gana ülke profili

Transkript

gana ülke profili

ETİYOPYA ÜLKE RAPORU
1.TEMEL EKONOMİK VE SOSYAL GÖSTERGELER
Devlet Biçimi: Federal Cumhuriyet
Başkent: Addis Ababa (3 milyon kişi)
Yürütme Bölümleri:
Devlet Başkanı: Devlet Başkanı Girma Wolde-Giorgis
Hükümet Başkanı: Başbakan MELES Zenawi
Bakanlar Kurulu: Aralık 1994 tarihinde anayasa ile belirlenen Bakanlar Konseyi; Bakanlar
Başbakan tarafından atanır ve Halkın Temsilcileri Meclisince onaylanır.
Yüzölçümü : 1,127,127 km2
Para Birimi : Birr
Başlıca Bölgeler:
Oromo Federal Bölgesi
Amhara Federal Bölgesi
SNNPR Federal Bölgesi
Somali Federal Bölgesi
Tirgay Federal Bölgesi
:(21,6 milyon kişi)
:(15,8 milyon kişi)
:(12 milyon kişi)
:(3,6 milyon kişi)
:(3,5 milyon kişi)
Uluslararası Örgüt ya da Kuruluş Katılımları ve Üyelikleri: ACP, AfDB, CCC, ECA,
FAO, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, IGAD, ILO, IMF,
IMO, Intelsat, Interpol, IOC, IOM (gözlemci), ISO, ITU, NAM, OAU, OPCW, UN, UNCTAD,
UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNU, UPU, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO
Sınır Ülkeler: Cibuti 337 km, Eritre 912 km, Kenya 830 km, Somali 1,626 km, Sudan
1,606 km
(*) Kızıl Denizdeki kıyı şeridi Eritre’nin 24 Mayıs 1993 tarihinde bağımsızlığını kazanması
ile ortadan kalkmıştır.
Doğal Kaynaklar: Az miktarda altın rezervleri, platin, bakır, potas, doğal gaz, hidroelektrik.
Kullanılan Arazi:
Kullanılabilir Arazi: 12%
Daimi Ürünler: 1%
Otlak ve meralar: 40%
Ormanlar ve ağaçlık alanlar: 25%
Diğer: 22% (1993 tahmini)
Sulanan Alan: 1,900 km2 (1993 tahmini)
Etnik gruplar: Oromo %40, Amhara ve Tigre %32, Sidamo %9, Shankella %6, Somali
%6, Afar %4, Gurage %2, diğer %1
Dinler: Müslüman %45-50, Etiyopyalı Ortodoks %35-40, animist %12, diğer %3-8
Diller: Amharik, Tigrinya, Orominga, Guaraginga, Somali, Arapça, diğer mahalli diller,
İngilizce (okullarda öğretilen başlıca yabancı dil). Amharik resmi dildir. Bunun yanı sıra 30
© İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
değişik dil konuşulmaktadır. Özellikle büyük şehirlerde İngilizce yaygın bir şekilde
kullanılmakta ve ticaret dili şeklindedir.
Mali Yıl: 8 Temmuz - 7 Temmuz
İşgücü – Sektörler itibarı ile: tarım ve hayvancılık %80, hükümet ve hizmet sektörü %12,
sanayi ve inşaat % 8 (1985)
Okuma yazma oranı : % 42.7
Sanayiler: Gıda işleme, içecekler, tekstil, kimyasal maddeler, metal işleme, çimento
Elektrik – üretim kaynaklarına göre:
Fosil yakıtlar: %7.35
Hidro: 89.34%
Diğer: 3.31% (1998)
Tarımsal mamuller: Hububat, bakliyat, kahve, yağlı tohumlar, şeker kamışı, patates,
deriler, büyükbaş hayvan, koyun, keçi
Sektörler İtibari ile GSYİH: Tarım:%46 Sanayi:%10 Hizmetler:%44 (2001 tahmini)
İhraç Ettiği Başlıca Ürünler –2003 yılı ( FOB, Milyon ABD $ )b
Kahve
184
Qat (fundalıklardan elde edilen hafif bir sakinleştirici) 116
yağlı tohumlar
48
Bakliyat
11
b International Trade Centre UNCTAD/WTO Tahminleri
İthal Ettiği Başlıca Ürünler -2003 ( CIF, Milyon ABD $)b
Hububat
petrol ve petrol ürünleri
Otomabil & Servis araçları
İletişim & Bilgisayar Ekipmanları
378
320
220
110
b International Trade Centre UNCTAD/WTO Tahminleri
Temel Ekonomik Göstergeler
2000a 2001a 2002a 2003a 2004b
GSYİH (Cari piyasa fiyatlarıyla;milyar Birr) c
51,9
54,2
51,8
57,0
69,7
GSYİH Büyüme (%)c
5,4
7,7
1,2 -3,8d 11,6d
Tüketici Fiyatları Enflasyonu (ort; %)
0,0
-8,1
1,5
17,8
3,2 a
Toplam Nüfus (milyon)
65,6
67,2
68,9
70,7
72,4
İhracat FOB (milyon $)
486
456
480
504
656
İthalat FOB (milyon $)
1 131 1 626 1 455 1 922 2 720
Cari-hesap dengesi (milyon $ )
10
-401
-170
-199
-936
Toplam dış borç (milyar $)
5,5
5,7
6,5
7,2
6,0
Kahve Üretimi (‘000 ton)c
117
96 110b 130b
160
Döviz kuru (ortalama) Birr:US$
8,22
8,46
8,57
8,59 8,64a
a Gerçekleşen. b EIU tahmini.c Mali yıl 7 temmuzda sona eriyor; Bank of Ethiopia rakamları. d IMF-World
Bank tahmini.
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, june 2005, Country Report.
2. GENEL EKONOMİK DURUM
Tarihi ve Siyasi Durum
1934-41 dönemindeki İtalyan işgali hariç tutulursa Afrika ülkeleri içinde sömürgeci yönetim
altında idare edilmeyen tek ülke Etiyopya’dır ve uzun bir süre monarşi ile yönetilmiştir.
1974 yılında askeri cunta, the Derg, 1930 yılından beri hüküm süren İmparator Haile
SALASSIE’i tahtından atmıştır ve sosyalist bir devlet kurmuştur. Kanlı darbeler, isyanlar,
uzun süren kuraklık yılları ve toplu iltica sorunları, 1991 yılında isyancı güçlerin Etiyopya
Halkın Devrimci Demokratik Cephesi (Etiyopyan People's Revolutionary Democratic Front
-EPRDF) altında bir koalisyon kurmaları ile bu rejim devrilmiştir. Anayasa 1994 yılında
yürürlüğe konmuştur ve Etiyopya’nın ilk çok partili seçimleri Mayıs 1995’de yeni anayasaya
göre yapılmış ve seçimleri EPRDF kazanmıştır. İkinci bir seçim Mayıs 2000’de yapılmış ve
EPRDF seçimleri yeniden kazanmıştır.
Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti 9 federal bölgeye ayrılmıştır. Geçmiş yıllardaki
deneyimler göz önüne alınarak idari yetkiler ciddi ölçülerde bölgelere aktarılmıştır.
71 milyonluk nüfusu ile Etiyopya Mısır ve Nijerya’dan sonra Afrika’nın en kalabalık üçüncü
ülkesi konumundadır. Etiyopya kişi başına düşen 100 dolarlık gelirle UNDP’nin en yoksul
ülkeler sıralamasındadır. Etiyopya ekonomisi, limanlara olan uzaklığı, altyapısının
yetersizliği, kuraklık ve Eritre ile yaşadığı anlaşmazlıktan dolayı yeterli gelişme
gösterememiştir. 1991 yılına kadar Etiyopya’nın bir parçası olan Eritre ile Mayıs 1998 ile
Aralık 2000 arasında çatışma halinde bulunmuştur. Aralık 2002’de Eritre ile Barış
Anlaşması imzalanmış olmasına rağmen durum hassasiyetini korumaya devam
etmektedir.
Dünya Ticaret Örgütüne 2003 yılında üyelik için başvuruda bulunan Etiyopya, 300 milyon
nüfuslu Doğu ve Güney Afrika Ülkeleri Ortak Pazarı (COMESA) üyesidir. Etiyopya’nın aynı
zamanda Kenya, Sudan, Somali ve Djibouti ile Serbest Ticaret Anlaşmaları bulunmaktadır.
Etiyopya, IMF, Dünya Bankası ve Afrika Kalkınma Bankası gibi uluslararası kuruluşlardan
büyük oranda yardım almaktadır.
Etiyopya-Afrika Kalkınma Bankası İlişkileri: 2003 yılı itibariyle Afrika Kalkınma Bankası’nın
Kalkınma Fonlarından Etiyopya’ya yapılan ödeme 16.3 milyon dolar, 1967-2003 arasında
Afrika Kalkınma Bankası Grubundan Etiyopya’ya yapılan ödemeler toplam 1.4 milyar
dolara ulaşmıştır.
Afrika Kalkınma Bankası Grubu
Kredi ve Hibe Onayları
Kredi ve Hibe Dağıtımları
2003(‘000$)
151.470
16.335
1967-2003(‘000$)
2,0151.4
1.301.899
Kaynak:Afrika Kalkınma Bankası
Etiyopya-Dünya Bankası İlişkileri: Dünya Bankası’nın halihazırda Etiyopya’da 1.9 milyar
dolar değerinde aktif 22 projesi bulunmaktadır. Bu projeler başta yol ve su olmak üzere
altyapının geliştirilmesi ve iyileştirilmesi, fakirlikle mücadele, tarım sektörü ve özel sektörün
geliştirilmesi, HIV/AIDS ile mücadeleyi amaçlamaktadır. 2003-2005 döneminde
Etiyopya’ya tahsis edilen kredilerin sektörel dağılımına bakıldığına %41’i altyapı, %26’sı
acil durumlar, %10’u tarım,%9’u sağlık, %5’i eğitim ve %8’i sosyal işlerden oluşmaktadır.
Dünya Bankası, son olarak Etiyopya’ya Aralık 2004’te, 19 milyon dolarlık kredi 5 milyon
dolar hibe tahsis etmiştir. Söz konusu kredi özel sektörü geliştirmeyi, iş ortamını
iyileştirmeyi ve rekabeti artırmayı hedeflemektedir.
30 Kasım 2004 itibariyle Dünya Bankası, Etiyopya’ya İkinci Yoksullukla Mücadele
Programı çerçevesinde 130 milyon dolarlık hibe tahsis etmiştir.
Etiyopya-IMF İlişkileri: Etiyopya 2001 yılından bu yana Yüksek Borçlu Yoksul Ülkeler
Borçtan Arındırma İnsiyatifi (Heavily Indebted Poor Countries Debt Relief Initiative-HIPC)
kapsamındadır. Bu doğrultuda IMF, Etiyopya ile Yoksulluğu Azaltma ve Kalkınma
Anlaşması imzalamıştır.
Demografik Durum
1998 yılında Merkezi İstatistik Kurumu (Central Statistical Authority)’nun yayınlamış olduğu
nüfus sayımı sonuçlarına göre, 64,1 milyon olan Etiyopya’nın nüfusunun çoğunun yüksek
bölgelerde yaşadığı ortaya çıkmıştır. Nüfusun yaklaşık % 88’i kırsal bölgelerde yaşarken
kalan %12’si ise şehir ve kasabalarda yaşamaktadır. Ortalama okur yazarlık oranı %24
iken bu oran şehirlerde %69’a yükselmektedir. Yaş grupları açısından bakıldığında,
ortalama yaş 25’dir ve ortalama yaşam süresi 48 yıldır.
Çalışabilir nüfusun 36 milyon olduğu ülkede, işsizlik oranı %40 seviyelerindedir. Vasıfsız
işçi için minimum aylık ücret 20 dolardan daha azdır. Çalışan nüfusun %80’i tarım
sektöründe istihdam edilmektedir. Kalifiye iş gücü ise sınırlı sayıdadır. Ancak, ülkede
üniversite mezunlarının sayısı artmakta ve yılda 3 bine ulaşmaktadır.
Coğrafi Durum
Etiyopya yaklaşık 1.2 milyon kilometre karelik bir yüzölçüme sahiptir. Kuzeyinde Eritre,
Cibuti ve doğusunda Somali bulunurken, batıda Sudan ve güneyde Kenya komşu
ülkelerdir. Etiyopya’nın denize sınırı yoktur. Ülkede birkaç sismik bölge olmasına rağmen
aktif halde bulunan volkanlar yoktur. Dağlık bölgeler ülkenin kuzey kesimlerinde yer
almaktadır (4500 metre yüksekliğe sahip Ras Dashen’in bulunduğu Semien Dağları). Orta
bölgelerdeki yüksek alanlarda 4300 metreden daha yüksek olan Batu ve Karra Dağlarının
olduğu ikinci dağlık alan bulunmaktadır.
Etiyopya yüksekliği 2000 ve 30000 metreler arasında değişen yüksek bir platoya sahiptir.
Ülkenin kuzey doğusundan başlayan ve merkezden güneybatıya doğru genişleyen Rift
Vadisi ülkeyi iki parçaya ayırmaktadır. Rift Vadisi bölgesinde daha çok bölgenin güney ve
güneybatısında birçok göller bulunmaktadır. Etiyopya’da Abay olarak bilinen Nil Nehri
ülkeyi kuzeybatıdan keserek ülkede yaklaşık 800 km.lik bir yol almaktadır. Etiyopya’daki
en uzun iki nehir güneydoğu istikametinde akan ve yüksek bölgelerden düşük rakımlı
bölgelere doğru ilerleyen Awash ve Wabishebelle nehirleridir. Ülkede 2 milyar MW
hidroelektrik üretimini mümkün kılan birçok irili ufaklı nehir bulunmaktadır.
Ekonomik Durum
1990’lı yılların başından itibaren Etiyopya serbest pazar ekonomisine dayalı stratejiler
izlemiş ve yapısal reformlar başlatmıştır. Bu çerçevede, iç fiyatların yeniden düzenlenmesi,
dış ticaret liberalizasyonu, devlet işletmelerinin özelleştirilmesi, iç ve dış özel yatırımların
desteklenmesi ve özel sektörün geliştirilmesi hükümetin öncelikleri arasında yer almıştır.
Hükümet yollar, elektrik santralleri ve telekomünikasyon gibi ülkenin altyapısını idame ve
geliştirme için yoğun bir yatırım sürecine girmiştir Bunun yanı sıra, hükümet kamu iktisadi
kuruluşlarının özelleştirilmesi programını da devreye sokmuştur. Özelleştirme süreci her
ne kadar yavaş olsa da hükümet son beş yıl içinde bir çok küçük ve orta ölçekli kamu
iktisadi kuruluşunu özelleştirmeyi başarmıştır.
Hükümet elektrik santralleri ve telekomünikasyon gibi sektörlerde yabancı yatırımların
ülkeye gelmesine çalışmaktadır. Tarım kesimi, tekstil ve
deri gibi tarıma dayalı
sanayilerde ve turizm sektörünün gelişiminde yabancı sermayeye ihtiyaç duyulmaktadır.
Yabancı ve yerli sermaye yatırımlarını teşvik etmek amacıyla, 1992 yılında Yatırım Kanunu
(Investment Code) yayınlanmış ve o zamandan günümüze kadar iki kere gözden
geçirilmiştir. Bu dönem süresince, Madencilik ve İşgücü Kanunları da devreye
konulmuştur.
Etiyopya’nın ekonomisi GSYİH’nın % 50’sini, ihracatının %90’ını ve istihdamının %80’ini
içeren tarıma dayanmaktadır. Ekilebilen alanların yalnızca 1/5’i ekilip, biçilmekte ve bu
alanlar yalnızca yağmur ile sulanmaktadır. Ancak, bölgeler, yağış miktarı açısından farklılık
göstermektedir. Tarım kesimi sık sık ortaya çıkan kuraklık ve kötü tarımcılık
uygulamalarından dolayı sıkıntı yaşamaktadır. Ayrıca, yiyecek yardımları sözkonusudur.
2000’li yılların sonlarında tarımsal üretim önemli ölçüde artmıştır. Tarımsal üretimi artırmak
ve yiyecek yeterliliğini çoğaltmak amacıyla çeşitli tedbir politikaları belirlenmiştir. Bu
tedbirler arasında, kıtlığı erken uyarma sistemi, tarımsal hizmetleri artırmak ve gübrenin
daha geniş alanlarda kullanımının sağlanması yer almaktadır.
Tarım üretiminin %80’ini tahıl, mısır, arpa, darı ve teff (bir tür tahıl ürünü) oluşturmaktadır.
Bakliyat ve yağlı tohumlar da önemli ölçüde üretilmektedir.Tahıl tamamen iç tüketimde
kullanılmaktadır. Bakliyat ve yağlı tohumlar, daha az miktarda olmak üzere kavun gibi
meyveler de komşu ülkelere ihraç edilmektedir.
Kahve, Etiyopya ekonomisi için son derece önemlidir. Tahminlere göre kahvenin
Etiyopya’nın GSYİH’na katkısı %10 oranındadır. 15 milyon kişiden daha fazla bir nüfus
(nüfusun %25’i) kahve sektöründen geçimini sağlamaktadır.
Etiyopya, Afrika’nın en fazla canlı hayvan varlığına sahiptir. Bunların deri ve postları
ülkenin önemli ihracat gelirini oluşturmaktadır.
İmalat sanayi GSYİH’nın %5’ini oluşturmaktadır. İmalat sanayinin büyük çoğunluğu
devletin yönetimindedir. Ancak, özelleştirme faaliyetleri de başlamış bulunmaktadır. İmalat
sanayi üretiminin %40’ından daha fazlasını gıda ve içecek, özellikle bitkisel yağ, un
mamülleri ve bira oluşturmaktadır.
Tekstil sektörü, 19’u devlete, 14’ü ise
özel sektöre ait olan tekstil ve konfeksiyon
fabrikalarını ihtiva etmektedir. Anılan sektör, tüm imalat sanayi çalışanlarının yaklaşık
%30’unu içermektedir.
Madencilik sektörünün, Etiyopya ekonomisi içinde önemi azdır. Kireçtaşı, kil, mermer
üretimi oldukça fazladır. Ayrıca metalik olmayan mineral üretiminde ise büyük artış
olmuştur. Diğer taraftan, kömür, demir, tantal ve potasyum rezervlerinin olduğu tahmin
edilmektedir.
Ekonomik Performans
1998-2002 döneminde yıllık ekonomik büyüme oranı %4.2’ye ulaşırken, yıllık enflasyon
oranı % – 0.4 olarak gerçekleşmiştir. 2002/2003 döneminde ise şiddetli kuraklığa bağlı
olarak GSYİH %-3.8 oranında gerçekleşmiş ve enflasyon %15.1 oranına yükselmiştir.
2003/2004 döneminde ise enflasyon %9.6’ya gerilemiş, aynı dönemde artan yağışa bağlı
olarak tarımsal üretimde artış yaşanmıştır. IMF verilerine göre 2003/2004 döneminde
ekonomik büyüme %11.6 oranında gerçekleşirken tarımsal alandaki büyüme %18.9
oranında olmuştur. IMF projeksiyonlarına göre yağışların normal düzeyde olması
durumunda 2004/2005 döneminde büyüme oranının %5.7 oranında olması
beklenmektedir. Cari işlemler açığı 2002/2003 döneminde 850 milyon dolardan 2003/2004
döneminde 1 milyar dolara ulaşmıştır. Ülkenin yerel para birimi Birr, ABD Doları karşısında
son iki yıldır istikrarlı bir seyir izlemektedir. Üst üste yaşanan kurak dönemler nedeniyle
Etiyopya 2003 yılında 1.54 milyon tonluk gıda yardımı almıştır.
Etiyopya Hükümeti, 2004/2005 döneminde 2.5 milyar dolarlık bütçeyi onaylamıştır. Söz
konusu miktarın 1.5 milyar dolarlık bölümünün yerel kaynaklardan, kalan 1 milyar dolarlık
bölümünün dış krediler ve yardımlarla finanse edilmesi öngörülmektedir.
3. ETİYOPYA DIŞ TİCARETİ
Etiyopya İhracatı:
Etiyopya sürekli dış ticaret acığı vermektedir. Ülkenin ihracatı 2000 yılı rakamlarına göre
486 milyon $, ithalatı ise 1,1 milyar $’dır. 2001 yılında ise 456 milyon $ ihracat ve 1,6
milyar $ ithalat gerçekleşmiştir. 2003 yılında ihracatın 505 milyon $’a düştüğü ve ithalatın
ise 1,9 milyar $’a çıktığı tahmin edilmektedir.
1998a 1999a 2000a 2001a 2002a 2003b
İhracat FOB (milyon $)
560
467
486
456
480
505
İthalat FOB (milyon $)
1 360 1 387 1 131 1 626 1 455 1 893
a Gerçekleşen. b EIU tahmini
Etiyopya’nın en önemli ihracat kalemi kahvedir. Üretilen kahvenin her yıl %40’ı ihraç
edilmektedir. Son on yıl içinde ihracat gelirinin 2/3’ünü kahveden sağlamıştır. Ancak,
uluslararası kahve fiyatlarındaki dalgalanmalar nedeniyle, kahve ihracatından elde edilen
gelirler düzenli olmamaktadır. Dünyanın altıncı kahve üreticisi konumundaki Etiyopya
kahve ihracatında Fildişi Sahili ve Uganda’dan sonra Afrika’da üçüncü konumda yer
almaktadır.
İhraç edilen diğer önemli ürün ise deri ve postlardır. Deri ve post arzı bol olmasına rağmen
kalite düşüktür. Yerli deri işletmeciliği çok zayıftır. Ancak, yabancı yatırımcılarla ortak
girişimlerin kurulmasıyla hazır deri ürünleri üretimi ve ihracatının büyük ölçüde artması
beklenmektedir. Kahve, deri ve postlar dışında diğer bir önemli ihracat geliri elde edilen
ürün ise “qat” (fundalıklardan elde edilen hafif bir sakinleştirici) tır. Yine bakliyat ve yağlı
tohumlar da belli başlı ihraç ürünleridir.
Meyveler, çiçekler ve kurutulmuş baharatlar gibi bahçe ürünlerinin yetiştirilmesi ve bakliyat
ve yağlı tohum üretiminin ihracata yönlendirilmesi suretiyle ihracatta önemli bir potansiyel
oluşturulabilir.
Başlıca İhraç Ürünleri (milyon $) a
1996/97b 1997/98c 1998/99 1999/2000 2000/01d
Kahve
355, 0
420, 0
281, 2
262, 0
174, 7
Bakliyat
11, 9
15, 0
13, 5
9, 8
8, 2
Yağlı Tohumlar
11, 4
45, 7
36, 1
31, 4
30, 7
Şeker & Şeker Pancarı Melası
0, 7
0, 0
0, 2
2, 9
8, 0
Deri & Deri Ürünleri
57, 3
50, 5
32, 4
35, 2
74, 0
Canlı Hayvanlar
1, 7
1, 5
0, 8
1, 7
0, 3
Et (Konserve & Dondurulmuş)
3, 7
4, 3
4, 2
4, 0
2, 0
Meyve & Sebzeler
7, 0
4, 6
5, 4
5, 4
5, 0
Petrol Ürünleri
12, 8
1, 5
0, 0
0, 0
0, 0
Qat
33, 5
39, 6
59, 2
76, 0
61, 0
Altın
64, 0
0, 0
23, 2
31, 9
28, 0
Diğerlerie
39, 7
19, 4
28, 0
25, 6
49, 0
Toplam
598, 7
602, 1
484, 2
485, 9
440, 9
a Gümrük kayıtlarına göre (Altın hariç) . b 1 Temmuz-30 Haziran arası. c 1997/98 den
sonraki veriler 8-7 Temmuz arasını içerir d IMF tahminleri. e Tektil, Uçucu yağlar
ve baharatları içerir.
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Country Profile 2004.
Ürün Grupları İtibariyle Etiyopya İhracatı ( 2003 yılı için )
HS
ÜRÜN ADI
1
2
3
CANLI HAYVANLAR
ETLER VE YENİLEN SAKATAT
BALIKLAR,KABUKLU
HAYVANLAR, YUMUŞAKÇA,
DİĞER OMURGASIZLAR
SÜT VE SÜT MAMULLERİ,KUŞ VE
KÜMES HAY. YUMURTALARI,BAL
VB.
TARİFENİN BAŞKA YERİNDE
YER ALMAYAN HAYVANSAL
MÜSTAHSALLAR
CANLI BİTKİLER VE ÇİÇEKÇİLİK
MÜSTAHSALLARI
YENİLEN SEBZELER VE BAZI
4
5
6
7
2003 yılı
değeri
1000ABD $
Yıllık
büyüme
(%) 20022003
Ülke
ihracatın
daki
sırası
Dünya
ihracatındaki
% payı
Dünya
ihracatın
daki
Sırası
1,099
6,4
51
125
274
6
16
9
41
0.0
0.0
0.0
96
68
202
163
353
26
0.0
133
568
-12
21
0.0
95
1,804
6581
13
0.0
71
25,09
-35
5
0.1
57
8
9
10
11
12
13
14
15
17
19
20
21
22
23
25
26
29
30
31
33
34
39
41
42
43
44
48
49
52
KÖK VE YUMRULAR
YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU
YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE
KAVUN KABUĞU
KAHVE,ÇAY,PARAGUAY ÇAYI VE
BAHARAT
HUBUBAT
DEĞİRMENCİLİK
ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,
İNÜLİN,BUĞDAY GLUTENİ
YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,
SANAYİ BİTKİLERİ,SAMAN,
HAYVAN YEMİ
LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL
ÖZSU VE HÜLASALAR
ÖRÜLMEYE ELVERİŞLİ
BİTKİSEL MADDELER,
BİTKİSEL MÜSTAHSALLAR
HAYVANSAL VE BİTKİSEL
YAĞLAR VE BUNLARIN
MÜSTAHSALLARI
ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ
ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,
SÜT TEŞKİL EDEN MÜSTAHZARLAR
SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,
SERT KABUKLUYEMİŞ
KONSERVELERİ
YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA
MÜSTAHZARLARI
MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER
VE SİRKE
GIDA SANAYİİ KALINTI VE
DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN
GIDALARI
TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE
TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO
METAL CEVHERLERİ,CÜRUF
VE KÜL
ORGANİK KİMYASAL
MÜSTAHSALLAR
ECZACILIK ÜRÜNLERİ
GÜBRELER
UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,
PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB
SABUN,YÜZEY AKTİF ORGANİK
MADDELER,YIKAMA-YAĞLAMA MAD.
PLASTİK VE PLASTİKTEN
MAMUL EŞYA
HAM POSTLAR,DERİLER
(KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER
DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,
SEYAHAT EŞYASI,
BAĞIRSAKTAN EŞYA
POSTLAR,KÜRKLER,TAKLİT
KÜRKLER VE MAMULLERİ
AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL
EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ
KAĞIT VE KARTON;KAĞIT
HAMURUNDAN KAĞIT VE
KARTONDAN EŞYA
BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM
VB BASKI SANAYİ MAMULU,
EL YAZMALARI
PAMUK
1,626
-36
14
0.0
131
191,969
17
1
01.Nis
21
11,494
920
-17
175
8
18
0.0
0.0
57
98
61,771
52
3
0.2
33
4,147
25
11
0.2
46
110,371
160
2
21.Eyl
1
1,319
76
15
0.0
114
15,597
181
-26
74
7
25
0.1
0.0
82
131
81
33
32
0.0
146
35
0.0
142
65
350
73
22
0.0
146
93
-57
31
0.0
146
206
-41
23
0.0
161
3,053
-38
12
0.0
93
55
0.0
181
0.0
0.0
0.0
156
128
169
11
107
44
52
2575
117
28
44
40
39
-83
46
0.0
162
62
1140
38
0.0
198
45,357
-27
4
0.2
56
44
159
45
0.0
134
38
245
48
0.0
93
27
80
49
0.0
190
10
150
57
0.0
199
66
-74
33
0.0
154
18,636
104
6
0.0
86
54
57
60
61
62
63
64
69
70
71
72
73
74
76
78
79
84
85
87
94
96
97
DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE
SENTETİK LİFLER
HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA
ELVERİŞLİ MADDEDEN YER
KAPLAMALARI
ÖRME EŞYA
ÖRME GİYİM EŞYASI VE
AKSESUARLARI
ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE
AKSESUARLARI
MENSUCATTAN MAMUL DİĞER
EŞYA,KULLANILMIŞ
EŞYA,PAÇAVRALAR
AYAKKABILAR,GETRLER,
TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI
SERAMİK MAMULLERİ
CAM VE CAM EŞYA
İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL
MAMULLERİ,MADENİ PARALAR
DEMİR VE ÇELİK
DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA
BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA
ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA
KURŞUN VE KURŞUNDAN EŞYA
ÇİNKO VE ÇİNKODAN EŞYA
MAKİNA VE
CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI
ELEKTRİKLİ MAKİNA VE
CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI
MOTORLU KARA TAŞITLARI,
TRAKTÖR,BİSİKLET,
MOTOSİKLET VE DİĞER
MOBİLYALAR,AYDINLATMA,
REKLAM LAMBALARI,
PREFABRİK YAPILAR
ÇEŞİTLİ EŞYA
SANAT ESERLERİ,KOLEKSİYON
EŞYASI,ANTİKALAR
GENEL TOPLAM
23
52
0.0
142
51
200
42
0.0
110
876
50
86
-93
19
43
0.0
0.0
89
178
95
-18
29
0.0
170
830
45
20
0.0
118
954
1735
17
0.0
106
10
11
6,05
11
83
70
58
56
10
0.0
0.0
0.0
169
169
113
-64
27
54
39
34
24
30
36
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
181
210
162
174
87
99
224
42
50
0.0
226
53
0.0
204
129
14
53
66
188
94
64
27
367
-18
72
23
24
4
51
0.0
191
64
39
-30
37
47
0.0
0.0
137
149
512,689
24
0.0
147
Etiyopya İthalatı:
Etiyopya ithalatının %40’ı hükümetin açtığı ihaleler kanalıyla yapılmaktadır. Yabancı
firmalar ihalelere genellikle yerel temsilcilik ofisleri kanalıyla katılmaktadırlar. Belli başlı
ithal kalemlerini ise metal ve metal ürünleri, taşıt araçları, makinalar, petrol ürünleri ve
elektrikli aletler oluşturmaktadır.
Başlıca İthal Ürünleri (CIF)a (milyon $)
1996/97b 1997/98c 1998/99 1999/2000 2000/01d
Ham Madde
26, 7
27, 8
27, 1
19, 8
24, 0
Yarı işlenmiş Ürünler
332, 2
320, 5
311, 6
204, 9
284, 1
Fuel oil
147, 0
143, 2
110, 5
250, 2
291, 8
Sermaye Malları
515, 5
481, 7
550, 2
470, 5
444, 7
Ulaşım
219, 6
175, 1
179, 3
140, 1
153, 0
Tarım
13, 1
9, 7
14, 9
10, 5
8, 0
Sanayi
282, 8
296, 9
356, 0
319, 9
283, 0
Tüketim Malları
Dayanıklı Mallar
Dayanıksız Mallar
Gıda
Muhtelife
Toplam
275, 4
127, 4
148, 0
16, 5
12, 6
1 309,4
279, 5
114, 0
165, 5
27, 7
103, 9
1 356,6
429, 7
153, 2
276, 5
100, 4
128, 8
1 557,9
426, 0
135, 2
190, 8
116, 4
239, 4
1 611,0
468, 0
152, 0
316, 0
110, 0
43, 0
1 556,0
a Gümrük kayıtlarına göre (Altın hariç) . b 1 Temmuz-30 Haziran arası. c 1997/98 den sonraki veriler 8
Temmuz-7 Temmuz arasını içerir d IMF tahminleri. e Askeri harcamaları içerir.
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Country Profile 2004.
Ürün Grupları İtibariyle Etiyopya İthalatı ( 2003 yılı için )
1
CANLI HAYVANLAR
365
Yıllık
büyüme
(%)
19992003
101
2
ETLER VE YENİLEN SAKATAT
139
3
61
17
BALIKLAR,KABUKLU HAYVANLAR,
YUMUŞAKÇALAR, DİĞER
OMURGASIZLAR
KÜMES HAY.YUMURTALARI,BAL VB.
TARİFENİN BAŞKA YERİNDE YER
ALMAYAN HAYVANSAL
MÜSTAHSALLAR
CANLI BİTKİLER VE ÇİÇEKÇİLİK
MÜSTAHSALLARI
YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK
VE YUMRULAR
YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN
KABUĞU
BAHARAT
HUBUBAT
DEĞİRMENCİLİK
ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,İNÜLİN,B
UĞDAY GLUTENİ
YAĞLI TOHUM VE
MEYVALAR,SANAYİ
BİTKİLERİ,SAMAN,HAYVAN YEMİ
LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL ÖZSU
VE HÜLASALAR
ÖRÜLMEYE ELVERİŞLİ BİTKİSEL
MADDELER,BİTKİSEL
MÜSTAHSALLAR
HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR
VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI
ET,BALIK,KABUKLU
HAYVAN,YUMUŞAKÇA
VB
HAYVANSAL MÜSTAHZARLAR
18
KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI
19
ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT
TEŞKİL EDEN MÜSTAHZARLAR
SEBZE,MEYVA,BİTKİ
PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ
KONSERVELERİ
YENİLEN
ÇEŞİTLİ
GIDA
MÜSTAHZARLARI
MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE
SİRKE
GIDA
SANAYİİ
KALINTI
VE
HS
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
20
21
22
23
2003 yılı
değeri
1000ABD $
ÜRÜN ADI
Ülke
ithalatındaki
sırası
Dünya
ithalatındaki
% payı
Dünya
ithalatındaki
Sırası
79
0.0
142
173
85
0.0
203
-15
89
0.0
214
5,77
115
46
0.0
152
37
23
91
0.0
155
1,078
134
70
0.0
96
7,232
786
39
0.0
116
1,171
155
68
0.0
154
761
49
72
0.0
166
377,912
45,041
237
435
1
14
0.9
0.6
33
40
2,001
51
60
0.0
121
716
-55
74
0.0
100
13
550
94
0.0
143
63,667
240
9
0.2
75
666
56
75
0.0
185
6,278
137
42
0.0
149
388
118
77
0.0
175
42,236
168
15
0.2
61
1,704
30
62
0.0
173
6,039
41
44
0.0
153
4,232
-2
48
0.0
166
125
-9
87
0.0
197
30
DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR
HAYVAN
GIDALARI
TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN
İŞLENMİŞ MADDELER
TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK
VE
TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO
MİNERAL
YAKITLAR,MİNERAL
YAĞLAR
VE
MÜSTAHSALLARI,MUMLAR
İNORGANİK
KİMYASAL
MÜSTAHSALLAR,
ORGANİK,
İNORGANİK BİLEŞİKLER
ORGANİK
KİMYASAL
MÜSTAHSALLAR
31
GÜBRELER
26,114
-61
18
0.1
74
32
DEBAGAT
VE
BOYACILIKTA
KULLANILAN
HÜLASA,
BOYA,
MACUN, SAKIZLAR
UÇUCU
YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,
KOZMETİKLER VB
SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK
MADDELER,YIKAMA-YAĞLAMA
MADDE.
ALBÜMİNOİD
MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER
VB
BARUT,PATLAYICI
MADDELER,PİROTEKNİ
MAMULLERİ,KİBRİT VB
FOTOĞRAFÇILIKTA,SİNEMACILIKTA
KULLANILAN EŞYA
MUHTELİF KİMYASAL MADDELER
10,485
30
35
0.0
116
12,712
23
31
0.0
133
22,811
35
21
0.1
87
3,436
47
55
0.0
106
5,863
49
45
0.3
50
5,185
29
47
0.0
100
24,815
42
19
0.0
111
PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL
EŞYA
KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA
67,844
95
7
0.0
109
57,018
64
12
0.1
77
HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER
HARİÇ) VE KÖSELELER
DERİ
EŞYA,SARACİYE
EŞYASI,SEYAHAT
EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA
AĞAÇ
VE
AĞAÇTAN
MAMUL
EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ
MANTAR VE MANTARDAN EŞYA
14
-18
92
0.0
176
3,973
55
50
0.0
112
14,872
87
27
0.0
111
181
321
84
0.0
87
1,384
230
66
0.1
45
3,49
3
53
0.0
78
38,069
48
17
0.0
114
13,144
-17
30
0.0
108
250
6150
83
0.0
119
433
-57
76
0.0
181
1,663
72
63
0.1
79
46,825
58
13
0.1
73
21,008
7
22
0.1
91
3,536
156
52
0.0
110
24
25
27
28
29
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
44
45
46
47
48
49
51
52
53
54
55
56
HASIR;SAZ
VE
BENZERİ
ÖRÜLEBİLEN
MADDELERDEN
MAMULLER
ODUN HAMURU;LİFLİ SELÜLOZİK
MADDELERİN
HAMURLARI,HURDALAR
KAĞIT
VE
KARTON;KAĞIT
HAMURUNDAN
KAĞIT
VE
KARTONDAN EŞYA
BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB
BASKI
SANAYİ
MAMULU,EL
YAZMALARI
YÜN,KIL,AT KILI;BUNLARIN İPLİK VE
DOKUMALARI
PAMUK
DOKUMAYA ELVERİŞLİ BİTKİSEL
LİFLER,KAĞIT
İPEĞİ
VE
DOKUMALARI
SENTETİK LİFLER
SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ
LİFLER
VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ
MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM VE
6,113
30
43
0.0
138
16,15
125
26
0.1
110
334,885
66
2
0.0
103
10,583
48
34
0.0
115
17,532
92
24
0.0
109
57,524
41
11
0.0
108
57
58
59
60
MAMULLERİ
ELVERİŞLİ
MADDEDEN
YER
KAPLAMALARI
ÖZEL
DOKUNMUŞ
MENSUCAT,DANTELA,DUVAR
HALILARI,İŞLEMELER
EMDİRİLMİŞ,SIVANMIŞ,KAPLANMIŞ
MENSUCAT,BUNLARDAN
TEKNİK
EŞYA
ÖRME EŞYA
1,315
2
67
0.0
112
1,139
26
69
0.0
135
3,69
45
51
0.0
97
3,099
11
57
0.0
108
ÖRME
GİYİM
EŞYASI
VE
AKSESUARLARI
AKSESUARLARI
MENSUCATTAN
MAMUL
DİĞER
EŞYA,KULLANILMIŞ
EŞYA,PAÇAVRALAR
AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLA
R VB EŞYA VE AKSAMI
BAŞLIKLAR VE AKSAMI
14,862
41
28
0.0
103
40,013
28
16
0.0
84
14,425
43
29
0.1
95
19,915
21
23
0.0
93
1,002
31
71
0.0
92
2,86
23
58
0.2
45
354
89
80
0.0
112
4,075
16
49
0.0
132
69
ŞEMSİYE,BASTON,KAMÇI,KIRBAÇ
VE BUNLARIN AKSAMI
HAZIR KUŞ TÜYÜ VE İNSAN SAÇI
MAMULLERİ,YAPMA ÇİÇEKLER
TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA
VB MADDELERDEN EŞYA
SERAMİK MAMULLERİ
70
CAM VE CAM EŞYA
71
72
DEMİR VE ÇELİK
73
65,593
74
2,635
75
NİKEL VE NİKELDEN EŞYA
42
76
78
KURŞUN VE KURŞUNDAN EŞYA
79
ÇİNKO VE ÇİNKODAN EŞYA
80
KALAY VE KALAY MAMULLERİ
61
62
63
64
65
66
67
68
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
DİĞER
ADİ
METALLER,SERMETLER,BUNLARDA
N EŞYA
ADİ
METALLERDEN
ALETLER,BIÇAKÇI
EŞYASI,SOFRA
TAKIMLARI
ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA
MAKİNA
VE
CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI
ELEKTRİKLİ
MAKİNA
VE
DEMİRYOLU ULAŞIM ARAÇLARI
VB,AKSAM VE PARÇALARI
MOTORLU
KARA
TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOT
OSİKLET VE DİĞER
HAVA
TAŞITLARI,UZAY
ARAÇLARI,AKSAM VE PARÇALARI
GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE
ARAÇLAR
OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,K
ONTROL,AYAR
CİHAZLARI,TIBBİ
ALET.
SAATLER VE BUNLARIN AKSAM VE
PARÇALARI
MÜZİK
ALETLERİ;BUNLARIN
8,109
87
38
0.0
126
11,584
48
32
0.0
108
1,483
1190
65
0.0
134
144,081
78
6
0.1
78
39
8
0.1
100
109
59
0.0
115
40
90
0.0
130
11,253
66
33
0.0
121
341
62
81
0.0
92
3,458
95
54
0.1
79
1,635
891
64
0.1
54
128
814
86
0.0
111
10,267
23
36
0.0
103
9,648
17
37
0.0
108
261,642
41
4
0.0
109
270,191
121
3
0.0
91
3,174
414
56
0.0
94
259,237
34
5
0.0
92
17,328
151
25
0.0
93
104
65
88
0.0
194
61,5
45
10
0.0
89
737
30
73
0.0
147
388
61
78
0.0
116
AKSAM,PARÇA VE AKSESUARI
93
94
95
96
97
99
SİLAHLAR VE MÜHİMMAT,BUNLARIN
AKSAM,PARÇA VE AKSESUARLARI
MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM
LAMBALARI,PREFABRİK YAPILAR
OYUNCAKLAR,OYUN
VE
SPOR
MALZEMELERİ,AKSAM
VE
PARÇALARI
ÇEŞİTLİ EŞYA
SANAT
ESERLERİ,KOLEKSİYON
EŞYASI,ANTİKALAR
HERHANGi
BIR
YERDE
BELIRTILMEMIŞ ÜRÜNLER
GENEL TOPLAM
7,228
13
40
0.1
47
22,947
-3
20
0.0
105
1,965
30
61
0.0
138
6,609
43
41
0.0
109
320
68
82
0.0
95
14
40
93
0.0
184
2,685,936
69
0.0
112
Kaynak: ITC
Başlıca Ticari Ortakları:
2003 yılı itibariyle ihracatın gerçekleştirildiği başlıca ülkeler sırasıyla, Cibuti, Almanya,
Japonya ve Suudi Arabistan’dır.
Diğer taraftan Beyaz Rusya, Türkiye ve Hindistan, Etiyopya ile yeni ticari bağlar oluşturan
ülkelerdir.
İhracat Başlıca Ticari Ortakları (milyon Birr) (FOB)
1996/97a 1997/98b 1998/99 1999/2000 2000/01c
Avrupa Birliği
1,702.0
1,966.0 1,327.0
1,452.0
1,138.5
Almanya
811.9
1,058.2
634.6
711.6
396.4
İtalya
307.8
336.8
239.9
240.8
322.7
İngiltere
115.0
105.4
83.8
86.7
114.9
Doğu Avrupa
154.4
143.6
36.6
52.1
17.4
Diğer Avrupa Ülkeleri
67.9
199.7
66.8
163.4
306.7
ABD
448.0
374.7
170.2
176.1
124.6
Asya &Orta Doğu
924.6
1,041.1 1,230.9
1,198.3
1,126.1
Japonya
441.0
429.0
460.5
429.0
380.9
Suudi Arabistan
337.1
373.0
408.4
353.4
295.1
Afrika
520.5
444.3
629.1
771.8
874.2
Diğer
101.0
50.6
9.5
119.6
70.1
Toplam
3,941.3
4,254.6 3,496.4
3,957.8
3,679.8
a 1 Temmuz-30 Haziran arası. b 1997/98 den sonraki veriler 8 -7Temmuz arasını
içerir c IMF tahminleri. d Hong Kong Özel İdari Bölgesini içerir.
Kaynak: National Bank of Ethiopia; IMF, Statistical Appendix.
2003 yılı itibariyle ithalatında başlıca ülkeler sırasıyla, Suudi Arabistan, ABD, Çin ve
Hindistan’dır. Petrol ithalatı nedeniyle Suudi Arabistan, Etiyopya’nın en önemli ticari
ortaklarındandır.
İthalatta Başlıca Ticari Ortakları (Milyon Birr) (CIF)
1996/97a 1997/98b
Avrupa Birliği
3,182.0
2,665.3
İtalya
859.4
811.0
Almanya
898.2
646.6
İngiltere
544.1
490.3
Doğu Avrupa
170.4
85.2
Diğer Avrupa Ülkeleri
683.9
725.0
ABD
433.9
570.9
1998/99 1999/2000 2000/01c
3,574.3
3,652.2
3,599.8
905.5
897.0
999.9
678.9
636.1
632.4
541.7
516.8
487.2
144.2
163.1
327.4
416.8
535.9
354.6
547.6
742.8
657.9
Asya & Orta Doğu
Çind
Hindistan
Japonya
Afrika
Diğer
Toplam
4,058.1
443.1
496.9
945.7
391.9
46.8
9,065.8
5,574.5 4,390.7
478.0
454.9
578.0
526.1
641.6
590.8
389.0
763.4
73.4 1,715.0
10,330.5 11,702.0
5,507.4
615.0
418.2
788.2
695.7
1,759.0
13,115.9
4,559.4
917.8
712.4
651.1
847.3
2,485.6
12,967.7
a 1 Temmuz-30 Haziran arası. b 1997/98 den sonraki veriler 8 -7 Temmuz arasını
içerir. c IMF tahminleri. d Hong Kong Özel İdari Bölgesini içerir.
Kaynak: National Bank of Ethiopia; IMF, Statistical Appendix.
SEKTÖRLER İTİBARİYLE ETİYOPYA EKONOMİSİ
Sanayi Sektörü
Etiyopya imalat sanayii, dericilik, tekstil ve hazır giyim, inşaat malzemeleri, metal, kimyasal
ürünler, gıda, içecek sektörlerinden oluşmaktadır.
Şu an itibariyle imalat sanayi gelişmenin başlangıç aşamalarındadır ve GDP’nin %7’si,
istihdamın ise %5,3’ü imalat sanayi tarafından sağlanmaktadır. İmalat sanayiinde 145’i
devlete ait, 643’ü de özel sektöre ait çeşitli büyüklüklerde işletmeler mevcuttur. Bu
işletmelerde şu ürünler üretilmektedir: yiyecek ve içecek, tütün, tekstil, giyim, deri ve
tabaklama, ayakkabı, bavul ve el çantası, ağaç ürünleri, kauçuk ve plastik, kimyasallar ve
kimyevi ürünler, diğer metal dışı mineral ürünler, demir-çelik, metal mamuller, motorlu araç
montajı, römork ve yarı römork. Son zamanlarda devletin imalat sektörünü canlandırma
çabasının bir parçası olarak yeni bir sanayileşme gelişme stratejisi kabul edilmiş
bulunmaktadır.
Aşağıdaki sanayi sektörleri ve tarım sektörü
detaylı bilgi verilecektir;
ile ilgili olarak sonraki bölümlerde daha
Gıda İşleme ve Paketleme Sektörü
Tekstil, Konfeksiyon ve Deri Sektörü
İnşaat ve Maden Sektörü
Otomotiv Sektörü
Etiyopya’da 62 çeşit ilaç üretimi gerçekleştiren toplam on dört adet ilaç üretim tesisi
bulunmaktadır. Kamuya ait ilaç ve tıbbi malzeme İthalat Kurumu (PHARMID) ilaç ve tıbbi
malzeme ithalatını ihaleler kanalıyla gerçekleştirmektedir. İlaç ithalatında Hindistan,
Hollanda, Belçika, ABD ve Danimarka ilk sıralarda yer almaktadır. Özel sektörde ilaç
ithalatı gerçekleştiren yaklaşık 60 adet firma faaliyet göstermektedir. İlaç %15 oranındaki
KDV’den muaftır. İlaç ithalatında gümrük vergisi oranı ilaç türüne göre %5 ila %10
arasında değişmektedir. Ülkede 110 hastane, 382 tıbbi merkez ve 3463 klinik hizmet
vermektedir.
ETİYOPYA’NIN SANAYİ ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ
Etiyopya’nın, 2003 yılında yaptığı 2,685 milyar dolar tutarındaki toplam ithalatının % 78 ‘ini,
512 milyon dolarlık toplam ihracatının ise % 15’ini sanayi ürünleri oluşturmaktadır.
İthalat
Sanayi ürünlerinde Etiyopya’nın en büyük ithal kalemleri sırasıyla petrol ve petrol ürünleri
(Fasıl: 27), elektrikli makinalar (Fasıl: 85), elektriksiz makinalar (Fasıl: 84) ve motorlu kara
taşıtları, traktör, bisiklet ve motosiklet ve parçaları (Fasıl: 87)’dır.
Tablo-: Etiyopya’nın Fasıllar İtibariyle Başlıca Sanayi Ürünleri İthalatı-2003
(Değer: 1.000 ABD Doları)
Fasıl ÜRÜN GRUBU
27
85
84
87
72
39
73
DEĞER
Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve
müstahsalları, mumlar
Elektrikli makina ve cihazlar, aksam ve
parçaları
Nükleer reaktörler, kazan; makina ve
cihazlar, aletler, parçaları
Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet,
motosiklet
Demir ve çelik
Plastik ve plastikten mamul eşya
Demir veya çelikten eşya
Liste Toplamı
Diğer Sanayi Ürünleri İthalatı
Toplam Sanayi Ürünleri İthalatı
Tarım Ürünleri İthalatı
TOPLAM İTHALATI
Toplam ithatındaki
Payı (%)
334,885
12,47
270,191
10,06
261,642
9,74
259,237
9,65
144,081
67,844
65,593
1,403,473
707,716
2,112,189
573,747
2,685,936
5,36
2,53
2,44
52,25
26,35
78,64
21,36
100,00
Kaynak: ITC TradeMap
İhracat
Sanayi ürünlerinde Etiyopya’nın en büyük ihraç kalemleri sırasıyla ham postlar, deriler
(kürkler hariç) ve köseleler (Fasıl: 41) ve pamuk (Fasıl: 52)’tur.
Tablo-: Etiyopya’nın Fasıllar İtibariyle Başlıca Sanayi Ürünleri İhracatı-2003
(Değer: 1000 ABD Doları)
Fasıl ÜRÜN GRUBU
41
52
71
26
64
60
63
Ham postlar, deriler (kürkler hariç)
ve köseleler
Pamuk
İnciler, kıymetli taş ve metal mamulleri,
madeni paralar
Metal cevherleri, cüruf ve kül
Ayakkabılar, getrler, tozluklar vb.
eşya ve aksamı
Örme eşya
Mensucattan mamul diğer eşya,
kullanılmış eşya, paçavralar
Liste Toplamı
DEĞER Toplam İhracatındaki
Payı (%)
45,357
8,8
18,636
6,050
3,6
1,2
3,053
954
0,6
0,2
876
830
0,2
0,2
75,756
14,8
Diğer Sanayi Ürünleri İhracatı
Toplam Sanayi Ürünleri İhracatı
Tarım Ürünleri İhracatı
TOPLAM İHRACATI
1,731
77,487
435,202
512,689
0,3
15,1
84,9
100,00
ETİYOPYA İTHALATINDA POTANSİYEL ARZ EDEN BAŞLICA SEKTÖRLER VE
YATIRIM FIRSATLARI
TÜRKİYE İÇİN ETİYOPYA’YA İHRACATTA POTANSİYEL ARZ EDEN MAKİNA
SEKTÖRÜ (Fasıl: 84)
Bu bölümde, Türkiye makina imalat sanayinin ihracatı açısından önem arz eden Etiyopya
pazarı incelenecektir. Türkiye’nin Etiyopya ile olan ticaretini artırabilmesinin yollarından biri
de ülkenin makina sektörü ithalat potansiyelini değerlendirebilmektir.
Etiyopya’da kamu ve özel sektör yatırımcılarının sermayelerinin yetersiz olması nedeniyle
küçük ölçekli yatırımlara yönelme sözkonusudur. Bu durum, bilgisayarlı, yüksek teknolojili
ve büyük ölçekli gelişmiş ülkelerin yatırım mallarına göre, ülkemiz menşeli makina
ekipman elektrikli-cihazlar vb. yatırım mallarını avantajlı konuma getirmektedir.
Etiyopya Makina Dış Ticareti
Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre Etiyopya, 2003 yılında 261,642 milyon
dolar makina ithalatı, 64 bin dolar makina ihracatı gerçekleştirmiştir. Buradan da
anlaşılacağı üzere yerli üretim yok denecek kadar azdır ve makina sektöründe Etiyopya
net ithalatçı ve dışa bağımlıdır.
Tablo- :Etiyopya Makina Dış Ticareti
(Değer: 1000 ABD Doları)
2002
İthalat 261,642
İhracat
64
Etiyopya Makina İthalatı
Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre Etiyopya, 2003 yılında başlıca Dozerler,
grayder, skreyper, ekskavatör, küreyici, yükleyici vb. makinalar (GTİP: 8429); Otomatik
bilgi işlem makinaları, üniteleri (GTİP: 8471); Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı
pompaları (GTİP: 8418); Toprak, taş, metal cevheri vb. ayıklama, eleme vb. için
makinalar (GTİP: 8474) ve Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri (GTİP: 8413) ithal
etmiştir.
Tablo- : Etiyopya’nın Başlıca Makina İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları)
GTİP
8429
8471
8418
ÜRÜN ADI
Dozerler, grayder, skreyper, ekskavatör, küreyici, yükleyici vb.
Otomatik bilgi işlem makinaları, üniteleri
Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları
2003
39,674
31,043
12,130
8474
8413
8421
8477
8431
8419
8453
8409
8480
8408
8473
8437
8422
8414
8481
8479
8483
8482
8443
Toprak, taş, metal cevheri vb. ayıklama, eleme vb. için makinalar
11,464
Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri
10,601
Santrifüjle çalışan kurutma, filtre , arıtma cihazları
9,500
Kauçuk, plastik eşya imal ve işleme makina ve cihazları
8,696
İnşaat Makinaları Aksam ve parçaları
8,613
Isı değişikligi yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar
7,834
Post, deri, kösele hazırlanması, işlenmesi, imali makinaları
7,761
İçten yanmalı, pistonlu motorların aksam-parçaları
6,909
Metal dökümü için kasalar, plakalar, kalıp modelleri
6,786
Dizel, yarı dizel motorlar-hava basıncı ile ateşlenen, pistonlu
6,436
Yazı, hesap, muhasebe, bilgi işlem, büro için diğer mak. ve cihaz aksamı
5,668
Tohumları temizleme, ayırma, öğütme, işleme makina ve cihazları
5,594
Yıkama, temizleme, kurutma, doldurma vb. isler icin makina, cihaz
4,949
Hava-vakum pompası, hava/gaz kompresörü, vantilatör, aspiratör
4,430
Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, termostatik valf dahil
4,340
Kendine özgü fonksiyonlu makina ve cihazlar
4,008
Transmisyon milleri, kranklar, yatak kovanları, dişliler, çarklar
3,979
Her nevi rulmanlar
3,610
Matbaacılığa mahsus baskı makinaları, yardımcı makinalar
3,539
Diğerleri
54,078
TOPLAM
261,642
Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere 2003 yılı verilerine göre makina sektöründe
Etiyopya’nın başlıca tedarikçi ülkeleri sırasıyla İtalya, Çin, Japonya, Almanya, ABD, ve
Hindistan’dır. Etiyopya’nın makina ithalatının % 50’sini bu ülkeler oluşturmaktadır. Türkiye,
Etiyopya’nın makina ithalatında % 0,6’lık payıyla 27. sıradadır.
Tablo-: Ülkelere Göre Etiyopya Makina İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları)
ÜLKELER
2001
2002
2003
İtalya
Çin
Japonya
Almanya
ABD
Hindistan
İngiltere
Tayvan
Brezilya
İsveç
Kore Cum.
Belçika
Fransa
Hollanda
34.094
9.772
6.502
22.915
13.342
4.225
14.093
2.985
3.025
5.756
4.038
8.580
3.698
6.013
32.494
7.994
8.696
13.400
6.266
8.235
17.023
1.791
4.559
13.117
3.841
7.245
3.972
7.026
47.366
24.626
23.832
19.651
18.516
15.781
12.990
10.035
9.838
9.672
7.982
5.654
5.601
5.473
2003 Yılı
Ülke Payları,%
18,1
9,4
9,1
7,5
7,1
6,0
5,0
3,8
3,8
3,7
3,1
2,2
2,1
2,1
İrlanda
2.109
2.766
3.967
BAE
14.015 12.979
3.614
İspanya
356
698
3.064
İsviçre
3.032
4.892
2.971
Polonya
1.569
1.569
2.865
Danimarka
2.914
2.187
2.550
Suudi Arabistan
4.324
3.840
2.406
Finlandiya
129
240
2.308
Tayland
615
864
1.909
İsrail
770
649
1.721
Kanada
2.170
3.253
1.675
Güney Afrika
4.052
2.625
1.636
Türkiye
1.068
1.426
1.445
Meksika
21
0
1.109
Portekiz
201
363
975
Malezya
130
19
814
Ürdün
800
52
736
Diğerleri
11.982 11.834
8.860
TOPLAM
189.295 185.915 261.642
1,5
1,4
1,2
1,1
1,1
1,0
0,9
0,9
0,7
0,7
0,6
0,6
0,6
0,4
0,4
0,3
0,3
3,4
100,0
Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) verilerine Türkiye’nin Etiyopya’ye elektriksiz makina
ihracatı 2003 yılında 1,855 milyon dolar ve 2004 yılında 2003 yılına göre % 78 artarak
3,308 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Tablo-: Etiyopya’nın Türkiye’den Makina İthalatı (Değer: ABD Doları)
GTİP ÜRÜN ADI
2003
2004
84
Elektriksiz makinalar 1.855.407 3.308.953
Kaynak: DTM
Türkiye 2004 yılında Etiyopya’ya başlıca hububat-baklagilin öğütülmesi, işlenmesi için
makina-cihazlar (GTİP: 843780), Diğer taş, toprak, metal cevheri vb.için makina ve
cihazlar (GTİP: 847480) ve Ekmek, pasta, bisküvi, makarna vb. İmali için makina-cihazlar
(GTİP: 843810) ihraç etmiştir.
Etiyopya’nın 6’lı GTİP bazında Türkiye’den Makina ithalatı 2004 değerlerini gösteren tablo
aşağıda verilmektedir;
Tablo-: Etiyopya’nın Türkiye’den Makina İthalatı (Değer: ABD Doları)
GTİP
843780
847480
843810
841821
840890
842833
846490
ÜRÜN ADI
Hububat-baklagilin öğütülmesi, işlenmesi için makina-cihazlar
Diğer taş, toprak, metal cevheri vb..için makina ve cihazlar
Ekmek, pasta, bisküvi, makarna vb. İmali için makina-cihazlar
Ev tipi buz dolabı-kompresörlü
Diğer maçlar için motorlar-dizel, yari dizel
Sürekli hareketli bantli tip elevatör-konveyörler
Taş, seramik, beton, çimento, soğuk cam işleyen diğer makinalar
2004
655.498
592.313
267.457
224.567
134.438
125.323
106.125
841720
847710
843229
846410
843790
840999
847740
846510
848030
841490
847940
846029
841370
843920
846592
843110
842121
845899
841989
841480
848180
840991
843230
846090
844790
841790
848340
848390
847780
843290
843311
845969
848590
847410
846591
843320
848490
846722
845190
848280
841330
846150
848330
846040
845011
847982
843880
847930
Ekmek, pasta, bisküvi firinlari; elektriksiz
Kauçuk/plastik enjeksiyon makinalari
Diğer tirmik, kültivatör, ot ayiklama, çapalama makinalari
Taş, seramik, beton vb. İçin testere makinalari
Tohum ve tane işleme makinalarinin aksam, parçalari
Dizel motorlar için aksam; parçalar
Vakumlu döküm makinalari ve isitarak şekil veren diğer makinalar
Alet değiştirmeden çeşitli makina işlemleri yapan makinalar
Döküm modelleri
Hava-gaz pompasi, kompresörü, vantilatör vb. aksamı, parçaları
İp, halat/kablo bükme makinalari
Sayisal kontrollü olmayan yüzey taşlama tezgahi-0, 01mm ayarlı
Diğer santrifüjlü pompalar
Kağit/karton imaline mahsus makina ve cihazlar
Ağaç, mantar vb.sert maddeleri işleyen planya/freze/kaliplama makinaları
Palanga, bucurgat, irgat, kriko, vinç vb.aksam, parçaları
Suyun filtre edilmesi/aritilmasina mahsus cihazlar
Nümerik kontrollü olmayan diğer torna tezgahlari
Pastörize, kondanse etme vb. İşler için cihaz, tertibat
Diğer amaçlar için kullanilan komresör, vantilatör, aspiratör
Diğer muslukçu eşyasi
Benzinli motorlar için aksam-parçalar
Tohum ekme, fidan dikme, fide söküp dikme makinalari
Metal temizleme, bileme, cilalama vb. işler için diğer makinalar
Diğer örgü, gipür, tül, dantela vb. İmali için makine ve cihazlar
Elektriksiz sanayi, laboratuar firinlarinin aksam, parçaları
Dişliler, dişli sistemleri, bilyali vidalar, dişli kutuları
Transmisyon mili, krank, kovan, dişli kutulari vb. parçaları
Kauçuk/plastik eşya imali için diğer makina-cihazlar
Tarla, bahçe tariminda, ormancilikta kullanilan makinanin aksam, parçası
Motorlu çim biçme makinalari
Diğer freze makinalari-metal işlerken talaş kaldiran
Başka yerde bulunmayan makina-cihaz aksam-parçaları
Metal cevherlerini tasnif etme, eleme, ayirma/yikamaya mahsus makinalar
Ağaç, mantar, kemik, vb. İşleyen testere makinalari
Çayir biçme makinalari-traktöre takilan kesme çubuklari dahil
Diğer conta, poşet, zarf vb. takım-grupları
Elle kullanilan, elektro-mekanik testereler
Dokumalari yikama, kurutma, ütüleme makinalarinin aksam, parçası
Kombine haldeki bilyali ve konik makarali diğer rulmanlar
İçten yanmali pistonlu motorlar yakit, yağ/soğutma pompaları
Testere tezgahlari-dilme tezgahları
Yatak kovanlari (rulmansiz olanlar) mil yatakları
Honlama ve lepleme tezgahlari
Tam otomatik çamaşir yikama makinalari-kapasitesi=<10 kg
Kariştirma, yoğurma, kirma, öğütme, homojenleştirme vb. makinaları
Yiyecek-içecek sanayinde kullanilan diğer makina-cihazlar
Ağaç levha imali, mantar işleme pres, makina-cihazlari
94.907
83.350
71.782
51.000
50.930
47.083
43.110
42.410
41.893
37.208
35.783
34.390
30.296
30.000
24.500
22.209
21.790
19.500
19.025
18.551
18.243
17.469
17.397
17.095
16.920
16.750
16.479
14.276
14.121
14.042
14.000
12.500
10.234
9.076
6.783
6.668
6.530
6.525
6.182
6.062
5.531
5.511
5.442
5.300
5.250
5.087
5.045
5.004
841869
841850
842481
841939
847981
848410
841981
846420
841381
846789
843699
841510
842219
841459
841440
842139
842123
843390
842129
847989
848190
841392
846190
843210
846799
842240
841430
842290
841920
847439
848350
846039
842131
842211
848360
848110
846291
841590
848299
846721
846880
843629
845150
841280
847330
Isi pompalari; diğer soğutucu-dondurucu tertibat
Vitrin, tezgah vb. Tipi soğutucu-dondurucular
Tarla/bahçe ziraatine mahsus pülverizatörler
Diğer kurutucular
Metal işleyen makinalar (eiektrik tel.bobin halinde sarm.mahs.olan.dahil)
İki yada daha fazla metal tabakali contalar
Sicak içecekleri hazirlama, yiyecekleri pişirme, isitma cihazi
Taş, seramik, beton vb. İçin taşlama/cilalama makinalari
Diğer pompalar
El ile kullanilan diğer motorlu aletler
Diğer tarla, bahçe, kümes vb.makina ve cihazlarin aksam, parçalari
Pencere/duvar tipi klimalar
Diğer bulaşik yikama makinalari
Diğer vantilatörler-aspiratörler
Tekerlekli şasilere monte edilmiş hava kompresörleri
Diğer motorlar için hava filtreleri
İçten yanmali motorlar için yağ-yakit filtreleri
Hasat makinalarina ait aksam; parçalar
Diğer sivi filtre/aritma cihazlari
Kendine özgü fonksiyonlu diğer makina-cihazlar
Musluklar, valfler vb.cihazlarin aksam, parçaları
Sivi elevatörlerine ait aksam-parçalar
Diğer çeşitli metal tezgahlari
Pulluklar
El ile kullanilan motorlu aletlere ait aksam; parçalar
Diğer paketleme/ambalajlama makinalari
Soğutma cihazlarinda kullanilan kompresörler
Bulaşik yikama makinalarina ait aksam-parçalar
Tibbi, cerrahi/laboratuvar sterilizatörleri
Taş, toprak, cevher için diğer kariştirma/yoğurma makinalari
Volanlar-kasnaklar (kasnak bloklari dahil)
Nümerik kontrollü olmayan bileme tezgahlari
İçten yanmalı motorlar için hava filtreleri
Evlerde kullanilan bulaşik yikama makinalari
Kavramalar-kaplinler (birleştirme, irtibat cihazlari)
Basinç düşürücü valfler
Hidrolik presler
Klima cihazlarinin aksam-parçalari
Rulmanların diğer aksam, parçalari
Her türlü, elektro-mekanik, elle kullanilan matkaplar
Diğer lehim, kaynak makina ve cihazlari
Kümes hayvanciliğina mahsus diğer makina ve cihazlar
Mensucati top halinde sarma, açma, katlama, kesmeye masus makinalar
Diğer motorlar-makinalar
Başka yerde belirtilmeyen otomatik bilgi işlem makinasinin aksam, parça
& aksesuari
841919 Diğer elektriksiz aninda/depolu su isiticilari
843850 Etleri/kümes hayvan etlerini hazirlayan makina ve cihazlar
4.400
4.253
4.137
4.081
3.913
3.877
3.382
3.125
3.100
2.940
2.918
2.800
2.736
2.690
2.649
2.573
2.422
2.410
2.329
2.174
1.883
1.871
1.800
1.726
1.660
1.653
1.523
1.470
1.151
1.047
1.020
1.010
959
950
940
872
870
811
727
724
716
660
611
604
567
564
408
841391
842420
846692
841810
846390
841360
848310
841899
841090
845229
844819
841320
Pompalarin aksam-parçalari
Püskürtme tabancalari vb. Cihazlar
Ağaç, mantar, kemik vb. İşleyen makinalarin aksam-parçalari
Diş kapilari birden fazla kombine soğutucu-dondurucular
Metal/sermetleri talaş kaldirmadan işleyen diğer makinalar
Diğer döner deplasmanli pompalar
Transmisyon milleri, kranklar
Soğutucu/dondurucu-isi pompalarina ait aksam-parçalar
Su türbünleri ve su çarklari için aksam; parçalar
Diğer dikiş makinalari
Diğer tekstil makinalari için yardimci cihazlar
El pompaları
TOPLAM
380
288
264
200
200
176
154
144
133
125
116
107
3.308.953
Kaynak: DTM
ETİYOPYA’NIN MAKİNA İTHALATINDA UYGULADIĞI GÜMRÜK VERGİLERİ
Etiyopya makina ithalatında % 5, %10 ve % 20 değişen oranlarda gümrük vergisi
uygulamaktadır. Makina ithalatında ağırlıklı olarak uyguladığı gümrük vergisi ise % 5’tir.
Makina Alt Sektörleri
Bu bölümde Etiyopya’nın 2003 yılında makina ithalatında büyük paylara sahip ülkemiz
açısından ihracat potansiyelleri yüksek ve Etiyopya’da büyük talep gören tarım makinaları,
pompa ve kompresörler, gıda işleme ve paketleme makinaları, tekstil ve deri işleme
makinaları ve inşaat ve maden makinaları değerlendirilecektir.
Tarim Makinalari
Etiyopya ekonomisi ve dış ticareti yoğun olarak tarım sektörüne dayanmakta olup, tarım
üretimi ağırlıklı olarak geleneksel metodlarla yürütülmektedir. Bu anlamda ülkede
öncelikle traktör olmak üzere tarım aletlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca böcek ilaçlama
için gerekli ekipman ve ilaç diğer önemli ihtiyaçlardan biridir. Sulama alanında ise öncelikle
sulama sistemlerinin kurulmasının yanı sıra pompa ihtiyacı dile getirilmektedir. Ayrıca son
yıllarda artan yağlı tohum ihracatı (özellikle susam), söz konusu ürünlerin işlenmesine
yönelik makinelere olan ihtiyacı arttırmıştır. Buna ilaveten tarımsal destek hizmetleri dile
getirilen diğer bir ihtiyaç olmuştur (soğuk hava depoculuğu, nakliye ve pazarlama).
Tarım ve Hayvancılık Sektörünün Durumu
Etiyopya ekonomisi ağırlıklı olarak tarım sektörüne dayanmakta olup, sektör GSMH’nın
yaklaşık %50’sini, ihracatın %60’ını oluşturmakta, toplam işgücünün %80’ini
barındırmaktadır. Tarım ürünleri ihracatının %62’sini kahve ihracatı oluşturmaktadır.
Dolayısıyla kahve döviz kazandıran en önemli üründür.
Tarım, küçük bireysel arazilerde çalışan ve genellikle kendi tüketimleri için üretim yapan
küçük ölçekli çiftçiler tarafından yapılmaktadır. Bu nedenle, sektör yerli ve yabancı yatırım
açısından cazip imkanlar sunmaktadır.
1998-2000 yıllarında Eritre ile olan savaş ve üst üste kurak geçen mevsimler söz konusu
sektörü olumsuz etkilemiştir.
Tarımsal üretimin büyük bölümünü başta kahve, tahıl, şeker kamışı, yağlı tohumlar,
baklagiller, meyve ve sebze oluşturmaktadır. Gelir sağlayan başlıca endüstriyel ürünler ise
kahve, yağlı tohumlar, bakliyat, pamuk, sisal, tütün, meyveler ve şeker kamışıdır. Toplam
ihracatın %35-40’i kahveden oluşurken, Etiyopya bal ve reçine üretimi ve ihracatında
Afrika’da birinci sırada yer almaktadır.
Etiyopya hayvan varlığı bakımından Afrika’nın en üst sıralarında dünyada ise ilk 10
içerisinde yer almaktadır. Ülkenin hayvan varlığı 35 milyon sığır, 23 milyon koyun, 17
milyon keçi ve 38 milyon kümes hayvanından oluşmaktadır. Hayvancılık, salgın hastalıklar
ve kuraklıktan olumsuz etkilenmektedir.
Etiyopya’da tüm topraklar devlete ait olup, Hükümet 2003 yılı itibariyle arazi kiralamaya
başlamıştır.
Etiyopya, bol tarımsal kaynaklara ve çok geniş çeşitlilikte ekolojik alanlara sahiptir.
Etiyopya kullandığı kimyasal gübrenin tümünü ithal ettiğiden tarım sektöründeki en iyi
potansiyel tarımda kullanılan kimyasal maddeleri tedarik etmek ya da bunların üretimini
yapmaktır. Ekonomide önceliğin tarıma, ürün çeşitliliğine ve geniş kapsamlı tarımsal
işlemeye verilmesi birçok fırsatı sunmaktadır. Tarım sektörünün artan ticarileşmesine
paralel olarak tarımda kullanılan traktörlere, biçerdöverlere, tahıl silolarına, soğuk hava
depolarına ve diğer ekipmana artan talep vardır. Etiyopya ihracat için balmumu, yağlı
tohum, meyve ve sebze üretimi de yapmaktadır.
Hükümet, milyonlarca aileyi etkileyen, tekrarlanan kuraklığa karşı çiftçilerin
savunmasızlığını azaltma aracı olarak kırsal alanlarda sulu hasat yöntemlerinin kullanımını
önermektedir. Birçok bölgede, elle kullanılan tarım aletleri, küçük ölçekli kırsal altyapı
hizmetlerine yönelik ekipman, sulama pompaları ve kuyu veya sondaj gibi su temini ve
kanalizasyon sistemi makinalarını da içeren birçok makina ve ekipman tedarikine yönelik
büyük bir talep vardır.
Ayrıca, tarım yerel endüstriye ham madde sağlayarak önemli bir rol oynamaktadır. Geniş
ekolojik bölgelere ve çok çeşitli kaynaklara sahip bulunan Etiyopya’da her çeşit tahıl, lifli
mahsuller, yağlı tohumlar, kahve, çay, çiçek, meyve ve sebze yetiştirilmektedir. Potansiyel
sulanabilir alanların 10 milyon hektar olduğu tahmin edilmektedir. Etiyopya Afrika’nın en
büyük çiftlik hayvanları varlığına sahiptir. Balıkçılık ve ormancılık kaynakları da önem
arzetmektedir. Yukarıda belirtilen tarım ürünlerinin üretim ve işlenmesinde yeni özel
yatırımlar için önemli fırsatlar mevcuttur.
Bilhassa aşağıda belirtilen alanlar yeni yatırımcılara çok sayıda olanaklar sunmaktadır;
Etiyopya tarım alanında birçok yatırım imkanı sunmakta olup, tahıl üretim ve işlemesi,
tohum üretimi, kahve ve çay üretimi, pamuk üretimi ve işlemesi, sebze, meyve, çiçek ve
bal üretimi ile canlı hayvan üretimi bunların önde gelenleridir.
Gıda Ürünleri : Etiyopya’da yetişen tarım ürünleri buğday, mısır, teff, fasulye, bezelye,
mercimek, soya fasulyesi, nohut vb. gibi ürünleri içermektedir. 1992-2000 yılları arasında
Etiyopya, bu tür yiyecek ürünlerinden, 8.9 milyon hektarlık bir arazi üzerinde, 11.4 milyon
tonluk bir üretim yapmıştır. Bu miktar ülkenin bu tür ürünlere olan talebinin çok altındadır.
Bu nedenle sözkonusu ürünlerde ticari üretim ve işleme açısından büyük fırsatlar
mevcuttur. Ayrıca, bazı bakliyat ürünleri de ihraç pazarları için üretilebilir ve işlenebilir.
Keten tohumu, kolza tohumu, yer fıstığı, ayçiçeği, zencefil tohumu, pamuk tohumu gibi
yağlı tohumlar yemeklik yağ sanayiinde hammadde girdisi olarak kullanılmaktadır. Susam
başta olmak üzere bazı yağlı tohumlar önemli ihraç ürünleridir. Ghee ve palmiye yağı
işlenmesi ve hindistan cevizi üretimi için ülkenin güney batı bölgeleri uygun iklim
koşullarına sahiptir. Bunun yanı sıra Etiyopya mısır işleme ve üretiminde büyük bir
potansiyele sahiptir. Mısır ülkenin ekolojik tarım alanlarında yaygın şekilde
yetiştirilmektedir. Yıllık ortalama üretim yaklaşık 1.4 milyon hektarlık bir alan üzerinde
250.000 metrik tondur. Mevcut potansiyeli etkin kullanmak için devlet teşviğine ek olarak,
kahve, mısır işlenmesi için ayrıntılı projeler hazırlanmış bulunmaktadır.
İçecek Ürünleri : Etiyopya Afrika’nın önde gelen kahve üreticisidir. Kahve gelir getiren en
önemli üründür. 2001-2002 yıllarında kahve ihracatının hacmi 110.000 tonun üzerindedir.
Özel kahve üretim ve işleme potansiyeli önem kazanmaktadır. Çay da üretim, işleme ve
ihracat açısından bir diğer önemli potansiyeldir. 2001-2002 yıllarında toplam çay ihracatı
153 tondur. Ülkenin elverişli iklim koşulları gerek ihracat ve gerekse iç tüketim amacıyla
çay üretimi ve işlenmesi için uygun fırsatlar sunmaktadır.
Pamuk :Pamuk Etiyopya ekonomisine önemli bir paya sahiptir ve birçok tekstil ve giyim
fabrikası yerel pamuk üretimine dayanmaktadır. Pamuk ihracat için önemli fırsatlar
sağlamaktadır. Mevcut tekstil endüstrisinin talep ettiği keten tiftiği pamuğunun bir bölümü
yerli üretim ile diğer bölümü ise ithalat yoluyla karşılanmaktadır.
Buna ilaveten keten tiftiği ihraç etme yönünde olumlu beklentiler mevcuttur. Etiyopya,
pamuk işleme ve üretimi açısından da kayda değer fırsatlar sunmaktadır.
Bahçecilik : Etiyopya’nın elverişli iklimi narenciye, muz, mango, papatya, avokado, guava,
üzüm, ananas, passion meyvesi, elma, patates, lahana, karnabahar, okra, patlıcan,
domates, kereviz, salatalık, soğan, kuşkonmaz, karpuz, kavun, havuç, yeşil fasulye,
kesme çiçek gibi çok geniş bir yelpazede sebze, meyve çiçek üretimi için uygun koşullar
yaratmaktadır. Etiyopya’nın çiçekli bitkiler için bir orijin ve çeşitlilik merkezi olduğuna da
inanılmaktadır. Kesme çiçek ve sebze ihracatı hızlı bir şekilde büyümektedir. 2001-2002
üretim yılında 29.000 tonun üzerinde meyve ve sebze ve 10 ton çiçek ihraç edilmiştir.
Ülkede devlet tarafından işletilen bazı entegre tarımsal ürün işleme tesisleri mevcuttur.
Genel olarak bahçecilik alt sektörleri özel yatırımlar için büyük bir fırsat oluşturmaktadır.
Çiftlik hayvanları : Etiyopya hayvan varlığı bakımından Afrika’nın en üst sıralarında
dünyada ise ilk 10 içerisinde yer almaktadır. Ülkenin hayvan varlığı 35 milyon sığır, 11
milyon koyun, 10 milyon keçi ve 38 milyon kümes hayvanından oluşmaktadır. Geleneksel
hayvan
yetiştirme
yöntemleri
nedeniyle
üretim
istenilen
verimlilikte
gerçekleştirilememektedir. Bu sebepten dolayı modern ticari hayvan yetiştiriciliği, et-sütyumurta işleme ve üretimi için cazip fırsatlar mevcuttur. Ayrıca, devekuşu, misk kedisi
(civet cat) ve timsah yetişiriciliği de önemli potansiyel yatırım fırsatları arasında sayılabilir.
Balıkçılık : Suni havuzlarda tatlı su balığı üretim ve işleme olanakları da mevcuttur.
Etiyopya’da balık üretim kapasitesinin yıllık 45 bin ton olduğu tahmin edilmektedir.
Ormancılık ve Arıcılık : Tahminen 2.5 milyon hektarlık doğal orman 58 adet tasarlanmış
milli orman öncelik alanı (NFPA) içinde bulunmaktadır. Bunların 13 tanesi entegre olmuş
orman yönetim sistemleriyle yönetilmekte, yaklaşık 80.000 hektarlık endüstriyel orman
sınırlı sürdürülebilir tüketim amacıyla kurulmaktadır. Yatırımcıların inşaat kerestesi, kağıt
hamuru, kibrit ve hatta odun üretimi için yatırım yapmaları mümkündür. Kauçuk ve doğal
sakız üretimi de yatırımcılar için önemli fırsatlar sunmaktadır. 3.3 milyon arı kovanı
varlığıyla Etiyopya Afrika’nın önde gelen bal ve bal mumu ihracatçısıdır. Bu arıcılık
alanında yapılacak özel yatırımlar için iyi bir potansiyel sunmaktadır.
Tarımsal Hizmetler : Zararlı böcek ve hastalık kontrolü, teknik danışmanlık, tarım
makinaları, soğuk hava depoculuğu, nakliye ve pazarlama hizmetleri gibi tarımsal destek
hizmetleri hatırı sayılır yatırım alanlarıdır.
Tarım Makinaları ve Ekipman İthalatı
Tarım makinaları ithalatıyla ile ilgili veriler incelendiğinde ithalatın büyük bir oranının
traktörleri kapsadığı görülmektedir. ITC verilerine göre, Etiyopya 2003 yılında 8,2 milyon
dolar tutarında tarım makinaları ithalatı yapmıştır. Traktörlerin ithalattaki payı % 34’tür.
Diğer önemli ithal kalemleri; 1,509 milyon dolarlık ithalat değeriyle, “PulverizatörlerSpreyleme Cihazları” (GTİP: 8424.81) ve 828 bin dolarlık ithalat değeriyle “Kombine
Biçerdöverler” (GTİP: 8433.51)’dir. 2003 yılında Etiyopya, 141 bin dolarlık pulluk (GTİP:
8432.10) ithalatının % 19’unu, 18 bin dolarlık diğer harman makinaları (GTİP: 8433.52)
ithalatının % 72’sini Türkiye’den gerçekleştirmiştir.
Etiyopya’nın 6’lı GTİP bazında tarım makinaları ithalatındaki ülke paylarını ve değerlerini
gösteren tablo aşağıda verilmektedir;
Tablo-: Etiyopya Tarım Makinaları ve Ekipman İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları)
GTİP
ÜRÜN ADI
2001
2002
2003
8419.31
Tarım Ürünleri İçin
Kurutucular
8424.81
Pulverizatörler-Spreyleme
Cihazları
8432.10
111
241
141
1,402
870
1,509
Pulluklar
98
187
137
8432.21
Diskarolar
97
114
199
8432.29
189
169
66
68
61
201
24
30
104
8433.19
Diğer Tırmık,
Kültüvatör,Çapa vb. Mak.
Mibzerler, Ekim-dikim
Makinaları
Gübre Yayma- Saçma
Makinaları
Diğer Çim Biçme Makinaları
25
26
19
Çin (50), İtalya (40)
8433.20
Çayır Biçme Makinaları
6
28
32
Çin (41), Japonya (38)
8433.40
Balyalama Makinaları
45
50
63
8433.51
Kombine Biçerdöverler
647
454
828
8433.52
Diğer Harman Makinaları
157
14
18
Almanya (56), Fransa (25), Uganda
(19)
Almanya (80), Finlandiya (13), İsveç
(7)
Türkiye (72)
8433.59
Diğer Hasat Makinaları
1
38
109
Brezilya (95)
8433.90
Hasat Makinaları AksamParçaları
Tavukçuluk İnkubatörleri
85
134
145
25
94
37
Almanya (56), Brezilya (22), İtalya
(17)
İtalya (81)
Kümes Hayvancılığına
Mahsus Diğer MakinaCihazlar
Tarla, Bahçe Ormancılık,
Arıcılık için Diğer Makina ve
Cihazlar
42
42
301
Belçika (78), İtalya (13), Malezya
(5), ABD (4)
39
111
653
Belçika (67), İsrail (15), Almanya
(10), Danimarka (4), Yunanistan (3)
8432.30
8432.40
8436.21
8436.29
8436.80
2003 yılı Etiyopya’nın ithalatındaki
ülke payları, %
İngiltere (46), Brezilya (26), Türkiye
(19), Hollanda (9)
İsrail (22), İran (21), Danimarka (12),
İspanya (12), Kore Cum. (7), Fransa
(6), İtalya (5), Brezilya (5), Japonya
(4)
İtalya (74), Brezilya (11), Hindistan
(8)
Brezilya (11), Fransa (17), İtalya (7)
Fransa (55), İtalya (15)
İngiltere (60), İtalya (26), Brezilya
(6), Yunanistan (5)
Fransa (85), Çin (14)
8436.91
8701.10
Kümes Hayvancılığı/ Civciv
Çıkarma Mak. Aksamı
Diğer Tarla Bahçe Kümes
vb. Mak. Ve Cihazlarının
Aksamı
Motokültörler
8701.90
Tarım Traktörleri
8436.99
TOPLAM
43
13
21
ABD (90)
36
83
156
İngiltere (63), İsrail (22), Danimarka
(6)
37
343
686
1,533
1,603
2,815
İtalya (56), Ekvator (22), S.
Arabistan (9), Brezilya (8), BAE (5)
İtalya (23), Belarus (18), Avusturya
(11), Brezilya (10), Japonya (9),
İngiltere (9), Almanya (7), ABD (7),
BAE (4)
4,710
4,705
8,240
POMPA VE KOMPRESÖRLER
Etiyopya ekonomisi tarıma dayalı olduğundan Etiyopya’da pompaların kullanıldığı önemli
bir alanda tarım alanlarını sulamadır. Endüstriyel büyüme, arazi ıslahına yönelik
çalışmalar, su ve atık su projeleri ve inşaat sektöründeki büyümeden dolayı pompa ve
kompresör pazarının büyüyeceği tahmin edilmektedir. Etiyopya’nın tarıma verdiği önem ve
yetersiz su kaynakları nedeniyle sulama konusunda daha verimli olabilmek için sulama
sistemlerine yatırımı artırması beklenmektedir.
Etiyopya Pompa ve Kompresör İthalatı
Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre Etiyopya, 2003 yılında pompa ve
kompresör sektöründe 15 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirmiştir. Etiyopya, 2003 yılında
başlıca Diğer Santrifüjlü Pompalar (GTİP: 8413.70); İçten Yanmalı Pistonlu Motorlar Yakıt,
Yağ/Soğutma Pompaları (GTİP: 8413.30) ithal etmiştir. 2003 yılında (GTİP: 8413.30)
ithalatının % 5’ini Türkiye’den gerçekleştirmiştir.
Etiyopya pazarının başlıca pompa ve kompresör tedarikçi ülkeleri İtalya, Japonya ve
Almanya’dır. Pazardaki mevcut pompa tedarikçileri pazara yeni girmeye çalışan diğer
rekabetçi ülkeleri zorlamaktadır ama özellikle genişleyen yedek parça ve servis pazarında
imkanlar mevcuttur.
Etiyopya’nın 6’lı GTİP bazında pompa ve kompresörler ithalatındaki ülke paylarını ve
değerlerini gösteren tablo aşağıda verilmektedir;
Tablo-: Etiyopya Pompa ve Kompresör İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları)
GTİP
ÜRÜN ADI
2001
2002
2003
8413.11
Servis İstasyonları /Garajlarda Kullanılan
Türde Yakıt/Yağ Dağıtım Pom.
278
443
858
8413.19
Ölçü tertibatlı diğer sıvı pompaları
641
346
317
8413.20
El Pompaları
863
404
730
8413.30
İçten Yanmalı Pistonlu Motorlar Yakıt,
Yağ/Soğutma Pompaları
845
1.191
2.082
8413.40
Beton pompaları
2
3
137
2003 yılı Etiyopya’nın
ithalatındaki ülke
payları, %
Brezilya (66), İngiltere
(17), İtalya (10), Fransa
(5)
Almanya (82), ABD (9)
Hindistan (85), Tayland
(4)
Finlandiya (21),
Japonya (20), İtalya
(13), Almanya (9), ABD
(7), Türkiye (5)
Çin (82), İtalya (10)
8413.50
8413.60
Diğer Doğrusal Deplasmanlı Pompalar
(Pozitif Hareketli)
Diğer Döner Deplasmanlı Pompalar
8413.70
Diğer Santrifüjlü Pompalar
1.658
2.560
3.166
8413.81
Diğer Pompalar
1.321
1.279
1.708
8413.82
8413.91
Sıvı elevatörleri
Pompaların Aksam-Parçaları
15
1.398
1
1.398
35
1.261
8414.10
Vakum Pompaları
154
88
127
8414.20
El/ayakla çalıştırılan hava pompaları
96
92
66
8414.30
Soğutma Cihazlarında Kullanılan
Kompresörler
166
328
216
8414.40
Tekerlekli Şasilere Monte Edilmiş Hava
Kompresörleri
486
527
675
8414.51
Vantilatörler-aspiratörler:güç=<125w,
elektrik motorlu
246
73
324
8414.59
Diğer Vantilatörler-Aspiratörler
473
324
798
8414.60
Aspiratörlü davlumbazlar (en buyuk
kenarı<120cm)
Diğer Amaçlar için Kullanılan
Kompresör, Vantilatör, Aspiratör
1
9
17
783
765
1.383
614
742
824
10.174
10.843
15.030
8414.80
8414.90
Hava-Gaz Pompası, Kompresörü,
Vantilatör vb. Aksamı, Parçaları
TOPLAM
15
66
24
119
204
282
Belçika (46)
ABD (36), İngiltere (23),
İsviçre (10), Japonya
(7), Meksika (5),
Almanya (5), İtalya (5)
İtalya (45), Danimarka
(16), Fransa (14),
Japonya (8), Almanya
(5)
İtalya (33), Japonya
(11), Hollanda (10),
İngiltere (6), Fransa (6),
Suudi Arabistan (6),
Almanya (5)
Çin (83)
İngiltere (15), İtalya (15),
ABD (12), Hollanda
(11), Fransa (10),
Almanya (10), Güney
Afrika (8), İşveç (7)
İngiltere (31), Hollanda
(27), Almanya (20)
ABD (44), Çin (20)
Fransa (38), İtalya (14),
İspanya (99, Belçika (7),
Almanya (7), Hindistan
(5), Uganda (5)
İtalya (28), G.Afrika
(16), Belçika (16), Kore
Cum. (10), Japonya (8),
Kanada (7), İngiltere (6)
İtalya (69), Çin (18),
Hindistan (9)
Japonya (48), ABD (11),
İtalya (9), İngiltere (6),
Almanya (5), Çin (5)
İngiltere (76)
İtalya (35), İngiltere (22),
Japonya (10), Belçika
(9), Almanya (6),
Uganda (5)
İngiltere (19), Belçika
(13), İtalya (13), ABD
(12), Suudi Arabistan
(11), Almanya (10),
Hindistan (6), İsveç (5)
GIDA İŞLEME VE PAKETLEME MAKİNALARI
Gıda Sanayinin Durumu
Yerli tarımsal üretim ve pazarlamaya odaklı olan gıda işleme sanayi, Etiyopya’nın en
önemli ekonomik önceliklerden biridir. Ülkedeki sanayi üretiminin %40’tan fazlası bitkisel
yağ, un, bira ve alkolsüz içecek başta olmak üzere gıda ve içecekten oluşmaktadır.
Etiyopya’daki süt üretimi yılda 960 bin ton olup, bu miktar on yıldır sabittir. Yerel üretimin
süt ihtiyacını karşılayamaması nedeniyle süt tozu ithalatı da yapılmaktadır. Ülkede beş
adet bira fabrikası ve beş adet maden suyu üretim tesisi bulunmaktadır.
Şeker üretiminde devlet tekel konumunda olup, bunlardan bir tanesinde tevsii çalışmaları
sürdürülmektedir; diğer ikisinde ise ekipmanlar çok eski durumdadır. Devlet iki tane daha
şeker fabrikası kurma çalışmalarına başlamıştır. Bu alanda ekipman ihtiyacı önemli bir
potansiyel olarak gösterilebilir.
Un üretiminde, 100 den fazla özel ve kamuya ait üretim tesisi bulunmakta, makarna
üretiminde ise yalnızca altı üretim tesisi bulunmaktadır.
Bitkisel yağ üretiminde 10’u büyük ve orta büyüklükte, diğerleri ise küçük üreticiler olmak
üzere 300 üretici faaliyet göstermektedir. Yıllık yağ ihtiyacı 69 bin ton olan ülkede yerel
üretim 50 bin tondur. İhtiyacın kalan bölümü İtalya, Birleşik Arap Emirlikleri, Malezya, Mısır
ve Kenya’dan ithal edilmektedir. Soya yağı ithalatının %5’i Türkiye’den karşılanmaktadır.
Gıda işleme sanayinin büyük kısmı özel sektörün elindedir ve bu firmalar yerli
hammaddeleri (et, süt, meyve, sebze, tahıl vb.) işlemektedirler. Ancak firmaların çoğu eski
ekipman ve teknoloji kullanmaktadırlar ve sınırlı çeşitlilikle ürün üretmektedirler. Gıda
üretimi paketleme, etiketleme, hijyen, raf ömrü ve besin değeri açısından Batı
standartlarının altındadır.
Etiyopya gıda işleme sanayinde makina-ekipman ve üretim teknolojileri genel olarak
yenilemeye ve yüksek teknolojiye ihtiyaç duymaktadır. Ayrıca Etiyopya’nın ürettiği tarımsal
ürünü işlenmiş gıda olarak ihraç etme isteği, Etiyopya’nın yüksek teknoloji ürünü ve daha
karmaşık gıda işleme ve paketleme makinalarına olan ihtiyacını artırmaktadır
Etiyopya Gıda İşleme ve Paketleme Makinaları İthalatı
Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre Etiyopya, 2003 yılında gıda işleme ve
paketleme makinaları sektöründe 19.4 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirmiştir. Etiyopya,
2003 yılında başlıca pastörize etme ve yoğunlaştırmada kullanılan makinalar, tohum,
hububat ve baklagilin öğütülmesi ve işlenmesine mahsus makinalar-aksam ve parçaları ile
şişe, kutu, çuval vb. kapları doldurma, kapama vb. iş cihazları ithal etmiştir. 2001-2003
yılları arasında gıda işleme ve paketleme makinaları grubunda Etiyopya’nın ithalatında en
çok büyüme kaydeden pastörize etme ve yoğunlaştırmada kullanılan makinalar ile tohum,
hububat ve baklagilin öğütülmesi ve işlenmesine mahsus makinalar-aksam ve parçalarıdır.
Pazarda Avrupa menşeli makina-ekipman genelde kaliteli ve güvenilir olarak bilinmektedir.
Aşağıdaki tablodan da görüldüğü üzere, bu makina grubunda, İtalya, Almanya, Hindistan
ve İngiltere Etiyopya’nin başlıca tedarikçi ülkeleridir. Yerli tarımsal üretime dayalı ve
işlenmiş gıdaya odaklı ihracatın çeşitlendirilmesi amacıyla Etiyopya dış ticaret mevzuatı
makina ekipman ithalatında önemli bir engel teşkil etmemekte hatta yabancı yatırımlar
mevzuatında ortak yatırım durumunda yatırımcı ülkeden ithal edilecek makina-ekipmanla
ilgili muafiyetler öngörmektedir.
2003 yılında Etiyopya, 267 bin dolarlık elektriksiz Ekmek, Pasta, Bisküvi Fırınları (GTİP:
8417.20) ithalatının % 9’unu, 4,269 milyon dolarlık pastörize etme ve yoğunlaştırmada
kullanılan makinalar (GTİP: 8419.89) ithalatının % 2’sini, 4,094 milyon dolarlık tohum,
hububat ve baklagilin öğütülmesi ve işlenmesine mahsus makinalar (GTİP: 8437.80)
ithalatının % 7’sini, 558 bin dolarlık Ekmek, Pasta, Bisküvi, Makarna vb. imali için
Mak.Cihazlar (GTİP: 8438.10) ithalatının % 8’ini Türkiye’den yapmıştır.
Etiyopya’nın 6’lı GTİP bazında Gıda İşleme ve Paketleme Makinaları ithalatındaki ülke
paylarını ve değerlerini gösteren tablo aşağıda verilmektedir;
Tablo-: Etiyopya Gıda İşleme ve Paketleme Makinaları İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları)
ÜRÜN ADI
8417.20
Ekmek, Pasta, Bisküvi Fırınları;
Elektriksiz
211
164
267
8419.89
Pastörize, Kondanse Etme vb. İşler
için Cihaz, Tertibat
895
2.143
4.279
8421.11
Krema Ayırıcılar (Ekremözler)
11
9
155
8422.20
Şişe vb kapları temizleme/kurutma
makinaları
Şişe, kutu, çuval vb kapları
doldurma, kapama vb iş cihazları
Diğer paketleme/ambalajlama
makina-cihazları
Yıkama, doldurma, etiket,
mühürleme vb makina
aksamı,parcaları
Tartı alet-cihazları: tartma
kapasitesi=<30kg
Süt Sağma Makinaları
Sütçülükte Kullanılan Makina ve
Cihazlar
Sütçülükte Kullanılan Makina ve
Cihazların Aks., Parçaları
Şarap, Meyva Suları vb.Makinalara
Ait Aksam; Parçalar
Tohum, Hububat, Baklagil
Temizleme Makina ve Cihazları
318
1.150
284
4.479
1.245
2.476
317
559
1.238
950
837
814
253
391
345
77
12
0
9
3
9
29
11
68
168
85
115
1.238
918
1.167
8422.30
8422.40
8422.90
8423.81
8434.10
8434.20
8434.90
8435.90
8437.10
2001
2002
2003
GTİP
8437.80
Hububat-Baklagilin Öğütülmesi,
İşlen. Için Makina-Cihazlar
1.693
2.041
4.094
8437.90
Tohum ve Tane İşleme
Makinalarının Aksam, Parçaları
882
2.444
332
payları, %
İtalya (63), Fransa (15),
Türkiye (9), İspanya (7),
Güney Afrika (6)
Hindistan (62), Hollanda
(14), İngiltere (8),
Almanya (5), Türkiye (2)
Çin (53), Hindistan (21),
İsviçre (15), Fransa (10)
Almanya (54), Uganda
(43)
İtalya (46), Almanya (24),
Çin (17), Hindistan (6)
İtalya (79), Hindistan (10),
Çin (6)
Almanya (29), İtalya (26),
Çin (17), İngiltere (9)
Hindistan (60), İngiltere
(17), Çin(11)
ABD (69)
Almanya (97)
Danimarka (25), Amerika
(17), İtalya (17), Ekvator
(14), Hindistan (9), Çin (5)
İtalya (36), İsviçre (24),
Çin (20), İsrail (9), Türkiye
(7)
Almanya (32), İtalya (20),
Çin (17), İsviçre (16),
Avusturya (7), Türkiye (3)
8438.10
Ekmek, Pasta, Bisküvi, Makarna vb.
imali için Mak.Cihazlar
2.544
1.018
559
8438.20
Şekerleme, Kakao/Çikolata İmali için
Makina ve Cihazlar
Şeker İmaline Mahsus Makina ve
Cihazlar
Biracılığa Mahsus Makina ve
Cihazlar
Etleri/Kümes Hayvan Etlerini
Hazırlayan Mak. Ve Cihazlar
Sebze, Meyva ve Kabuklu
Yemişlerin Hazırlanmasına Mahsus
Mak.ve Cihaz
Yiyecek-İçecek Sanayinde
Kullanılan Diğer Mak. Cihazlar
Yiyecek, İçecek San. Mak. Ve
Cihazlarının Aksam-Parçaları
43
2.010
250
385
11
220
İtalya (50), Çin (10),
Hindistan (9), Türkiye (8),
Surinam (5)
Hindistan (42), Mısır (20),
Avusturalya (20), Çin (17)
Hindistan (100)
1.731
47
191
Hindistan (88), Belçika (8)
812
103
335
61
49
163
İngiltere (67), Çin (16),
İtalya (9), Amerika (7)
İtalya (84), İngiltere (15)
293
3.695
130
624
897
1.101
200
141
2
85
69
513
1.332
747
376
19.643
20.793
19.486
8438.30
8438.40
8438.50
8438.60
8438.80
8438.90
8441.20
Torba, kesekağıdı, zarf yapmaya
mahsus makinalar
8441.30 Kutu, tüp, varil mahafazaların
imaline mahsus makinalar
8479.20 Hayvansal/Bitkisel Katı/Sıvı Yağların
Çıkarılmasına Mahsus Makina ve
Cihazlar
TOPLAM
Hindistan (44), Tayvan
(27), Çin (17)
İtalya (42), Hindistan (16)
Almanya (11), İngiltere
(5), Güney Afrika (5),
Danimarka (5)
Çin (53), Tayvan (39),
Hindistan (9)
TEKSTİL VE DERİ İŞLEME MAKİNALARI
Tekstil, Konfeksiyon ve Deri Sektörü
Etiyopya’da tekstil alanında örme, dokuma, kumaş ve konfeksiyon üretimi konularında
işbirliği imkanları bulunmaktadır. Deri alanında ise tabaklamanın yanı sıra bavul imalatı, el
çantaları, eğer ve koşum takımı ürünleri, ayakkabı, giyim ve entegre tabaklama ve deri
ürünleri alanında yatırım imkanları mevcuttur.
Tekstil ve deri sektörü yatırım için rekabetçi imkanlar sunmaktadır. Pamuk yetiştirilmekte
olan ülkede tekstil ve konfeksiyon sektöründe 26’sı eğirme-dokuma-terbiye alanlarında,
2’si ip-halat alanında, 7’si örme’de ve 24’ü hazırgiyimde olmak üzere toplam 59 adet tekstil
firması faaliyette bulunmaktadır. Etiyopya’nın tekstil ve konfeksiyon üretimindeki
avantajları; pamuk üretimine elverişli iklim koşulları, 322.000 hektar alanda pamuk üretimi
(üretim hacmi 45.000 ton) ve düşük ücretli geniş istihdam olanaklarıdır.
Tekstil sektörü, gıda işlemeden sonra imalat sanayii alt sektöründe ikinci sırayı almaktadır.
Eski teknoloji ile çalışan makina ve ekipmanlardan dolayı sektörün rekabet gücü yoktur.
Ülkedeki yıllık pamuk ihtiyacı 20 bin ton olup, yerel üretim 15 bin tondur. Geri kalan ihtiyaç
için ithalat yapılmaktadır. Etiyopya’da nehir kıyısında pamuk üretimi açısından büyük bir
potansiyel bulunmaktadır. Halihazırda pamuk üretiminin yarıdan fazlası devlete ait
çiftliklerde yapılmaktadır.
Ancak tekstil ve deri ürünleri alanında yatırım konusunda temkinli davranmakta fayda
görülmektedir. Devlet garantisi olmadan yatırım halihazırda risk taşımaktadır. Tekstil
alanında daha çok “ham kumaş” üretimi yapılmaktadır. Sektörde işçi ücretleri yaklaşık
1$/saat olup, iş gücü faydalanılabilecek bir alan olarak gözükmektedir. Ancak özellikle
pamuk olmak üzere tekstil hammaddesi ithalatı halen daha güvenli bir adım olarak
görülmektedir.
Etiyopya’da 19 adet tabakhane vardır ve Etiyopya’da çeşitli özelliklerde işlenmiş ya da
yarı işlenmiş deri bulmak mümkündür. “Bati-genuine” olarak sınıflandırılan iyi kalitede keçi
derisi bulunmaktadır.
Dericilik alanında yatırım ele alındığında tekstil sektörü ile aynı durum söz konusudur.
Tabaklama konusunda üretim teknolojisi oldukça geri olup, söz konusu alanda büyük
yatırıma ihtiyaç duyulmaktadır. Etiyopya’da ham deri ihracatı yasaktır. Etiyopya’dan
ancak yarı işlenmiş deri ithalatı yapılabilir.
Canlı hayvan sayısının çokluğuna bağlı olarak deri ve deri ürünleri üretiminde önemli bir
potansiyel mevcuttur. Ülkenin hayvan varlığına bağlı gelişen deri ve deri ürünleri
sanayiinde ayakkabı, çanta, eldiven, cüzdan gibi ürünler imal edilmektedir. Deri sanayi,
kahveden sonra ülkenin ihracat gelirlerinde ikinci sırayı almaktadır. Sektörün en önemli
sıkıntısı düşük kalite standartları, eski teknoloji ile çalışan makina ve ekipmanlardır. Deri
işleme sanayine yönelik makina ve ekipman ihtiyacı bulunmaktadır.
Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe Yatırım ve Pazarlama Olanakları ile ilgili Etiyopya
Yetkililerinin Sunuşu;
Etiyopya’da modern tekstil ve hazırgiyim sektörünün temeli 1939 yılında yabancı sermaye
ile kurulan Dire Dawa Tekstil firması ile atılmıştır.
Halen tekstilde büyük ölçekli olarak 8 firma bulunmakta olup bunların 7 tanesi kamuya
aittir. Ayrıca dış pazarlara ihracat yapan 13 hazırgiyim firması bulunmakta olup bunların 4
tanesi yine kamuya aittir.
Etiyopya tekstil ve konfeksiyon sektörünün avantajları olarak ucuz, bol ve eğitilebilir işgücü
olanakları, pamuk üretimine elverişli iklim koşulları, 44 uluslararası ve 39 iç hat ile ulaşım
kolaylıkları sayılabilir.
Pamuk önemli üretim maddelerindendir. 45.000 tonluk üretim mevcuttur. 31.000 hektarı
sulamaya elverişli 92.000 hektarlık pamuk ekim alanı bulunmaktadır.
Etiyopya’nın pamuk ihraç ettiği başlıca pazarlar Afrika, Asya ve Avrupa’dır. Asya %67’lik
payı ile ilk sıradadır.
Etiyopya’da üretilen çırçırlanmamış pamuğun %37’si, çırçırlanmış pamuğun ise %80’i iç
piyasada kullanılmaktadır.
Tekstil sektörü toplam imalat içindeki %37’lik payı ile en büyük sektör konumundadır.
Halen imalat sanayiinde mevcut işletmelerin %7’si, imalat sanayi istihdamının %7’si,
GSMH’nin %9.2’si tekstil sektörüne aittir.
Tekstil sektöründe kapasite kullanım oranı %36’lar düzeyindedir.
Etiyopya tekstil ve konfeksiyon sektörünün güçlü yönleri arasında ucuz, bol ve eğitilebilir
işgücü olanakları, pamuk üretimine elverişli iklim koşulları sayılırken, zayıf yönleri olarak
kapasite kullanım düşüklüğü, düşük verimlilik, eski teknoloji parkı, kalifiye işgücü eksikliği
ve işletme yönetimi eksikliği sayılmaktadır.
Etiyopya’da tekstil sektörünün de içinde yeraldığı sanayi sektörlerinde gelişimi teşvik
etmek üzere 2003 Yılı Temmuz ayı itibarıyla Sanayii Gelişim Stratejisi benimsenmiştir.
Buna göre 2009 yılı itibarıyla tekstil ve konfeksiyon ihracatının 500 milyon $ olması
planlanmıştır.
Sözkonusu Stratejik Programın ana hedefleri pamuk üretimine yönelik ticari tarımın
geliştirilmesi, ihracat odaklı sanayiinin geliştirmesi için vakıf benzeri bir örgütlenme
yaratılması, çeşitli okullarda belli teknik eğitim almış genç Etiyopyalıların istihdamı ve
kambiyo rejiminin kurulmasıdır.
Ayrıca sözkonusu program çerçevesinde; yatırım teşvikleri, ihracat vergi istisnası, ihracat
kredi garantisi, yatırım fonu, dış yatırımcılar için gelir vergisi indirimi, arsa tahsisi, ham deri
ve işlenmiş deri ithalatında gümrük vergisi muafiyeti gibi teşvik düzenlemeleri
planlanmaktadır.
Teknik Heyet ziyareti kapsamında bir tabakhane, bir ayakkabı imalatçısı ve entegre üretim
yapan bir tekstil firması ziyaret edilmiştir. Bu firmalarla ilgili detay bilgiler aşağıdadır;
Dire Industries (Tabakhane)
Dire Industries firmasının üretim kapasitesi günde 5000 adet koyun & kuzu derisi ve 5000
adet keçi derisi olarak verilmiştir.
Bahsedilen küçükbaş hayvan derileri yarı işlenmiş olarak İngiltere, İtalya, Çin, Türkiye gibi
ülkelere ihraç edilmektedir. Etiyopya’da ham deri ihracatı yasaktır. Yıllık 8,5 milyon $’lık
ihracat yapılmaktadır. İhracat fiyatları ortalama koyun ve kuzu derileri (pickled) için 5
$/adet, keçi derisi için 7 $/adettir. 200 kişi çalışmaktadır. İşçi ücretleri yaklaşık 1,2 ABD
$/gün’dür. Makina ithalatı İtalya’dan yapılmaktadır (Eski ve el ile çalışan makinalar
bulunmaktadır).
Atık su arıtma sistemleri mevcuttur (bu şekilde beyan edilmiştir), ancak arıtma için belediye
suyu pahalı olduğundan firmalar su depolarını kendileri kurmuştur.
Kalite sorunları bulunmaktadır.
Hayvan hastalıkları ile ilgili olarak, kendilerinin geliştirdikleri kimyasal yöntemlerle bu tür
sorunları ortadan kaldırdıkları belirtilmiştir.
Dire Industries (Ayakkabı Üreticisi)
Dire Industries isimli Tabakhane’nin kardeş firmasıdır.
Sadece deri ayakkabı üretimi yapılmaktadır.
Ayakkabı derileri kardeş firmadan alınmaktadır.
Üretim kapasitesi 700 adet/gün’dür.
İtalya, Amerika ve Kanada’ya ihracat yapılmaktadır.
Ortalama ihracat fiyatı 12 $/çifttir.
İşgücü maliyeti 50 $/ay olarak belirtilmiştir.
Adey Ababa Textile Company (Tekstil Firması)
İplik eğirme, kumaş dokuma ve konfeksiyon işlemlerinin yapıldığı entegre bir firmadır.
Üretim kapasitesi, iplikte 17.700 kg (gün), dokuma giyimde 7.500 adet/gün, örme giyimde
28.000 adet/gün şeklindedir.
Ürettiği iplik ve kumaşı kendi konfeksiyonunda kullanmaktadır.
Konfeksiyon ürünleri olarak basic T-shirt, sweatshirt, örme eşofman gibi ürünler
üretilmekte olup %90’ı ABD’ne ihraç edilmektedir.
İşgücü ücretleri olarak ortalama 90 $/ay olduğu belirtilmiştir.
Tekstil ve Deri İşleme Makinaları İthalatı
Etiyopya 2003 yılında 6.4 milyon dolar tutarında tekstil makinaları, 7.7 milyon dolar
tutarında deri işleme makinaları ithalatı yapmıştır. Etiyopya 2003 yılında başlıca Post, Deri,
Kösele Hazırlanması, İşlenmesi Makinaları (GTİP: 8453); Dikiş makinaları, mobilyaları,
iğneleri, aksam-parçaları (GTİP: 8452) ve Yardımcı tekstil makina, cihazları ve aksamparçaları (GTİP: 8448) ithal etmiştir.
Etiyopya kullandığı tekstil ve deri işleme makinalarının tamamını ithal etmektedir. Tekstil
ve deri işleme makinaları ithalatındaki en büyük paylar, İtalya, Japonya ve Hindistan’a
aittir. Çin, bazı tekstil makinalarında piyasada yer edinmeye başlamıştır. Türkiye’nin
Etiyopya tekstil ve deri işleme makinaları pazarında payı yoktur.
Birçok ülkeyle rekabet sözkonusu olduğundan fiyat önemli rol oynamaktadır. Fiyat ve satış
sonrası servis alıcı kararlarını etkilemede önemli faktörlerdir. Potansiyel alıcılara yapılacak
ziyaretler onem arzetmektedir.
Etiyopya’nin 4’lü GTİP bazında tekstil makinaları ithalatındaki ülke paylarını ve değerlerini
Tablo-: Etiyopya Tekstil ve Deri İşleme Makinaları İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları)
GTİP
ÜRÜN ADI
84.44
Dokuma maddelerinden lif imal eden,
dokuyan, kesen makinalar
Lifleri hazırlayan, iplik uretenhazırlayan makinalar
Dokuma tezgahları (makinaları)
Örgu tezgahları, gipur, tul, dantela,
file imali makina, cihazları
84.45
84.46
84.47
84.48
Yardımcı tekstil makina, cihazları ve
aksam-parçalar
84.49
Keçe, mensucat imal makinalarının
aksam, parçaları
Dokuma maddelerini yıkama,
kurutma, ütüleme makina ve cihazları
Dikiş makinaları, mobilyaları, iğneleri,
aksam-parçaları
84.51
84.52
84.53
Post, Deri, Kösele Hazırlanması,
İşlenmesi Makinaları
TOPLAM
2001
2002
2003
-
11
16
238
652
499
702
518
279
201
542
292
1,895
1,398
1,194
12
-
172
820
375
966
1,172
1,153
2,818
1,393
1,903
7,761
6,750
5,972
14,260
ithalatındaki ülke payları, %
Hindistan (100)
Hindistan (41), İtalya (28), Çin
(23), Almanya (7)
Çin (48), Hindistan (30),
Brezilya (10), Almanya (7),
Tayvan (4)
İtalya (31), Hindistan (18),
Almanya (10), Fransa (10),
Japonya (5), ABD (4), İsviçre
(4), Çin (3), Belçika (3)
İtalya (97)
İtalya (78), Çin (8), Kore Cum.
(6), ABD (4),
Japonya (49), Çin (20),
Hindistan (11), İtalya (7), Kore
Cum. (5), ABD (3)
İtalya (72), Japonya (22), Çek
Cum. (3)
İŞ VE MADEN MAKİNALARI
İnşaat ve Madencilik Sektörleri
Genel inşaat, madencilik, ağır imalat, taş/kum ve mermer işleri, katı atık gibi bir çok iş
kolunda kullanılan iş ve maden makinaları, Etiyopya’deki madencilik, yol yapımı ve inşaat
sanayindeki gelişmeleri de dikkate aldığımızda Etiyopya’nın imarı ve gelişmesinde ve
Etiyopya’daki yeni yatırımlarda önem arz edecektir.
Etiyopya Hükümeti ulaştırma (karayolu, demiryolu ve hava yolu), telekomünikasyon ve
posta hizmetleri, enerji ve su gibi alt yapı hizmetlerinin yabancı yatırımcıların talebini
karşılamada yetersiz kaldığını kabul etmektedir. Bu nedenle, devlet mal ve hizmet
arzındaki zorlukları hafifletmek ve hizmetlerin kalitesini arttırmak amacıyla devam eden
enerji, telekomünikasyon ve karayolu geliştirme programları vasıtasıyla ağır altyapı
yatırımları yapmaktadır. Bunun yanısıra Devlet alt yapı tesislerinin geliştirilmesinde özel
sektör katılımını genişletmektedir.
Devlet, kısa vadede karayolu onarım işlerinin %40’ını özel sektör müteahhitlerine tahsis
etmeyi planlamaktadır. Önümüzdeki 10 yıl içinde de bu oranın %100’e çıkarılması
düşünülmektedir. Enerji sektörünün 2005 yılında elektrik üretim kapasitesini 327
megawattan 663 megawata çıkarma yolunda bir planı mevcuttur. Özel sektör, devletle
enerji satılma anlaşmalarına dayanarak ulusal şebekeye enerji sağlamak üzere elektrik
üretmenin yanısıra elektrik dağıtım ve üretimiyle uğraşarak önemli bir rol oynamaktadır.
Ekonomik gelişmede çok önemli olan altyapı yatırımlarının gelişmesi için gerekli olan
büyük sermayenin oluşturulmasında devlet kısa ve orta vadede uygulanabilir seçenekler
üzerinde durmaktadır. Kısa ve orta dönem seçenekleri stratejik ortak bulma ve
telekomünikasyon altyapısının geliştirilmesi olarak sıralanabilir.
Dünya Bankası ve diğer bağışta bulunan kuruluşlar Etiyopya’nın yol yapımının gelişmesine
yoğun destek sağlamaktadır. Dünya Bankası, 1998 yılında Etiyopya Hükümetine 10 yıllık
bir sürede (1997-2007) Yol Sektörü Geliştirme Programı (RSDP) kapsamında Etiyopya’nın
yol ağının yeniden düzenlenmesi ve genişletilmesi için 309 milyon dolarlık bir krediyi
onaylamıştır. Dünya Bankası, 2003 Haziranında projenin ikinci aşaması için (RSDP2)
126,8 milyon dolarlık IDA bağışını da onaylamıştır. Yol yapımı için araçlara (buldozerlere,
vinçlere, kamyonlara, kaldırıcılara), araç bağlantılarına, mekanik ve mekanik olmayan
ekipmanlara, yapı malzemelerine ihtiyaç duyulmaktadır. Uluslararası rekabetçi ihaleler için
açılan birçok proje Etiyopya Hükümeti veya büyük uluslararası finans kuruluşları (örneğin;
Dünya Bankasının Uluslararası Kalkınma Kuruluşu (IDA) ve Afrika Kalkınma Bankasının
(AFDB) Afrika Kalkınma Fonu (AFDF)) tarafından finanse edilmektedir.
Dört çimento üretim tesisi bulunan Etiyopya’da, artan inşaat ve altyapı faaliyetlerine bağlı
olarak çimento ihtiyacında son on yılda üç kat artış yaşanmıştır.
Etiyopya Havayolu Şirketi (EAL), uçuş rotasını genişletmeye devam etmekte ve sonraki
birkaç yıl içerisinde de filosunu genişletmek arzusu içinde olduğunu ifade etmiştir. EAL,
yedek parçalara ve havacılık sanayinde kullanılan yan ekipmanlara (yükleme
makinalarına, kaldırıcılara, havalimanı araçlarına) ihtiyaç duymaktadır. Addis Ababa'daki
Uluslararası Havalimanı inşaatı devam etmektedir. Bir yolcu terminali 2003'de kullanılmaya
hazır hale gelmiştir. Başlanan yeni kargo terminalinin inşaatının 2005'in sonunda bitirilmesi
beklenmektedir. Bu terminallerin bagaj taşımacılığı, alış-veriş, kargo depolama, transferler,
yemek hazırlıkları ve park etme gibi faaliyetleri içeren iç mekan ve dış mekan yapılarına ve
ilgili diğer makina ve ekipmana ihtiyacı vardır.
Madencilik açısından uzun bir geçmişe sahip olan Etiyopya çeşitli maden kaynaklarına
sahip bulunmaktadır. Bununla birlikte maden kaynakları uygun bir şekilde geliştirilememiş
ve bunun sonucunda da ülkenin ekonomik kalkınmasına önemli bir katkı sağlanamamıştır.
Madenciliği geliştirmenin en önemli yolunun endüstrideki özel sektör katılımını çoğaltmak
ve teşvik etmek olduğuna inanılmaktadır. Bu amaçla, Maden Bakanlığı potansiyel
yatırımcıları bu alana çekmeye çalışmakta ve yatırım için gerekli olan koşulları
hafifletmektedir. Bakanlık herhangibir maden için arama ve işletme yetkisi sağlayan
ruhsatları vermektedir.
Etiyopya’da altın, mermer, kireç taşı ve tantalum madenleri işletilmektedir. Devletin arama
faaliyetleri sonucunda 500 metrik tonluk altın rezervi tespit edilmiştir.İnşaat ve sanayi
madenleri mermer, granit, kireçtaşı, kil, alçıtaşı, demir cevheri, kömür, bakır, silis, diatomit
ve bentoniti içermektedir. Bunun dışında ticari potansiyel taşıyan diğer kaynaklar potas,
doğal gaz, demir ve kömür olarak sıralanabilir.
Etiyopya maden araştırma ve geliştirme açısından uygun fırsatlar sunmaktadır.
Etyopya’nın yeşil taş bölgeleri altın madenciliği açısından elverişli alanlardır. Ayrıca,
ülkenin en az yedi bölgesinde altın rezervi bulunması umut edilmektedir. Altına ilaveten,
Etyopya natalum, platin, nikel, potas, soda külü gibi madenlerle doludur. İnşaat ve endüstri
madenleri mermer, granit, kireçtaşı, kil, alçıtaı, demir cevheri, kömür, bakır, silis, diatomit
ve bentoniti içermektedir. Fosil enerji kaynakları açısından bakıldığında Ogaden,
Gambella, Blue Nile ve Southern Rift Valley bölgelerinde bulunan petrol ve doğal gaz
açısından önemli fırsatlar mevcuttur.
Maden suları, jeotermal kaynak ve kömür dahil, fakat petrol hariç tüm madenlere ilişkin
olarak ruhsat başvuruları Maden Bakanlığına bağlı Maden Operasyonları Dairesince
değerlendirilmektedir. Sözkonusu Daire özellikle ülkenin maden varlığını geliştirmek,
ruhsatların vade ve şartları üzerindeki görüşmeler de dahil olmak üzere ruhsat verme
işlemlerini yapmak ve ruhsatların denetim ve idaresinden sorumludur.
Başlıca maden işletme ruhsatları arama, keşif ve işletme ruhsatlarıdır. Uygun görüldüğü
takdirde işletme ruhsatı arama keşif haklarını içerecek şekilde de verilebilmektedir. Ruhsat
başvuruları için gerekli şartların ayrıntıları 182/1994 sayılı Maden Kanununun 3,4 ve
5.maddelerinde belirtilmektedir.
Üç çeşit maden işletme ölçeği mevcuttur. Büyük ölçekli, küçük ölçekli ve zanaatçı ölçekli
(artisanal). Sonuncusu sadece Etyopya’lılara ayrılmış olan ve mekanize olmayan
geleneksel tarzda bir üretim biçimidir. Büyük ve küçük ölçekli işletmeler aynı kategoride
değerlendirilmektedir. Büyük ve küçük ölçekli maden işletme ruhsatları aşağıda belirtilen
unsurları içermektedir.
Madencilik; Ortak yatırımlar da dahil olmak üzere yabancı yatırımcıların üstlendiği tüm
maden arama ve işletmelerinin ve bütün büyük çaplı maden işletmelerinin takip edilmesi
sorumluluğunu Maden Bakanlığı üstlenmiştir.
1994 yılında yayımlanan ve 1998 yılında bazı değişiklikler yapılan Maden İşletmelerine
ilişkin düzenlemelere göre yatırımcılara aşağıda yer alan teşvikler sağlanmaktadır.
Madenciliğin tüm alanlarının özel sektöre açılması,
1 yıllığına özel arama ruhsatı verilmesi, 3 yıllığına özel keşif ruhsatı verilmesi (1’er yıllık 2
uzatma ile birlikte)
Özel işletme ruhsatı verilmesi (10’ar yıllık sınırsız uzatma ile birlikte)
Madenleri ülke içinde ve dışında satma hakkı
Makina, teçhizat ve taşıt araçları için gümrük ve vergi muafiyeti
%2 ila %5 arasında ad valorem royalty
Döviz kazançlarının bir kısmının tutulması ve kar, kar payı ve dış borçlar üzerindeki ana
para ve faiz borçlarının ülke dışına gönderilmesi
Zararların 10 yıl ileriye taşınması
Devletin öz kaynak payının %10’dan %2’ye indirilmesi
Gelir vergisinde indirim
Petrol aramalarına ilişkin düzenlemeler ise yatırımcılara ana hatlarıyla şu avantajları
getirmektedir:
4 yıla kadar keşif ruhsatı (4 yıla kadar uzatma ile birlikte)
25 yıllık üretim (10 yıla kadar uzatma ile birlikte)
Keşif çalışmalarında devlet katılımı olmaması
Üretimde %20’yi geçmeyecek şekilde devlet katılımı (müzakereye tabi)
%25 ila %85 arasında yatırımcı payı
Petrol işletme maliyetlerinde %100 geri ödeme
Petrol için %12,5 gaz için %5 maksimum royalty (müzakereye tabi)
%30 gelir vergisi
Zararların maksimum 10 yıla kadar ileri taşınması
İş ve Maden Makinaları İthalatı
ITC verilerine göre Etiyopya, 2003 yılında iş ve maden makinaları sektöründe 54,6 milyon
dolarlık ithalat gerçekleştirmiştir. Etiyopya, 2003 yılındaki en büyük ithalat kalemi dozer,
greyder, skreyper, ekskavatör, küreyici, yükleyici vb. (GTİP: 8429)’dir.
Bu makina grubunda, Brezilya, İtalya, ABD, Japonya ve Almanya Etiyopya’nin başlıca
tedarikçi ülkeleridir.
Etiyopya’nın 4’lü GTİP bazında iş ve maden makinaları ithalatındaki ülke paylarını ve
Tablo- Etiyopya İş ve Maden Makinaları İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları)
GTİP
ÜRÜN ADI
2001
84.25
Palangalar
84.26
Gemi vinçleri, maçunalar,halatlı vinçler,
döner köprüler
84.27
Forkliftler vb.
84.28
2002
2003
399
455
616
1,550
968
1,988
809
1,200
1,164
Kaldırma, istifleme, yükleme, boşaltma
makina ve cihazları
4,949
2,297
1,690
84.29
Dozer, greyder, skreyper, ekskavatör,
küreyici, yükleyici vb.
20,707
26,342
39,674
84.30
Toprak, maden, cevheri taşıma,
ayırma, seçme vb. iş makinaları
6,543
2,368
928
84.31
İnşaat Makinaları Aksam ve parçaları
7,024
6,376
8,613
41,981
40,006
54,673
TOPLAM
ithalatındaki ülke payları, %
Çin (26), İtalya (18),
Finlandiya (16), Almanya (13),
Fransa (5), ABD (5), İsviçre
(4)
Kore Cum. (42), Suudi
Arabistan (21), İtalya (17),
Japonya (13), İsveç (4)
Japonya (37), Almanya (22),
İtalya (10), Kore Cum. (9),
İngiltere (8), Çin (7), Hollanda
(6)
İtalya (26), Fransa (20),
Almanya (14), Finlandiya (11),
Rusya Fed. (7), Kore Cum.
(6), Avusturya (4), İsviçre (3)
Brezilya (22), İtalya (15), ABD
(12), Japonya (10), İsveç (8),
Belçika (7), Kore Cum. (5),
Çin (4), Almanya (3)
ABD (31), Kanada (18),
Hindistan (14), İtalya (14),
İsveç (11), BAE (4)
ABD (25), Japonya (18), İsveç
(16), İtalya (9), İngiltere (5),
Finlandiya (5), Belçika (3)
TÜRKİYE İÇİN ETİYOPYA’YA İHRACATTA POTANSİYEL ARZ EDEN
OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ
Etiyopya araç parkı hakkında veri mevcut olmamasına rağmen Etiyopya ana ve yan sanayi
ithalat hacmi dikkate alındığında bu sanayide makina sektörü yanısıra ticaret ve yatırım
için diğer önde gelen bir sanayidir.
Etiyopya Otomotiv Ana ve Yan Sanayi İthalatı
Etiyopya, 2003 yılında 219,6 milyon dolarlık otomotiv ana sanayi ithalatı gerçekleştirirken
oto yan sanayi ithalatı 102,7 milyon dolar olmuştur. Etiyopya oto ana sanayinin belli başlı
tedarikçi ülkeleri Japonya, Almanya ve İtalya’dır.
Tüm dünyada olduğu gibi Etiyopya’de de orijinal yedek parçaların (OEM) dağıtımının ana
sanayinin insiyatifindeki yetkili satıcılar tarafından sağlandığı görülmektedir. Orijinal oto
yedek parçalar yetkili satıcılar eliyle tüketicilere ulaşmaktadır. Orijinal olmayan otomotiv
yedek parçalarının ithalattan tüketiciye ulaşmasında ithalatçılar ve geniş bayilik ağına
sahip toptancı/dağıtıcılar etkilidirler.
Etiyopya’ya oto yedek parça ihracatında diğer sektörlerde de olduğu gibi yerel bir ortak ya
da temsilci ile çalışmak önemlidir. Yerel bir temsilci, özellikle güçlü bir ticari bilgi ağının
mevcut olmadığı Etiyopya’da yararlı olmaktadır.
Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre Etiyopya, 2003 yılında sırasıyla 83,6
milyon dolar tutarında kamyon-kamyonet, 79,2 milyon dolar tutarında binek otomobil, 47
milyon dolar tutarında otobüs-midibüs-minibüs ithal etmiştir. Etiyopya 47 milyon dolarlık
otobüs-midibüs-minibüs ithalatının % 4’ünü Türkiye’den gerçekleştirmiştir.
Etiyopya’nın 4’lü GTİP bazında otomotiv ana sanayi ithalatındaki ülke paylarını ve
Tablo-: Etiyopya’nın Otomotiv Ana Sanayi İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları)
GTİP
ÜRÜN ADI
8701
Traktör
8702
Otobüs-Minibüs-Midibüs
8703
8704
8705
Binek otomobil
Kamyon-kamyonet
Diğerleri
TOPLAM
2001
2002
2003
3,909
3,331
5,548
7,985
20,404
47,022
53,552
66,256
60,485
72,303
79,236
83,681
6,992
3,075
4,176
138,694
159,598
219,663
2003 yılı Etiyopya’nın İthalatındaki
Ülke Payları, %
İtalya (31), Almanya (22), Belarus (9),
Brezilya (6), Avusturya (6)
Japonya (32), Hollanda (32), Almanya
(9), Rusya (8), Belçika (8), Türkiye (4)
Japonya (78), Almanya (7)
Japonya (54), İtalya (30), Almanya (5)
İtalya (46), ABD (12), Avustralya (11),
Japonya (9), İngiltere (8), Hindistan (6),
Almanya (5)
Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre Etiyopya’nın, 2003 yılında oto yan
sanayinde gerçekleştirdiği 102,7 milyon dolarlık ithalatı başlıca dış lastikler (GTİP: 4011);
kara taşıtlarının aksam-parçaları (GTİP: 8708.99) ve dizel-yarı dize motorlar (GTİP: 8408)
oluşturmaktadır.
Çin, Japonya ve Kore Cumhuriyeti oto yan sanayinde Etiyopya’nın başlıca tedarikçileridir.
Etiyopya’nın GTİP bazında oto yan sanayi ithalatındaki ülke paylarını ve değerlerini
Tablo-: Etiyopya’nın Otomotiv Yan Sanayi İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları)
GTİP
ÜRÜN ADI
4011
Kauçuktan havalı yeni dış
lastikler
4012
4013
401699
6813.10
7007
7009.10
8407
8408
8409
8413.30
2003
2002
2001
40.763
26.246
33.327
110
25
36
1.001
441
624
53
450
622
504
577
479
1.071
844
1.253
167
192
181
215
300
98
6.436
5.053
4.311
6.909
4.514
4.082
2.082
1.191
845
256
60
120
221
32
73
346
84
2
4.099
1.93
2.56
Dış Lastik (Yenilenmiş)
Kauçuktan iç lastikler
Kauçuktan Genişletme Parçaları
Fren balataları, yastıkları: esası
amyant, mineraller-selüloz
Emniyet camları
Taşıtlar İçin Dikiz Aynalar
Alternatif-rotatif kıvılcım
ateşlemeli, içten yanmalı
motorlar
Dizel, yarı dizel motorlar-hava
basıncı ile ateşlenen, pistonlu
İçten yanmalı, pistonlu
motorların aksam ve parçaları
İçten yanmalı pistonlu motorlar
yakıt, yağ/soğutma pompaları
8415.81
8415.82
Klima
Klima
8415.83
Klima
8421.23
İçten yanmalı motorlar için yağyakıt filtreleri
payları, %
Çin (33), Japonya (15),
Kore (10), Hindistan
(8), Mısır (7), Rusya
(7), Türkiye (1)
Japonya (28), Brezilya
(23), Hindistan (13),
Kore (9)
Kore (41), Slovenya
(19), Hindistan (11),
Çin (7), Çek
Cumhuriyeti (6),
Brezilya (5)
Almanya (26), Japonya
(24), İtalya (15),
Hindistan (9), Sırbistan
Karadağ (8)
Hindistan (37),
Japonya (27), Türkiye
(15), Almanya (5)
Mısır (33), Japonya
(23), S.Arabistan (10),
Belçika (9), Hollanda
(6)
Japonya (49), Tayvan
(16), Almanya (8),
İtalya (7)
(14), Hollanda (10),
ABD (7)
Polonya (39), Çin (28),
Japonya (20), İtalya (8)
Almanya (8) ABD (6),
İsveç (5)
Finlandiya (21),
Japonya
(20),İtalya(13),
Almanya (9), ABD (8),
İngiltere (7), Türkiye (5)
İsrail (85), Çin (7)
Hollanda (73), İsrail
(15), Fransa (6)
Almanya (95),
Hindistan (5)
(16), ABD (12),
Almanya (8), Hollanda
(7), Finlandiya (7)
8421.31
8482.10
8482
8483
İçten yanmalı motorlar için hava
filtreleri
Elektrik akümülatörleri,
separatörleri
8707
8708.10
8708.21
8708.29
Motorlar için elektrikli ateşleme
cihazları
Kara taşıtlarının aydınlatma,
sinyal vb tertibatı, cihazları
87.01-87.05 GTİP Taşıtlar İçin
Motorlu şasiler
87.01-87.05 pozisyonlarındaki
taşıtlar için karoserileri
Tamponlar
Emniyet Kemerleri
8701-8705 pozisyonlarındaki
taşıtların diğer aksam-parçaları
8708.31
Monte edilmiş fren balataları
8708.39
Frenler, Servo Frenler-Bunların
Aksam ve Parçaları
8708.40
8708.50
8708.60
8708.70
1.667
1.521
1.927
3.610
2.704
3.126
3.979
2.348
2.844
2.458
1.316
1.433
Transmisyon milleri, kranklar,
yatak kovanları,dişliler, çarklar
8507
8706
338
Her Çeşit Rulmanlar
Metal tabakalı contalar
(metaloplastik), conta takım ve
gruplar
8512
322
Bilyalı rulmanlar
8484
8511
807
6.053
2.774
3.321
2.027
1.090
974
1.392
982
1.049
488
186
242
84
235
495
161
150
77
2
2
28
790
368
369
97
244
133
860
565
584
249
158
189
210
331
169
28
42
11
256
217
141
Vites Kutuları
Diferansiyelli Hareket Ettirici
Parçalar
Taşıyıcı akslar-bunların aksam
ve parçaları
Tekerlekler-Bunlarõn Aksam,
Parça ve Aksesuarları
(13), İngiltere (12)
(11), Hollanda (11), Çin
(10), İtalya (8),
Romanya (6), İngiltere
(5)
(20), İtalya (18), Çin
Hollanda (5)
(9), İngiltere (7), İsveç
(6)
(16), Almanya (10),
ABD (9), İngiltere (6)
ABD (42), Endonezya
(20), Kore Cum. (16),
Hindistan (6), Türkiye
(1)
(13), İtalya (11),
İngiltere (6), ABD (6)
(17), Çin (9), Tayvan
(9), Almanya (7)
İtalya (65), Brezilya
(31)
İtalya (65), ABD (21),
Japonya (12)
Japonya (28), Fransa
(18), BAE (13), Tayvan
(11), Kore (6), Tayland
(6), ABD (6)
İngiltere (21), ABD
(13), Japonya (12),
İtalya (11), Almanya
(9), Tayland (7), Kore
(5), Tayvan (5)
Almanya (29), İtalya
(27), Japonya (28)
(15), Almanya (7), ABD
(6), Türkiye (2)
İtalya (31), Japonya
Almanya (119, ABD (5)
Belarus (44), İtalya
(32), Japonya (13)
Y. Zelanda (36)
Japonya (48), Çin (9),
İtalya (8), Tayvan (7),
8708.80
Suspansiyon amortisörleri
8708.91
Radyatörler
8708.92
8708.93
8708.94
8708.99
1.409
1.077
1.080
527
410
325
122
86
78
1.300
783
714
180
64
62
21.634
11.226
16.429
11
7
48
115,534
103,187
102,725
Eksoz Susturucu ve Boruları
Debriyajlar-bunların aksamparçaları
Direksiyon Simitleri, Kolonları ve
Kutuları
Kara taşıtlarının diğer aksamparçaları
9401.20
Taşıtlarda Oturmaya Mahsus
Mobilyalar
TOPLAM
Fransa (7), Almanya
(6), Türkiye (5)
(10), Türkiye (1)
Japonya (44), BAE
(14), İtalya (13), Fransa
(5)
S.Arabistan (31), ABD
(17), İtalya (15),
Almanya (14),
Danimarka (8)
(27), Almanya (7),
Türkiye (1)
(31), Almanya (9),
İngiltere (8)
(19), Rusya (13),
Almanya (6), İsveç (6),
Hollanda (5), Türkiye
(1)
ETİYOPYA’NIN OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ İTHALATINDA UYGULADIĞI
GÜMRÜK VERGİLERİ
Etiyopya makina ithalatında % 5 ila % 35 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi
uygulamaktadır.
Telekomünikasyon Sektörü
Etiyopya, telekomünikasyon ağını geliştirmek ve genişletmek için yatırım yapmaya ve
yabancı ükelerin desteğine ihtiyaç duymaktadır. Afrika'nın en düşük telefon hat
yoğunluğuna sahip Etiyopya, önümüzdeki 10 yıl boyunca 760.000 yeni telefon hattına
ihtiyaç duyacağını ilan etmiştir. Ayrıca, Etiyopya Telekomünikasyon Kurumu, kablosuz
yerel hatlar kurulumu için de ihaleler açmayı planlamaktadır. Etiyopya Telekomünikasyon
Kurumu’nun telekomünikasyon altyapısını geliştirme programı içerisindeki diğer projeler;
DRMAS ve VSAT istasyonlar, jeton ve kartla çalışan telefonlar, Internet, cep telefonu
şebekesi kurulumlarını içermektedir. Bu projeler için gerekli makinalara, elektrik ve
elektronik malzemelere ve diğer ekipmana ihtiyaç duyulacaktır.
4. TÜRKİYE İLE TİCARET
Önemli Anlaşmalar ve Protokoller
ANLAŞMA ADI
Ekonomik ve Teknik İşbirliği ve Ticaret Anlaşması
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması
Ekonomik ve Ticaret Heyetleri Arasında Mutabakat Zaptı
Ticaret Odaları Arasında İşbirliği Anlaşması
Karma Ekonomik Komisyon II. Dönem Protokolü
Karma Ekonomik Komisyon III. Dönem Protokolü
İMZA TARİHİ
09.09.1993
16.12.2000
Müzakere
18.12.1997
19.08.1998
28.03.2002
13.05 2005
İMZA YERİ
İZMİR
ADDİS ABABA
ADDİS ABABA
ANKARA
ANKARA
ADDİS ABABA
Ayrıca; 29 Mart 2002 tarihinde Türkiye-Sudan-Etiyopya Üçlü İşbirliği Mutabakat Zaptı,
imzalanmıştır. Aşağıda belirtilen başlıklı alanlarda işbirliğini başlatma yolunda adım
atılmıştır.
Altyapı projeleri, Enerji, Telekomünikasyon, Üçlü ortak yatırımlar Teknik işbirliği
Dış Ticaret Müsteşarlığı koordinasyonunda 31 Mayıs-3 Haziran 2005 tarihleri arasında
Addis Ababa’ya DTM, IGEME, DEİK, ITKİB temsilcileri ile tarım makineleri, kaynak
makineleri ve havayolu taşımacılığı alanlarında faaliyet gösteren özel sektör
temsilcilerinden oluşan bir teknik heyet ziyareti düzenlenmiştir. Karşılıklı teknik heyet
toplantıları yapılmıştır. Toplantılar sonunda Türkiye-Etiyopya karma teknik heyet toplantısı
raporu hazırlanmıştır. Bu ziyaret sırasında görüşülen kurum, kişi ve firmaların listesi ekte
sunulmuştur.
Etiyopya ile ülkemiz arasındaki dış ticaret dengesi yıllar itibarıyla hep Türkiye lehine
fazlalık vermiştir. Türkiye ile Etiyopya arasında 1997- 2004 yılları arasındaki dış ticarete
ilişkin istatistiki bilgiler aşağıda yer almaktadır.
Türkiye-Etiyopya Dış Ticareti (1000 $)
Yıllar
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
İhracat İthalat
5 456 1 254
11 099 1 655
22 607
47
36 251
834
42 764
781
24 007
291
27 205
186
32 315
450
32 317 7 677
50 739 20 131
77 687 18 017
Denge
4 202
9 444
22 560
35 417
41 983
23 716
27 019
31 865
24 640
30 608
59 670
Hacim
6 710
12 754
22 654
37 085
43 545
24 298
27 391
32 765
39 994
70 870
95 704
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları
Etiyopya’ya İhracatımız
2001 yılında Etiyopya’ya olan ihracatımız 2000 yılına göre % 18,7 oranında artarak 32,3
milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2002 yılında ise ihracatımız bir önceki yıl ile hemen
hemen aynı oranda gerçekleşerek 32,3 milyon $ olmuştur. 2003 yılı ihracatımız ise 2002
yılına göre % 57 oranında artarak 50,7 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılında da
arış devam etmiş ve ihracatımız 77,6 milyon $’a çıkmıştır.
Etiyopya'ya yönelik ihraç kalemlerimize baktığımızda, önemli kalemleri demir-çelik, demirçelik ürünleri, elektrikli makina ve cihazlar, giyim eşyası ve aksesuarları, soya yağı,
motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve ayakkabı oluşturmaktadır.
Etiyopya’ya İhracatımızda Önem Arz Eden Ürün Grupları ($)
72
85
73
84
62
15
74
21
87
76
64
94
27
32
61
39
34
30
40
63
68
07
33
19
MADDE ADI
DEMİR VE ÇELİK
ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,
AKSAM VE PARÇALARI
MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,
PARÇALARI
AKSESUARLARI
HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR
VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI
YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA
MÜSTAHZARLARI
MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,
BİSİKLET,MOTOSİKLET VE DİĞER
AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR
VB EŞYA VE AKSAMI
MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL
YAĞLAR VE
MÜSTAHSALLARI,MUMLAR
DEBAGAT VE BOYACILIKTA
KULLANILAN
HÜLASA,BOYA,MACUN,SAKIZLAR
ÖRME GİYİM EŞYASI VE
AKSESUARLARI
PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL
EŞYA
SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK
MADDELER,YIKAMA-YAĞLAMA
MADDE.
KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA
MENSUCATTAN MAMUL DİĞER
EŞYA,KULLANILMIŞ
EŞYA,PAÇAVRALAR
TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB
MADDELERDEN EŞYA
YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK
VE YUMRULAR
UÇUCU
YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,
KOZMETİKLER VB
ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT
2001
14.196.306
2.117.162
2002
9.043.251
6.541.829
2003
21.596.508
3.423.021
2004
31.466.315
17.738.837
5.783.612
1.000.068
4.095.370
866.220
9.892.664
1.855.407
9.308.046
3.308.953
1.275.811
1.551.392
2.119.571
2.466.381
273.874
890.985
3.196.976
2.092.141
286.366
415.965
418.356
349.188
1.178.592
661.828
963.320
919.074
1.372.623
3.958.069
796.863
868.470
60.972
541.802
59.357
712.670
15.069
1.004.391
857.525
790.280
291.863
377.918
790.993
656.697
14.800
7.400
229.075
650.255
352.462
417.922
449.657
574.682
434.947
322.047
321.964
562.142
105.304
610.789
619.378
544.212
693.767
456.805
514.682
485.982
138.940
581.589
151.737
202.151
222.493
86.393
251.805
294.808
64.112
484.165
373.313
358.358
86.707
99.663
73.079
261.696
595
203.000
54
64.964
102.475
119.679
200.962
26.466
38.715
105.775
198.608
70
38
69
29
60
83
57
17
11
48
90
28
44
96
25
18
98
42
55
35
54
58
82
36
95
08
66
56
65
TEŞKİL EDEN MÜSTAHZARLAR
CAM VE CAM EŞYA
MUHTELİF KİMYASAL MADDELER
SERAMİK MAMULLERİ
ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR
ÖRME EŞYA
ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA
ELVERİŞLİ MADDEDEN YER
KAPLAMALARI
DEĞİRMENCİLİK
ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,İNÜLİN,
BUĞDAY GLUTENİ
KAĞIT VE KARTON;KAĞIT
HAMURUNDAN
KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA
OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,
KONTROL,AYAR CİHAZLARI,TIBBİ
ALET.
İNORGANİK KİMYASAL
MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORGANİK
BİLEŞİKLER
AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;
ODUN KÖMÜRÜ
ÇEŞİTLİ EŞYA
TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,
ALÇILAR VE ÇİMENTO
KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI
HARP SİLAHLARI
DERİ EŞYA,SARACİYE
EŞYASI,SEYAHAT
EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA
SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER
ALBÜMİNOİD MADDELER,TUTKALLAR,
ENZİMLER VB
SENTETİK LİFLER
ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT,
DANTELA,DUVAR
HALILARI,İŞLEMELER
ADİ METALLERDEN ALETLER,BIÇAKÇI
EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI
BARUT,PATLAYICI MADDELER,
PİROTEKNİ MAMULLERİ,KİBRİT VB
OYUNCAKLAR,OYUN VE SPOR
MALZEMELERİ,AKSAM VE PARÇALARI
YEMİŞLER, TURUNÇGİL VE KAVUN
KABUĞU
ŞEMSİYE,BASTON,KAMÇI,KIRBAÇ
VE BUNLARIN AKSAMI
VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ
MENSUCAT,
ÖZEL İPLİK,SİCİM VE MAMULLERİ
BAŞLIKLAR VE AKSAMI
106.677
96.324
7.269
91.313
72.930
36.032
36.105
233.800
73.867
82.633
62.727
98.183
47.335
63.137
36.539
173.989
52.201
180.693
152.901
130.996
122.074
104.231
96.081
78.047
1.153.627
158.930
60.909
8.050
149.047
4.460
66.010
58.000
39.239
45.207
44.101
57.702
3.191
32.356
52.027
55.754
27.363
21.303
27.351
43.227
90
29.402
49.915
38.781
962
67
3.179
6.385
34.076
22.927
16.005
22.914
22.675
20.310
528
27.010
36.574
733
2.906
1.727
33.504
42.741
36.654
14.904
72.826
15.625
19.313
10.968
7.549
20.010
25.330
4.302
49.383
205
2.502
4.225
3.085
2.770
145
1.736
73.995
36.252
19.958
15.813
590
1.557
364
612
734
1.004
2.808
439
49
71
91
04
09
10
20
47
52
59
BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB
BASKI SANAYİ MAMULU,EL
YAZMALARI
SAATLER VE BUNLARIN AKSAM
VE PARÇALARI
KÜMES HAY.YUMURTALARI,BAL VB.
BAHARAT
HUBUBAT
SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,
SERT KABUKLU YEMİŞ
KONSERVELERİ
ODUN HAMURU;LİFLİ SELÜLOZİK
MADDELERİN HAMURLARI,HURDALAR
PAMUK
EMDİRİLMİŞ,SIVANMIŞ,KAPLANMIŞ
MENSUCAT,BUNLARDAN TEKNİK
EŞYA
155
418
4.083
400
1.580
3.903
2.001
203
1.275
140
105
25
11.374
1.067
14
25
690
181.990
38.500
22.759
6.776
32.314.552
32.317.301
50.738.930
77.719.232
Etiyopya’dan İthalatımız
2001 yılında anılan ülkeden ithalatımız 2000 yılına göre % 141,9 oranında artarak 450 bin
$ olarak gerçekleşmiştir. 2002 yılında ise Etiyopya’dan ithalatımız, bir önceki yıla göre 16
kat artarak 7.6 milyon $ olmuştur. 2003 yılında ithalatımız ise 2002 yılına göre % 162
oranında artarak 20.1 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılı ithalatımız ise 18 milyon $
olmuştur.
Etiyopya’dan ithalatımızda önem arz eden ürünler ise susam tohumu, pamuk ve sanayi
bitkileri'dir.
Türkiye'nin Etiyopya’dan İthal Ettiği Belli Başlı Ürünler ( $)
12
52
55
41
85
73
84
09
63
82
86
MADDE ADI
YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR
,SANAYİ BİTKİLERİ,SAMAN,HAYVAN YEMİ
PAMUK
SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER
HAM POSTLAR,DERİLER
(KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER
ELEKTRİKLİ MAKİNA VE
MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,
PARÇALARI
BAHARAT
MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,
KULLANILMIŞ EŞYA, PAÇAVRALAR
ADİ METALLERDEN ALETLER,
BIÇAKÇI EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI
DEMİRYOLU ULAŞIM ARAÇLARI
2001
123.422
2002
5.424.842
2003
12.004.582
2004
13.624.863
312.400
2.252.214
8.020.714
4.233.903
54.579
39.171
273
30.446
20.340
15.664
10.274
37.734
2.883
1.128
1.004
705
49
94
61
90
13
60
64
87
VB,AKSAM VE PARÇALARI
BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI
SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI
ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI
OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,
KONTROL,AYAR CİHAZLARI,TIBBİ ALET.
LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL ÖZSU
VE HÜLASALAR
ÖRME EŞYA
AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR
VB EŞYA VE AKSAMI
MOTORLUKARATAŞITLARI,TRAKTÖR,
BİSİKLET, MOTOSİKLET VE DİĞER
132
186
649
643
506
352
28.099
13.436
17.182
2.000
449.531
7.677.188
20.130.837
18.016.770
5. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER
Etiyopya’daki Yerleşik Firmalarla İrtibat Kurma:
Etiyopya’de sektörler itibariyle faaliyette bulunan firmalarla irtibata geçmekte ticaret ve
sanayi odaları yardımcı olmaktadır. Ayrıca, Addis Ababa’daki Ticaret Müşavirliğimiz bu
konuda başvurmaları halinde Türk firmalarına yardımcı olmaktadır. Örneğin, Addis
Ababa’da muhtelif sektörlerde faaliyette bulunan firma adres bilgilerine Addis Ababa
Ticaret Odası (http://www.addischamber.com)- Members Directory web sayfasından erişim
mümkündür.
Türk Ticaret Merkezi
Etiyopya nın başkenti Addis-Ababa nın en prestijli bölgesinde 1000 m2 kapalı alan ve
7000 m2 açık alan üzerine kurulmuş olan Türk Ticaret Merkezi ile ilgili gerekli çalışmalara
2004 yılının son çeyreğinde Addis-Ababa Ticaret Müşavirliğinin desteği ile başlanmıştır.
Merkez de Türk firmalarının ürünlerinin reklamının yapılması, tanıtılması, pazarlanması,
satış öncesi ve sonrası tüm teknik hizmetlerinin eksiksiz şekilde sağlanması
amaçlamaktadır.
Bu bağlamda Türkiyenin önde gelen ihracatçı firmaları ve KOBİ leri ile işbirliği kurarak
Etiyopya ile olan ticaretimizi geliştirmeyi hedeflemektedir. Merkezin iletişim adresi aşağıda
sunulmuştur.
Woreda 17 Kebele 13
Tel&Fax: +90 232 469 50 75
Addis-Ababa-ETHIOPIA
+90 232 469 50 77
Tel & Fax: 00 251 941 08 12-13
00 251 942 27 37
E-mail :[email protected]
E-mail : [email protected]
Yine Merkezin kuruluş ve işletmesi ile ilgili daha ayrıntılı bilgiler için aşağıdaki adrese
müracaat edilebilir.
ADDİS DIŞ TİCARET ORGANİZASYON HİZMETLERİ LTD.ŞTİ
Head Office Branch
Gaziler Cad. 1185/42 Sok. No.9
Haile G/ Selasse Avenue
Yenişehir-İzmir-TURKEY
Merkezin kuruluş ve işletmesini gerçekleştiren Addis Dış Ticaret Organizasyon Hizmetleri
Ltd. Şirketi tarafından imalatçilar için önerilen öncelikle ihraç edilebilecek ürün yelpazesi;
1-OTO YEDEK PARÇA
• Iveco
• * Volvo
• * Toyota
• * Mercedes
• * Lada
• * Muhtelif araç aküsü
• * Radyatör
• * Motor gömleği
2-İNŞAAT
* Plastik Pis Su Borusu
* Fitting Malzemeleri
* Kürek, Kazma, El arabası vb.
* Temiz su boruları
* Fayans
3-TEMİZLİK KİMYASALLARI
4-ELEKTRİK(Duy,Priz,Lamba,Kablo vb.)
5-GÜNEŞ ENERJİSİ
6-TOHUMCULUK
7-AYAKKABI-TERLİK
8-JENERATÖR ve KAYNAK MAKİNESİ
9-TARIM KİMYASALLARI – EKİPMANLARI
10-PLASTİK ÜRÜNLER (Temizlik ve Mutfak aksesuarları)
11-PLASTİK ÜRETİM TESİS ve MAKİNALAEI
12-MOTOR REKTEFİYE MAKİNALARI
13-TARIMSAL ÜRÜN TEMİZLEME MAKİNALARI
14-PAKETLEME (Ambalaj) MAKİNALARI
15-KOZMETİK ÜRÜNLERİ VE HAMMADDELERİ
16-ÇOCUK BEZİ- BAYAN PEDİ
17-TEMİZLİK KAĞITLARI (Tuvalet kağ. ve peçete )
18-AMBALAJ JELATİNLERİ (Çiçekçilik, Hediye pakedi vb )
19-MEFRUŞAT (Perdelik, döşemelik)
20-KONFEKSİYON YARDIMCI MALZEMELERİ ve DİKİŞ İPLİĞİ
21-YANGIN EKİPMANLARI ve HAMMADDELERİ
22-MOBİLYA (Çocuk yatak takımı, Oturma Grubu, Çekyat )
23-ALUMİNYUM DOĞRAMA MLZ. (Civata, Somun, Kapı Kolu vb.)
Dış Ticaret Düzenlemeleri:
Gümrük Tarife ve Düzenlemeleri;
İthal edilen malların CIF değeri üzerinden ad-volerem esasına dayalı olarak gümrük vergisi
alınmaktadır. İthalat rejimindeki malların %96’sı ad-volerem esasa göre vergilendirilirken
geri kalan bölüm gümrük vergisinden muaftır.
Gümrük Tarife yapısı Etiyopya pazarına girişte bir engel olarak görülmemelidir. Çünkü
Gümrük vergileri büyük oranda düşürüldü. Tekstil ürünleri, elektronik ürünler ile binek
otomobil ve diğer birçok tüketim malları ithalatında uygulanan gümrük vergileri yüksektir.
Yerli üretimi bulunan mallarda yerli sanayii korumak amacıyla özellikle gümrük vergileri
yüksek uygulanmaktadır. The National Bank tarafından uygulanmakta olan sıkı döviz
kontrol rejiminin ithalatı caydırıcı etkisi devam etmektedir.
Hükümet veya hükümet dışı organizasyonlarca gerçekleştirilen projeler eğer Etiyopya
Yatırım Kurulu tarafından onaylanmış ise; projeler için gerekli yatırım mallarının ithalatında
gümrük vergisi muafiyeti sözkonusudur.
İthalatta gümrük vergisinin yanısıra, satış ve tüketim vergileri de alınmaktadır. Satış vergisi
ithal ürünün neden yapıldığına bağlı olarak %5 ile %12 arasında değişmektedir. Tüketim
vergileri ise mal bazında %10 ile %200 arasında değişmektedir. Ayrıca, %15 oranında
muamele vergisi ile %1 oranında belediye vergisi bulunmaktadır.
Etiyopya Dünya Gümrük Organizasyonu (WCO)’nun bir üyesidir. 1993’ün Ağustos ayına
kadar 17 yıl Brüksel Tarife Nomenklatörü kullanıldıktan sonra Harmonize Sistem’e
geçilmiştir. Gümrük Tarifesi 21 bölüm ile 99 fasıldan oluşmaktadır.
Hayvansal ürünler ile canlı hayvanların ithalatında Tarım Bakanlığı’nca düzenlenen kontrol
belgeleri aranır ve ithalat yapan firmaların adı geçen bakanlığa başvurarak kayıt
yaptırmaları zorunludur. Gıda maddelerinin ithalatında ise yetkili Bakanlık Kamu Sağlığı
Bakanlığı’dır.
Binek otomobil ve diğer motorlu taşıtların ithalatında Taşımacılık ve İletişim Bakanlığı’nın
izni aranmaktadır. Ayrıca, gene telefon/faks/uydu antenler ile modem ithalatında bunların
ülkede varalon sistemelere uygun olması koşuluyla aynı Bakanlıktan izin alınması
gerekmektedir.
İthalat ve ihracat yasak ve kısıtlamaları konusunda Ticaret ve Sanayi Bakanlığı yetkilidir.
Yerli üretimi korumak amacıyla yerli üretimi olan ürünlerin ithalatında kısıtlamalar vardır.
Özellikle de tarımsal ürünlerin ithalatında kısıtlamalar yapılmaktadır. Mevzuata göre
uyuşturucu, afyon gibi maddeler ile müstehcen yayınlar ve sahte metal ve banknot
paraların ithalatı yasaktır. Silah ve mühimmat ithalatı sadece Savunma Bakanlığı
tarafından gerçekleştirilmektedir. Savunma Bakanlığı dışında silah ve mühimmat ithalatı
kesinlikle yasaktır.
Tüm ithalat ve ihracatlar izne tabi olup, izinler için Ticaret ve Sanayi Bakanlığına
başvurulması gerekmektedir. Etiyopya Hükümeti, ülkeye yapılan tüm ithalatın Etiyopya
Resmi Makamlarına kayıtlı Etiyopyalı temsilci ve dağıtıcılar tarafından yapılması şartını
koymaktadır. İlaç ve tıbbi malzeme ithalatı için gerekli izin Etiyopya İlaç İdaresi tarafından
verilmektedir. Bütün bitki ve bitisel ürünler, tohumlar, tarım sektöründe kullanılacak
kimyasallar, zırai ilaç ve gübre ithalatı için Etiyopya Tarım Bakanlığı’ndan izin almak
gerekmektedir. Otomobil ve motorlu araç ithalatı için ise Ulaştırma ve Telekomünikasyon
Bakanlığı’nın izni gerekmektedir.
Etiyopya topraklarında ticareti yapılan tüm insan ve hayvan ilaçlarının Etiyopya İlaç İdaresi
ve Kontrol Kurumu’na tescil edilmesi gerekmektedir. İlaç tescil işlemi ortalama iki ay
sürmektedir. Söz konusu kurum ilaç tescilinin yanısıra ithalatçılara tıbbi ekipman ve
malzeme izni de vermektedir.
Gümrük işlemlerinde gecikmeler olabilmektedir. Ülkede devam eden reformlar Gümrük
İdaresi’nin modernizasyonunu da kapsamaktadır.
Gümrük Tarife Oranları
Ekonomik liberalizasyon çerçevesinde Etiyopya, gümrük tarife oranlarını düşürmüş olup,
en yüksek tarife oranı %230’dan %35’e indirilmiştir. En düşük tarife oranı ise %5
oranındadır. Gümrük tarife sayısı (tarife bandı) 23’den 6’ya düşürülmüştür. Ortalama
gümrük vergi yükü %41,6’dan %17,5’e düşürülmüştür.
Ürünler
Hayvan ve hayvansal ürünler Tarım Ürünleri Hazır Gıda ürünleri
Eczacılık Ürünleri ve organik kimyasallar
Tabaklama deri ve deri ürünleri
Plastikler, ayakkabı, tel çubuklar, kaynatıcılar, makinalar, elektrikli
ekipmanlar
Motorlu Araçlar
Kağıt ve basılı materyaller
Gümrük Tarife
Oranları (%)
5-40
5-10
5-40
10-40
40
20
G.T.İ.P. bazında Etiyopya’nın ithal gümrük vergisi oranlarına Avrupa Birliği Pazara
Giriş Veri Tabanı (http://mkaccdb.eu.int)’ndan ulaşılabilir.
İthalat/İhracat için Gerekli Dokümanlar
İthalat için gerekli belgeler;
Üç adet Ticari fatura kopyası
İki adet detaylı İmalatcı faturası
Proforma
Nakliye faturası
İhracat için gerekli belgeler;
İhracat Belgesi
Satış Sözleşmesi
Fatura
Sigorta Sertifikası
Distribütör ve Acenta Kullanımı
Etiyopya pazarında başarılı olmak için yerel distribütör ve acenta tavsiye edilmektedir.
Uluslararası yardım ve finans kuruluşları tarafından sağlanan proje kredisinden gelen
kaynaklarla birlikte devlet alımları toplam ithalatın yaklaşık %40’ını oluşturmaktadır. Belli
başlı büyük alımlar kamu ihalesi ile yapılmaktadır. Bu alımlar The International
Development Association ve The African Development Bank vasıtasıyla Dünya Bankası
tarafından finanase edilmektedir. İhale kararındaki gecikmeler ve bürokratik işlemler
ihaleye katılıma engel olmaktadır. Yerel ihalelerde etkili olmak için mahalli distribütör ve
acentayla çalışmak çok faydalı olacaktır. Etiyopya pazarında tecrübeli ve tanınmış yerel
distribütör ve acenta bulmak kolay olmamaktadır.
Belli başlı proje ve proğram sorumlusu ve yetkilileri ile iletişim kurmak, pazar bilgisi ve
gözlemi için temsilcilerle görüşme yapmak ve pazar potansiyeli ile ilgili olarak yerel
temsilcilerden bilgi almak, Etiyopya pazarında başarılı olan firmalar tarafından kullanılan
metodlardır.
Ofis Açma
Bütün ithalatçı ve ihracatçılar Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’na tescil olmalı ve iş lisansı
almalıdır. Ticaret ve Sanayi Bakanlığı ithalat ve ihracatı düzenlemektedir. Bütün ithalatlar
için döviz permisine ihtiyac vardır.
Etiyopya parasının konvertibitesi ve geri dönüşümü konusundaki mevcut kurallardaki
esnekliklere rağmen, ürün kalite kontrolü, bankacılık düzenlemeleri ve döviz konvertibitesi
konularındaki sıkıntılar franchising ve doğrudan pazarlama yapmayı zorlaştırmaktadır.
Etiyopya pazarı için ticari reklam ve tanıtım önemlidir. Devletin sahip olduğu kitle iletişim
araçları (Radyo, TV ve gazete) ve özel dergi ve gazetelerbaşlıca reklam vasıtalarıdır.
Etiyopya da sınırlı sayıda olmasına rağmen Radyo ve gazete televizyondan daha
yaygındır.
Bütün ticari ve ekonomik işlemler ülkenin milli parası olan “Birr” ile gerçekleştirilmektedir.
Yerli ürünlerin fiyatı genellikle ucuzdur. Yüksek nakliye ücretleri ithal ürünlerin fiyatını
yükseltmektedir.
Standartlar
Etiyopya, Uluslararası Standartlar Organizasyonu’nun bir üyesidir. Etiyopya Kalite ve
Standartlar Otoritesi Ülkede tek yetkili standart kuruluşudur. İthalat ve ihracattaki tüm kalite
standartlarını Etiyopya Kalite ve Standartlar kuruluşu belirlemektedir. Birçok malın ithalatı
için Etiyopya Standardlar Kurumu’nca ülkedeki standardlara uygunluğun belirlenmesi ve
belgelendirilmesi gerekir. Etiyopya Standartları, Uluslararası düzenlemelere uygunluk
arzetmektedir.
Fikri Mülkiyet Hakları
Ticari markalar için bir takım korumalar Ticaret ve Sanayi Bakanlığı ve Etiyopya’da ki yerel
gazetelerde yayınlanan uyarıcı notlar vasıtasıyla yapılmaktadır. Nisan 2003 tarihinde
Hükümet fikri mülkiyet hakları, telif hakları ve ticari markaların yönetimi için Bilim ve
Teknoloji komisyonunun altında “ Fikri Mülkiyet Ofisi”’ni kurdu.
6. İŞADAMLARI İÇİN FAYDALI BİLGİLER
Başlıca Ticari Merkezler ve Şehirler
Başkent Addis Ababa aynı zamanda ülkenin ticari merkezidir. Dire Dawa, Bahir Dar,
Nazareth (Adama olarak değiştirilmiştir), Awassa ve Makelle gibi şehirler hem önemli ticari
yerleşim birimlerdir hem de bölgesel yönetimlerin merkezleridir. Addis Ababa aynı
zamanda sanayi şehridir ve Makelle, Bahir Dar, Nazareth ve Dire Dawa gibi şehirler de
sanayileşme yolundadır.
Yerel Zaman
Etiyopya Greenwich Saat Ayarı (Greenwich Mean Time-GMT)’ndan 3 saat ileridir.
Türkiye’den ise Addid Ababa 1 saat ileri durumdadır.
Takvim
Etiyopya, herbiri 30 gün olan 12 eşit ay ile yıla bağlı olarak 5 veya 6 günden meydana
gelen bir artık aydan oluşan Julian Güneş Takvimini kullanmaktadır.
Ülkeye Ulaşım
Etiyopya’ya Türk Hava Yollarının direkt seferi yoktur. Türk Hava Yollarının Çarşamba
günleri hariç hergün Kahire’ye uçuşu bulunmakta olup; Kahire üzerinden diğer havayolu
şirketleriyle Addis Ababa’ya ulaşmak mümkündür. Ancak bölgeye Türkiye’den tarifeli sefer
ve kargo seferlerinin yapılması konusunda ülkemiz tarafından çalışmalar yapılmaktadır.
Mısır Hava Yolları ile her hafta Perşembe ve Cuma günleri Kahire Nairobi üzerinden,
Lufthansa ile ise Pazartesi, Perşembe ve Cumartesi günleri Frankfurt-Kahire üzerinden
Addis Ababa’ya ulaşılabilir. Emirates Hava Yolları ile de Dubai üzerinden Addis Ababa’ya
gidilebilir.
Şehirçi Ulaşım
Taksi ücretleri genelde yola çıkmadan şoförle pazarlık sonucunda belirlenir ve taksilerde
taksimetre bulunmamaktadır. Şehiriçi ulaşımda taksi ücretinin 20 Birr’i aşmaması gerekir.
Havaalanından şehre ulaşım ise aşağı yukarı 30 Birr civarındadır. Ulaşımda genellikle
daha ucuz olan minibüsler ile birden fazla kişi tarafından tutulan taksiler tercih
vedilmektedir.
Vize
Sudan ve Kenya vatandaşları dışındaki tüm ziyaretçilerin vize almaları zorunludur. Vize
müracaatları Etyopya’nın denizaşırı diplomatik misyonlarına yapılabilir. Bununla beraber
33 ülkenin vatandaşları normal ücretler üzerinden Etyopya’ya varışlarında turist vizelerini
alabilmektedirler. Bu ülkeler Arjantin, Avustralya, Avusturya, Belçika, Brezilya, Kanada,
Çin, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İrlanda, İtalya, İsrail, Japonya,
Güney Kore, Kuveyt, Luksemburg, Meksika, Hollanda, Yeni Zellanda, Norveç, Polonya,
Portekiz, Rusya, Güney Afrika, İspanya, İsveç, İsviçre, Tayvan, İngiltere ve Amerika
Birleşik Devletleridir. Diğer taraftan, vizeler Etyopya’nın yurt dışındaki temsilciliklerinde de
verilmektedir.
Etiyopya Türk vatandaşlarına vize uygulamaktadır. Etiyopya’nın Ankara’da Büyükelçiliği ya
da İstanbul’da Konsolosluğu yoktur. Vizenin Etiyopya’nın İstanbul Fahri Konsolosundan
alınması gerekir.
Etiyopya’nın İstanbul Fahri Konsolosu Atilla Yurtçu’ya ait bilgiler şu şekildedir;
Tel: 0212- 299 11 20- 262 41 49
Fax: 0212- 223 95 81
Vize başvurusunda istenilen belgeler şu şekildedir:
Pasaport,
1 adet vesikalık fotoğraf,
Konsolosdan alınıp doldurulması gereken başvuru formu ( İngilizce olarak doldurulmuş),
Ziyaretçi işadamının çalıştığı ya da sahibi olduğu firmanın antetli kağıdına yazılmış talep
yazısı( İngilizce olarak ) : kaşeli ve imzalı olması gerekiyor.
Vize ve servis ücreti 85 $’dır. Vize ücreti belli periyotlarla değiştirilebilmektedir.
Oturma İzni :
Oturma izinleri Göç ve Vatandaşlık İşleri Ana Dairesi tarafından verilmektedir. Bir yabancı
yatırımcı kendi adına aldığı yatırım iznini ibraz etmesi üzerine kendisine oturma izni verilir.
Bir şirketin veya şubenin hisse sahibi olan bir yabancı yatırımcı ve çalışma izni olan bir
yabancı personel de oturma iznine hak kazanır.
Yolcu Beraberi Eşya getirme:
Kişisel efektler, çekilmemiş filmler, kameralar ve aksesuarlar gümrüksüz olarak ülkeye
sokulabilir. Duty free kalemleri şunları içermektedir. 250 gram tütün veya 200 sigara veya
50 puro, 2 litre alkol veya yarım litre parfüm, ziyaretçiler değeri 500 birr’ı geçmeyen hatıra
(hediyelik) eşyaları ülke dışına çıkartabilirler.
Havaalanı Servis Ücreti :
Etyopya’dan ayrılırken kişi başına 20 $’lık bir ücretin ödenmesi gerekmektedir. Bu ücret
havaalanında veya havayolu bilet ofisinde ödenebilir.
İklim ve Hava Durumu
Geniş topografik değişikliklere neden olan tropik muson yağmurları. Etiyopya nüfusun
önemli bir bölümün yaşadığı yüksek bölgelerde ılıman bir iklime sahiptir. Alçak bölgelerde
ise sıcak bir iklim hakim sürmektedir. Şubat-Mart ve Haziran-Eylül aylarında iki yağışlı
dönem bulunmaktadır. En yağışlı ay ise 300 mm ile ağustos ayıdır.
Yüksek bölgelerde ortalama sıcaklık 20 derece olurken alçak bölgelerde 35 derece
ortalamaya sahiptir. En sıcak aylar Nisan-Mayıs aylarıdır. En soğuk ve kuru ay ise Aralık
ayıdır ve ortalama yıllık yağış miktarı 5 mm’dir.
Addis Ababa yaklaşık 2500 metre rakıma sahiptir. Bu itibarla, gündüz ve gece arasında ısı
farklılığı normalin üzerindedir. Yaz döneminde bile geceleri serin olabilmektedir.
Sağlık
Etiyopya’ya giderken Dünya Sağlık Örgütü kurallarına göre sarı humma aşısı olmak
zorunludur. Etiyopya’ya girişten 10 gün önce sarı humma aşısı yaptırılması gerekmektedir.
Aşının süresi 10 yıldır. Ülkede sağlık imkanları oldukça sınırlıdır. Addis Ababa’daki en iyi
hastaneler bile imkan, ekipman, şartlar bakımından sıkıntı içerisindedirler.
Para Birimi:
Etyopya para birim ondalık sisteme dayanır. Para Birimi Birr’dir. 100 cent’e bölünmüştür. 1
birr (Br) = 100 cents. Mayıs 1993’den beri, Birr’in piyasa fiyatı interbank piyasasında
belirlenmektedir ve bu piyasada haftalık toptan ihale açılmaktadır. Açılan ihale sonucu
belirlenen kurlar bir hafta için geçerli olan kurlardır. Daha önce ABD Dolarının resmi kuru
(US$1 = 5.000 Birr) şeklinde sabitlenmişti. Halihazırda, ithalatçılar bu döviz ihalelerinden
döviz alabilirler. Etiyopyalı tüccarlar ve işadamları bu sisteme göre düzenli olarak döviz
alabilme imkanına sahiptirler.
Ülkeye girerken bütün dövizler gümrük noktalarında mavi renkli gümrük formaları ile beyan
edilmelidir. Ziyaretçiler 10 Birr’den daha fazla bir parayı ülkeden çıkaramazlar.
Çalışma saatleri
Devlet Kurumlarında çalışma süresi haftada 39 saattir.
Devlet Kurumları
08.30-12.30/13.30-17.30 Pazartesi-Perşembe
08.30-11.30/13.30-17.30 Cuma
Bankalar
08.00-16.00 Pazartesi-Cuma
08.00-12.00 Cumartesi
İşyerleri
08.00-12.00/13.00-17.00 Pazartesi-Cuma
Alışveriş Merkezleri
08.00-12.30/15.30-19.30 Pazartesi-Cuma
09.00-19.00 Cumartesi
Resmi Tatil Günleri Cumartesi ve Pazar’dır.
Milli günler: Milli Gün, 28 Mayıs (1991) (MENGISTU rejiminin yenilmesi)
Resmi Tatil ve Bayramlar
Etiyopya’da bir takvim yılı gerek dini gerekse de geleneklerden kaynaklanan renkli
festivallerle doludur.
Resmi tatil günleri şöyledir:
7 Ocak
19 Ocak
2 Mart
6 Nisan
6 Mayıs
11 Eylül
12 Eylül
: Yılbaşı
: Epiphany
: Adowa Savaşı’nın Yıldönümü
: Zafer Günü
: Mayıs Günü
: Yeni yıl Günü (New Year’s Day)
: Good Friday, Easter, Eid El Fitr, Eid el Ahda, Maulid
Gelenekler
Etiyoplalılar, genellikle birbirlerini başlarını eğerek selamlarlar. Diğer bir gelenek
selamlaştığınızda arkadaşınızın yanaklarından üç kez öpmektir.
Etiyopya’da kahve serenomisinin özel bir yeri vardır.
Günün herhangi bir saatinde ziyaretlerde kahve serenomisini gerçekleştirmek önemli bir
gelenektir. Özel bir kahve serenomisi birkaç saat sürebilmektedir. Kahve taneleri elle
kavrulur ve özel bir cezvede hazırlanarak bir fincana dökülür. Şüphesiz kahvenin yanısıra
yemek de hazırlanmaktadır. Etiyopya’nın çoğu bölgelerinde sabah, öğle ve akşam olmak
üzere günde 3 kez kahve serenomisi yapılmaktadır.
Giyim
Ülkenin büyük kısmında iki sezon vardır. Yağışsız sezon Ekim ayından Mayıs’a kadar
devam eder. Yağışlı sezon ise Haziran-Eylül döneminde etkisini gösterir.
Etiyopya halkının giyim şekli incelendiğinde her bir bölgenin geleneksel kıyafetlerinin
olduğu görülmektedir. Başlıca şehir merkezlerinde batılı kıyafetler tercih edilirken ülkenin
yüksek kesimlerinde kadın ve erkekler tarafından “Shemma” diye adlandırılan bir
geleneksel kıyafetin sıkça giyildiği görülmektedir.
“Shemma” parlak renkli şeritlerden pamuklu beyaz bir kıyafettir. Ülkenin alçak kesimlerinde
yaşayan köylüler boncuk ve deniz kabuklarından süslemeleriyle deriden mamül dış giyim
eşyalarını tercih ederler.
Gıda
Ülkenin başlıca yemekleri injera, berbere, wot ve kotcho’dur.
Injera ülkede yetişen teff adındaki hububattan yapılan tadı ekşi bir çeşit gözlemedir.
İnjera’nın servisi genel olarak ya et ya da sebze soslarıyla yapılır.
Teff %14 protein, %3 yağ ve %81 kompleks karbonhiratlardan oluşan son derece besleyici
bir gıda maddesidir.
Berbere Etiyopya yemeklerine karakteristik kazandıran ve baharatların karışımından
oluşan bir gıda ürünüdür.
Wot sıcak baharatlı bir biber sosu olup, sebze, et ve tavuk gibi gıda maddeleriyle
yenilmektedir.
Kotcho, “ensete” denilen bir bitki kökü ve sapından yapılan bir çeşit gözlemedir.
Etiyopya’da genel olarak ülkenin yüksek kesimlerinde pişirilmiş, kuru ya da çiğ olarak sığır
ve kuzu eti; alçak kesimlerinde ise keçi ile deve eti tercih edilmektedir. Sahil bölgelerinde
ise pişirilmiş ya da kurutulmuş olarak Kızıl Deniz Balığı gibi balıklar yenmektedir.
Ülkede geleneksel olarak toplu halde yemek yenilir. Eğer siz sağ elle yemek yiyorsanız
yemekten evvel ellerinizi yıkamanız beklenir ve bu amaçla size bir sürahi su ve sabun
getirilir.
Geleneksel olarak yemeğin yanında bir çeşit bal şarabı olan t’ej ya da yerel bir bira olan
t’ella içilir.
Lokantalarda yemek ücretleri kişibaşı 3 ile 25-35 birr arasında değişmektedir.
Haberleşme
Türkiye ile Etiyopya arasında otomatik telefon, teleks ve faks bağlantısı mevcuttur.
Bununla birlikte ülke içinde bile telefonla görüşmek sorunlu olabilmektedir. Teleks ve faks
bağlantısı mevcuttur. Telekomünikasyon sisteminin yeniden yapılandırılmasına dönük
olarak çalışmalar sürdürülmektedir. Etiyopya’nın telefon kodu 251’dir.
Başlıca şehirlerin telefon kodlarına aşağıda verilmektedir.
Addis Ababa
Awassa
Dire Dawa/Harar
Shashemene
Jimma
Nazareth
:1
:6
:5
:7
:7
:2
Ölçü Birimi
Metrik sistem kullanılmaktadır. Buna ilaveten bazı ölçü birimleri şu şekildedir:
1 gasha: 40 hektar
1 kend: 0.5 metre
1 frasoulla: 17 Kg
Konaklama
Addis Ababa’da lüks otellerin yanısıra orta halli işadamlarına hitap edecek düzeyde oteller
de bulunmaktadır. Turistik bölgelerde çeşitli sınıflarda hizmet veren zengin bir tercih
olanağı vardır. 5 yıldızlı otellerde konaklama ücretleri günlük 90-190 ABD $ arasında
değişmektedir. Otel ücretine ayrıca %22 oranındaki hizmet vergisinin de eklenmesi
gerekir.
DEĞERLENDİRME
Türkiye ile Etiyopya arasındaki siyasi ilişkiler her zaman istikrarlı bir seyir izlemiştir.
Etiyopya ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkiler ise, bir türlü arzu edilen seviyeye
çıkarılamamıştır. Özellikle 1997 yılından bu yana ülkelerimiz arasındaki temaslar
yoğunlaşmış, ancak, Etiyopya ile Eritre arasında zaman zaman savaşa dönüşen
gerginlikler dolayısıyla, temaslardan istenilen verim alınamamıştır. Yine karşılıklı bilgi
eksikliğinden kaynaklanan nedenlerle bir türlü arzu edilen seviyeye çıkarılamamıştır.
Etiyopya da açılmakta olan ticari nitelikteki fuarlara katılım sağlanmasında fayda
görülmektedir. Zaman zaman Uluslararası Addis Ababa Fuarı’na firmalarımız
katılmaktadır.
Etiyopya’da ulaştırma konusunda, özellikle karayollarının ve Etiyopya-Cibuti demiryolunun
rehabilitasyonu çalışmaları Hükümet programına alınmıştır. Öte yandan, bu projelerin bir
bölümünün Türk müteahhitlerince üstlenilmesi mümkün görülmektedir.
Etiyopya’nın en büyük enerji potansiyeli, Awash ve Nil nehirlerinden sağlanabilecek
hidroelektrik enerjisidir. Bu konuda, Mısır ve Sudan ile ihtilafları mevcut olmakla birlikte, bir
takım baraj projeleri mevcuttur. Bu projelerden bir bölümünün Türk firmaları tarafından
gerçekleştirilmesi mümkün görülmektedir.
Etiyopya ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayanmaktadır, bu çerçevede tarım, sulama
konularında bu ülkeye teknik yardım sağlanabilecektir. Bu teknik yardımlarla hem
ülkemizin tanıtımının yapılması, hem de bu alanda Etiyopya’nın ihtiyacı olan malların
ülkemizden ihraç edilmesi mümkün olabilecektir.
Etiyopya’da telekomünikasyon sektörü hizmetleri geri bir durumdadır. Bu alanda Etiyopya
hükümetinin bir takım projeleri mevcuttur. Etiyopya telekomünikasyon sisteminin
kurulması-modernizasyonu projelerinin bu alanında faaliyet gösteren firmalarımızca
gerçekleştirilmesinin mümkün olabileceği değerlendirilmektedir.
Etiyopya hükümetince özelleştirme programı uygulamaya konmuştur, özellikle Türk
KOBİ’lerinin Etiyopya’daki özelleştirmelere iştirak etmesi mümkün görülmektedir.
Ekonomisinin giderek serbestleştiği, küçük ve orta ölçekli yatırımların canlanmaya
başladığı bu dönemde, çok çeşitli alanlarda sanayi ürünlerinin eksikliği görülen Etiyopya
ile bu alanda işbirliğine gidilebileceği düşünülmektedir. Özellikle deri, tekstil-konfeksiyon,
tarım aletleri, gıda, elektrikli ev aletleri, mutfak eşyaları gibi alanlarda faaliyet gösteren
ülkemizin KOBİ’lerinin bu pazara yönlendirilmesinde büyük fayda görülmektedir.
Etiyopya'nın, ülkemizin sanayi ürünleri için iyi bir pazar oluşturabileceği düşünülmektedir.
Dolaylı yollardan Etiyopya pazarına giren Türk mallarının önemli bir rekabet gücüne sahip
oldukları gözlenmektedir.

gana ülke profili

Transkript

Benzer belgeler

gezisi - WordPress.com

1- ırak`a ihracat yapan diib sahibi firmalara duyurulur

Karar Sayısı : 2008/14172

BI-MU/Sfortec Fuarı Milano`da düzenlendi

Kahve - Oaib

Etiyopya Ülke Bülteni - 2014Kaynak

Başkent Addis Ababa`nın Kurulması ve Modernleşmesi

Afrika Ülke Raporları Etiyopya - Afrika Ekonomik ve Sosyal

Ülke Raporunun içeriğini görmek için tıklayınız..