Çalışma Grubu olarak, bir girişimci için hayati öneme sahip bu eğitimlerin bölgemizde de verilmesinin son derece faydalı olacağı düşünülmektedir. Bu doğrultuda, TEB yetkilileri ile yaptığımız görüşmelerde, bölgemizde benzer eğitimlerin verilmesi için iş birliği yapılabileceği ve bölgede TEB Girişim Evi kurulması için ön fizibilite yapabilecekleri bilgisi alınmıştır. Diğer bankaların girişimcilere yönelik olarak sunduğu özel bir hizmet paketi olmadığını düşünürsek, bölgemizdeki girişimcilik ekosisteminin oluşturulması aşamasında, TEB ile yakın bir iş birliği kurulması gereği daha iyi anlaşılacaktır. 2.5. MELEK YATIRIMCILAR Melek Yatırımcı Kimdir ? Birçok ülkede Business Angel, Angel Investor gibi isimlerle anılan ülkemizde de bir süredir Melek Yatırımcı olarak kullanılmaya başlanan bu tabir Yönetmeliğe Bireysel Katılım Yatırımcısı (“BKY”) olarak girmiştir. BKY, kişisel maddi varlıklarını ve tecrübelerini başlangıç aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişilerdir. Tüzel kişilerin BKY olması mümkün değildir. Melek Yatırımcı (BKY) Olmanın Şartları Nelerdir ? BKY’lerin Yönetmelik kapsamında faaliyet gösterebilmeleri için Lisans almaları zorunlu tutulmuş olup, lisans başvuruları 31/12/2013 tarihine kadar Hazine Müsteşarlığı resmi sitesi üzerinden yapılırken, bu tarih itibariyle akredite olmuş Bireysel Katılım Yatırımcısı Ağlar (“BKY Ağı”) üzerinden yapılmaktadır. [BKY ağı ise herhangi bir tüzel kişiliğe sahip olan ve BKY’lerin bir araya geldikleri oluşumlardır.] Lisans başvurusunda bulunabilmek için ise Hazine Müsteşarlığı bazı şartların varlığını aramaktadır. Bu şartlar iki temel grupta toplanmaktadır. Yüksek Gelir veya Servet Kriteri ve Tecrübe Kriteri. DESTEK MEKANİZMASINA İLİŞKİN AVANTAJLAR VE DEZAVANTAJLAR AVANTAJLAR SORU İŞARETLERİ 15 DEZAVANTAJLAR İYİ FİKRE – KOLAY PARA YATIRIMCININ İLERİYE DÖNÜK PLANLARI TEMİNAT ŞARTI YOK FAİZ YOK ŞİRKETİN DEĞER ARTIŞINDA HIZLI BİR BÜYÜME TANITIM – PAZARLAMA KATKISI MELEK YATIRIMCININ GİRİŞİME HAKİM OLMA RİSKİ HİSSE KAYBI YATIRIM ÖNCESİ İZLEME SÜREÇLERİNİN ZORLUĞU MELEK YATIRIMCIYA ULAŞMANIN ZORLUĞU Trakya Bölgesi’nde şu anda faaliyet gösteren bir Melek Yatırımcı aracı kuruluşu bulunmamaktadır. Çalışma Grubumuz tarafından, Trakya Bölgesi’nde Melek Yatırımcıların dahil olduğu herhangi bir yatırım da tespit edilmemiştir. Ülkemizde yeni bir kavram olan Melek Yatırımcılık ile ilgili olarak, daha detaylı bir çalışma yapabilmek için, Melek Yatırımcılar Derneği, Galata Business Angels, İstanbul Business Angels, E-Tohum ve Şirket Ortağım gibi Melek Yatırımcılık alanında faaliyet kuruluşların ziyaret edilmesi ve konu hakkında detaylı bilgi alınması yerinde olacaktır. 3. EKOSİSTEM En basit tanımı ile, girişimci adaylarının kendi işlerini kurabilmelerini hızlandıracak ve kolaylaştıracak ortamın sağlanması için yapılan faaliyetler bütünü “Girişimcilik Ekosistemi” olarak tanımlanabilir. Bir girişimcilik ekosisteminin en büyük başarısı, fikir sahibi olan girişimcilerin fikirlerini başarılı bir şekilde ticarileştirebilmelerini sağlamaktır. Bu süreçte de en önemli nokta, kurulacak olan kurumsal ve bireysel iş birlikleridir. Bu çerçevede, bir girişimcilik ekosisteminin içinde barındırması gereken en temel özellik; Girişimci adaylarını tecrübeli girişimcilerle ve yatırımcılarla buluşturacak organizasyonlar yapabilme özelliği olmalıdır. Ayrıca, girişimcilerin kendilerini özel hissetmelerini sağlayacak etkinlikler, girişimcinin motivasyonunu artıracak konferans ve sunumlar, girişimcilere yol gösterecek başarı ve başarısızlık hikayeleri ve son olarak da yeni girişimlerde çalışacak insan kaynağının bulunabilmesi için yapılacak kariyer odaklı etkinlikler bir girişimcilik ekosisteminin mutlaka içermesi gereken öğelerdir. 3.1 ÖRNEK BİR GİRİŞİMCİLİK EKOSİSTEMİ : TEL AVİV Tel Aviv 400 bin nufüslu bir şehir. Ancak, bu şehirde 7 bin start-up’ın olması ve geçen yıl İsrail çıkışlı start-up’ların yaptığı toplam exit değerinin 14.3 Milyar Dolar (sadece 2014) olması İsrail ve Tel Aviv modeli hakkında verilebilecek en çarpıcı örnektir. Hatta sadece 2015 yılı Ocak ayında yapılan exitlerin toplam değerinin 1 Milyar Dolar ettiği bir yerden bahsetmekteyiz. Hangi sayıyı alırsak alalım, Türkiye ile kıyaslandığında, bu rakamlar karşısında ülkemiz maalesef çok geride kalmaktadır. Bu başarının sebebi nedir sorusu herhalde bu durumda sorulması gereken ilk soru olacaktır. Öncelikle, ilk bakışta, İsrail ve özellikle Tel Aviv’in finansman konusunda çok güçlü olduğu görülmektedir. İsrail girişimcilik ekosistemi içerisinde büyük Venture Capital şirketleri dahil olmak üzere, çok sayıda risk sermayesi veren kuruluş ve bireysel yatırımcı olduğu görülmektedir. Ayrıca, İsrail örneğinde başarılı rol model sayısının çok fazla olduğu da gözlemlenmiştir. Çarpan etkisi mantığıyla, bu durum ciddi bir fark yaratmaktadır. Bir kişinin başarılı olması, arkasından 50 yeni kişi üzerinde girişimcilik isteği uyandırmaktadır. İsrail ekosistemi içerisinde çok sayıda hızlandırıcı veya kuluçka 16 merkezi olması da, bu yapıyı güçlendiren bir diğer faktör olarak ön plana çıkmaktadır. Hatta Tel Aviv’de bir kütüphane tamamen girişimcilerin gidip çalışabileceği bir girişimcilik kütüphanesine dönüştürülmüştür. İsrail’deki girişimcilik ikliminin böyle olması, girişimciliği özellikle gençlerin bir kariyer alternatifi haline getirmiştir. Dünya çapında başarısını ispatlamış olan İsrail – Tel Aviv modelinin mutlaka yerinde incelenmesi ve en azından bu modelin içerisinde olan temel bileşenlerin bölgemize getirilmesi, bölgemizdeki girişimcilik eğiliminin geliştirilmesi açısından son derece faydalı olacaktır. 3.2. TRAKYA BÖLGESİ’NDE GİRİŞİMCİLİK EKOSİSTEMİ OLUŞTURULMASI Trakya Kalkınma Ajansı olarak, iş birliklerinin öneminden yola çıkarak, Trakya Bölgesi’ndeki girişimcilik refleksinin geliştirilmesi için farklı yapıda ortakların bir araya geldiği bir “Ekosistem” oluşturulması yönünde çalışmalar yapılmasının faydalı olacağı tarafımızca tespit edilmiştir. Bu çerçevede, paydaşlardan ve gönüllülerden oluşan ortakların bölgedeki girişimcilik eğiliminin artırılmasına yönelik etkinlikler çevresinde bir araya gelmesi bu ekosistemin oluşmasında kilit bir rol oynayacaktır. PAYDAŞLAR : Stratejik Ortaklar Destekleyen Kuruluşlar Ulusal ve Uluslar arası İşbirlikleri GÖNÜLLÜLER : Bölgedeki Ticaret Erbapları, Sanayiciler ve Tecrübeli Girişimciler Oda – Borsa Başkanları Öğrenci Kulüpleri, Öğrenciler ve STK’lar. ORTAKLIK KAPSAMI : Paydaşlarla beraber ortak faaliyetler yapmak Paydaşlarımızın yaptıkları faaliyetleri duyurmak Paydaşlarımızın etkinliklerine destek olmak Ekosistemin gelişmesi için işbirliği kültürü içerisinde çalışmak KİLİT FAALİYETLER : Konferanslar – Söyleşiler Tematik Eğitimler (İş Geliştirme, Dijital Pazarlama, Nakit Yönetimi, vs) Networking Faaliyetleri (Girişimciler, Tecrübeli Girişimciler, Melek Yatırımcılar arası buluşmalar) Üniversitelerde Kulüpçülük Faaliyetleri Çalışma Ziyaretleri Erasmus+ ve COSME Programlarına Yönelik Proje Geliştirme Faaliyetleri 17 Girişimcilerin ekosistemdeki paydaşlarca desteklenebilmesi ve girişimcilik desteklerinden faydalanabilmeleri için, öncelikle bölgedeki girişimcilerin ve potansiyel girişimcilerin tespit edilmeleri gerekir. Bu çerçevede, tasarladığı iş ya da girişim henüz fikir aşamasında olan ya da girişimci olmaya niyeti olan ancak henüz iş fikri netleşmeyen potansiyel girişimcilerin tespit edilmesi gerekmektedir. Girişimcilerin tespit edilmesinde kullanılan en temel araçlar, girişimcilik etkinlikleri düzenlemek, girişimcilik eğitimleri düzenlemek ve iş planı yarışmaları düzenlemektir. Bu bilgilerden yola çıkarak, Trakya Bölgesi’ne özgü, alternatif bir girişimcilik programı oluşturulması sürecinde potansiyel girişimcilerin tespitini sağlamak için, ekosistem içerisinde yapılacak etkinliklerin ve iş planı yarışmaları gibi faaliyetlerin etkili olacağına inanıyoruz. Bu nedenle, bölgeye özgü geliştirilecek olan girişimcilik programının yukarıda belirtildiği şekilde bir ekosistem mantığı içerisinde gerçekleştirilmesi programın başarısı açısından kilit bir rol oynayacaktır. Girişimcilerin şirketlerini kurduktan sonra, bu şirketleri hızlı bir şekilde büyütebilmelerini sağlayan en temel faktörlerden biri, sahip oldukları bağlantılardır. Bu nedenle, girişimcilerin mentörlerle, yatırımcılarla ve diğer paydaşlarla güçlü bağlantılar kurabilmelerinin en doğru yolu bölgede iyi işleyen bir girişimcilik ekosisteminden geçmektedir. Bu sayede, girişimciler, girişimlerinin her evresinde, gerek teknik destek alabileceği, gerekse de finansal destek alabileceği paydaşlara kolayca erişim sağlayacaktır. Girişimcilik ekosistemi içerisinde yapılan faaliyetlerin tanıtım ve görünürlük açısından elde edeceği başarı, kurum ya da kuruluşların münferit olarak yaptığı faaliyetlerin elde edeceği başarıya göre çok daha fazla olacaktır. Farklı işbirliklerinin doğuracağı sinerji, gerek yerel basında, gerekse ulusal basında yer bulacaktır. Ayrıca, yine farklı kurum ve kuruluşların kullanacağı farklı iletişim kanalları sayesinde, yapılan faaliyetlerin tanıtım ve görünürlüğü üst düzeye ulaşacaktır. Bu durum, ekosistem içerisinde yer alan girişimlerin ve girişimcilerin de tanıtım ve görünürlüğü açısından son derece olumlu olacaktır. Yeni ortaklıklar kurulması, alternatif pazarlama kanalları oluşturulması ve ekosistemin dışında kalan potansiyel girişimci ve paydaşların özendirilmesi kolaylaşacaktır. 18 Edirne Yatırım Destek Ofisi Adres ETSO Binası 1.Murat Mah. Talatpaşa Cad. No:80, Kat:3 22100 Edirne Tel 0284 225 10 03 Faks 0284 225 10 03 Kırklareli Yatırım Destek Ofisi Adres Karakaş Mah. Zincirlikuyu Cad.Ferah 1Apt No:60 39100 Kırklareli Tel 0288 214 25 25 Faks 0288 214 70 80 Tekirdağ Yatırım Destek Ofisi Adres Ertuğrul Mah. İskele Cad. No:12 59100 Tekirdağ Tel 0282 263 37 37 Faks 0282 263 10 03 19 20