Prof. Dr. Behiç ONUL

İz Bırakanlar...
‹nfeksiyonun Ulu Ç›nar›:
Prof. Dr. Behiç ONUL
Prof. Dr. Emin TEKELİ
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
namaz gayretleri bulunan Prof. Dr.
Behiç Onul, 1912 yılında İstanbul’da
doğdu. İlk ve orta öğrenimini Kadıköy Numune Mektebi’nde yapan
Onul, Heybeliada Deniz Lisesi’nden
1929’da mezun oldu. Akabinde, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne
devam etti. 1935 yılında teğmen rütbesi ile Tıp Fakültesi’nden mezun
olan Prof. Dr. Onul, aynı yıl Adana’da sıtma kursuna katıldıktan sonra İstanbul Deniz Hastanesi’ne tayin
edildi. Yavuz ve diğer savaş gemilerinde Zyklon B ile desinsektizasyon
ve deratizasyon yapan ekipte görev
aldı.
nfeksiyon Hastalıkları ve Klinik
Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’nın
ülkemizde kurulması ve yerleşmesi konusunda çok ciddi emek harcamış ve bu anlamda tarihte iz bırakmış değerli hekim ve bilim insanlarından birisi de hiç kuşkusuz Prof.
Dr. Behiç Onul’dur. Çalışmalarıyla
İnfeksiyon Hastalıkları alanında
önemli adımlar atmış ve ardında
önemli eserler bırakmış olan Prof.
Dr. Behiç Onul, ülkemizin ilk infeksiyon hastalıkları uzmanları arasında
yer almaktadır.
İ
İnfeksiyon hastalıkları dalının bağımsızlaşması ve gelişmesi yönünde
hayatını vakfetmiş olan, öğretim
kadrosunun yetiştirilmesinde yadsı-
68
Çankaya Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nde, karıncaların imhasına yönelik bir haftalık bir çalışma gerçekleştiren Prof. Dr. Onul, bu görevi nedeniyle bilgilendirme için, 1937 yılının
Haziran ayında Dolmabahçe Sarayı’nda Atatürk’ün huzuruna kabul
edildi. Onul, 1938’de Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde İç Hastalıkları’nda ve ardından da iki yıl Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları
Kliniği’nde çalıştı. GATA’yı birincilikle bitirerek, Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları uzmanı oldu ve
“başasistan” olarak göreve başladı.
İki yıl sonra 2. Dünya Savaşı sırasında Tifüs Eksantematik Epidemisi nedeniyle GATA’da kurulan Tifüs Aşısı
İ N F E K S İ Y O N D Ü N YA S I • 2 0 0 6 / 4
www.bilimseltipyayinevi.com
Öğrencilerinin iyi
birer infeksiyon
hastalıkları uzmanı
olarak yetişmesinde
önemli rol oynayan
Prof. Dr. Onul;
disiplinli çalışmasıyla,
konulara bilimsel
yaklaşımıyla, hasta
takibiyle örnek
olurken, aynı
zamanda bu dalın
araştırmaya açık bir
dal olduğunu,
ülkenin bu dala olan
ihtiyacını ve dalın
inceliklerini de
öğretmiştir.
Laboratuvarı şefliğini üstlendi. Burada, ekip arkadaşlarıyla hazırladığı 20
bin dozluk tifüs aşısı, ABD ordusunun Salermo çıkarmalarından önce
kullanılmış ve Prof. Dr. Onul, bu çalışmasıyla ülkemizde infeksiyon has-
talıkları tarihindeki yerini almıştır. Prof. Dr. Melahat Onul, bu konu hakkında şu değerlendirmeyi
yapmıştır: “İkinci Dünya Harbi
yıllarında Gülhane Askeri Hastanesi’nin yıllarca bizim de feyz aldığımız mütevazı laboratuvarlarında vefalı ekip arkadaşları ile
hazırladığı tifüs aşıları Amerikan
ordularının Salermo çıkarmalarında kullanılmış olup, olay ülkenin o dönem hekimliği için bir şeref sayfası olarak anılardadır”
(Kongre Kitabı, s.37).
Prof. Dr. Behiç Onul’a, 1944’de İstanbul Deniz Hastanesi Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları
Kliniği şefliği görevi verildi. 1945
yılında Ankara Üniversitesi Tıp
Fakültesi’nde ilk defa açılan doçentlik sınavlarına katılan Prof.
Dr. Onul, 1946’da A.Ü. Tıp Fakültesi
İnfeksiyon Hastalıkları doçenti oldu.
Ayrıca, “Fakültenin Mikrobiyoloji
Kürsüsü ile GATA’nın Mikrobiyoloji
ve İnfeksiyon Hastalıkları eğitiminin
bazı bölümlerini de üstlendi.” 19501951 yıllarında Münih Üniversitesi 1.
İç Hastalıkları Kliniği’nde, Marburg’da Behring Werke, HamburgTropen Institut Tifus ve Mikrobiyoloji laboratuvarlarında çalıştı. 1952 yılında profesör olan Behiç Onul, İnfeksiyon Hastalıkları Kürsü başkanlığına seçildi. Yarbay rütbesiyle, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’ndan ayrılan Prof. Dr. Onul’un tercihi öğretim üyeliği oldu. 1957 yılında
ABD’ye gitti ve burada iki yıl kadar
Boston School of Public Health Mass.
General Hospital’da çalıştı. İkinci
Dünya Savaşı’ndan önce kurulan
Balkan Tıp Birliği’nin yeniden çalışması için 1962 yılında, Bükreş’te yapılan toplantıya Dışişleri Bakanlığı’nın temsilcisi olarak katılan Onul,
3 yıl süreyle Birliğin kurucu başkanı
olarak görev yaptı.
Onul, 1960-1964 yılları arasında iki
dönem Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi dekanlığını yürüttü. Kendi
alanı dışında farklı alanlarda da hizmet veren Onul, dekanlık görevini
yürütürken, bir yandan da Diş Hekimliği Yüksek Okulu’nu kurdu. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nin açılması için de yasal girişimlerde bulundu. 1965 yılında kurulan
A.Ü. Eczacılık Fakültesi’nde Farmasötik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’nda, 1965-1968 yılları arasında üç
yıl başkanlık yaptı. Fakültesinin temsilcisi olarak yaklaşık 14 yıl boyunca
Ankara Üniversitesi Senatosu’nda
görev aldı. Yurtdışındaki gelişmeleri
de sürekli takip eden ve kendini yenileyen Onul, 1976’da yenilikleri takip etmek amacıyla üç aylığına
Hamburg’a gitti.
Pek çok öğrenci yetiştirmiş olan ve
İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik
Mikrobiyoloji dalına önemli katkılarda bulunan Prof. Dr. Behiç Onul, hafızalardaki yerini koruyor. Mikoloji
konusunda yaptığı çalışmalarla tanınan Prof. Dr. Emel Tümbay, 1983’de
yayınlanan kitabında, Türkiye’de
mikolojinin tanınmasında ve yerleşmesinde özellikle emeği geçenler
arasında Prof. Dr. Ekrem Kadri Unat,
Prof. Dr. Nizamettin Erbakan, Prof.
Dr. Lütfi Tat, Prof . Dr. Cemal Gezen,
Prof. Dr. Reşat T. Kınacıgil, Prof. Dr.
Nevzat Öke, Prof. Dr. Namık Aksoycan, Prof. Dr. Enver Tali Çetin, Prof.
Dr. Özlem Anğ, Prof. Dr. Ömer Kası-
moğlu, Prof. Dr. Ayhan Yücel,
Prof. Dr. Nuran Yuluğ ve Prof. Dr.
Mustafa Arda gibi bilim adamlarının yanında Prof. Dr. Behiç
Onul’un adını da zikretmekte ve
bu bilim adamları için şunları dile getirmektedir: “…tanı koydukları mantar buluşlarını yayımlayarak, tıpsal mikoloji konusunda
aydınlatıcı yazılar ve kitaplar yazarak, laboratuvarlarında mikolojiye ilişkin rutin çalışmalar ve
araştırmalar yaparak ve bilimsel
toplantılara mantar konularını
getirip işleyerek, ülkemizde mikolojinin tanınmasına ve yerleşmesine büyük katkılarda bulunmuşlardır” (Türk Mikolojisinin
Dünü ve Bugünü; Ayhan Yücel).
Öğrencilerinin iyi birer infeksiyon hastalıkları uzmanı olarak
yetişmesinde önemli rol oynayan
Prof. Dr. Onul; disiplinli çalışmasıyla, konulara bilimsel yaklaşımıyla,
hasta takibiyle örnek olurken, aynı
zamanda bu dalın araştırmaya açık
bir dal olduğunu, ülkenin bu dala
olan ihtiyacını ve dalın inceliklerini
de öğretmiştir. Öğrencilerine bu dal
için mücadele isteği aşılayan Prof.
Dr. Onul’un, tıp dünyasına ve infeksiyon hastalıkları dalına katkıları elbette bunlarla sınırlı değildir. 1961
yılında kabul edilen 224 sayılı “Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi
Hakkında Kanun” taslağının hazırlanması sürecinde de görev almış ve
katkıda bulunmuştur. Yasa taslağının Sağlık Bakanlığı tarafından ha-
Prof. Dr.
MELAHAT ONUL’DAN
“İkinci Dünya Harbi yıllarında
Gülhane Askeri Hastanesi’nin yıllarca bizim de feyz aldığımız mütevazı laboratuvarlarında vefalı ekip
arkadaşları ile hazırladığı tifüs aşıları Amerikan ordularının Salermo
çıkarmalarında kullanılmış olup,
olay ülkenin o dönem hekimliği
için bir şeref sayfası olarak anılardadır”
İ N F E K S İ Y O N D Ü N YA S I • 2 0 0 6 / 4
www.bilimseltipyayinevi.com
69
zırlanması sürecinde Milli Birlik Komitesi’nin (MBK) oluşturmuş olduğu Sosyalleştirme Çalışma Grubu’nda Dr. Cahit Demirtaş, Dr. Nusret Fişek, Dr. Doğan Benli gibi isimlerle birlikte Prof. Dr. Behiç Onul da
yer alıyordu. Bu yasa ile sosyalleştirme harcamaları ilk kez 1962 yılı bütçesine girmiştir.
Prof. Dr. Onul, tıp dünyasına çok sayıda değerli araştırma ve yayın bırakmış bulunuyor. 1950 yılında yayınlanan “Tıbbi Mikoloji” kitabı, ülkemizde bu bilim dalında yayınlan-
mış ilk eserdir. Kolera epidemisi sırasında yazılmış monografi iki baskı
yaptı. 1953 yılında yayınlanmış olan
“İnfeksiyon Hastalıkları” kitabı, yayımladığı eserler arasında özel bir
yer teşkil ediyor ve defalarca güncellenerek baskısı yapılmış olan bu
eseri de bir ilk kitap olma özelliği
taşıyor. Bu dalda bir başvuru kitabı
niteliği taşıyan “İnfeksiyon Hastalıkları”, günümüzde hala pek çok
konuyu en iyi anlatan kitap olarak
önemli kaynaklar arasındaki yerini
koruyor.
Ülkemiz tıbbına, özellikle “İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı”na önemli katkılarda bulunmuş olan Prof. Dr. Behiç Onul, 1982’de, 70 yaşında emekli
oldu. Klimik Derneği tarafından
Onul’a, 1987 yılında İzmir’de düzenlenen “1. Ulusal İnfeksiyon Hastalıkları Kongresi”nde, meslekte 30 yılını
dolduranlara sunulan hizmet plaketi
verildi.
Hayatını önemli çalışmalarla doldurmuş bulunan Prof. Dr. Behiç Onul, 9
Kasım 1989’da hayata veda etti.
Kaynaklar:
1. Ulusal İnfeksiyon Hastalıkları Kongresi, Kongre Kitabı, düzenleyenler; E. Tümbay, Ö. Anğ, G. Karakartal, İzmir, 1987, s. 8-9-10.
2. www.ctf.istanbul.edu.tr/dergi/online/1999v30/s2/99s2r1ft.htm (Türk Mikolojisinin Dünü ve Bugünü, Ayhan Yücel)
3. sbe.pharmacy.ankara.edu.tr/msd.php?msdid
70
İ N F E K S İ Y O N D Ü N YA S I • 2 0 0 6 / 4
www.bilimseltipyayinevi.com