HAYVANLARDA SİMETRİ ŞEKİLLERİ VE BAZI BİYOLOJİK

• Simetri, organizmanı
organizmanın vü
vücudunun ikiye bö
bölündü
ndüğü zaman
HAYVANLARDA
SİMETRİ ŞEKİLLERİ VE
BAZI BİYOLOJİK
TERİMLER
(1. Hafta)
tamamen eş
eşit iki parç
parçaya ayrı
ayrılması
lması durumudur. Dış
Dış görünüşleri
az veya çok simetrik yapı
yapı gösteren hayvanlara simetrik
(=symmetric
(=symmetric)) hayvanlar adı
adı verilir. Canlı
Canlılar iç
içinde de değ
değişik
durumlar mevcuttur. Hayvanları
Hayvanları simetri durumları
durumlarına gö
göre
sınıflandı
flandırmada sadece dış
dış görünüş önemlidir. Vü
Vücut iç
içindeki
organlar çoğu zaman bu simetriye uymazlar. Simetri durumu
göstermeyen hayvanlara da asimetrik (=asymmetric
(=asymmetric))
hayvanlar adı
adı verilir. Bu hayvanları
hayvanların vü
vücutları
cutları iki veya daha
fazla eş
eşit kı
kısma ayrı
ayrılmaz.
Simetrik
Asimetrik (Simetrik olmayan)
• Bilateral simetri (iki taraflı
taraflı): Boyuna ve vü
vücudun
1. Simetri Şekilleri
ortası
ortasından geç
geçen bir kesit canlı
canlıyı iki yarı
yarıma bö
böler.
Omurgası
Omurgasız hayvanlardan solucan, omurgalı
omurgalı hayvanlardan
kurbağ
kurbağa kuş
kuş ve memelilerin vü
vücut yapı
yapıları
ları bu simetriye
örnek olarak verilebilir.
• Asimetri: Belirli bir simetri dü
düzlemi yoktur. Protozoa’
Protozoa’dan
Rhizopoda’
Rhizopoda’da (Amip) gö
görülür.
1
• Sferik simetri (Spherical
(Spherical,, kü
küresel): Bir topun simetrisi gibi
merkezden geç
geçen herhangi bir kesit organizmayı
organizmayı iki eş
eşit
yarı
yarıma bö
böler. Bir kü
kürenin simetrisinde olduğ
olduğu gibi merkezden
geç
geçen her kesit canlı
canlıyı eşit iki parç
parçaya bö
böler. Örneğ
rneğin tek
hücrelilerden, kö
kök bacaklı
bacaklılar sı
sınıfından, Radiolaria
ordosundan Heliospora ve Heliozoa’
Heliozoa’dan Actinosphaerium
(gü
).
(güneş
neşhayvancığı
hayvancığı).
2. Vü
Vücut Bö
Bölgeleri
• Radial Simetri (Işı
nsal simetri): Bir tekerleğ
(Işınsal
tekerleğin simetrisi
gibi merkezden geç
geçen herhangi bir dikey kesit organizmayı
organizmayı
simetrik iki yarı
yarıma bö
böler. Örnek olarak deniz yı
yıldı
ldızı ve bazı
bazı
deniz kestaneleri verilebilir.
• Anterior:
Anterior: Ön taraf veya bilateral simetrili hayvanlarda baş
baş
kısmı
smı; posteriorun karşı
karşıttı.
• Posterior:
Posterior: Arka taraf veya vü
vücudun arka ucu (kuyruk
• Superior/
Superior/Inferior
(Üst/alt): İnsan
vücudunun kuzey kutbu,
başı
n tepe noktası
başın
noktası superior;
superior;
Güney kutbu, ayak tabanı
tabanı
inferiordur.
inferiordur. Örneğ
rneğin Kalp
midenin superiorundadı
superiorundadır,
çünk
ü kalp baş
çünkü
başa daha
yakı
yakındı
ndır. Kalp beyinin
inferiorundadı
inferiorundadır, mide ise
kalbin inferiorundadı
inferiorundadır.
bölgesi); anteriorun karşı
karşıttı.
• Dorsal:
Dorsal: Üst kı
kısım, sı
sırt, üst yü
yüzey; ventralin karşı
karşıttı.
• Ventral:
Ventral: Alt kı
kısım, karı
karın, alt yü
yüzey; dorsalin karşı
karşıttı.
• Lateral:
Lateral: Yan taraf, vü
vücudun orta kesitinin iki tarafı
tarafı.
2
• Median (medial):
medial): Vücudun
3. Eksenler
•
• Longitudinal Eksen: Vücudun ön ucundan arka ucuna
•
•
•
ortası
ortası veya ona yakı
yakın kı
kısmı
smı.
Bazal: Bir organı
organın vü
vücuda
bağ
bağlandığı
landığı kısma denir.
Proksimal/
Proksimal/Distal:
Distal:
Ekstremitenin gövdeye yakı
yakın
kısmı
smına proksimal,
proksimal, daha uzak
olan kı
kısmı
smı için distal terimi
kullanı
kullanılır. Bir baş
başka deyimle
distal organ ya da yapı
yapının uç
uç
kısmı
ı
na
denir.
Örneğ
sm
rneğin el,
kola gö
göre distal,
distal, uylukta
bacağ
bacağa gö
göre proksimaldir.
proksimaldir.
Apeks:
Apeks: Organ ya da yapı
yapının
tepe kı
kısmı
smına denir.
Superfisial / Derin: İki
komş
komşu oluş
oluşumdan vü
vücut
yüzeyine yakı
yakın olanı
olanı için
superfisial,
superfisial, derin olanı
olanı için ise
profundus terimi kullanı
kullanılır.
uzanan hat.
• Dorsa – Ventral Eksen: Dorsal yüzeyden ventral yüzeye
uzanan ve longitudinal eksene dikey olan hat.
• Transversal Eksen:
Eksen: Bir yandan diğ
diğer yana uzanan ve
longitudinal eksen ile dorsa - ventral eksene dikey olan hat.
5. Vü
Vücut Boş
Boşlukları
lukları
4. Dü
Düzlemler
• Sagittal Düzlem: Vücudu
•
•
simetrik olarak ikiye bö
bölen
düzlem.
Frontal Düzlem: Vücudun
dorsal ve ventral yüzeyine
paralel olarak geç
geçen ve
sagittal düzleme dik olan
düzlem.
Transversal Düzlem:
Frontal ve sagittal
düzlemlere dikey olan ve
vücudu enine ikiye bö
bölen
düzlem.
• İç organları
organların veya visseranı
visseranın (vü
(vücut boş
boşlukları
luklarında bulunan organlar)
•
yerleş
yerleştiğ
tiği vü
vücut iç
iç indeki boş
boşluklar vü
vücut kaviteleri olarak adlandı
adlandırılır. İki ana
vücut boş
boşluğ
luğu vardı
vardır; bunlar dorsal ve ventral kavitelerdir.
kavitelerdir. Kemikli dorsal
kavite,
kavite, vü
vücut yü
yüzeyinin dorsal (posterior)
posterior) tarafı
tarafında yer alı
alır. Dorsal kavite,
kavite,
beyni iç
içeren cranial kavite ve medulla spinalisi içeren vertebral (spinal)
spinal) kanal
olmak üzere 2’
2’ye ayrı
ayrılır.
Torasik ve abdomipelvik boş
boşluk geniş
geniş bir kas olan ve toraks boş
boş luğ
luğunun
tabanı
tabanın ı oluş
oluşturan diyafram ile ayrı
ayrılmış
lmışttır.
3
• Toraks boş
boşluğ
luğu akciğ
akciğerleri iç
içeren plevral boş
boşluk ve
•
akciğ
akciğerler arası
arasındaki mediastenumdur.
mediastenumdur. Mediastinumun
içinde kalp, timus bezi, özofagus ve trake bulunur. Kalp
perikardium ile sarı
sarılıdır. Perikardiumun bulunduğ
bulunduğu
boş
boşluğ
luğada perikardiyal boş
boşluk adı
adı verilir. Abdominopelvik
boş
rsak, kalı
boşluğ
luğun üst parç
parçası
ası, mide, ince bağı
bağırsak,
kalın
bağı
rsaklarıın çoğu, karaciğ
bağırsaklar
karaciğer, pankreas, dalak, bö
böbrekler ve
üreterleri kapsar.
Herhangi bir duvarla ayrı
ayrılmış
lmış olmasa bile, abdominopelvik
boş
boşluğ
luğun alt kı
kısmı
smı pelvik boş
boşluktur ve mesaneyi, kalı
kalın
bağı
rsaklarıın bir kı
bağırsaklar
kısmı
smını ve kadı
kadında üreme organları
organlarını içerir.
Buradaki yer alan organları
organların gö
görevlerini veya ağ
ağrının
lokalizasyonu basitç
basitçe belirleyebilmek iç
için genellikle
abdominopelvik boş
boşluk, sağ
sağ üst, sağ
sağ alt, sol üst, sol alt
olmak üzere 4 kısıma ayrı
ayrılır. Gö
Göbekten geç
geçen midsagital ve
transversal düzlemler bu kı
kısımları
mları oluş
oluşturur. Diğ
Diğer bir sistem
abdominopelvik boş
boşluğ
luğu, iki transversal ve iki sagittal
düzlem kullanarak dokuz parç
parçaya ayı
ayırır.
4