Kargo sektörünün doğuşu ve gelişimi PTT ve Kargo firmaları

Kargo sektörünün doğuşu ve gelişimi
Kargo sektörü 1980 sonrasında serbest piyasa ekonomisinin hızla gelişmesiyle birlikte stok
maliyetlerinin artması sonucu doğmuş ve gelişmiştir. Gerek bireyler gerekse kurum ve kuruluşlar,
ihtiyaç duydukları anda hızla alım yapmayı, sahiplenmeyi daha ekonomik bularak tercih
etmişlerdir. 80’lerin başında kargo firmaları ve nakliye firmaları keskin özelliklerle ayrılmasa da
sonradan teknolojinin gelişimi ve adaptasyonu kargo sektörünü geliştirmiştir. Daha sonraları ise
Kurye ve Dağıtım firmaları da pazardaki yerlerini almışlardır.
Değişen ekonomik şartlar, internetin hayatımıza girmesi ve telekomünikasyon sektörünün gelişimi
sonucu mobilize olan yaşam ile birlikte tüketici ihtiyaç ve davranışları da farklılaştı. Hızla büyüyen
e-ticaretin tüketici ile olan yegane bağının kargo firmaları oluşu sektörün ekonomideki önemini
daha da arttırdı. Bu durum mevzuatlarda regülasyon ve serbestleşme ihtiyacını beraberinde getirdi
25-30 yıl gibi aslında kısa bir geçmişe sahip, genç bir sektör olan kargo, kurye, dağıtım hizmetleri
serbest piyasa ekonomisine geçişin ardından ivme kazanmış, reel sektörün vazgeçilmez çözüm
ortağı haline gelmiştir.
PTT ve Kargo firmaları rakip değildir
Reel sektörün serbest piyasa ekonomisine geçiş sonrasında doğan ihtiyaçlarına yanıt vermek
üzere ortaya çıkan Kargo firmaları PTT’nin rakibi değildir.
PTT’nin misyonu anayasadan aldığı güç ile kişiler arası haberleşmeyi güvence altına almaktır. Bu
nedenle PTT’nin hizmet alanı kişiler arasındaki haberleşmeyi sağlayan mektup ve posta kartı
gönderilerini ulaştırmaktır. Kargo şirketleri ise ticari ve sosyal hayatın kan damarları gibidir. Kargo
ve kurye şirketleri reel sektörün mal ve ürünleri ile diğer kurum ve kuruluşların paket ve koli
gönderilerini taşımaktadır.
Reel sektörün beklentisi hız, yazılımsal entegrasyon, ürün çeşitliliği, farklı teslim şekilleri ve takip
konularında katma değer sağlayan bir hizmet anlayışıdır.
Kargo firmaları teknolojiyi hızlı olarak bünyelerine entegre etmekte, eğitimli personel istihdam
etmekte ve pazarlama konularındaki gelişmeleri uluslar arası koşullarda rekabet edecek düzeyde
uygulamaya almaktadırlar.
Bu nedenle kargo firmaları pazarda yerlerini almış ve hızla büyümüşlerdir. Kargo şirketleri, bu gün
ulusal markaların satış noktaları bulunmayan en ücra köşelere hizmet götürerek kamu hizmeti
görevini yerine getirmektedirler.
İstihdam ve ekonomiye katkı
KARİD üyesi firmalar ülke genelinde 10.000 hizmet noktası (şube/acente), yaklaşık 90.000
çalışanı ve günlük hareket eden 25.000 araç ve günlük 4 milyon adres ziyareti ile kamu yararına
hizmet vermektedir.
Göndericilerimizin iletmiş oldukları gönderiler alıcının yer mefhumu sorgulanmaksızın Türkiye’ nin
her yerine ulaştırılmaktadır.
Rekabet
Üyelerimiz, Dünya’nın seçkin firmaları ile kalite ve güvenden ödün vermeksizin kargo/kurye
taşımacılığının her alanında serbestçe rekabet etmektedirler.
Tabi ki böylesine bir rekabet ortamının sağlanması hiç kolay olmamıştır. Serbest rekabet
ortamında önemli çapta öz kaynak yatırımları yapılmıştır ve halen sürdürülmektedir.
Teknoloji ve bilişim sektörünün gelmiş olduğu son nokta sektör tarafından yakından takip
edilmekte, kargo-kurye sektörünün hizmet aşamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Dünyadaki gelişmelere paralel Avrupa Posta Birliği üyesi devletler ile AB üyesi ülkelerde posta
sektörü ile ilgili radikal kararlar alınmış ve bir çok ülkede Dünya ile uyumlu olarak serbestleşme
sağlanarak posta tekelinin sıfırlanması birkaç küçük ülke haricinde tamamlanmıştır.
AB ülkeleri ve Türkiye’ de posta sektörünün görünümü
AB üyesi ülkelerde posta tekeli son yıllarda yaşanan süreç içerisinde kaldırılması sürdürülmüş,
son olarak 31/12/2012 tarihinde kadar Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum Kesimi,
Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Romanya ve Slovakya’da tekel
sıfırlanmıştır.
Öte yandan belirlenen bu tekel sınırları İsveç ve Finlandiya’da hiç uygulanmamış, Estonya’ da
2003, İngiltere’de 2006, Almanya’da Ocak 2008 ve Hollanda’ da Ağustos 2008 yılından itibaren
tamamen kaldırılmıştır.
AB üyesi ülkelerde posta tekeli son yıllarda yaşanan süreç içerisinde kaldırılması sürdürülmüş,
son olarak 31/12/2012 tarihinde kadar Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum Kesimi,
Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Romanya ve Slovakya’da tekel
sıfırlanmıştır.
Öte yandan belirlenen bu tekel sınırları İsveç ve Finlandiya’da hiç uygulanmamış, Estonya’ da
2003, İngiltere’de 2006, Almanya’da Ocak 2008 ve Hollanda’ da Ağustos 2008 yılından itibaren
tamamen kaldırılmıştır.
AB Ülkeleri ile Türkiye Posta sektörü kıyaslaması
Posta
Ülkeler
Nüfus
(bin)
İdaresi
çalışan
Sabit
Gönderi
Merkez
adet(bin)
Almanya 82.000 520.000
13.000
20.887.000
Fransa
62.500 273.000
17.000
20.000.000
İngiltere
61.500 155.000
41.000
19.090.000
İtalya
59.000 150.000
13.000
9.000.000
Türkiye
77.700 34.000
3.840
1.015.000
Posta Sektörü’nde Serbest rekabetin Türkiye’ye sunduğu fırsatlar
• Doğu ve Batı arasındaki stratejik konum,
• Büyük ticaret hacmi ve pazar büyüklüğünün artış trendi,
• Türkiye ekonomisi dünyanın 17, AB’nin 5. büyük ekonomisini oluşturması,
• Türkiye’nin gelişen bir ülke olması sebebiyle yeni iş ve katma değerli hizmet çeşitliliği yaratılması,
• Yabancı sermaye girişi önünde engel bulunmaması,
• Özel işletmecilerin posta pazarında dünya standartlarında faaliyet vermeleri ve önemli bir hizmet
kapasitesine ulaşmış olmaları,
• Kamu/Özel sektörün yaygın bir dağıtım/toplama şebekesine sahip olmaları,
• Dünyada meydana gelen serbestleşme hareketlerine olan olumlu yaklaşım,
• Bilgi teknolojilerinin hizmet sunumuna kolaylıkla adapte edilebilmesi.
Türkiye Posta pazarında özel sektör işletmeleri
5584 sayılı eski posta kanununda tekel bulunması ile piyasa şartları ve gerekliliği ile birlikte fiilen
uygulanan serbest rekabetin sektöre sağladığı olumlu katkı ile birlikte bugün özel sektör
işletmecileri aşağıda belirtilen rakamlara ulaşmışlardır.
Özel Sektör istihdamı
90.000 ( kişi)
Özel Sektör araç parkı
25.000 (adet)
Özel Sektör hizmet noktası
10.000 (adet)
Günlük adres ziyareti
4 Milyon (adet)
Günlük mesafe erişimi
5 Milyon (km)
Özel sektör firmalarının yıllar içindeki gelişimi
Şube Acente sayıları
Transfer merkezi
Taşıt sayıları
2005 2008 2010 2012 2005 2008 2010 2012 2005 2008 2010
kargo
Personel sayıları
2012
2005 2008
2010
3.250 4.045 4.500 7.000 158 210 220 230 5.280 13.000 17.000 19.000 33.300 41.000 60.000
kurye-dağıtım
600 850 1.000 1.500
0
0
0
20
700 2.000 2.300 2.800 5.000 8.000 10.000
motorlu kurye
25
0
0
0
0
400 1.000 1.100 1.200
0
0
0
0
930 1.300 1.500 2.000 1.760 3.000 4.000
Uluslararası
TOPLAM
50
100
150
340 600 800 1.350
500
1.500 2.000
4.215 5.545 6.400 10.000 158 210 220 250 7.310 17.300 21.900 25.000 40.560 53.500 76.000
2012
70.000
13.000
2.500
4.500
90.000
Serbest Rekabet ortamının avantajları
a) İstihdam : Gerekli yasal düzenlemelerin yapılması ve serbestleşmenin yaşanması ile birlikte
Türkiye’ de posta hizmetleri alanında yaratılacak istihdamın bugünkü sayısı ile 34 bin değil,
Fransa’da olduğu gibi 300 binin üzerinde olacağı hesaplanmaktadır.
Tabi ki bu düzeyde yaratılacak bir istihdam yapısı kargo/kurye firmalarının yapıları gereği sadece
belli ve gelişmiş bölgelere ait olmayıp tüm ülke genelinde yaygın olacaktır.
Serbest rekabet ortamı sağlanamaz ise işletmeler küçülme tehlikesi bulunmaktadır. Bununla
birlikte hizmet noktalarında da daralma olacak, erişimleri azalacak vatandaşlarımızın kaliteli
hizmete ekonomik olarak ulaşma ve tercih hakkı ellerinden alınmış olacaktır.
b) Yatırım: Ülkemizde, 30 yıllık genç bir sektör olan kargo, kurye ve dağıtım hizmetleri reel
sektörün vazgeçilmez çözüm ortağı haline gelmiştir. Hızla gelişen e-ticaret ile birlikte sektörde seri
bir büyüme trendi yakalamıştır.
Posta hizmetleri alanında ‘devlet tekeli’ anlayışının hakim olmasının reel sektörün gelişmesine
engel oluşturmaktadır. Serbestleşme ile sektörün 10 kat büyüyeceği dikkat çekmektedir.
Büyümenin engellemesinin en doğal sonucu ise ülke ekonomisine sağlanacak katma değerin
azalması olarak ortaya çıkacaktır.
Yeni Posta Kanunu ve uygulamaları
5584 sayılı kanuna göre kapalı zarf içindeki her türlü gönderi Posta tekeli kapsamında iken
1983'den beri özel kargo kurye posta şirketleri, piyasa ve değişen ekonomik şartlar gereği hiçbir
gram vs. limiti olmadan haberleşme amaçlı mektuplar ile posta kartları haricindeki her türlü posta
gönderisini serbestçe dağıtmışlardır.
Bu nedenle piyasada oluşan reel durumun yasal mevzuata yansıtılması gerekliliği doğmuştur.
Dolayısıyla 5584 sayılı yasanın değiştirilerek günlük hayata uyarlanmış serbest rekabete dayalı
yeni bir kanun arayışına girilmiştir. Yeni posta kanunu ise bu fiili durumun düzenlenmesi yönündeki
beklentileri karşılayamamıştır.
Bugüne kadar istediği kargo şirketine paket veya kolisini veren bir vatandaş, artık veremeyecek!
Tekel sınırları içerisinde ise mecburen gidip PTT ye verecektir.
Posta tekeli Türkiye’de fiilen 30 yıl önce kalktı
İlki 1982 yılında faaliyete geçen kargo/kurye şirketlerimiz, 30 yıldan bu yana hiçbir gram ya da fiyat
sınırlamasına maruz kalmaksızın, çalışabilmiştir. Yani ülkemizde posta tekeli fiilen 30 yıl önce
kaldırılmıştır.
Tekel dahilindeki mektup ve posta kartı kabul etmeyen kargo ve kurye şirketleri, yeni posta
kanunu ile Bakanlar Kurulu gramaj belirleme yönüyle inisiyatifinde olan tekelin genişletilmesi
durumunda küçük paketleri de taşıyamayacaklardır.
Şimdi değil 100 gram; 5 gramlık bir tekel sınırı bile getirilse; mevcut serbest rekabet ortamından
geriye gidilmiş olacaktır. Bakanlar Kurulumuzca kanunda tekel sınırı SIFIR gram olarak
belirlenmelidir.
Evrensel Hizmet Kapsamı ve uygulama koşulları
Evrensel Posta Hizmeti’nin tek bir şirket eliyle yürütülmesi öncelikle vatandaşlarımızı mağdur
edecektir. Türkiye genelinde 90 bin personel, 25 bin araç ile serbest rekabet ortamında hizmet
veren kargo ve kurye şirketlerinin evrensel posta hizmeti sunması vatandaşlarımızın kaliteli
hizmeti ekonomik ücretle hızlı ve güvenli bir şekilde almasını sağlayacaktır. Vatandaşın hizmet
alacağı firmayı seçme hakkının oluşu fiyat ve hizmette rekabeti de beraberinde getirecektir.
Öte yandan özel sektörde hizmet veren firmalar her yıl "evrensel hizmet fonu" yoluyla PTT'ye
cirolarının bir bölümünü ödeyecektir.
Yani bu uygulamayla, özel kargo ve kurye şirketlerinin hem pazar payı daraltılacak hem de PTT’ye
kaynak aktarma mecburiyeti doğacaktır.
Kargo-kurye şirketleri de PTT gibi ülkenin her köşesine evrensel
hizmet veriyor.
Kargo-kurye şirketleri 10 binden fazla ofisi ile ülkemizin her köşesinde hizmet veriyor. Aynı
noktaya hizmet veren birden çok kuruluşun olması, vatandaş için seçme özgürlüğü sağlamakta;
rekabetin getirdiği ucuzluk; hız ve hizmet kalitesinden faydalanma imkanı vermektedir.
Özel kuruluşların iş esnekliği, hizmet çeşitliliği değişik hız ve teslimat seçenekleri sunması gibi
PTT’ ye göre üstün yönleri de vardır.
Evrensel hizmet vermeye muktedir olan tüm firmalara ihale ile verilmelidir.%2’ lik Evrensel hizmet
fonu kaldırılmalıdır.
6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu Yönetmelik çalışmaları;
Kanun içeriği hükümlerine göre bir yıl içerisinde yönetmelik tamamlanması gerekmektedir.
Piyasada oluşan reel durumun yasal mevzuata yansıtılmasını sağlamak üzere ekonomimiz
açısından en verimli kararların alınması ancak Kamu/Özel sektör işbirliğinin sağlanmasıyla
mümkün olacaktır.
Sonuç ve Değerlendirme;
Serbest rekabet şartlarının hakim olduğu bir Posta Sektörü yapılanması, Türkiye’nin bu alanda
sahip olduğu gelişme potansiyelini de desteklemektedir. Ayrıca istihdama büyük ölçekte katkı
sağlanacaktır.
Aslan KUT
Tr.Karid
Yönetim Kurulu Başkanı