almanya raporu - denetimli serbestlik daire başkanlığı

T. C.
ADALET BAKANLIĞI
Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü
Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu
Daire Başkanlığı
ÇOCUK VE GENÇ ADALET SİSTEMİ
ALMANYA ÇALIŞMA ZİYARETİ
RAPORU
28 EYLÜL 2009
1
BİRİNCİ BÖLÜM
ALMANYA ÇOCUK ADALET SİSTEMİ
I- Giriş
5
II. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumu
A- Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumunun Amaçları ve Görevleri
B- Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Biriminin Çocuk ve Gençler İçin
Yürüttüğü Çalışmalar
C- Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Biriminde Bulunan Çocuk ve Genç
Hükümlü Sayısı
III. Almanya’da Ceza Süreci
İKİNCİ BÖLÜM
6
9
11
13
14
17
HELMUT ZIEGNER VAKFI, MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ VE LOCK-OUT PROJESİ
I- Helmut Ziegner Vakfı
17
A- Helmut Ziegner Vakfı’nın Sunduğu Hizmetler
II. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi
17
17
A. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi’nin Yapısı
17
B. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi’nin Maddi Kaynakları
18
C. Helmut Ziegner Meslek Eğitim Merkezi’nin Mali Denetimi
18
Ç. Helmut Ziegner Meslek Eğitim Merkezi’nin Genç Profili
18
D. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi Tarafından Verilen Hizmetler
19
III. Lock-Out Projesi
19
A. Lock-Out Projesi’ne Katılım Şartları
20
B. Lock-Out Projesi’ne Katılan Gençlerin Sosyal Güvenceleri
20
C. Lock-Out Projesi’ne Katılan Gençlerin Özellikleri
21
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SMS PROJESİ
I. SMS Projesi
22
22
A. SMS Projesinin Gelişim Süreci
22
B. SMS Projesinin Hedef Grubu
23
C. SMS Projesinin Katılamayan Gençler
23
Ç. SMS Projesinin Hedefleri
23
D. SMS Projesinin Kalite Standartları
24
E. SMS Projesinin Süresi
24
F. SMS Projesinin Bütçesi
24
G. SMS Projesi Eğitimlerinin İçeriği
25
Ğ. SMS Projesinin Gençlerde Davranış Değişikliği Çalışmaları
26
2
H. SMS Projesinde Dirençle Baş Etme Süreci
27
I. SMS Projesinin Denetimli Serbestlik Birimi İle Bağlantısı
27
İ. SMS Projesinin Başarısı
27
J. Almanya’da Alkol Tüketimi ve Önleme Çalışmaları
28
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ODAK NOKTASI ÇOCUK KURUMU VE CİNSEL SUÇLULARA YÖNELİK
UYGULANAN PROGRAM
I. Odak Noktası Çocuk Kurumu
A. Odak Noktası Çocuk Kurumunun Faaliyet Alanı
29
29
29
II. Cinsel Suçlulara Uygulanan Program
30
A. Programın Çıkış Noktası
30
B. Programın Hedef Grubu
30
C. Programın Süresi
30
Ç. Programın Uygulanışı
30
D. Programın Denetimli Serbestlik ile İlişkisi
32
E. Programın Başarısı
33
F. Program ile İlgili Genel Değerlendirme
33
G. Programdaki Görüşmelerdeki Gizlilik Koşulu
33
III. Almanya’da Cinsel Suçlular
34
IV. Almanya’da Cinsel Suçlularda İlaç Kullanımı
34
BEŞİNCİ BÖLÜM
JUGENDARSTALT NEUSTRELİTZ CEZA İNFAZ KURUMU VE INSTAR PROGRAMI
I. Jugendarstalt Neustrelitz Ceza İnfaz Kurumu
35
A. Ceza İnfaz Kurumunda Uygulanan Programlar
35
37
1. Ceza İnfaz Kurumunda Uygulanan Şiddet Suçlularına Yönelik Tedavi 39
Programları
B. Ceza İnfaz Kurumunun Personel Bilgileri
40
C. Ceza İnfaz Kurumunun Dış Güvenliği
40
Ç. Ceza İnfaz Kurumunda Personel Memnuniyeti
40
II. Instar Programı
40
A. Instar Programına Katılım Şartları
41
B. Instar Programındaki Dosya Sayısı
41
C. Instar Programının Uygulanışı
41
III. Ceza İnfaz Kurumundan Şartlı Tahliye Koşulları
42
ALTINCI BÖLÜM
BRANDERBURG ADALET BAKANLIĞI KAPSAMINDA UYGULANAN PROJELER
43
3
I. Düşünme Zamanı Projesi
43
A. Düşünme Zamanı Projesinin Tarihçesi
43
B. Düşünme Zamanı Projesinin İçeriği
44
C. Düşünme Zamanı Projesinin Katılımcıları
44
Ç. Düşünme Zamanı Projesinin Süresi
44
D. Düşünme Zamanı Projesinin Şartları
45
E. Düşünme Zamanı Projesinin Ceza İnfaz Kurumunda Uygulanması
45
F. Düşünme Zamanı Projesinin Modülleri
45
G. Düşünme Zamanı Projesinin Sonuçları
47
II. Aracılık Projesi
48
A. Aracılık Projesinin Tarihçesi
48
B. Aracılık Eğitiminin Hedef Grubu
48
C. Aracılık Eğitimi İçin Ayrılan Bütçe
49
Ç. Aracılık Eğitiminin İçeriği
49
D. Aracılığın Uygulanış Şekli
50
E. Aracılık Eğitiminin Sürdürülebilir Bir Şekilde Uygulanması İçin Gerekli Koşullar 51
F. Aracılığın Başarısı
52
III. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesi
52
A. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Amaçları
53
B. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Hedef Grubu
54
C. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Eğitmenleri
54
Ç. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinde Kullanılan Metodlar
54
D. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Modülleri
54
E. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinde Dirençle Başetme
56
IV. BASK Projesi
57
A. Yaratıcılık Dersi
57
B. Yaratıcılık Dersinin Başarısı
59
YEDİNCİ BÖLÜM
POSTDAM CEZA İNFAZ KURUMLARI
I. Postdam Ceza İnfaz Kurumları
61
II. Sonuç ve Değerlendirme
62
61
4
BİRİNCİ BÖLÜM
ALMANYA ÇOCUK ADALET SİSTEMİ
I. Giriş
Çalışma grubunda Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdür Yardımcısı Basri BAĞCI, Ceza
İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Ankara Eğitim Merkezi Başkanı Talat AKBAŞ,
Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı Uzmanları
Psikolog Serap BIYIKLI ve Psikolog Mert ELMACI, Karşıyaka Denetimli Serbestlik ve
Yardım Merkezi Şube Müdürü Leyla COŞKUN ve Çanakkale Denetimli Serbestlik ve
Yardım Merkezi Uzmanı Sosyal Çalışmacı Kader KARASAÇ yer almıştır.
Çalışma ziyareti programının birinci günü saat 10:00’da Berlin’deki Gençlik
Denetimli Serbestlik Hizmetleri binasında Gençlik Denetimli Serbestlik Müdürü Elke
BRACHAUS ve Denetimli Serbestlik Uzmanı Turgay PALTA’nın karşılamaları ve açılış
konuşmaları ile başlamıştır. Kendileri tarafından Berlin denetimli serbestlik hizmetleri
hakkında genel bilgiler aktarılmıştır. Öğleden sonra ise Helmut Zeigner Mesleki Eğitim
Merkezi tarafından hazırlanan LOCK-OUT Projesi tanıtılmıştır.
İkinci gün; Balanx Derneği ile birlikte yürütülen problemli alkol kullanımı olan çocuk
ve gençlere yönelik hazırlanan SMS Projesi tanıtılmıştır. Öğleden sonra ise Odak Noktası
Çocuk Kurumu tarafından cinsel suç işleyen çocuk ve gençler için hazırlanmış eğitim
programı hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.
Üçüncü gün; Jugendanstalt Neustrelitz Çocuk ve Genç Ceza İnfaz Kurumu ziyaret
edilmiştir. Kurum müdürü, müdür yardımcısı, daire başkanı ve halkla ilişkiler uzmanı
tarafından ceza infaz kurumu hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Ayrıca ceza infaz
kurumunda uygulanan Instar Programı hakkında bilgiler aktarılmıştır. Bilgi aktarımının
ardından öğle yemeği Mecklenburg-Vorpommern Eyaleti Adalet Bakanı Bayan Uta-Maria
KUDER eşliğinde yenilmiştir. Öğleden sonra da kurum müdür yardımcısı eşliğinde ceza infaz
kurumunun tamamı görülmüştür.
Dördüncü gün; Branderburg Adalet Bakanlığı ziyaret edilmiştir. Çocuk ve gençleri
düşünmeye sevk eden Düşünme Zamanı Projesi hakkında bilgi verilmiştir. Öğleden sonra ise
ceza infaz kurumunda bulunan çocuk ve gençler ile personele yönelik hazırlanan Aracılık
Eğitimi hakkında bilgi aktarımında bulunulmuştur.
Beşinci gün ise; tekrar Branderburg Adalet Bakanlığı ziyaret edilerek sık sık şiddete
başvuran genç erkeklere yönelik hazırlanan Nefret ve Şiddetten Arınma Eğitimi hakkında
5
bilgi alınmıştır. Öğleden sonra ise Branderburg Eyaleti’ndeki bir ceza infaz kurumunda
bulunan öğrenme güçlüğü olan gençlere yönelik hazırlanan BASK Projesi kapsamında verilen
Yaratıcılık Dersi hakkında bilgi verilmiştir.
II. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumu
Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumu 1950 yılında kurulmuş olup,
Almanya’nın en eski denetimli serbestlik birimi olarak çocuk ve gençlerle çalışmalarını
yürütmektedir. Kurum çalışmalarını Berlin’in tümünden sorumlu olan 12 belediye sınırları
içerisinde yürütmektedir. Çocuk ve Gençlik Denetimli Serbestlik Kurumu, çocuk ve
gençlerden sorumlu Bakanlığa bağlı olup, yetişkinlerden sorumlu denetimli serbestlik kurumu
ise Adalet Bakanlığı’na bağlı bulunmaktadır.
Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumu’nda 40 denetimli serbestlik
görevlisi görev yapmaktadır. Personelin çoğunluğunu sosyal pedagoglar oluşturmaktadır.
Ayrıca çok az sayıda psikolog ve 1 tane sosyolog bulunmaktadır.
Göreve yeni başlayan uzmanlara bir süre tecrübeli bir uzmanın gözetiminde çalışırlar,
sadece ilk mesleki deneyimini yaşayacak uzmanlar için 2 haftalık bir kursa gitme zorunluluğu
bulunmaktadır. Kurum, 14-25 yaş arası çocuk ve gençlerle çalışmaktadır. Berlin de 14-25 yaş
aralığında 228.218 çocuk ve genç bulunmaktadır. Bu sayının 33.280’ini göçmen geçmişi olan
6
yabancı kökenli (Alman, Arap, Türk, vb.) çocuk ve gençler oluşturmaktadır. Suçların %
91-92’si erkekler tarafından işlenmektedir.
Berlin şehir eyalettir ve 3.4 milyon nüfusu bulunmaktadır.
Kurumun teşkilat yapısı aşağıdaki gibidir:
Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Birimi:
Müdür ve müdür yardımcısı (Müdür yardımcısı
mesaisinin % 50 sini uzman görevleri için harcar)
Telekonferans:
Yönetim ile ayda bir
Orta ve Doğu
Berlin Çalışma
Grubu
11,5 uzman
(müdür yardımcısı
mesaisinin %50
sinde uzman olarak
çalıştığı için
İdari işlerde görevli 6 personel
Genel toplantı:
Tüm personel katılır
Personel komisyonu:
Her bölgenin temsil
edildiği komisyon
Kuzey Berlin
Çalışma Grubu
Güney Berlin
Çalışma Grubu
Batı Berlin Çalışma
Grubu
12 uzman
8 uzman
9 uzman
Kurumda 1 müdür, 1 müdür yardımcısı görev yapmaktadır. Müdür yardımcısı %50
denetimli serbestlik görevlisi olarak çalışmaktadır. Müdürün sorumluluğu altında 40,5
denetimli serbestlik görevlisi bulunmaktadır.
Kurumda kayıt yapan 6 memurdan oluşan idari bir birim bulunmaktadır. Bütçe
sıkıntısı nedeniyle kendi kaynakları ile ürettikleri bir yazılım kullanmaktadırlar.
Kurumun Kuzey, Güney, Doğu ve Batı Berlin olmak üzere 4 çalışma grubu
bulunmaktadır. Bu kurumun bir diğer özelliği de sistemin kuruluşundan beri çocuk ve gençlik
grubu olarak çalışmakta olmaları ve Adalet Bakanlığına değil çocuk ve gençlerden sorumlu
Bakanlığa bağlı olarak çalışmalarıdır. Bu durumun birçok avantajları bulunmaktadır.
Bunlardan bir tanesi eğitim kurumları ile iletişiminin olmasıdır. Denetimli serbestliğin yerine
7
ceza infaz kurumunda ikame etmesi gibi durum yaşanmamakta, hapis cezası son çare olarak
düşünülmektedir. Eğitim yardımı adı altında birçok kurum bulunmaktadır ve denetimli
serbestlik bu kurumlarla yazılı irtibat kurmaktadır. Denetimli serbestliğin gençlik projeleri ile
ilgili girişimleri olabilmektedir. Bu kapsamda özel kurumlarla da çalışılmaktadır. Örneğin
yurtlar konaklama hizmeti vermektedir. Uyuşturucu alanında çalışan kurumlar bulunmaktadır
ve bu özel kurum ve kuruluşlarla çalışılarak denetimli serbestlik bünyesinde projeler
geliştirilmektedir. Ayrıca bu kurumlardan kaynak da alınabilmektedir. Örneğin çocuk veya
gençlerin alkol etkisi altındayken işlediği suçlar ile ilgili bir eğitim programı bulunmaktadır.
3 tane personel komisyonları bulunmaktadır. Yönetim ve çalışanlardan oluşan 40
personel ayda bir defa toplantı yapmaktadır. Toplantı konuları daha önceden kişilere
bildirilmekte ve kaç kişinin işe alınacağı, kaç kişiye ihtiyaç olduğu değerlendirilmektedir.
Yeni kişilerin işe alınmasına bu grup karar vermektedir.
Personel komisyonuna her çalışma bölgesinden 1 kişi katılmaktadır. Son kararı
yönetim vermektedir, ama bu 4 kişinin de fikirleri alınmaktadır. İşe başvuran kişiler
dinlenmekte, sonra her yönetici fikrini söylemekte ama son kararı müdür vermektedir. Ancak
Berlin’deki her idari yapı yaygın olarak bu şekilde karar almayabilmekte ve farklı
uygulamalar yapılabilmektedir. Bu komisyonun çok fazla avantajları bulunmaktadır.
Avantajlarından biri işe alınacakları yönlendirenlere sorumluluk verilmiş olmasıdır,
dezavantajı ise kararların uzun zaman almasıdır.
40 kişilik bir birim için genel bir bütçe bulunmaktadır, yönetim bu bütçeyi
yönetmektedir. Ekstra bir harcama yapılacaksa yönetime danışmak durumundadırlar.
Berlin’de başka bir kurumda 8 kişilik bir birim bulunmaktadır, onların kendi bütçeleri
mevcuttur.
4 çalışma bölgesinde büyük şubeler bulunmaktadır. Kiralanan bir yerde mülhakatları
yapmaktadırlar. Wedding’de büyük bir şube bulunmaktadır, burada 8 denetimli serbestlik
görevlisi çalışmaktadır. Fredrasyn’de bir şube bulunmaktadır, bu şube Berlin’in doğusundan
sorumludur. Denetimli serbestlik görevlilerinin genelde görüşmelerini yaptığı bina bu şubenin
olduğu binadır. Diğer bölgelerde ise başka kurum ve kuruluşların binalarından
faydalanmaktadırlar veya gençlik kurumunun odalarını kullanabilmektedirler. Resmi
kurumların fiziki koşullarından faydalanmalarının son dönemlerde zorlaştığı bildirilmiştir.
Bazen de kiralık yerler bulmak gerekmektedir. Berlin Belediyesi bütçe sıkıntıları yaşadığı için
kira için para ayırmayabilmektedirler. Ayrıca her denetimli serbestlik görevlisinin kendi
8
şubelerinin dışında bu kurumun binasında da bir bürosu bulunmaktadır. İnternete sadece bu
binadan erişilebilmektedir.
Denetimli serbestlik görevlisi haftada en fazla 10 saatini görüşmelere ayırabilmektedir.
Her denetimli serbestlik görevlisi 60 çocuk veya gençle görüşme yapmaktadır bu nedenle her
çocuk veya genç için iki haftada bir yarım saatlik görüşme süresi bulunmaktadır. Bu 10 saat,
yapılacak çalışmalar için yetersiz gelmektedir. Denetimli serbestlik görevlileri tarafından
ayrıca ev ve proje ziyaretleri, tutuklu oldukları kurumlardaki ziyaretleri yapmakta ve
mahkemedeki görüşmelere katılmaktadırlar.
Denetimli serbestlik görevlileri çocuk ve genç hükümlülerin ev ziyaretlerine kendi
imkanları ile gitmektedir, kurum ulaşım masraflarını ödemektedir.
Denetimli serbestlik görevlileri denetim altında olan çocuk veya gencin tüm
duruşmalarına katılmak zorundadır. Bu süreç çok dinamik bir süreçtir. Bir gencin hali hazırda
devam eden davasının yanı sıra açılabilecek olan yeni davalar için de denetimli serbestlik
görevlisinden bir değerlendirme istenebilmektedir. Çocuk veya gencin tekrar suç işlememesi
için hangi eğitim tedbirlerinin çocuk veya genç için uygun olacağına karar vermektedir.
Şimdiye kadar personel sıkıntısı çekilmemiştir. Denetimli serbestlik kurumu tasarruf
tedbirlerine tabi tutulmamaktadırlar, ancak her denetimli serbestlik görevlisinin daha az çocuk
veya gençle görüşme yapması istenilmektedir. Bu konu ile ilgili tartışmalar yaşanmaktadır.
Çünkü her vaka aynı yoğunlukta olmamaktadır, bu nedenle sayının dikkate alınmaması
gerektiği vurgulanmaktadır. Her bir denetimli serbestlik görevlisinin 45-50 çocuk veya
gençten sorumlu olması hedeflenmektedir.
A. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumunun Amaçları ve
Görevleri
Çocuk ve genç denetimli serbestlik kurumunun amacı; çocuk ve genç suçluların ayrı
bir hayat sürmelerini, suçtan uzak durmalarını, meslek edinmelerini ve kendi başlarına
ayaklarının üzerinde durmalarını sağlamaktır. Denetimli serbestlik denetiminde olan çocuk ve
gençler; daha önceden mahkemeye çıkmış veya eskiden suç işlemiş çocuk ve gençler ile
işledikleri ağır suçlar nedeniyle hapis cezasının infazının sona ermesini takiben denetimli
serbestliğe tabi tutulmuş kişilerdir.
9
Denetimli serbestlik kurumunun tabi olduğu kanun, Çocuk ve Genç Mahkemeleri
Kanunu ve Ceza Kanunu’dur. Ceza Kanunu ise daha çok yetişkinlerle ilgili bir kanundur.
Çocuk ve Genç Mahkemeleri Kanunu’na göre 14-18 yaş aralığı çocuk kabul edilerek bu
kanun hükümleri kapsamına girmektedir. Ayrıca 18-21 yaş arası da genç yetişkin olarak
nitelendirilmekte ve onlar da bu Kanun kapsamında değerlendirilmektedir. Örneğin 20,9
yaşında bir kişi ise hakimin gencin hangi Kanun maddesine göre hüküm giyeceği konusunda
takdir yetkisi bulunmaktadır. Bu yasal süreç genelde 1- 1,5 yıl sürmektedir. Kişi denetimli
serbestlik kurumuna geldiğinde 22 yaşında olmaktadır. Örneğin gencin 3 yıl denetimli
serbestlik süresi var ise 25 yaşına kadar denetimli serbestlik birimi gençle çalışmaktadır. 24
yaşında suç işliyorsa cezası denetimli serbestliğe çevrilmekte ve doğrudan yetişkin denetimli
serbestliğe
yönlendirilmektedir.
Gençlerin
cezaları
yetişkin
biriminde
de
devam
edebilmektedir. Burada çocuk ve genç sonsuza kadar denetimli serbestliğe tabi
tutulmamaktadır. Suçluluk eğrisi 25 yaştan sonra aşağı bir iniş göstermektedir. Bu düşüşün
sebebinin 25 yaşına kadar çocuk ve gençlere verilen hizmetler olduğu düşünülmektedir.
Çocuk ve Genç Mahkemeleri Kanununun uygulamasında 3 kavram bulunmaktadır:
1- Gelişim Gecikmesi- Geç Olgunlaşma: Bir kişinin yaşına uygun kişisel gelişme
göstermemesi
2- Zararlı Meyil: Bir kişinin zararlı davranışa eğilimi olması
3- Suçun Ağırlığı Kavramı: Tehlikelilik ve suçun ağırlığı aynı anda olması. Örneğin,
ağır bir suç varsa, okula gitmiyorsa, sosyal sisteme entegre olmuyorsa ona ceza
verilebilmektedir.
Çocuk ve Genç Mahkemeleri Kanunu’nda ilk etapta eğitim tedbirleri ön planda
bulunmaktadır. Her insan gelişebilir, davranışlarını değiştirebilir ve davranış sorumluluğunu
edinebilir yaklaşımı bulunmaktadır. Bu aşamada denetimli serbestlik kurumunun ilk görevi,
mahkemenin talimatlarının yerine getirilmesinin gözetlenmesi ve denetlenmesidir. İkinci
olarak ise yardım, destek ve danışma hizmetidir. Söz konusu bu hizmet kapsamında suç
değerlendirilmekte, suç tekerrürünü önlemek için gençlerle neler yapılacağı mahkeme ve
diğer iş birliği yapılan kurum ve kuruluşlar ile görüşülmektedir.
Denetimli serbestlik kurumunun ortaklaşa çalıştığı kurumlar arasında Gençlik
Dairesi’ndeki özel bir birim olan Çocuk ve Gençlik Mahkemesi Yardım Birimi
bulunmaktadır. Öncelikle bir çocuk veya genç suç işlediyse durum kolluk tarafından Gençlik
Dairesi’ne bildirilmektedir. Daha sonra anne ve baba çağrılmaktadır. Daha sonra Çocuk ve
10
Genç Mahkemesi Yardım Birimi ile birlikte aileye yardım teklifi götürülmektedir.
Mahkemeye bir rapor yazılmaktadır, bu raporda çocuğun gelişimi, eğitimsel zorlukları ve
destek imkanları hakkında bilgi verilmekte ve hakimlere önerilerde bulunulmaktadır.
Önerilerde suçun ve bu davranışın nasıl cezalandırılması gerektiği de yer almaktadır.
Berlin’de cezai ehliyet yaşı 14’tür. Eğer çocuk suç işlerse bunu takip etmekle Gençlik
Dairesi sorumludur. Genç kişi hüküm giyerse ve cezası denetimli serbestliğe dönüştürülürse
Gençlik Mahkemesi Yardım biriminden denetimli serbestliğe dava ile ilgili resmi bir rapor
gelmektedir. Denetimli serbestlik birinci derecedeki süreçte yer almamaktadır. Gençlik
Mahkemesi Yardım Birimi durumu rapor halinde denetimli serbestliğe iletmektedir. Sonra
denetimli serbestlik çocuk veya genci çağırmakta, 18 yaşından küçük ise de annesi ve babası
çağrılıp kendilerine denetimli serbestlik süreci hakkında bilgi verilmektedir.
Denetimli serbestlik kurumu okullar, danışmanlık merkezleri, sokakta görev yapan
sosyal hizmet görevlileri, meslek danışmanları, Gençlik Mahkemesi, madde bağımlılığı
danışmanları ve ceza infaz kurumlarıyla da iş birliği yapmaktadır.
Denetimli serbestlik kurumunun kolluk kuvvetlerini kullanma imkanları olmalarına
rağmen henüz kolluktan yardım almamışlardır.
Şartla tahliye edilen çocuklar da deneme süresi içerisinde denetimli serbestlik birimi
tarafından takip edilebilmektedir. Denetimli serbestlik tedbirlerine uymayan kişiler azami 4
hafta
süreyle
tutukevlerine
konulabilmektedir.
Bu
yaptırım
ikinci
ihlalde
de
uygulanabilmektedir. Üçüncü ihlalden sonra ilgiliye hapis cezası verilebilmektedir. Bu
yaptırımlar mahkeme kararıyla icra edilmektedir.
B. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Biriminin Çocuk ve Gençler İçin
Yürüttüğü Çalışmalar
Çok farklı ortamlardan çocuk ve gençler geldiği için farklı sorunlar bulunmaktadır.
%62’si okulunu bitirmemiştir. Çoğunluğunun anne- babası ayrı veya annesi ya da babası
bulunmamaktadır. Sosyal yardım almaktalar ve tabii ki okul bitirmeyenin iş bulması da zor
olmaktadır. Sadece % 6 ‘sının düzenli bir işi bulunmaktadır. Yarısından fazlası da işsizdir ve
sosyal yardımdan yararlanmaktadır. Daha önceden denetimli serbestlik görevlilerinin
ilgilendiği hükümlü sayısı az olduğu için çalışmalarını bağımsız olarak yürütebilmekte ve
çocuklarla daha yakından ilgilenmekteydiler. Örneğin çocuk veya genç için ev aramaya
gidebilmekteydi, çocuk veya gencin borçlarını rahat ödeyebilmesi için ödeme planı
11
yapabilmekteydi. Ama artık iş yoğunluğundan dolayı bu mümkün olamamaktadır. Denetimli
serbestlik görevlileri Case Manager (Vaka Yöneticisi) gibi çalışmaktadırlar. Daha önceden tek
başına yürüttüğü çalışmaları farklı birimlerle iş birliği içinde çalışarak yapmaktadır. Çocuk
veya genç denetimli serbestliğe ilk geldiğinde denetimli serbestliğin rolü anlatılmaktadır. Bu
kapsamda denetimli serbestlik tarafından denetlenecekleri, bu görevin mahkeme tarafından
kendilerine verildikleri anlatılmakta, tekrar suç işlememesi gerektiği hatırlatılmakta ve ayrıca
danışmanlık hizmeti verileceği söylenmektedir. Daha sonra çocuk veya gençle neler yapılması
gerektiği tespit edilmektedir. Tespitin ardından yardım planlanması yapılmaktadır. Çocuk
veya gençle 14 günde bir görüşme yapılmaktadır. Ancak çocuk tehlikeli bir dönemden veya
kriz döneminden geçiyorsa daha sık aralıklarla görüşme yapılmaktadır. Çocuk veya genç
konuşma saatlerine gelmek zorundadırlar. Gelmezlerse mahkeme tedbir uygulamaktadır.
Görüşmeye gelme oranı % 50-60 arasındadır. Tedbirin uygulanması ile ilgili olarak 6 ayda bir
genel rapor hazırlanmaktadır. Ayrıca denetimli serbestlik görevlileri sürekli mahkeme ile
tedbirin uygulanması konusunda irtibat halindedirler.
Çocuk veya gençlerin sorunlarını çözmek için özel projeler gerçekleştirilmektedir.
Örneğin iş ve işçi bulma kurumunun iş bulamadığı veya işten hemen çıkarılan gençler için
oluşturulan bir program bulunmaktadır. Ayrıca problemi olan çocuk veya gençlere özel
yardım yapan “Çeyrek” isimli bir proje de yer almaktadır. 3 aylık süren ve kriz döneminde
çocuk veya genci izleyen bir projedir. Cinsel suç işleyenlere yönelik de bir proje
bulunmaktadır. Bu projeleri finanse eden kamu kurumlarıdır.
Denetimli serbestlik biriminin projelere başvurma nedeni son zamanlarda çocuk veya
gençlerin daha fazla yardıma ihtiyaçlarının olmasıdır. Örneğin denetimli serbestlik
sistemindeki gençlerin % 30’u uyuşturucu sorunu yaşamaktadır. Denetimli serbestlik görevlisi
uyuşturucu konusunda uzmanlaşmış olmayabilmektedir. Gençlerin 3’te 2’sinin borçları
bulunmaktadır, bu durumda Borç Danışma Merkezleri ile ilgili iş birliği yapılmaktadır. Bu
gibi çalışmaları Adalet Bakanlığı özel kurumlara yaptırmaktadır. Bakanlık daha çok idare
görevini üstlenmektedir. Denetimli serbestlik olarak her şeyle baş edememektedirler.
Denetimli serbestlik birimi iş bulma, kiralık ev bulma ve borç danışmanlığı gibi konularda
yardım almak durumunda kalmaktadır. Denetimli serbestlik bu konumda ihtiyaçlarla
hizmetleri buluşturan kurum rolünü de üstlenmektedir.
Çocuk ve gençlerin denetimli serbestlik sürecinin 3’te 2‘si başarılı bir şekilde
tamamlanmaktadır. İstatistik tutulmamaktadır, çünkü Almanya’da bilgilerin gizli tutulmasına
12
ilişkin kanuna oldukça ciddi bir şekilde uyulmaktadır. Berlin’de devlet daireleriyle Kanunla
belirlenmiş bilgi alış veriş sistemi bulunmaktadır ve istenilen bilgiler bu şekilde alınmaktadır.
C. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Biriminde Bulunan Çocuk ve Genç
Hükümlü Sayısı
Mevcut çocuk ve genç suçlu sayısı 2.267’dir. Bunların;
 1.323’ü 21 inci madde kapsamında verilmiştir. (Direk denetimli serbestlik maddesidir,
denetim ve gözetimi içermektedir, hapis cezası direk olarak denetime çevrilmektedir.)
 130’u 57 nci madde kapsamında verilmiştir. (Haklarında verilmiş bulunan denetimli
serbestlik kararı infaz edilirken ikinci kez suç işleyen kişilerdir. Bu kişiler 3-6 ay
deneme süresine tabi tutulmaktadırlar. Ön denetim gözetim kararıdır.)
 72’si 27 nci madde kapsamında verilmiştir. (Hakim çocuk veya genci suçlu bulmakta,
hapis cezası vermekte ama süreyi belirtmemektedir. 2-3 yıl denetim- gözetim kararı
vermektedir, cezasının kesinleşmesi için bu süreçteki tutumlarına göre karar
vereceğini söylemektedir.)
 80’i 56 ncı madde kapsamında verilmiştir.
 152’si 88 inci madde kapsamında verilmiştir. (7-8 yıl hapis cezası verilmektedir, erken
şartlı salıverilmektedir, geri kalan süre denetim -gözetime tabi tutulmaktadır.)
 70’i 10 uncu madde kapsamında verilmiştir. (Denetimli serbestlik kapsamında eğitimdenetim kararı verilmektedir, eğer yükümlülüklerine uymazsa tutukevine gitme kararı
verilmektedir, 2 nci defadan sonra ise tedbir kalkabilmektedir, ancak bu durum çocuk
veya genç için kötü bir durum olmaktadır.)
 70’i 63 üncü madde kapsamında verilmiştir. (Cezasının hepsini ceza infaz kurumunda
çekmektedir, infaz hakimi değerlendirme yapmaktadır. Örneğin 2 yıl ve üstü ceza
infaz kurumunda kaldıysa salıverilmeden önce tekrar suç işleyebilir diye
düşünülüyorsa denetime tabi tutulmaktadır.) Bu tedbir kişiden kişiye göre
değişmektedir. Tedbir kararı mahkemenin takdirindedir, ancak denetimli serbestlik
kendi takdirinde olmasını istemektedir. Az da olsa hakim sadece denetimli serbestlik
yaptırımına hükmetmekte, yaptırımın türünün belirlenmesini denetimli serbestlik
yetkililerine bırakmaktadır. Bazen hakimin söylemesi bağlayıcılığı daha fazla olması
nedeni ile daha iyi olabilmektedir.
13
III. Almanya’da Ceza Süreci
Suç işlendikten sonra durum polise ihbar edilmektedir. Suçlu hakkında soruşturma
açılmakta ve Gençlik Dairesi, Gençlik Mahkemesi ile savcılığa bilgi verilmektedir. Gençlik
Dairesi’nin
mahkemeye
verdiği
rapordan
sonra
bu
hüküm
denetimli
serbestliğe
bildirilmektedir. 14 yaş itibariyle çocuk ilk olarak mahkemeye çıkmaktadır. Daha küçük
yaştaki çocuklar için Gençlik Dairesi pedagojik olarak neler yapılabileceğine karar
vermektedir. 14 yaş itibari ile 6 ay ile 10 yıl arasında hapis cezası almaktadır. Ağır suç söz
konusu olduğunda ise çocuk göz altına alınmakta ve mahkemeye kadar en fazla 6 ay göz
altında bulunmaktadır. Bu durumda savcılığın 6 ay içinde gençle ilgili hazırlığı tamamlamış
olması gerekmektedir.
Denetimli serbestlik süresi en fazla 2 yıl verilmektedir, 2 yılı aşarsa ceza infaz
kurumuna gönderilmektedir.
Denetimli serbestlik tedbirinin verilmesi için cezanın tam olarak çekilmemiş olması
gerekmektedir. Erken salıvermede denetimli serbestliğe karar verilmektedir.
Denetimli serbestlik kararı, kararı veren hakim tarafından takip edilmektedir. Hakimin
denetimli serbestlik gelişmelerini kayıt altına aldığı bir denetim kaydı bulunmaktadır.
Hakimin bir de yardımcısı bulunmaktadır, o kişiden de hakim sorumludur. mahkemece
verilen denetimli serbestlik kararlarında, denetimli serbestliğe verilen görevler ile “Suçlu
denetimli serbestlik görevlisinin kararlarına uymak zorundadır.” ifadesi yer almaktadır.
Organizasyonel anlamda mahkeme ile denetimli serbestlik birimi birbirine
benzemektedir. Farklı bölgelerden farklı hakimler sorumludur ve birbirleriyle iletişim
halindedirler. Denetimli serbestlik süreci ile ilgili 6 ayda bir rapor sunulmaktadır. Problem
anında hakimlerle telefon veya e-posta yöntemiyle görüşülebilmektedir.
Gençlik Mahkemesi Kanunu’nda geniş bir yelpazede tedbirler sıralanmaktadır. Dava
süresince denetimli serbestlik görevlilerinin öneride bulunma fırsatı bulunmaktadır, ancak son
kararı hakim vermektedir. Bu nedenle denetimli serbestliğin saygınlığının ve teknik
uzmanlığının sağlam olması gerekmektedir.
Gençlik Mahkemesi Kanunu’nda belirtilen tedbirler listesi aşağıda belirtilmiştir:
1- Kamu yararına hizmet
2- Eğitim kurslarına katılma (Örneğin şiddeti önleme, sosyal beceri eğitimi, vb.)
14
3- Fail- mağdur arabuluculuğu (Uzlaştırmayı denetimli serbestlik veya Gençlik Dairesi
yapmaktadır.)
4- Kurslara katılma tedbiri
5- Ehliyete el koyma tedbiri
6- Hakimin takdir ettiği herhangi bir şeyi yapma tedbiri
7- Yurtta veya ailede kalma tedbiri
8- Denetimli serbestlik görevlisi ile görüşme tedbiri (Denetim yardımı, ceza
içermemektedir.)
9- Alkol- uyuşturucu tedavisi tedbiri
10- Psikolojik tedavi tedbiri
11- Sadece ihtar (Bir daha mahkemeye gelirse hakim ceza vereceğini söylemektedir.
Bu tedbirin dezavantajı gencin kendisini cezadan kurtulmuş hissetmesidir, ancak bu tedbir
polisin siciline değil hakim tarafından tutulan sicile işlenmektedir.)
12- Para cezası (Hakim çocuk veya gencin herhangi bir derneğe veya mağdura belli bir
miktar para ödemesine karar verebilmektedir.)
13- Tutuklama
14- Hapis cezası
Mahkeme çocuk veya genci herhangi bir tedbire hükmetti ise ve tedbirin çocuğa
uygun olmadığı görülürse karara gerekli gördüğü yeni bir tedbir ekleyebilmektedir. Bunun
için denetimli serbestlik birimi sadece öneride bulunabilmektedir, kesin kararı mahkeme
vermektedir. Mahkemeler denetimli serbestliğin önerilerini dikkate alma konusunda oldukça
açıktır ve genelde uymaktadırlar.
Almanya’da her türlü uyuşturucu yasaktır, ancak kullanıcı ise küçük cezalar
verilmektedir. Terapiye tabi tutulmamaktadır, hakkında birden çok karar verildiyse hakim
projelere katılmasına karar vermektedir. Esrar kullanımında az kullanım söz konusu ise ağır
cezalar söz konusu değildir. Ama sık kullanım söz konusu ise ceza verilebilmektedir.
Denetimli serbestliğe gelen çocuk veya gençlerde başka bir suç olarak uyuşturucu
kullandığı tespit edilirse denetimli serbestlik birimi bunu ihbar etmek zorunda değildir, ancak
bu kapsamda gözetleme yapılmaktadır. Ancak gizlilik kapsamında yeni suçlardan denetimli
15
serbestlik biriminin haberi olması durumunda polise değil hakime bildirme sorumluluğu
bulunmaktadır.
Eğer çocuk ve genç yükümlülüklerini yerine getirmezse hakkında 1 ile 4 hafta
arasında tutuklama tedbiri verilebilmektedir. Çocuk ve genç tutukevlerinde pedagojik bir
sistemle hizmet verilmektedir. Burada çocuk ve gencin tedavi tedbiri, boş zaman etkinlikleri
ya da 40 saat park bahçe işleri gibi yapması gereken yükümlülükler bulunmaktadır. Ancak bu
çocuk veya gencin siciline işlememektedir. Eğer bu tedbire de uymazsa hakkında hapis cezası
verilmektedir.
16
İKİNCİ BÖLÜM
HELMUT ZIEGNER VAKFI, MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ VE LOCK-OUT
PROJESİ
I. Helmut Ziegner Vakfı
Helmut Ziegner bir gazeteciydi. II. Dünya Savaşı’ndan sonra kendi çabası ve parasıyla
tutuklulara iş sağlayan ilk kişiydi. Daha sonra tahliye olanlara da yardım etmiş ve bu alanda
da ilklere imza atmıştır. Bu çalışmalarına 1957 yılında kurduğu Helmut Ziegner Vakfı’nın
çatısı altında devam etmiştir.
A. Helmut Ziegner Vakfı’nın Sunduğu Hizmetler
Vakfın sunduğu hizmetlerden biri Gençlik Evi’dir. Gençlik Evi’nde aileleri ile
sorunlar yaşayan gençlere konaklama imkanı verilmektedir.
Vakfın ceza infaz kurumu ve tutukevindeki faaliyetleri organize eden bir birimi de
bulunmaktadır. Bu birim tarafından Berlin ve Branderburg’daki ceza infaz kurumunda
istihdam, iş bulma, yeterlilik kazandırma, okulu bitirme, okuma yazma ve Almanca dersi ile
genel eğitim hizmetleri verilmektedir. Diğer eğitimler ise farklı kurumlar tarafından
verilmektedir. Örneğin psikolojik tanıları olan çocuk ve gençlere farklı kurumlar hizmet
vermektedir ve bu çocuk ve gençler için ayrı bir ceza infaz kurumu bulunmaktadır. Burada da
bu vakıf hizmet sunmaktadır.
II. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi
Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi ise Helmut Ziegner Vakfı’nın yan kuruluşu
olarak 1957’den beri kamu yararına çalışan özel bir kurumdur. Görevi tutuklu, tahliye olmuş
ve suç işleme tehlikesi bulunan çocukların sosyal becerilerini geliştirmektir.
A. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi’nin Yapısı
Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi’nin Berlin’de 4 şubesi bulunmaktadır. Bu
mesleki eğitim merkezlerinde meslek eğitim uzmanı veya mühendisler, sosyal pedagoglar ve
öğretmenlerden oluşan 100 personel görev yapmaktadır. Mevcut öğrenci sayısı ise 500’dür.
17
B. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi’nin Maddi Kaynakları
Eğitimler için ihaleler yapılmaktadır. İhaleler inşaat için açılan kamu ihalelerine
benzemektedir. Hizmet sağlayıcılarından biri bu ihaleyi kazanmaktadır.
Kurum yetkilileri meslek eğitimleri için fiyat belirlemektedir. Çalışanların maaşları da
dahil olmak üzere her şey bu fiyatlara eklenmektedir. Bütün eğitim alanlara da para
ödenmektedir. Makine alımı veya diğer harcamalar için eğitim merkezine para kalması
gerekmektedir. 5 yıl sonra Maliye Bakanlığı’nın eğitim merkezinden vergi isteyebileceği
düşünülmektedir, bu nedenle eğitim merkezinin parasının olması gerekmektedir.
Eğitim merkezi kamu yararına hizmet vermektedir, bu kapsamda para kazanma hakkı
bulunmaktadır, ancak kazanılan para kamu yararına döndürülmektedir.
Eğitim merkezinin 2008 yılında 5 milyon Avro geliri bulunmaktaydı. Bunun 330.000
Avro'su kârdı. Elde edilen kar yedekte tutulmaktadır.
Lock-out ya da diğer projelerde en fazla masraf personel girdileridir (%75-80).
C. Helmut Ziegner Meslek Eğitim Merkezi’nin Mali Denetimi
Eğitim merkezi, tüm harcamalarının belgelerini arşivlemek ve belirli aralıklarla ibraz
etmek zorundadır. İş ve işçi bulma kurumu ve Job Center’lardan eğitim merkezine denetime
gelinmektedir, bu nedenle eğitim merkezi her zaman denetime hazır tutulmaktadır.
İş ve işçi bulma kurumu kayıt altına alınarak verilen hizmetlerin ve eğitimlerin örtüşüp
örtüşmediğini gerektiğinde kursiyer ve eğitmenlerle de görüşerek denetlemektedir.
Eğitim merkezi, denetimden önce eğitmenler ve ustalar hakkında bilgi vermek
zorundadır.
Ç. Helmut Ziegner Meslek Eğitim Merkezi’nin Genç Profili
Eğitim merkezinde her türlü suçtan genç bulunmaktadır. Gencin suçunun ne olduğu
eğitim merkezi için önemli değildir ve bilmek zorunda da değillerdir. Bazı durumlarda
bilmemenin daha iyi olduğu değerlendirilmektedir. Örneğin, öğrencilerden bir tanesi
öğretmenlerini öldürmüştü ve bunu sadece 1 görevli bilmekteydi. Gençler de eğer kendileri
isterlerse kendi suçlarını diğer arkadaşlarına söylemektedirler, kurum gencin suçunu
kesinlikle kimseyle paylaşmamaktadır.
Kurumda ayrıca hiç suç işlememiş gençler de bulunmaktadır. Kurumda suçlu ve
suçsuz gençler bir arada eğitim almaktadırlar.
Bu güne kadar gençlerle ilgili herhangi bir güvenlik sorunu yaşanmamıştır.
18
D. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi Tarafından Verilen Hizmetler
Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi tarafından metal doğrama, elektrik, büro,
mutfak becerileri, araç kullanımı, bisiklet tamirciliği, araba tamirciliği, boyacılık, bahçecilik,
tabela yapımı, tesisatçılık, cam ustalığı ve marangozluk gibi alanlarda meslek yeterliliği
eğitimleri verilmektedir. Ayrıca bireysel düzeyde veya özel tedbirleri kapsayan engellilere
özel eğitimler verilmektedir. Örneğin, öğrenme engelli olan kişilere yönelik özel eğitim
verilmektedir.
Meslek eğitiminden önce 9 ay süren mesleğe hazırlık eğitimi verilmektedir. Engelliler
için de aynı eğitimler geçerli olmaktadır. Rehabilite edilecek gençlerde eğitim 11-18 ay
sürmektedir. Bu ön hazırlık genelde okulun bitirilmesini kapsamaktadır. Okulu 8 inci sınıfa
kadar bitirmeleri gerekmektedir. Eğitim merkezine gelen gençlerin 3’te 1’i okulu
bitirememiştir.
Ayrıca özel bir hizmet olarak okula girişte yardım tedbiri bulunmaktadır. 2 okulda
eğitimin yanı sıra sosyal hizmet uzmanı ve eğitmenler tarafından meslek oryantasyonu
hizmeti verilmektedir. Berlin’de 3 okulda ise gençlik sosyal hizmet çalışması adı altında
hizmet verilmektedir. Bu kapsamda bir tarafta mesleğe yönlendirme yapılmakta, diğer bir
tarafta ise okulu bırakmaları engellenmeye çalışılmaktadır.
Diğer bir tedbir ise daha ileri düzeyde mesleki eğitim tedbiridir. Bu tedbir kapsamında
gençler staj yapmaktadırlar. Gençler için yeni beceri kazanma eğitimi verilmektedir. Diğer bir
kısımda gençlik dairelerinin ve bunların bağlı olduğu üst birimlerin sorumlu olduğu eğitimler
bulunmaktadır. Bu eğitimlerden biri de Lock-Out Projesi’dir.
III. Lock-Out Projesi
Denetimli serbestliğin, eğitim merkezine verdiği istatistiki veriler nedeni ile Lock-Out
Projesi başlatılmıştır. Denetimli serbestliğe gelen çocuk ve gençlerin %60’ının okul diploması
bulunmamaktadır, %42’si ise işsizdir. Suç işleyen gençlerde göze çarpan bu eksikliklerin
giderilmesi ile tekrar suç işleme riskinin azaltılacağı ve bu konularda yeterlilik kazanan
gençlerin suçtan uzak durmasının, korunma evresinde kalmasının daha kolay olacağı
öngörüsü ile Lock-Out projesi 2007’nin sonbaharında başlamıştır.
Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi’nin bir projesi olan Lock-Out Projesi, suç
işlemiş çocuk ve gençlerin sosyal becerilerinin ve mesleki becerilerinin arttırılması amacıyla
hazırlanan bir projedir.
Proje, denetimli serbestlik ile birlikte yürütülmektedir.
19
A. Lock-Out Projesi’ne Katılım Şartları
Projede 12 kişilik yer bulunmaktadır. Denetimli serbestlik kapsamındaki 2.400 çocuk
ve genç düşünüldüğünde 12 kişilik bir kontenjanın
oldukça küçük bir rakam olduğu
değerlendirilmektedir.
Gençler hakimin talimatıyla cezalarının bir parçası olarak veya denetimli serbestlik
uzmanının talimatı ile projeye katılmaktadırlar. Bu nedenle gençlerin hepsi gönüllü olarak
gelmemektedir.
Proje katılmalarının bir diğer nedeni ise kendilerine çeşitli hizmetlerin sunulmuş
olmasına rağmen kendilerine uygun hizmeti bulamamış olmalarıdır.
Gençler için eğitime gelme motivasyonları ise sosyal yardımdan kurtulmak ve meslek
sahibi olmak olabilmektedir.
B. Lock-Out Projesi’ne Katılan Gençlerin Sosyal Güvenceleri
Gençlere tedbirlere katılmaları için para verilmemekte ve prim ödenmemektedir.
Sadece kaza sigortaları yaptırılmaktadır. Diğer sosyal güvenceleri için de sigortaları Job
Center tarafından yapılmaktadır. Ulaşım teşviki almaktadırlar. 2 ay öncesine kadar öğle
yemeği de verilmekteydi, ancak bağlı oldukları üst birim tarafından bu uygulama
kaldırılmıştır. Üst birim öğle yemeğinin önemli olmadığını düşünmektedir, ancak öğle
yemeğinin de sosyal ilişkileri güçlendirdiği bilinmektedir. Sonuç olarak gençlerin, hali
20
hazırda verilen 200-250 Avroluk geçim parasından öğle yemeklerini karşılamaları gerektiğine
üst yönetim tarafından karar verilmiştir.
C. Lock-Out Projesi’ne Katılan Gençlerin Özellikleri
Projeye farklı ortamlardan gençler gelmektedir. Eğitim durumları farklıdır. Kuruma ilk
geldiklerinde kurum tarafından değerlendirilmektedirler. Genel olarak okul veya meslek ile
ilgili sorunlar yaşamaktadırlar. Projenin ilk başında 4 haftalık bir deneme süresi
bulunmaktadır. Bu süreçte gençlerin hangi alanlarda sorun yaşadıklarına bakılmaktadır. Bu
sürede bazılarının aile içinde sorun yaşadıkları, bazılarının ise alkol ve uyuşturucu sorunları
olduğu ortaya çıkmaktadır.. Daha sonra gencin bu sorunlarını nasıl çözebileceği
değerlendirilmektedir. Örneğin, belli bir hedefi olan, ne yapmak istediğini bilen bir grubun
içine dahil olan gençler zamanında kuruma gelmek gibi temel kurallara uymak şartıyla bir
mesleki eğitime yönlendirilmekte ve mesleğe hazırlık yapmaktadırlar. Gencin başarı
ölçütlerden biri temel kurallara uymasıdır.
Söz konusu programa 2008 yılında 41 genç erkek katılmıştır. 3 tanesi programdan
sonra işe başlamış, 4 tanesi ya tekrar okula dönmüş ya da ileri meslek eğitime katılmış, 1
tanesi ileri seviye tüccarlık meslek eğitimine başlamış, 10 tanesi mesleğe ön hazırlık
yapmakta, 2 tanesi ise mesleki yeterlilik alamamış, bu nedenle konaklama için bir yere
yerleştirilmiş ve gözetime tabi tutulmuş, 9 tanesi programı başarılı bir şekilde tamamlamış
ama somut bir sonucu olmamış, 12 tanesi projeyi bitirmeden ayrılmış ama sonradan 2 tanesi
geri dönmüştür.
Projenin başında projeyi bırakan gençlerin sayısının çok olacağı düşünülmüş, ancak
başarı sayısı oldukça yüksek çıkmıştır.
21
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SMS PROJESİ
I. SMS Projesi
Projenin ismini oluşturan SMS kısaltması, Almanca’da “içkiye son” anlamına gelen
kelimelerin baş harflerini temsil etmektedir.
Bu projede problemli alkol kullanımı olan çocuk ve gençlere grup terapisi şeklinde
eğitim programı uygulanmakta ve böylece gençler alkolle baş etmeyi öğrenmektedirler.
A. SMS Projesi’nin Gelişim Süreci
Gençlik denetimli serbestlik biriminin 2000 yılında yaptığı bir araştırmada alkolün
gençlerde büyük bir problem olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca alkolün gençlerin suç
işlemesinde oldukça büyük etkisi olduğu düşünülmektedir.
Denetimli serbestlik kapsamındaki gençlerin %25’inin birden fazla alkollü suç işlediği
görülmektedir. 2004 yılında yapılan bir çalışmada şüphelilerin %30’unun alkol tesirinde suç
işlediği, adam yaralamanın %30’unun ise alkol tesirinde gerçekleştiği tespit edilmiştir. Bu
verilere örnek olarak yakın bir zamanda Münih’te alkol tesirindeki gençler tarafından bir
vatandaşın dövülerek öldürülmesi aktarılmıştır.
Bu nedenle 2 yıl önce Adalet Bakanlığı’nın Gençlik Yardım Kurumu ve Sağlık
Bakanlığı’nın Uyuşturucu Yardım Birimi bir çalışma yapmıştır. 2003 yılında örnek bir proje
22
geliştirilmiştir. 2004 yılında projenin ilk eğitimi uygulanmıştır. 2005 yılında ise Kanunun
temeli olan bir eğitim tedbiri halini almıştır. Şu anda 24 üncü eğitim faaliyeti
gerçekleştirilmektedir. 7 kez de hint keneviri kullanan gençlerle çalışılmıştır.
B. SMS Projesi’nin Hedef Grubu
Öncelikle denetimli serbestlik kapsamındaki ve mahkeme yardım biriminin gönderdiği
gençler projeye alınmaktadır. Gençlerin çoğunluğu erkeklerden oluşmakta olup yaş dağılımı
17-21’dir. Grupta 10 tane bayan bulunmaktadır. Programa bireysel olarak katılmaktadırlar ve
projeye katılan gençlerden bir bayan eğitmen sorumlu olmaktadır. Projeye katılan gençler
1’den fazla alkol tesirindeyken suç işlemiş, ancak bağımlı olmayan risk teşkil eden kişilerden
oluşmaktadır.
C. SMS Projesi’ne Katılamayan Gençler
Alkol bağımlısı gençler ile tedbir ve yükümlülük arasında 2 yıldan fazla süre geçmesi
nedeni ile uzun süreli alkol kullanmamış olan gençler projeye alınmamaktadır. Eroin,
amfetamin ve kokain gibi uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri kullanan gençler katılamamaktadır.
Örneğin, projeye katılan 6 genç projeden hariç tutulup tedavi kurumuna yatırılmış ve uzun
süreli
tedaviye tabi tutulmuşlardır. İleri bağımlılık düzeyi için de başka kurumlar
danışmanlık hizmeti vermektedir.
Ç. SMS Projesi’nin Hedefleri
Projenin hedeflerinden biri gençlerin alkol tesiri altında tekrar suç işlenmelerini
önlemektir. Bu hedefe ulaşmak için alkolle baş edebilme davranışı geliştirilmeli ve genç buna
teşvik edilmelidir. Gence neler yapması gerektiği yönünde tavsiyeler vermek yerine sorunun
nedenlerini fark etmesi, neler yapması gerektiği üzerinde düşünüp, çözüm yollarını bulup
uygulamaya geçirmesi için kısaca hayatının ve kararlarının sorumluluğunu üstlenmesi
noktasında yardımcı olunmaktadır. “Şu şekilde yapacaksın.” denilmemektedir, “Kendin
yapacaksın, kendin karar alacaksın.” denilmektedir.
Gençlerde davranış değişikliğini motive edip alkol tüketimini azaltması istenmektedir,
alkol kullanımını sıfıra indirmesi hedeflenmemektedir ancak bu hedef doğrultusunda zararın
azaltılması ilkesi de göz ardı edilmemektedir. Gençlerin tüketimi azaltma becerisi
geliştirilmeye çalışılmaktadır.
23
D. SMS Projesi’nin Kalite Standartları
Projede bazı kalite standartları bulunmaktadır. Örneğin, projeyi yürüten herkes sosyal
pedagoji mezunu olmak zorundadır. Aracılık ve kriz yönetimi gibi alanlarda konuşabilme,
iletişim gibi eğitimlere katılmışlardır. Gençler hakimin kararıyla projeye katıldıkları için
direnç göstermektedirler, bu nedenle proje yöneticisinin dirençle baş etme yeteneğinin olması
gerekmektedir.
Proje yöneticisinin uyuşturucu ve alkolle baş edebilme konunda empati kurabilme
yeteneğinin olması gerekmektedir. Örneğin birkaç proje yöneticisi 10 yıldan fazladır eski
uyuşturucu kullanıcısıdır, ancak herkes böyle değildir. Bu eğitmenler ayrıca aracılık, motive
edici konuşma ve kontrollü içme eğitimi almışlardır. Gençlere “Bu benim kuralım, sen de
kendi kurallarını bul ve uygula. Ben sana kuralları söylesem, uygula desem, zaten buraya
gelmezsin.” diyerek kendi durumlarını örnek vermektedirler.
E. SMS Projesi’nin Süresi
Proje haftada 1 kez gerçekleştirilen 3 saatlik 9 seanstan oluşmaktadır. Son seans
denetimli serbestlik görevlisinin de katılımı ile gerçekleşmektedir. Gençler eğer isterse
eğitimden bir yıl sonra danışma hizmeti alabilmektedirler.
Ancak tüm gençler projeyi tamamlayamamaktadırlar. Projeye katılan gençlerin
%72’sinde davranış değişikliği görülmüştür. Gençlerin dışsal ve içsel motivasyonları arasında
ortaya çıkan çelişkili durum kullanılarak davranış değişikliği sağlanmaktadır. Zaman zaman
bazı gençlerin projeye 1-2 yıl ara verip daha sonra tekrar aynı dahil oldukları görülmüştür.
Uygulayıcılar ellerinde bu yönde bir kanıt olmamasına rağmen, gençlerin kendilerini hazır
hissettikten sonra projeye tekrar dahil olduklarını değerlendirmektedirler.
Seanslar bitince çocuk son aşamaya gelemediyse denetimli serbestlik görevlileri ile
eğitmen görüşmektedir. Eğitimdeki uygulamaların denetimli serbestlik süresince de devam
ettirilmesi gerekmektedir.
F. SMS Projesinin Bütçesi
Projeden yılda 50-60 genç yararlanmaktadır. Projeyi yürüten kurum kurs başına 5.500
Avro almaktadır.
Kurum ayrıca diğer kurumlara da birçok konuda danışmanlık hizmeti vermektedir.
24
G. SMS Projesi Eğitimlerinin İçeriği
İlk görüşme yaklaşık 1 saat sürmektedir. İlk ilişki kurma aşaması çok önemlidir.
Gençler genelde bu eğitime gelmeye korkmaktadırlar. Aynı zamanda eğitmeni aynı grupta
farklı suçtan kişilerle çalışmak da ürkütebilmektedir.
Eğitmenlerin
tecrübelerine
göre
kendini
değiştirmek
istemeyen
genç
bulunmamaktadır. Gençler yaşadıklarına anlam verememektedirler, kendi taktikleri işe
yaramamaktadır, bugüne kadar da saygı görmemişlerdir. Çaba sarf etmek için hayata anlam
vermek durumundadırlar. Değişmek kolay değildir, sonuç buna değer olmalıdır.
Davranış değişikliği yaratabilmek amacıyla kullandıkları model Kolb’un Davranış
Değişikliği modeline çok benzer bir yapıdadır. Modele göre çocuk ve genç aşağıdaki
dönemleri yaşar:
− Amaçlılık (Farkındalığın oluşturulduğu dönem)
− Niyet oluşumu (Düşünmek için motivasyonun oluşturulduğu dönem)
Nüks (tekerrür)
− Hazırlık (Değişim için hazırlık yapmaya teşvik edilme dönemi)
− Eylem (Değişmeye teşvik dönemi)
− Sürdürme (İzleme, korunma dönemi)
Eğitimin ilk seansında tanışma yapılmaktadır. Kuralların neler olacağına, nasıl bir
araya gelineceğine, grubun beklentilerinin neler olduğuna, endişe ettikleri şeylerin olmaması
için nelerin yapılması gerektiğine karar verilmektedir.
İkinci seansta alkolün etkisini gösteren bir film gösterimi yapılmaktadır. Alkolle ilgili
bildiklerine dair test yapılmaktadır. Gençlerin tüketim günlükleri tutulmaktadır. Bu gözlem ve
izleme davranış değişikliğinin ilk adımı olmaktadır. Tüketim günlüğü haftanın her günü için
ne zaman, nerede, ne kadar, kiminle, ne için tüketmeye başladığını belirtmektedir. Gençlerin
bazıları hatırlamayabilmektedir, ancak başta hep böyle olduğu, sonra üçüncü gün hatırlamaya
başlayabileceği, bunun çok zor olmadığı anlatılmaktadır. Sonra genç kendini diğerleriyle
karşılaştırmaktadır. En zor soru da neden sorusudur. İlk başta bu sorunun cevaplanması
beklenmemektedir, çünkü bu direnç için sebep olacaktır. Gence “Bir şey değiştirmek
25
istiyorsun, biraz düşün bakalım.” denilmektedir. Düşünmeye başlayınca içki içme davranışı
azalmaktadır. Her kurs başında bu şekilde yapılmaktadır.
Üçüncü seansta mevcut durum değerlendirmesi yapılmaktadır. Öncelikle tıbbi anketle
bir değerlendirme yapılmaktadır. ICD 10 anketi doldurulmaktadır, bu ankette alkol bölümü de
bulunmaktadır. Bu anketi doldurduklarında hepsinin sonucu da bağımlılık çıkmaktadır, ancak
gençler bu sonucu reddetmektedirler. Gençlerin alkolü nerelerde tükettiklerine de
bakılmaktadır. Bu ankette bağımlılık kriterleri de bulunmaktadır. Örneğin kontrol kaybı, aşırı
tüketim, tolerans gelişmesi gibi.
Bu program sadece Berlin’de kullanılmaktadır, Almanya’nın diğer şehirlerinde de
olması gerektiği değerlendirilmektedir. Bu programda amaçlanan kontrollü tüketim ya da hiç
tüketmemektir. Bazı gençler kontrolü kaybettiklerini görmekte ve bu nedenle kontrollü
tüketim yerine alkol tüketimini tamamen bırakmaktadırlar.
Ğ. SMS Projesi’nin Gençlerde Davranış Değişikliği Çalışmaları
Davranış değişikliği yapabilmek için değişim modeli uygulanmaktadır. Değişiklik bir
gecede olmamakta, aşamaları bulunmaktadır. Bu aşamalar doğrusal değil, inişli çıkışlı
değişikliklerdir.
Birinci aşamada gençlerin değişme istekleri bulunmamaktadır, bu aşamada gençle
iletişim kurulmaktadır. Alkol sorunları ile ilgili farkındalıkları arttırılmaktadır. Tüketim ve
olumlu hayat arasındaki farklılıklar anlatılmaktadır. Daha sonra amaç edinmeleri
sağlanmaktadır. Alkol sorununu düşünmesi konusunda motive edilmeye çalışılmaktadır. Bu
arada gence aşırı yük yüklenmemesi gerekmektedir.
Sosyal pedagogların tecrübelerine istinaden danışma hizmeti eyleme geçme
aşamasında verilmektedir.
Bilimsel araştırmalar bireysel farklılıkların da olduğunu göstermektedir. Gençler karar
alma aşamasında farklılıklar yaşamaktadır. Genç bu aşamada eğer çok fazla zorlanırsa
gerileme olacaktır. Beceri aşamasına hazırlık yapmak gerekmektedir, neler yapılabileceği ile
ilgili kaynak araştırması yapılmaktadır. Aynı zamanda gençlerin yapabileceklerinden yola
çıkmak amacıyla gençlerin yapacakları araştırılmaktadır. Bu aşamada gencin değişebilmek
için ihtiyaç duyduğu beceriler geliştirilmektedir. En son aşama sürdürülebilirlik aşamasıdır,
bu aşamaların herhangi bir noktasında geri dönülebilmektedir.
Grubun başarısı gençlere hangi aşamada oldukları sorularak tespit edilmektedir.
Genellikle de sonuç, proje yöneticisinin tespiti ile aynı doğrultuda çıkmaktadır.
26
H. SMS Projesi’nde Dirençle Baş Etme Süreci
Grupta direnç olmaması için proje başlamadan önce her gençle ayrı ayrı görüşülmekte
ve gençle yazılı bir anlaşma yapılmaktadır. Kurumun koşulları gençler için bağlayıcı
olmaktadır. Genelde gençler o aşamada bazı şeylerin yolunda gitmediğini fark etmeye
başlamaktadırlar.
Projede direnci kırma yaklaşımı bulunmamaktadır. Direncin bir sebebi vardır, gencin
kendini korumak için bu durumda yapabileceği en iyi şey direnç göstermektir. Program
yöneticisi ile arasındaki güven arttıkça “Hayatın nasıl olmalı?” gibi sorular sorulmaktadır.
Gencin anlattığı tüm bilgiler gizlilik ilkesi kapsamında kimse ile paylaşılmamaktadır.
Tüm çalışmalara rağmen eğer hala direnç varsa hata eğitmenindir. Eğitmen gençle
ilişkisinde denge kurmak zorundadır. Gençlerin eğitmeni ciddiye almasını sağlamak
zorundadır. Eğitmen ile genç arasında bir sınır olması gerekmektedir, eğitmen bazı konularda
katı davranmak zorundadır ve yapılacak şey konusunda otoriter olmak durumdadır.
Bir grupta farklı aşamalarda olan gençler bir arada bulunmaktadır. Bu durumun bir
faydası gençlerin birbirlerinden öğrenmelerine olanak sağlamasıdır.
Gençlerin sorunları, içinde bulundukları ortamdan kaynaklanıyor ise bile eğitim
süresince sorun yaşamamaktadırlar ve sorunla baş etme davranışlarını korumaktadırlar.
I. SMS Proje’sinin Denetimli Serbestlik Birimi ile Bağlantısı
Gençle denetimli serbestlik
görevlisinin de katıldığı bir kabul görüşmesi
yapılmaktadır. Gencin projeye dahil edilip edilmeyeceğine karar verilmektedir. Bu aşamada
gencin hedefi sorulmaktadır, hedefi yoksa kursa katılamamaktadır. Bu aşamada gence onu
“Seni kabul etmek isteriz ama bizimle iş birliği yapmalısın.” denilmektedir. Projeye
katılmazsa ceza infaz kurumuna gitmektedir.
İ. SMS Projesinin Başarısı
SMS Proje’sinin başarısı, değerlendirmeler yapılarak ve uzun vadeli sonuçlar
araştırılarak ölçülmektedir. Programın sonunda içki içilen gün sayısının %30 azaldığı
görülmektedir. Genel alkol tüketim miktarında da %30 azalma görülmektedir. Programdan
sonra yapılan bir değerlendirmeye göre istatistiklerden 1-2 problemli kişi çıkartılırsa başarı
%50-60’a çıktığı görülmektedir.
27
J. Almanya’da Alkol Tüketimi ve Önleme Çalışmaları
Genel olarak gençlerin alkol tüketiminde azalma görülmektedir. Ancak aşırı tüketim
yüzdesi artmaktadır ve buna bağlı olarak ölüm ve şiddet fiillerinde artış söz konusudur.
Alkol tüketiminde yasal yaş sınırı bira ve şarap için 16 iken diğer içkilerde 18’dir.
Uyuşturucu kullanımı da Almanya’da oldukça yüksektir. Programın yöneticileri
Avrupa çapında en çok katılımın olduğu uyuşturucu partilerinin Almanya’da düzenlendiğini
ifade etmişlerdir.
Alkol tüketimini önleme çalışmaları kapsamında Kanuna uygun satış kontrolleri
yapılmaktadır. Alkolle ilgili reklam sayısı azaltılmıştır. Alkolle ilgili önleyici programlar
yapılmaktadır. Kamuya açık alanlarda içki içmek yasaklanmıştır.
Toplumda alkolün sorun olduğuna dair farkındalık vardır. Bu nedenle sigara içmeye
karşı yürütülen kampanyaların alkol için de devreye gireceği görülmektedir.
28
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ODAK NOKTASI ÇOCUK KURUMU VE CİNSEL SUÇLULARA YÖNELİK
UYGULANAN PROGRAM
I. Odak Noktası Çocuk Kurumu
Odak Noktası Çocuk Kurumu danışma merkezi olarak hizmet vermektedir. Kurum
cinsel istismara uğramış çocuklar ve ailelerine hizmet vermektedir.
A. Odak Noktası Çocuk Kurumunun Faaliyet Alanı
Kurumun birkaç tane faaliyet alanı bulunmaktadır. Bu alanlardan biri cinsel istismara
uğramış kız ve erkeklere verilen terapi ve danışma hizmetidir. Yaş aralığı 3’ten başlayıp genç
yetişkinliğe kadar devam etmektedir. Talep halinde
anne ve babaya da terapi hizmeti
sunulmaktadır.
Diğer bir faaliyet de çocuğun yakın çevresine verilen terapi hizmetidir. İstismar
çocuğun yakın çevresi (baba, amca ve kardeş) tarafından da olduğu için yakın çevresine de
terapi hizmeti sunulmaktadır.
20 yıldır çocuklarını cinsel istismar eden ağır vakalara da terapi hizmeti
sunulmaktadır. Ayrıca cinsel suç işlemiş 13-18 yaş arasındaki erkeklere de terapi hizmeti
verilmektedir.
Genelde terapi grupları şeklinde çalışılmaktadır.
Yasal sürece tabi yetişkinlerle de terapi çalışmaları yapılmaktadır. Gençlerde doğrudan
denetimli serbestlik nedeni ile gelen genç sayısı oldukça azdır. Gençler daha çok gençlik
dairesi ve sosyal hizmetler tarafından bu kuruma yönlendirilmektedirler.
Kısa bir süre önce denetimli serbestlikteki gençlere yönelik ortak bir proje
geliştirilmiştir. Tedbirler çerçevesinde agresif cinsel davranış sergileyen ceza almış gençlere
yönelik cinsellik pedagojisi kapsamında tedavi programı uygulanmaktadır.
Kurumda denetimli serbestliği temsil etmek üzere gençlik denetimli serbestlik uzmanı
olarak bir kişi görev yapmaktadır.
Kuruma dışarıdan cinsel suç mağduru olarak gelenler de bulunmaktadır. Çocuklar
anneleri tarafından getirilmektedirler, çocuklar için oyun terapisi hizmeti verilmektedir.
Gençlerin bu kuruma gelmeleri daha zor olmaktadır, daha yaşlılar bilinçli bir şekilde
gelmektedirler. Kurum travma odaklı çalışmaktadır ve kuruma gelenlerin ek travmalar
yaşamaları istenmemektedir.
29
II. Cinsel Suçlulara Uygulanan Program
Bu program bir psikolog tarafından geliştirilmiştir. Programda 9 kişi görev almaktadır.
Programda reşit olmayanlarla, mağdur, failler ve profesyonel kişilerle de çalışıp
danışmanlık hizmeti verilmektedir.
Cinsel suç programı şu anda model bir programdır, ilk program döngüsüdür, Adalet
Bakanlığı bu programı 3 yıl destekleyecektir. Bakanlıkta programla ilgili yıllık
değerlendirmeler yapılmaktadır. Bu değerlendirmeler kapsamında programda düzenlemeler
yapılacaktır. Burada amaçlanan programın olumlu sonuçlanması halinde projenin belediyenin
sabit harcama kaleminde yer almasını sağlamaktır.
A. Programın Çıkış Noktası
Cinsel suç işleyen gençlerin ileri yaşlarda olsalar bile cinsellik, aşk, sevgi gibi
konularda yeterince bilgili olmadıkları ortaya çıkmıştır. Bu anlamda patolojik bir durumu
olmayan sadece yanlış bilgiler yüzünden cinsel suç işleyen gençlerin bu davranışlarına karşı
önleyici olmak gerekmektedir. 40-50 yaşında bu suçları işleyenler farklı, genç yaşta
işleyenlerin durumu farklı olmaktadır. Aslında burada tekerrürü önlemek önemlidir. Önleyici
tedbirleri uygulamak gerekmektedir, çünkü genç yaşta cinsel suç işleyenler sonra da aynı suçu
işlemektedirler. Bu nedenle cinsel suçlulara yönelik bir program geliştirilmiştir.
B. Programın Hedef Grubu
8 farklı terapi grubu bulunmaktadır. 2 grup pedofili suç işleyen erkeklere, 3 grup aile
içinde ya da arkadaş içinde çocuk istismar edenlere, 1 grup öğrenme bozukluğu olan, hafif
derecede özürlü olan erkeklere, 2 grup da gençlere yönelik terapi gruplarıdır. Terapi grubu
olmayan sosyal pedagoji programı da bulunmaktadır. Terapi gruplarında suç fiili odakta
olmaktadır. Terapi gruplarının süresi ortalama 2 yıldır.
C. Programın Süresi
Program 9 gün 3’er saat olmak üzere toplam 27 saatten oluşmaktadır.
Ç. Programın Uygulanışı
Programda görevli herkes terapisttir, ancak ana meslekleri ayrı olabilmektedir.
Her bir vakada tek bir görevli tek bir taraftan sorumlu olmaktadır. Örneğin bir kişi
anneyle, bir kişi çocuk, bir kişi faille çalışmaktadır, diğer ortaklar da devreye sokulmaya
çalışılmaktadır.
30
Gençlere yönelik terapilerde fail terapisi ile ilgili çalışılmaktadır, bu terapiler uluslar
arası terapilerdir. Öncelikle gençlere yönelik programlarda gençler için olumsuz sonuçlara
bakılmakta, daha sonra başkalarını nasıl etkilediği ayrı ayrı değerlendirilmektedir. Daha sonra
terapistlerin hedefleri ile gençlerin hedefleri birleştirilmeye çalışılmaktadır.
Ayrıca sosyal pedagojik önleme programı da bulunmaktadır. Bu programda amaçlar
gençlerin ihtiyaçlarına göre belirlenmektedir. Programda alternatif davranış biçimleri
öğretilmektedir. Gençlerin cinsellikle ilgili bilgi düzeyleri de çok gelişmiş değildir. Burada
cinsellikle ilgili bilgileri ve kendi arzuları hakkında konuşma fırsatları olmaktadır.
Programın içeriğini geliştiren kişi felsefe ve aile terapisi eğitimi almıştır. Kendisi bu
programda fail grubuyla terapi yapmaktadır. Bu program 6 erkeğin katıldığı sosyal pedagojik
bir programdır. Denetimli serbestlik görevlisi bu programa gönderilecek gençleri
seçmektedirler ve bu gençlerin programa uygun olup olmadığını anlamak için görüşme
yapılmaktadır.
Bu programda hedeflerin düzeyi düşük tutulmaktadır. Cinsellik, aşk, sevgi, dostluk,
arkadaşlık gibi konularda konuşulan bir programdır. Terapiden farklı bir yaklaşımı
bulunmaktadır. Suç fiili hakkında görüşme yapılmamaktadır, amaç cinsellik hakkında olumlu
yönleri konuşmaktır. Cinselliğin biyolojisi, sosyal ve ahlaki boyutlar, değerler, dini boyutu,
daha sonra cinselliğin suç teşkil eden durumları, cinselliğin hayata etkisi, farklı cinsel
yönelmeler konularında da bilgilendirmeler yapılmaktadır.
Suçluların cinsellikle ilgili bilgi sahibi olmaları durumunda sorun ortadan
kalkamayabilmektedir. Çünkü her bireyin kendine özgü bir geçmişi bulunmaktadır. Şiddet
uygulama arzusu, şiddet eğilimi olabilmektedir. Kişilerin cinsellik haricinde suça iten
etkenleri bulunmaktadır. Erken dönemde başlayan yatkınlık dönemi de söz konusudur.
Programa katılmak için suçlu ile mağdur aynı kurum binasına gelmektedirler. Çocuk
mağdurlar
için
çocuk
terapisi
yapılmaktadır,
sabah
saatlerinde
oyun
terapileri
uygulanmaktadır. Gençlerin terapileri akşam saatlerinde yapılmaktadır. Ancak suçlu ile
mağdurun aynı anda kuruma gelmeleri önlenmeye çalışılmaktadır. Terapistleri de farklı kişiler
olmaktadır. İkinci bir danışma merkezi daha bulunmaktadır. Orada fail olmayanlar
bulunmaktadır, planlı bir araya getirilmektedirler.
Denetimli serbestlik kapsamında programa gelen cinsel suçlulara yönelik tehlikeli bir
bakış açısı bulunmaktadır. Bu nedenle mümkün olduğunca suçları gizli tutulmaktadır. Ceza
infaz kurumunda da aynı durumdadırlar. Almanya’da suçlar arasında farklı bir hiyerarşi
bulunmaktadırlar, örneğin tecavüz suçunun durumu çocuk istismarından daha hafif bir
durumdadır.
31
Tedavi gruplarında 4 alanda tedavi yapılmaktadır. Birinci alan istismar yollarını
anlama, suç döngüsünü kavrama, hayat hikayesini anlama; ikinci ve üçüncü alan koruyucu bir
etkisi olan mağdurla empati kurabilmedir. Dördüncü alan ise tekerrürü önleme aşamasıdır,
yüksek risklerden kaçınma, otokontrol yapabilme gibi alt başlıkları bulunmaktadır. Her
alandaki risk faktörleri değerlendirilmektedir. Bu aşamaların sonunda terapi bireysel olarak
devam edebilmektedir. Terapinini sonrasında koruyucu faktör olarak açık havuzlara gitmeme
gibi tedbirler önerilmektedir.
Terapide farklı kökenlerden ve kültürel art alanlardan gelenlerin bir arada olması söz
konusudur. İnsan ve genç bir kişi doğal olarak cinselliğe ilgi duymaktadır. Terapi uzmanı öyle
bir ortam yaratmalı ki herkes her şeyi konuşabilmelidir. Grup üyeleri bu terapi grubu dışında
da bir araya gelmemelidir. Terapide gizlilik taahhüdü bulunmaktadır, gençler burada
konuşulanları dışarıda konuşamamaktadırlar. Ailelerinin tabularını terapide yavaş yavaş
ortadan kaldırmayı öğrenmektedirler. Farklı kültürlerden kişilerin bir arada olmasının olumlu
bir sonucu da bulunmaktadır, gençler farklılıkları kabul etmeyi öğrenmektedirler.
Yetişkinlerde çok farklı kültürler bulunmamaktadır, genelde failler Almandır. Bayan fail oranı
ise %10-15’tir. Bu nedenle bayanlar için bir terapi grubu açılmamıştır.
Ceza infaz kurumlarında da sosyal terapi birimleri bulunmaktadır, hem şiddet hem
cinsel suç işleyenler tedaviye alınmaktadırlar. Cinsel suçlar konusunda hem genç hem de
yetişkinlerle çalışılmaktadır, bir de çocuk pornografisi suçu olanlarla da çalışılmaktadır, ama
onlarda bilinçsizlik daha fazla durumdadır, yaptıkları davranışın vahametini ve önemini
azaltmaya çalışmaktadırlar. “Ne oldu ki, birkaç kere fotoğraflara baktım, ne var bende?”
savunması ile yaptıkları davranışın aslında önemsiz ve büyütülecek bir davranış olmadığını
iddia ederler, davranışlarının sonuçları karşısında duyarsızdırlar.
Personel için harici denetimler yapılmaktadır. Vaka değerlendirmeleri ve görüşmeler
yapılmaktadır, görüşmelerde fikir alış verişinde bulunulmaktadır. Grupta iki terapist görev
almaktadır ve iki terapist iş birliği içinde birbirlerinden yardım alarak çalışmaktadır.
D. Programın Denetimli Serbestlik ile İlişkisi
Bu program, programa katılanların yanı sıra denetimli serbestlik çalışanlarına da katkı
sağlamaktadır. 27 saatlik seans bittikten sonra denetimli serbestliğe yazılı rapor
sunulmaktadır. Raporda riskler değerlendirilmekte ve risk söz konusu ise neler yapılacağı
değerlendirilmektedir.
Denetimli serbestlik bir cinsel terapi birimi değildir, bu konuda uzman değildir. Genç
suçluyu cezalandıran yargıçlar da cinsel terapi alanında uzman değildirler. Genç suçlu hüküm
32
giymekte, kararda tedbirler bulunmamaktadır, cezası denetimli serbestliğe çevrilmektedir.
Denetimli serbestlik birimi, suç tekerrürünü önlemek için neler yapılması gerektiğine karar
vermek durumundadır, ancak terapinin gerekli olup olmadığı kararını tek başına
verememektedir.
Cinsel suçlar hassas konulardır. Medyanın ilgi duyacağı bir konudur, suç tekrar
işlendiğinde yapılması gereken şeyler yapılmadı mı sorusuyla karşı karşıya kalınmakta ve
denetimli serbestlik eleştirilmektedir. Bu nedenle sosyal pedagoglar eksikliklerin farkına
varmak durumundadırlar, genelde de eksiklikleri tespit edebilmektedirler. Bu durumda
denetimli serbestlik hakime öneride bulunabilmektedir. Gençleri kursa gönderip kurstaki
yetkililerden geri bildirimleri alınmaktadır. Örneğin denetimli serbestlik cinsel suçlu 2 genci
cinsel suç programına göndermiştir, onlar da bu gençleri dahi ileri terapiye sevk etmişlerdir.
E. Programın Başarısı
Her grup bir erkek ve bir kadın terapist tarafından yönetilmektedir. Grup terapisinin
daha güçlü olduğu düşünülmektedir. Tekerrürü anlamak için bazı testler uygulanmaktadır.
Gencin sosyal gelişimine, grup içindeki davranışlarına bakılmaktadır. Sürecin sonunda gençle
son görüşmeler yapılmaktadır. Burada gencin öz değerlendirmesine bakılmaktadır. Her genç
için rapor hazırlanmaktadır. Denetimli serbestlik görevlileri ile de bir görüşme yapılmaktadır.
F. Program ile İlgili Genel Değerlendirme
İlk görüşmenin 3 saat olmasının çok fazla olduğu ve başlangıçta biraz daha esnek
olunabileceği değerlendirilmektedir.
Denetimli serbestlik birimi bu programın farklı suçlardan gelenlere de uygulanması
gerektiğini değerlendirmektedir, çünkü suç işleyen kişilerin cinsellikle ilgili eksiklikleri
olduğu görülmektedir.
Ayrıca programın bir psikoloji öğrencisi tarafından değerlendirildikten sonra
geliştirilmesi planlanmaktadır.
G. Program Dahilindeki Görüşmelerde Gizlilik Koşulu
Denetimli serbestliğin gizlilik yükümlülüğü ile özel kurumların gizlilik yükümlülüğü
farklı olmaktadır. Terapistler geçmiş hakkında herhangi bir bilgiye sahip ise bunu ihbar
etmemektedir. Ancak suçun planlandığını öğrenirse ihbar etmek durumundadır.
Denetimli serbestlik olarak terapilerin içeriği hakkında bilgi sahibi olunmamaktadır.
Sadece gencin gelip gelmediği, yapılacak yardımlar ile ilgili bilgi alınmaktadır.
33
III. Almanya’da Cinsel Suçlular
Cinsel suçluların mahkeme sürecinde psikiyatrik rapor da hazırlanmaktadır, karar bu
rapora istinaden verilmektedir. Tedavi edilebilir bir tanı varsa sosyal terapi almaktadır ya da
ceza infaz kurumunun psikiyatrik bölümüne yatırılmaktadır. 30-40 yıl boyunca yatılı tedavi
istenmektedir, salıverilmesi söz konusu değildir. Ancak tıbbi müdahaleler tek başına tekerrürü
önlemeyebilmektedir.
IV. Almanya’da Cinsel Suçlularda İlaç Kullanımı
Almanya’da cinsel suçlular için kimyasal hadım etmeye yönelik tedavi kurumları ve
tıp dünyası arasında tartışmalar yaşanmaktadır. 30 yıl önce iki beyin bölgesi arasındaki
bağlantıya cerrahi müdahale ile kesme ve kimyasal yöntemlerle hadım etme eğilimi
bulunmaktaydı, ancak günümüzde tüm bunların etik olmadığı değerlendirilmiştir.
34
BEŞİNCİ BÖLÜM
JUGENDARSTALT NEUSTRELİTZ CEZA İNFAZ KURUMU VE INSTAR
PROGRAMI
I. Jugendarstalt Neustrelitz Ceza İnfaz Kurumu
Berlin’in kuzeyinde yer alan Mecklenburg-Vorpommern Eyaleti’nin Neustrelitz
şehirinde bulunan ceza infaz kurumunda 14-24 yaşları arasındaki gençler bulunmaktadır.
Burası hem tutukluların hem de hükümlülerin olduğu bir ceza infaz kurumudur. Kurum, 3
bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm idari kurum, ikinci bölüm eğitim faaliyetlerinin
yapıldığı kısım ve üçüncü bölüm de hükümlü ve tutukluların kaldıkları 5 bloktan oluşan
kısımdır. Ceza infaz kurumunun kapasitesi 297’dir. Ceza infaz kurumunun şu anki mevcudu
ise 38’i tutuklu ve 173’ü hükümlü olmak üzere 217’dir. Bu tutuklu ve hükümlülerin 206’sı
erkek, 11’i ise kadındır. Açık ceza infaz kurumunda ise 6 hükümlü ve 8 tutuklu
bulunmaktadır.
14-18 yaş arasında 23 kişi, 18-21 (genç yetişkin) arasında 118, 21 yaş üstünde 76
tutuklu ve hükümlü bulunmaktadır.
Ceza infaz kurumunda bulunan tüm tutuklu ve hükümlüler Genç Çocuk Mahkemesi
kapsamında ceza almış kişilerdir.
35
Açık ceza infaz kurumunun amacı gençlerin dışarı çıkmaya hazırlanmalarını
sağlamaktır. Açık ceza infaz kurumunda 4 haftalık bir gözaltı süreci usulü bulunmaktadır.
Açık ceza infaz kurumuna gönderilmesine çocuk hakimi karar vermektedir.
Ceza infaz kurumu bünyesinde çocuk ceza infaz kurumu ve gözaltı tutuklularının
olduğu bir bölüm bulunmaktadır. Normalde bu iki bölümün ayrı olması gerekmektedir, ancak
maddi imkansızlık nedeniyle iki bölüm ayrılamamaktadır. Bu nedenle güvenlik için tutuklu
gençlerin gözaltında tutulduğu binada çitli bir bölüm bulunmaktadır,.
Ceza infaz kurumunda 19-20 yaş aralığındaki gençler en büyük grubu oluşturmaktadır.
İkinci büyük grup ise 14-18 yaş arasındaki hükümlü ve tutuklulardır.
Gençlerin çoğu hırsızlık ve ağır yaralama suçlarından ceza infaz kurumuna
gelmektedir. Çoğu gencin birden fazla suçu bulunmaktadır. Şiddet içeren suçlar ağırlıktadır,
bu nedenle ceza infaz kurumunda şiddet içeren suçlara yönelik programlar uygulanmaktadır.
Gençlerin ceza infaz kurumunda kalma süresi genelde 3 yıldır, ancak bu süre oldukça
kısa bir süredir. Özellikle de eksiklikleri tamamlamak anlamında süre kısa kalmaktadır.
Almanya’da gençler için en yüksek ceza 10 yıldır. Cezasının sonuna kadar ceza infaz
kurumunda kalan da olabilmektedir ya da 3’te 2’sini ceza infaz kurumunda çekip dışarı
çıkmaktadır. Gençler yaşları gereği 24 yaşında bu ceza infaz kurumundan yetişkin ceza infaz
kurumuna transfer edilmektedir.
36
Son 2 yıl içinde ceza infaz kurumlarında kalmış olan tutuklu ve hükümlülerin
%92’sini Alman, %2’sini göçmen, %6’sını ise yabancı kökenli gençler oluşturmaktadır.
Ceza infaz kurumunun %90’ını bağlı bulunduğu eyaletteki gençler oluşturmaktadır.
%10’luk kısmını ise Almanya dışından (12 genç; Ermenistan, Fars, Sırbistan Karadağ ve
Polonya'dan 5 genç; Rusya, Ukrayna ve Estonya’dan 6 genç ve herhangi bir uyruğa tabi
olmayan 1) gençler oluşturmaktadır.
Hakim kararı ile ceza infaz kurumunda çalışabilmekte ya da okula gidebilmektedirler.
Başka tutuklu ve hükümlülerle bir araya gelip gelmeyeceklerine hakim karar vermektedir.
Genç hakkında verilen karar kesinleştikten sonra da ceza infaz kurumunda geçirdiği süre daha
sonra geçireceği sürece eklenmektedir.
A. Ceza İnfaz Kurumunda Uygulanan Programlar
Ceza infaz kurumunda şiddet içeren suçlardan gelen ve alkol tesiri altında suç işleyen
gençlere yönelik programlar bulunmaktadır. Sosyal terapi birimi bulunmaktadır, burada grup
konuşmaları, sosyal beceri eğitimleri, parayı iyi idare edebilme eğitimi, alkol-uyuşturucu
eğitimi, iş mülakatlarına katılma eğitimleri, şiddet dürtüsü ile baş etme eğitimi, şiddet
suçlarıyla ilgili konuşma seansları yapılmaktadır. Aynı zamanda alkol ve uyuşturucu
bağımlısı gençlere yönelik asıl terapiye hazırlık programı bulunmaktadır.
Suç fiilinin anlaşılması ve baş etme konulu bireysel seanslar yapılmaktadır. Siyasi
konuların tartışıldığı demokrasiyi öğrenme programı bulunmaktadır. Trafik suçu işlemiş
gençlere trafik eğitimi verilmektedir. Çoğu gencin mali sorunları bulunmaktadır, bu nedenle
borç yönetimi eğitimi bulunmaktadır. Sanat terapisi hizmeti verilmektedir, bu terapi resim
çizme ve tiyatro içerikli terapilerdir.
Gençlere balık tutma eğitimi verilerek balıkçılık ehliyeti almaları sağlanmaktadır.
Hayvanlarla pedagojik eğitim aktiviteleri bulunmaktadır, bu aktivite insan ilişkilerinde sorun
yaşan gençler için kullanılmaktadır, özellikle de köpekler kullanılmaktadır.
Bağımlılık danışmanlık ve rehberlik hizmeti verilmektedir. Bu eğitimlerde kabul
usulü bulunmaktadır, gençlerin eksikliklerine göre eğitime katılmalarına karar verilmektedir.
Tüm gençlere bu eğitim uygulanmaktadır, ancak hükümlüler sadece bu eğitimden
yararlanabilmektedirler.
Ceza
infaz kurumlarında
uygulanan
programlara
devam etme
zorunluluğu
bulunmaktadır. Ancak gençler katılmaları yönünde yoğun bir şekilde motive de
edilmektedirler. Gençlerin değerlendirilmesi için 4 ayda bir infaz planlama uygulaması
yapılmaktadır. Bu uygulamada gencin tedbire katılıp katılmadığı, eğitime uyup uymadığı
37
değerlendirilmektedir. Gençlerin davranışlarına bakılmakta ve zamanından önce tahliye olup
olmayacağına karar verilmektedir. Eğer genç tedbirlere katılmayarak dışarıda da
değişmeyeceği işaretini veriyorsa dışarıda tekrar suç işleme riskinin yüksek olacağı
değerlendirilmekte ve bu nedenle tahliyesi ön görülmemektedir.
Ceza infaz kurumundaki gençler 23 farklı daldan mezun olabilmektedirler. Bu alanlar
bahçecilik, metal işleme, bisiklet tamirciliği, boyacılık, aşçılık, hayvan bakıcılığı, ev işleri gibi
mesleki işler ile okul mezuniyeti, öğrenme zorluğu olan gençler için Almanca okuma yazma
kurslar gibi örgün eğitim faaliyetleridir.. Bu eğitimler sayesinde gençlerin dışarıda iş
bulmaları kolaylaşmaktadır. Tüm bu eğitimler ceza infaz kurumunda verilmektedir. Ceza
infaz kurumu dışından gelen öğretmenlerden eğitimler için destek alınmaktadır. Mesleki
eğitimler meslek lisesinden gelen, normal eğitimler ise okullardan gelen öğretmenler
tarafından verilmektedir. Tüm bu okul hizmetleri ceza infaz kurumu tarafından genel
bütçeden hizmet satın alınması yöntemi ile karşılanmaktadır. Ayrıca 2 özel dernek tarafından
da mesleki eğitimler verilmektedir.
38
1. Ceza İnfaz Kurumunda Uygulanan Şiddet Suçlularına Yönelik Tedavi
Programları
1. Sosyal Terapi Kurumuna Yerleştirme: Tahliye değerlendirmesi olumsuz olan, şiddet
içerikli cinsel suçları işleyen hükümlüler 24 aylığına sosyal terapi kurumuna yatırılmaktadır.
Bu program 24 kişiye uygulanmaktadır.
2. Psikoterapi: Şiddet ve cinsel suçları işleyen travmatize olmuş hükümlüler
katılmaktadır. Psikoterapide 50-70 saat bireysel görüşmeler yapılmaktadır, biri bayan biri
erkek olmak üzere 2 psikoterapist görev yapmakta ve ayrıca iç görü terapisi de
uygulanmaktadır. Suç fiiline yönelik psikoterapi yapılmaktadır. 2 grup halinde 8’er
hükümlüye uygulanmaktadır.
3. Grup Psikoterapisi: Ağır suç işlemiş ve sosyal terapi kurumuna yatırılamayan
hükümlülere uygulanmaktadır. Psikoterapi en az 1 yıl sürmektedir. Suç fiiliyle baş etme,
geçmiş yaşantılar, sosyal çevre , empati kurma, korkuları ile ilgili görüşmeler yapılmaktadır.
4. Saldırganlığı Önleme Eğitimi: Tekerrür suçlular için hazırlanan, 8 ay (120 saat)
süren bir programdır. Suç ve mağdurla yüzleştirme yaklaşımı bulunmaktadır. Bir bayan, bir
erkek olmak üzere 2 uzman tarafından uygulanmaktadır. Uzmanlara gönüllüler ve öğrenciler
de yardımcı olmaktadır. Eğitim 10 hükümlüye verilmektedir.
5. Şiddeti Önleme Eğitimi: Saldırganlığı önleme eğitimine göre daha hafif suçlular
için hazırlanan ve 5 ay (50 saat) süren bir programdır. Suç fiiliyle baş etme, geçmişine yönelik
sebep sonuç ilişkisi, kriz yönetimi, beden dili, mağdurla empati kurma gibi konular
görüşülmektedir. 1 uzman eğitimi yürütmektedir, 1 veya 2 öğrenci de uzmana yardımcı
olmaktadır.
6. Şiddetsiz İletişim Eğitimi: 5 ay (50 saat) süren bir eğitimdir. Hükümlüler şiddetsiz
iletişimin 4 adımını öğrenmekte ve uygulamaktadırlar. Yargılamak yerine gözlemlemek,
duyguları hissetmek ve ifade etmek, ihtiyaçların tespiti ve ifade etmek ve somut soru sormak
ve cevabını almak gibi konuları görüşmektedirler.
7. Sosyal Pedagojik Bireysel Yardım: 30-50 saat süren bir eğitimdir. Yardım ile
amaçlanan; suç fiilini irdeleme, psikolojik manevi sorunları çözmek ve suç tekrarını
önlemektir. 3 sosyal pedagog görev yapmaktadır. İnfaz ve koruma memurlarına da bu eğitim
verilmiştir.
Bazı uzmanlar birden fazla programı uygulamaktadırlar. Bu ceza infaz kurumunda 5
psikolog, 8 sosyal hizmet uzmanı görev yapmaktadır.
39
B. Ceza İnfaz Kurumunun Personel Bilgileri
Ceza infaz kurumunda toplam 160 personel görev yapmakta, bunun 133’ünü infaz ve
koruma memurları, 27’sini ise psikolog, sosyal çalışmacı, hukukçu ve idari personel
oluşturmaktadır.
C. Ceza İnfaz Kurumunun Dış Güvenliği
Ceza infaz kurumunun dış güvenliği de ceza infaz kurumunun kendi personeli
tarafından sağlanmaktadır. Tutuklu ve hükümlülerin başka bir ceza infaz kurumuna
sevklerinde de kendilerine ceza infaz kurumunun personeli eşlik etmektedir.
Ç. Ceza İnfaz Kurumunda Personel Memnuniyeti
Ceza infaz kurumunda personel memnuniyeti maaş, izin hakları gibi birkaç faktöre
bağlıdır. İnfaz ve koruma memuru ile polis aynı maaşı almaktadır ve maaşları da oldukça
yüksektir. Yılda 30 gün yıllık izinleri bulunmaktadır. Bu nedenle yönetim personel
memnuniyetinin yüksek olduğunu değerlendirmektedir.
II. Instar Programı
Genç suçlularla hedefe yönelik ve yapılandırılmış bir şekilde çalışmak için Instar
Programı oluşturulmuştur. Instar programı kısmi bir tedavi programıdır ve aynı zamanda da
tahliyeye hazırlık programıdır.
40
A. Instar Programına Katılım Şartları
Instar programına her hükümlü katılabilmektedir. Ayrıca Instar dokümanları tüm
hükümlülere uygulanmaktadır, çünkü kabul aşamasında her hükümlünün erken tahliye
durumu görülemeyebilmektedir. Tüm dokümanların aynı olması işi kolaylaştırdığı için diğer
hükümlüler için de kullanılmaktadır. Standart dokümanlar sayesinde her bir veri de toplanmış
olmaktadır.
B. Instar Programındaki Dosya Sayısı
Instar programı kapsamında bir uzman 30 hükümlüden sorumlu olmaktadır. Bu
denetimli serbestlik görevlisi hükümlü ile ilgili her şeyden sorumlu tutulmaktadır.
C. Instar Programının Uygulanışı
Instar programı kabul aşamasında başlamaktadır. Bu aşamada kapsamlı bir teşhis
yapılmaktadır. Örneğin hükümlü denetimli serbestlik gözetiminde ise sosyal hizmetler
birimleriyle ilk irtibat ettiği yer burası olmaktadır. Denetimli serbestlikten bu hükümlünün
sosyal gelişimi için rapor talep edilmektedir. Bu teşhis aşamasındaki bulgular tedavi
kararlarını belirlemektedir. Teşhisten sonra bir plan hazırlanmaktadır. Plan yapılandırılmış ve
tüm çalışanlar tarafından ne yapılması gerektiği anlaşılacak şekilde olmalıdır. Daha sonra icra
planlaması yapılmaktadır. Bu plan dahilinde önce gencin 3 farklı binadan hangisine
yerleşebileceği belirlenmektedir. Bir binada sosyal terapi yapılmakta, bir binada ilk kez suç
işleyen ve en genç olan gençler kalmakta, bir binada ise diğer tutuklu ve hükümlülerin
yerleştirildiği binadır.
Her tutuklu ve hükümlünün bağlı olduğu bir uzman bulunmaktadır, genç ile ilgili
takibi yapmaktadır.
Hazırlanan bir kılavuza göre diğer hizmet birimlerinin suçluyla ne zaman irtibata
geçeceği belirlenmiştir. Denetimli serbestlik görevlisi ile 4 ayın sonunda bir temas
öngörülmüştür. Genç tahliye edilecekse denetimli serbestlik görevlisi ceza infaz
kurumlarındaki memurlarla görüşerek tahliyeye ön hazırlık yapmaktadır. Gençlerin topluma
yeniden entegre süresi için tüm birimler hazırlanmaktadır. Kurumlar arası sürekli bilgi akışı
söz konusudur. Hükümlü için de ilgililerce takip edildiğini bilmesi de önemli bir durumdur.
Hükümlüyle her kurum eşit derecede ilgilendiği için hükümlü dışarıya çıkmak için hazır hale
gelmektedir. Çıkarken hükümlüye gerekli olacak dokümanlar hazırlanmaktadır, örneğin
kimlik bilgileri yazılmaktadır. Dokümanlara bakılarak hangi mesleğe yönlendirileceği
bilgisini çıkarmak mümkün olmaktadır. Hükümlünün bulunduğu aşama ve kaydettiği
41
ilerlemeler de dokümanlarda yazmaktadır. Örneğin neden zamanından önce tahliye
edilemeyeceği, kişilik gelişimi gibi bilgilere yer verilmektedir.
Instar
dokümanları
düzenli
olarak
incelenmektedir.
Denetim
mekanizması
bulunmaktadır. Kişinin nasıl değişebileceğine ilişkin öneriler de yer almaktadır.
Şartlı tahliyeye tabi olmayan hükümlüler açısından da bu programın belgeleri standart
olarak doldurulmaktadır.
III. Ceza İnfaz Kurumundan Şartlı Tahliye Koşulları
Bir hükümlünün şartlı tahliyeden yararlanıp yararlanmayacağına hakim karar
vermektedir. Hakim hükümlüye randevu vererek hükümlü davet edilmektedir. Hükümlü
hakime neden erken tahliye edilebileceğini anlatmaktadır, ama eğitime devam etmesi,
oturacağı yerin belirlenmesi, tedavi programlarına katılması ve iyi hal gibi bazı şartları
bulunmaktadır, bu koşullar şartlı tahliye için önemli olmaktadır. Hükümünün iyi hal
durumuna ise uzman ve uzmanın sorumlusu karar vermektedir.
Hükümlü gençler ceza infaz kurumundan salıverildikten sonra ve tahliye olduktan
sonra da denetimli serbestlik tarafından izlenmeye devam edilmektedir.
Ceza infaz kurumunun bulunduğu eyalette hükümlülerin %30‘u erken tahliyeyi hak
etmektedir. Erken tahliye için hükümlünün 3’te 2’sini ceza infaz kurumunda geçirmesi
gerekmektedir. Ama bazı durumlarda hükümlünün eğitim düzeyine bağlı olarak bu
değerlendirme değişebilmektedir.
Kabul aşamasında erken tahliye çalışmaları başlamaktadır. Instar’ın da amacı budur.
Bir hükümlüyü talip eden 2 kurum varsa 2 kurum birlikte aynı dokümanlar üzerinden
çalışmaktadır.
Şartlı tahliyede risk ölçümü ağır suçlular için hakim kararıyla rapor istenerek
yapılmaktadır, diğer suçlular için de ceza infaz kurumundaki ilgili uzmanın gelecek tahmini
yaparak hükümlüyü değerlendirmesi istenmektedir. Denetimli serbestlik görevlisi de
hükümlünün dışarıda başarılı olup olamayacağı ile ilgili değerlendirme yapmaktadır.
Gençlik biriminde kurumlar arası iş birliği oldukça gelişmiş durumdadır. Kurumlar
arası da raporlama sistematik bir şekilde yapılmaktadır. Yapılan iş birliği sonucunda 19
doküman esasında çalışmalar yürütülmektedir. Sosyal hizmetler veya mahkeme hizmetleri
(denetimli serbestlik, denetimli serbestlik sonrası, ceza infaz kurumları hizmetleri) arasında
tutuklama aşamasında sıkı bir iş birliği bulunmaktadır.
42
ALTINCI BÖLÜM
BRANDERBURG ADALET BAKANLIĞI KAPSAMINDA UYGULANAN
PROJELER
I. Düşünme Zamanı Projesi
3 yıldır suçlu gençlere yönelik uygulanan bir model projedir. Bayan Fridmen projeyi
geliştiren kişidir.
A. Düşünme Zamanı Projesinin Tarihçesi
Düşünme Zamanı Projesi, Profesör Komer’in çalıştığı üniversite tarafından verilen bir
araştırma talimatı ile geliştirilmiştir. Araştırmanın konusu sosyal etkinlik projelerinin
etkinliklerini değerlendirme idi. Bireysel yöntem de sınanacaktı. Düşünme zamanı hem
bireysel hem grupsal olarak değerlendirilecekti, hem de denetimli serbestliğin felsefesi
açısından da değerlendirilecekti.
Proje 2 yıl boyunca Londra’da yüksek bir başarı oranı ile uygulanmıştır. Almanya da
Londra’yı örnek alarak uygulamaya karar verdi. 2003’te Gençlik Dairesinin Sivil Toplum
Kuruluşu gibi Düşünme Zamanı Derneği kuruldu. Gençlik Bakanlığı’nın Gençlik Yardım
Birimi bulunmaktadır. Bu projenin bilimsel araştırma ayağı ve uygulama ayağı
bulunmaktadır. Daha sonra yeni projeler geliştirilmeye devam edilmiştir. Projeye hakim
kararı ile gelen gençler katılmaktadır.
43
Projenin içeriğine takip eden süre zarfında birtakım ilaveler yapılmıştır. Bu kapsamda,
Düşünme Zamanı Derneği tarafından ceza infaz ortamında uygulanan bir proje geliştirilmiştir.
2007 yılında öğrencilere yönelik bir proje geliştirilmiştir. 2008’de de Berlin’deki
öğretmenlere yönelik bir proje geliştirilmiştir.
B. Düşünme Zamanı Projesinin İçeriği
Düşünme Zamanı Projesi yöntemsel olarak özel bir eğitimdir. Eğitimi koruyucu
faktörleri pekiştirmektedir, sosyal ve bilişsel becerileri arttırmakta ve tekrar suç işlemeyi
önlemektedir. Bireysel uygulanan bir yöntemdir. Diğer eğitimlerin daha çok grup çalışmaları
şeklinde yapılması nedeniyle bu proje olağandışı bir yöntem kullanmaktadır.
Projenin ilk 24 seansı sabittir. Yapılandırılmış bir programdır, her eğitmen her gençle
aynı yöntemi kullanarak çalışma yapmaktadır. Eğitimin başarısını etkileyen faktör olan ilişki
boyutuna önem verilmektedir. Eğitici ve öğrenci ilişkisi tanımlanmıştır. Projede adım adım
ilerleme kaydedilmektedir. Katı bir şekilde yüzleştirme yapılmamaktadır, kişiler utanç veren
durumla
karşılaştırılmamaktadırlar.
Gencin
yapabildikleriyle
çalışılmaktadır.
Gencin
eksiklikleri de dikkate alınmaktadır, ancak yapabileceklerinden yola çıkılmaktadır. Genç bir
kalıba sokulmamaktadır. Gencin kurumlarla tecrübeleri de dikkate alınarak çalışmalar
yürütülmektedir.
Projenin diğer bir özelliği de gencin düşünme araçlarıyla donatılmasıdır. Genç
düşünme kitleriyle dolaşmaktadır. Psikoanalitik ağırlıklı bir projedir.
C. Düşünme Zamanı Projesinin Katılımcıları
Projenin 3 hedef grubu bulunmaktadır. Hakimin vereceği tedbir kararları
kapsamındaki gençler, ceza infaz kurumunda bulunan gençler ve ikincil önleme kapsamındaki
öğrenciler katılmaktadırlar.
Hakim kararıyla eğitime katılan gençler eğer eğitime katılmazlarsa hakim başka bir
karar vermektedir. Her 3 hedef grubunda da ayrılma kriterleri bulunmaktadır.
Ç. Düşünme Zamanı Projesinin Süresi
Proje 7-9 ay sürmektedir. Haftada 2 kez 45 dakikalık seanslardan oluşmaktadır. Daha
sonra seanslar haftada bire düşmektedir. Her genç 40 seans, öğrenciler ise 30 seansa
katılmaktadırlar. Eğitimlere ek olarak aile ile görüşmeler, çevreye yönelik çalışmalar ve alt
düzeyde takipler yapılmaktadır. Eğitmen de gözetim yapmakta ve danışmanlık hizmeti
vermektedir.
44
D. Düşünme Zamanı Projesinin Şartları
3 kez randevusuna katılmayan kişiler projeden atılmaktadır. Randevularına geç
gelmeleri de aynı şekilde değerlendirilmektedir. Çünkü projede kişilerin baştan sorumluluk
sahibi olduğu varsayılmaktadır.
E. Düşünme Zamanı Projesinin Ceza İnfaz Kurumunda Uygulanması
2006 yılında ceza infaz kurumu da bir proje girişiminde bulunmuştur. Daha önce Sivil
Toplum Kuruluşlarının yaptığı bir projenin ceza infaz kurumunda uygulanmasına ilişkin
tereddütler bulunmaktaydı. Proje kurum dışında başarılı olunca ceza infaz kurumunda da
denenmesine karar verildi. Proje için kılavuz kitap geliştirildi. Bu sürede 3 ceza infaz
kurumunda uygulanmasına karar verildi. Projeyi geliştirenler açısından da projenin ceza infaz
kurumunda uygulanması metodu başarılı olarak değerlendirilmiştir.
Ceza infaz kurumunda bulunan gençlerin projeyi kabul düzeyi oldukça yüksektir.
Gençler yeni şeyler öğrenmeye isteklidirler..
Ceza infaz kurumundaki gençler programa gönüllü olarak katılmayı istemektedirler ve
kimlerin katılacağı eğitmenler tarafından gönüllüler arasından seçilerek belirlenmektedir. Yer
sıkıntısı olduğu ve talep çok olduğu için motive olan kişilerin seçilmesi tercih edilmektedir.
Ancak psiko-sosyal olarak sorun yaşayan gençler, davranış sorunları olan gençler ve sağlıklı
gençler programa kabul edilmemektedir. Örneğin çok sivrilen ve anında patlayan gençler
seçilmemektedir. Bu özel bir program olduğu için kısıtlı sayıda kişi katılabilmektedir. Ceza
infaz kurumunda sorunlara yönelik başka programlar da bulunmaktadır. Diğer gençler de bu
programlara katılmaktadırlar. Ceza infaz kurumunda bu programa katılmak bir ayrıcalıktır.
Şiddet suçluları programın hedef grubunu oluşturmaktadır. Ancak düzelmeyecek
gençler de bulunmaktadır.
Uygulamayı bir pedagog yapmaktadır. Gençle 40 seans birebir çalışmaktadır. Gencin
40 seansa gelmesi zorunludur.
F. Düşünme Zamanı Projesinin Modülleri
1. Modül (1-9 seans): Sorun analizi yapılmaktadır. Sosyal bilgi işleme aşamasıdır. Bir
sorunun bilişsel yönleri irdelenmektedir. Bu modülün açılımında sorunun farkına varmak,
hedefe karar vermek, hedefe giden yol üzerindeki engelleri belirlemek, karar verme yollarını
belirlemek, her bir karar alma yolunun tartışılması, verilecek kararların sebeplerinin
değerlendirilmesi ve verilen kararların uygulanabilirliğinin gözetilmesi gibi unsurlar
bulunmaktadır.
45
2. Modül (10-15 seans): Duygu yönetimi, hislerin algılaması, öfke-saldırganlıkla baş
etme konuları işlenmektedir.
3. Modül (16-22 seans): Ahlaki düşünebilme ve hareket edebilme konusu
işlenmektedir, bu modülde gence doğru veya yanlış yönlendirilmesi yapılmamakta, kendisinin
karar vermesi sağlanmaktadır. Amaç karar verme mekanizmasını kullanmayı öğrenmesini ve
doğru ile yanlışı belirlemek için gerekli olan ahlaki melekelere elde etmesini sağlamaktır.
Genç sadece yanlışı ve doğruyu değil, aradakileri de görmelidir. Ahlak düzeyi ne kadar
yükselirse doğru ya da yanlış olduğuna karar vermek o kadar zorlaşmaktadır. Gençler karar
vermelidirler, ancak sebeplerin de farkında olmalıdırlar. Örneğin çocukların ahlaki gelişimi
oldukça basittir, onun için ahlaki şekilde hareket etmek, karar vermek çok kolaydır, kendisi
için ne iyiyse ona karar vermektedir. Yetişkinler için ahlaki muhakeme daha zordur. Çünkü
yetişkin toplum içinde yaşamakta ve toplum içinde birçok şeyi dikkate alarak karar vermek
zorundadır.
Bu aşama çok zor bir aşamadır.
Ahlaki değerlerin sebeplerinin olması gerekmektedir. Körü körüne kuralsız bir şekilde
bir davranış olmamalı, her şeyin bir sebebi olmalıdır. Bu nedenle sebepler irdelenmektedir.
Gelişimde en zor aşama ahlaki gelişimdir. Çocuklar eğitilirken açıklamalar yapılarak her şey
tanıtılmaktadır. Suç işleyen gençlere çocukken neden bir şey yapmaması gerektiği açıklaması
yapılmamıştır. Bu eğitim ile ben merkezci olmamaları için çalışılmaktadır.
Ahlaki gelişim sadece iyi ve istikrarlı ilişkiler ile gelişmektedir, eğer bunlar söz
konusu değilse, kişilere baskı yaparsınız ve sadece o anlık uyum sağlarlar, ancak ahlaki
gelişimlerine katkı sağlanamaz, baskı kalkınca yine aynı şeyleri yapar.
4. Modül (Serbest Eğitim 23-40 seans): Bu modülde gençler ilk 3 modülde
öğrendikleri şeyleri uygulamaya geçmektedirler. Bu modülde önceleri haftada iki kez olan
görüşme seansları haftada bire düşürülmektedir.
Sorun çözme şeması geliştirilmiştir. Birinci adım sorunun farkına varmaktır, aksi
taktirde gençler üzerinde düşünememektedirler. Daha sonra hedefe giden yol üzerindeki
engeller belirlenmektedir. Sonra karar vermenin çeşitli yolları irdelenmektedir. Örneğin genç
asosyal olabilmektedir. Tek başına bir yolu belirlemesi istenmektedir, hep beraber irdelensin
istenilmektedir. Her bir karar alma yolunun sonuçları değerlendirilmektedir. Sonra karar
verme aşaması gelmektedir. Genç daha önce düşündüğü için aldığı kararın sebepleri olacaktır.
Davranışının sonucunu kendi kendine sınayacaktır. Gençler bu yolu ezberlemekte ve kendi
sorunlarında da kullanmaktadırlar.
46
Bu aşamanın amacı gencin aldığı kararlarla ilgili sebepleri anlamasıdır. Bu aşamanın
sonucunda genç başarısız olursa herhangi bir girişimde bulunulmamaktadır, çünkü hayatı
kendisinin hayatıdır.
Her aşamada dirençle karşılaşılmaktadır. Dirençle baş edebilmek için gençle kurulan
ilişki oldukça önemlidir. Zor durumda bırakılmamaları gerekmektedir. Belki de hayatlarında
ilk defa sorumluluğun onlara ait olduğu hissettirilmektedir.
5. Modül (Duyguların Yönetilmesi): Bu modülde yeşil, sarı ve kırmızı renklerden
oluşan duygu kartları kullanılmaktadır. Gence “Senin öfken ne zaman yeşil, sarı, kırmızı?”
diye sorulmaktadır. Kırmızı kart öfke patlaması kartıdır. 2 tür genç bulunmaktadır, biri
dışarıya yönelik öfke patlaması yaşamakta, diğeri ise içeri doğru patlamaktadır. İçeri doğru
patlayan gençler aynı düzeyde öfke patlaması yaşamaktadırlar, ama göstermemektedirler.
Gencin kendini ifade etmesi için kelimeler aranmaktadır, kelime bulunursa duyguyu daha iyi
ifade etmektedirler. Örneğin bir Türk gencine kaç duyguyu bildiği sorulduğunda nefret, öfke,
yalnızlık, aşk, ve üzüntü cevapları alınmıştır. Bu durumda kartların çok olduğu, diğer kartlara
bakması gerektiği söylenmiştir. Genç de bu kelimeleri sadece Türkçe kelimelerle bildiğini,
Almanca bilmediğini ifade etmiştir. Almanca’ya çevrilebileceği söylendiğinde ise, Türklerin
farklı olduğunu, Türkiye’de duyguların böyle yaşanmadığını aktarmıştır. Daha sonra gençle
Almanca çalışmaya karar verilmiştir. Bu genç için kendi kültürünü anlaması önemliydi.
Duygu kartlarının arkalarına Almanca kelimeleri yazıldı ve kartları eve götürdü, Türkçelerini
nasıl ifade edeceğini düşündü.
Gençler öfkenin ne zaman arttığını hissetmemektedirler, bu durum onlara renkler ile
gösterilmektedir. Öfkesinin sarı renkte olduğunda o ortamdan uzaklaşması istenilmektedir.
G. Düşünme Zamanı Projesinin Sonuçları
Projenin başarısını değerlendirmek için merkez sicildeki kayıtlar incelenmektedir. Bir
genç 4,5 yıl takip edilmektedir, 6 ayda bir gençle ilgili değerlendirmeler yapılmaktadır.
Almanya’da genç başına 3-4 hüküm giyme söz konusu iken projeden sonra katılımcıların 1
hüküm giymekte olduğu görülmüştür Ayrıca projeden sonra suçların ağırlığına bakıldığında
%3.337’ye düştüğü görülmektedir.
Projeden elde edilen başarının sebebi projenin bilimsel araştırmalarla yapılmasına, her
eğitmenin aynı yöntemi kullanmasına ve de eğitmenlerin özelliklerine bağlanmaktadır. Bu
nedenle projede görev alacak eğitmenlere ikişer haftalık özel eğitim verilmektedir.
47
II. Aracılık Projesi
Bu proje aracılık eğitimi verilen 200 saatlik bir projedir.
Proje şu anda ceza infaz kurumuna entegre edilmeye çalışılmaktadır. Aracılık eğitimi
fikri Okul Yasası’nın bir maddesi esas alınarak hazırlanmıştır. Söz konusu kanunda
cezalandırmadan önce müzakere et fikri esastır. Bu müzakere araçlarından biri de aracılıktır.
Aracılık, mahkeme dışı kriz çözme yöntemidir. Aracılıkta taraf olmayan herhangi bir karar
alma yetkisi olmayan 3 üncü şahıs ihtilaf halindeki tarafları uzlaştırmaya çalışmaktadır.
Aracılık gönüllü bir yöntemdir. Her iki taraf bu yöntemi uygulamayı istemelidir. Aracı ise bu
süreç boyunca her iki tarafın sorumluluğunu almaktadır. Aracı tarafların kendi başlarına
çözüm yolları bulmalarını teşvik etmektedir.
Hükümlü kuruma ilk geldiğinde yaşadığı sorunlar tespit edilmeye çalışılmaktadır.
Daha sonra proje tavsiye edilmektedir. Farklı projelere yönlendirme yapılmaktadır. Katılım
gönüllülük esasına dayalı olduğu için sadece tavsiye edilmektedir.
Çocuk veya genç aracılık eğitimine katılmaya karar verdiğinde kurumla bir iş akdi
imzalamaktadır. Hükümlünün kaydettiği ilerleme kayıt altına alınmaktadır.
Aracılığı ceza infaz kurumlarında uygulayan başka bir ülke bulunmamaktadır.
A. Aracılık Projesinin Tarihçesi
Aracılık eğitimini veren kurum uzun yıllardır aracılık yapmaktalar, 4 yıl önce ceza
infaz kurumu müdürünün talebi üzerine ve Okul Kanunu kapsamında aracılık adalet sistemine
hizmet vermeye başlamıştır. Okul Kanunu ile ceza infaz kurumu tedbirlerinin birlikte
uygulanması karara bağlanmıştır. Aracılık sistemine 4 yıl önce geçilmiş, ancak eğitimler
henüz tamamlanmıştır. Bu nedenle aracılık uygulamaları oldukça az sayıdadır. 10-15 aracılık
yapılmıştır. Ceza infaz kurumunda 400 çalışan, 100 hükümlü bulunmaktadır, bu nedenle
eğitimler 4 yıl sürmüştür.
B. Aracılık Eğitiminin Hedef Grubu
Genç tutuklular ve ceza infaz kurumunda bulunan hükümlüler eğitime alınmaktadırlar.
200 saatlik eğitim için gencin cezasının yeterli olması gerekmektedir. Eğer gencin cezası 8 ay
ise süre yetersiz olduğu için eğitime alınmamaktadır. Hangi gençlere bu eğitim verilmeli diye
48
değerlendirme yapılmaktadır. Herkese uygun bir eğitim değildir. Memurlar için de aynı
durum geçerlidir, herkes istemeyebilir, gönüllüler katılmaktadır.
C. Aracılık Eğitimi İçin Ayrılan Bütçe
Bu güne kadar Adalet Bakanlığı bütçesinden memurlar için 17.000 Avro ödenmiştir.
Ç. Aracılık Eğitiminin İçeriği
Aracılık eğitimi ile aracılık becerilerinin kazandırılarak uzun vadeli davranış
değişikliği yaratılmaktadır. Burada her iki tarafın faydası bulunmaktadır, hem genç
mahkumlar hem de ilgili kurumun görevlileri bu eğitimden faydalanmaktadır. Gençleri bu
eğitime tabi tutmak için bir birim gerekmektedir. Ayrıca bu modelin işe yarayabilmesi için
her iki tarafın bu eğitimi alması gerekmektedir. Bir tarafta tutuklu gençler veya mahkumlar
bulunmaktadır, diğer tarafta da o kurumlarda çalışan kişiler bulunmaktadır.
Aracılık eğitimi 200 saatliktir. Teorik ve pratikten oluşmaktadır, ancak pratiğe daha
daha fazla ağırlık verilmektedir. Gençler ve memurlar aynı eğitime tabi tutulmaktadır. Ancak
önceki tecrübelere göre gençlerin eksik sosyal becerilerini tamamlamaları için eğitim
hazırlama zorunluluğu ön plana çıkmaktadır. İki tarafa eğitim verilmenin amacı aracılar iki
kişilik gruplarla çalışmaktadır, örneğin memur- gençler arasında ihtilaf varsa aracılar tek
tarafa ait değildir.
49
Aracılık kapsamında öz algılama, başkalarının gözüyle algılama, iletişim becerileri
(nasıl konuşulur, neler söylenir, nasıl ifade edilir, aracının görevi nedir, tutumları ne olmalıdır,
dışarıdan aracı nasıl algılanır, aracılık süreci nasıl yapılır) eğitimleri verilmektedir. Eğitimde
sadece teorik değil pratik uygulamalar da yapılmaktadır. İletişim kuralları hakkında bilgi
verilmektedir. Aracılık egzersizleri (role oyunları) yapılmaktadır, daha sonra asıl uygulamaya
geçilmektedir.
Şimdiye kadar aracılık eğitimi 1 grup memura verilmiştir. Uzun bir süre bu sistemde
çalışacak memurlara verilmiştir. Tutuklularda durum farklıdır, onlar cezalarından sonra
evlerine gideceklerdir ve bilgiler kalmayacaktır. Bu nedenle aracı havuzu yeni kişilerle
dolmaktadır.
Aracılık eğitimi her açıdan genci zenginleştiren bir eğitimdir, ancak eğitimin amacı
aracı yetiştirmektir. Bireysel aracılık diye ayrı bir beceri bulunmaktadır. Bir kişinin kendisini
anlaması ve de başka bir gencin sorunlarına yardımcı olması için yararlı olmaktadır.
D. Aracılığın Uygulanış Şekli
Taraflar arasında çıkan ihtilaf kurum yöneticisine iletilmektedir. İhtilaf çözümünün
farklı yolları bulunmaktadır. Örneğin eğitici görüşmeler, eğer işe yaramazsa disiplin tedbiri
(genelde yaptırımlarla sonuçlanmaktadır, bu yaptırımlardan biri de aracılıktır.) verilmektedir.
Yani disiplin tedbirinin süreci uzatılmakta ve bu süre zarfında uzun vadeli olabilecek çözüm
arayışlarına gidilmektedir.
İhtilaflar genelde tutuklu- tutuklu, tutuklu- memur, memur- memur, sosyal çalışmacıtutuklu gibi taraflar arasında çıkmaktadır.
Aracılık genelde aşağıdaki şekilde devreye girmektedir:
Örneğin infaz ve koruma memurları gence bir şey yapmak için söz vermektedir, farklı
sebeplerden dolayı yapamamaktadır, bu durumda genç de ben yapmam gereken her şeyi
yaptım ama infaz ve koruma memuru sözünde durmadı demekte ve memurdan sözünü yerine
getirmesini istemektedir. Memurun bahanesi de iş yoğunluğundan dolayı istese de
yapamamasıdır.
Aracılıkta her iki tarafında temsil edilmesi gerekmektedir. Kavga eden genç ve
memurun 1 genç aracısı, 1 de memur aracısı olmaktadır. Odaya 4 kişi girmekte ve anlaşıp
çıkmaktadır. Kimin aracı olacağına da aracılar karar vermektedir.
50
Aracılık faaliyetleri için bir tutanak tutulmaktadır, fikri mülkiyet hakkını taraflar yok
edebilmektedir, yapılan tek resmi kayıt ise gence ait rapordur.
Ceza infaz kurumunda aracılık eğitimi sertifikası alan genç hükümlüler ceza infaz
kurumundan çıkınca sivil aracılık yapabilmektedir.
Eğitime alınan her gencin bir ceza infaz raporu bulunmaktadır. Psikologlar, sosyal
hizmet uzmanları, öğretmenler, infaz ve koruma memurları genci değerlendirerek bu rapora
katkı sağlamaktadırlar. Sorun var ise bu rapora yansıtmaktadırlar.
Ceza infaz kurumunda Aracılığa Giriş dersi verilmektedir. Bu kapsamda aracılığın
tanımı yapılmaktadır. Öğrenciler kendilerini ifade etmektedir. Bu aşamadan sonra da gönüllü
olup olmadıkları sorulmaktadır. Gönüllü olanlarla iş akdi yapılmakta ve iş akdinden sonra da
devam zorunluluğu başlamaktadır. Gençlere ve memurlara ayrı ayrı eğitim verilmektedir.
E. Aracılık Eğitiminin Sürdürülebilir Bir Şekilde Uygulanması İçin Gerekli
Koşullar
Ceza infaz kurumlarında çalışan herkes aracı havuzunun olduğundan haberdar
olmalıdır, ama havuzun olduğunu bilmek yeterli değildir, havuzdan faydalanmak
gerekmektedir. Kurumda düzenli olarak aracıların görüşebilmesi için bir aracı odası olması
gerekmektedir. Hükümlülerin ve çalışanların ne zaman bu araca ne zaman ulaşabileceklerini,
ne şekilde danışabileceklerini bilmelidir ve ilk temasta bu durumun aracılık sistemine dahil
olup olmayacağı belirlenmektedir. Ama eğer mevcut konuda aracılık yapılamazsa ceza infaz
kurumunun tedbirleri devreye girmektedir. Aracılık başarılı bir şekilde tamamlandıktan sonra
sonuçların ulaştırılacağı bilgi mercileri olmalıdır, durumdan haberdar olmalıdır. Örneğin 2
genç aynı bölümde kalmaktadır, anlaşamamaktadırlar, sürekli kavgalarının hiddeti
ağırlaşmaktadır, aracılara başvurmaktadırlar, yanlış anlaşılma olduğu ortaya çıkmaktadır.
Fiziksel sataşma olduğunda aracılıktan başka tedbirler de alınmaktadır, yaptırımlar
uygulanmaktadır. Aracılık sadece son çare olarak uygulanmaktadır. Aracılık uygulanıp
başarılı olursa disiplin tedbiri uygulanmamaktadır. Böyle bir çatışma olduğunda ilgili gençle
yüz yüze görüşme yapılmaktadır. Ancak aracılık çalışmalarının disiplin tedbirleri yerine
kullanılıp kullanılamayacağı yönünde çalışmalar yapılmaktadır.
51
F. Aracılığın Başarısı
Aracılıktaki başarıyı ölçmek için olumlu sonuçlanan vakalara bakılmaktadır. Başka
bir ölçü birimi de ilgiler, ihtiyaçlar ve isteklerin değerlendirilmesidir. Aracılık eğitiminde
empati kurma, düşünebilme, istekli olabilme gibi beceri eğitimleri verilmektedir. Bu beceriler
çocuk veya genç için de büyük bir kazanç olmaktadır. Eğitimde önemli olan çocuk veya
gencin işlediği suçu değerlendirmesi, sorunlarıyla baş edebilmesi, kendileri hakkında daha
çok şey öğrenebilmesidir. Memurlara ise gençlere daha iyi davranmaları öğretilmeye
çalışılmaktadır. Birçok sorun iletişim bozukluğu nedeni ile ortaya çıkmaktadır. Memurun
memurla, memurun gençle olan görüşmelerinin kalitesi değişmektedir. Hem gençler hem de
memurlar birbirlerini anlamayı öğrenmektedirler. Karşılıklı birbirini anlama, taraflardan
birinin karşı tarafça anlaşıldığını kabul etmesine kadar öğrenme süreci devam etmektedir.
Genelde aracı 3 üncü şahıs olarak iki tarafı da anlayan ilk kişi olmaktadır. Daha sonra
tarafların birbirini anlamasını sağlamaktadır.
Genç ve memur aracılar arasında kurallar nedeni ile statü farkı olmamaktadır.
Gençlere arkadaşları ile anlaşmalarında eğitimin yardımcı olup olmadığı sorulduğunda
eğitim almayan arkadaşlarına göre birbirlerini daha iyi anladıkları cevabı alınmıştır. Eğitim
gencin ilişki kurduğu kişiler için de önemli olmaktadır.
III. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesi
Nefret ve şiddetten arınma projesi aşırı sağcı ortamlarda bulunan ve sağcı olma riski
taşıyan kişilere yönelik hazırlanmış bir eğitimdir. Sık sık şiddete başvuran, yaralama
suçundan ceza infaz kurumunda bulunan genç erkeklere yönelik uygulanan bir eğitimdir.
Proje 2000 yılında uygulanmaya başlamıştır. Almanya’da bu projeyi ilk deneyen
eyalet Brandenburg’tur.
Proje birçok eyalette gençlik ceza infaz kurumlarında uygulanan başarılı bir projedir.
Berlin eyaletinde sadece aşırı sağcı gençlere yönelik değil tüm aşırıcılara karşı
kullanılmaktadır. Çünkü Berlin’de göçmen gençlerin sayısı oldukça fazla olması nedeni ile
aşırıcılar çoğunluktadır.
Proje aşırı düşüncelerin şiddete yönelmesi halinde uygulanmaktadır. Proje çok
kapsamlı ve pahalı bir projedir. Projenin finansal kaynakları Adalet Bakanlığı’nın yanı sıra
Fedaral Siyasi Eğitim Merkezi, Avrupa Birliği fonları gibi yerlerden alınmaktadır.
52
Ceza infaz kurumundaki gençler dünya görüşlerini bazı alt gruplara dahil olarak
pekiştirmektedirler. Aşırı sağcılar güçlenip ceza infaz kurumundaki diğer gençleri etki altında
almaya çalışmaktadırlar. Bu nedenle infaz sürecinde bu aşırı görüşlerin daha da güçlenmesini
önlenmek amacıyla proje geliştirilmiştir.
12-13 yaşındaki bu gençlerde aşırı sağcı eğilimler dikkat çekmektedir. Şiddete daha
sonraki yaşlarda yönelmektedirler. İdeolojiyi öğrenmeye ve kendilerine göre mantık kurmaya
başladıklarında, kendisini izole edilmiş, yalnız bırakılmış hissetmekte ve bazı şeylere sürekli
maruz kaldığını düşünerek şiddete başvurmaktadırlar.
A. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Amaçları
Projenin 3 amacı bulunmaktadır:
1. Gencin sosyal ortama yeniden entegre edilmesi (Tahliyeden sonra gençler isterlerse
takip edilmektedirler),
2. Suçtan arındırılmış bir hayat sürdürmelerini sağlamak,
3. Sorumlu bir şekilde hareket etmelerini sağlamak.
Gençlerin kendi sorumluluklarını üstlenmeleri gerekmektedir. Eğitmenler kendilerini
eğitmen olarak değil, gençlere yardım eden aracılar olarak görmelidirler. Gençlerin insanlara
karşı nefret duymalarının önlenmesi istenmektedir. Aynı zamanda şiddetten uzak durmalarını
sağlamak hedeflenmektedir. Aşırı sağcı kişilerin diğerlerine zarar vermesini önlemek
istenmektedir. Gençlerin tahliye edildikten sonra aşırıcı gruplara dönmeleri bir risktir, bu
gruba kardeşlik grupları olarak adlandırılmaktadır. Gençlerin tahliyeden sonra eski
hayatlarına geri dönme riskleri büyüktür.
Gençlerle çalışırken gencin öz geçmişinin, sosyal çevresinin, ailesinin, üye olduğu
çetelerin ve suçunun ön planda tutulması önemlidir. Bu gençlerde sadece duygu kontrolü gibi
tedbirler yeterli olmamaktadır. Bu nedenle basit düzeydeki bir terapinin yetersiz olduğu
düşünülmektedir. Burada uzmanla genç arasında bir ilişki kurmak gerekmektedir. Uzman
genci rakip olarak görmemeli, onun kişiliğiyle her şeyiyle ilgilenen pedagoglar olarak
çalışmalıdır. Uzmanlar için gençler suçlu olsalar dahi belli becerileri olan insanlardır, aileleri
vardır ve mutlaka birinin oğludur. Gençler dezavantajları olan kişiler olarak ele alınmalıdırlar.
Örneğin, babaları zamansız olarak ölmüş olabilir veya şiddet uygulayan üvey babaları olabilir.
53
B. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Hedef Grubu
Projenin hedef grubunu yakın zaman içerisinde tahliye olacak hükümlü gençler
oluşturmaktadır. Ağır yaralama, şiddet içeren suçlara yönelik hazırlanan bir projedir. Aynı
zamanda bu gençlerin aşırıcı ideolojik gruplara ait olduğu da varsayılmaktadır.
Şu ana kadar 400 kişiye eğitim verilmiştir. 3’te 1’i tahliyeden sonra takip
edilmektedir. Tekerrür oranı %10’un altındadır. Resmi tekerrür oranı ise %70 civarındadır.
Projede sadece aşırı sağcılarla değil çeşitli kökenlere sahip diğer aşırıcı gruplara
mensup olan gençlerle de çalışılmaktadır. Aşırı sağcılar ve göçmenler arasında da ortak nokta
şiddet uygulamalarıdır. Aralarında ırkçılık da bulunmaktadır. Yahudi karşıtlığı da gelişmiş
durumdadır. Erkek olma kavramını her iki grup da oldukça önemsemektedir. Her iki grupta da
eş cinsellik vardır. Ceza infaz kurumlarında homoseksüellik bir sorundur. Ama grupta ifşa
edilmemesi gerekmektedir.
C. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Eğitmenleri
Nefret ve şiddetten arınma projesinin eğitmenlerinin pedagoji diplomaları
bulunmaktadır.
Eğitmenin genç ile arasında nesil farkı olması önemlidir. Eğitmen tecrübeli olmalıdır.
Ç. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinde Kullanılan Metodlar
Gençler projeye gönüllü olarak katılmaktadırlar. Ceza infaz kurumu da gönüllü
gençler arasından seçim yapmaktadır. Projenin eğitmenleri de ceza infaz kurumunun seçtiği
gruptan 8 kişiyi seçmektedir. Gençlerin gönüllü olması belli bir amaca yönelik olarak hareket
edilebilmesi açısından önemlidir. Genç yapacağı şeylerden kendisi sorumlu olacaktır. Gencin
bilinçli bir şekilde yol alması istenmektedir. Sadece yüzleştirme yapılmamakta, işlediği suçun
ne kadar kötü olduğu anlatılmaktadır. Zaten gençler de yüzleşme ustalarıdır; hayatları
boyunca hep bir şeyle yüzleşme durumunda bırakılmışlardır. Ancak eğitmenlere söyledikleri
olduğu gibi kabul edilmemektedir.
Projede sadece bilişsel süreçlerle çalışılmamaktadır, alıştırmalarla uygulamalar
yapılmaktadır. Grup seansının sonunda gençlerle daha iyi iletişim kurmak için spor etkinliği
de yapılmaktadır.
D. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Modülleri
1. Modül: Eğitimin birinci modülünde gencin öz geçmişi, hangi kökenden ve
ortamdan geldikleri irdelenmektedir. Bugünkü hallerine nasıl ve nerelerden, hangi olaylardan
54
geçerek geldiklerini kavramaları gerekmektedir. Bu modülde kullanılan bazı teknikler
bulunmaktadır. Örneğin birinci modülde ceza infaz kurumunda grup eğitimi yapılmaktadır.
Öz geçmiş eğrisi kullanılmaktadır. Öz geçmiş eğrisinde, hatırlayabildikleri ilk anılarından
başlayarak hayatlarındaki önemli olaylar yarattığı etki de değerlendirilerek bir eğri üzerine
işlenmektedir. Gençler kendilerini kelimelerle ifade edemeyebilmektedirler, bu nedenle
oyunlara başvurulmaktadır. Aslında eğitmenle ilişkilerinin başladığı nokta öz geçmişlerini
anlattıkları noktadır, bu aşamada eğitmene yakınlık hissetmektedirler.
Gençlerin ailelerini bilmek tahliyeden sonrası için önemli olduğundan soy ağacı
yöntemi de kullanılmaktadır. Soy ağacı yöntemi ile kuşak bilgileri alınmaktadır, ailenin
kalıpları görülmeye çalışılmaktadır. Ailesindeki önemli kişiler tespit edilmeye çalışılmaktadır.
Aileden bazı kişiler tahliyeden sonra da önemli bir role sahip olmaktadırlar. Suçlu gençler
genelde aile ilişkileri zor bir koşuldan geçen kişilerdir. Bir aile diyagramı çizilip gençlere
sorular sorulmaktadır, bu durumda aile dışında uzak bir akrabası gibi önemli kişiler de
çıkmaktadır. Genç tahliye olduktan sonra destek unsuru olarak rol alabilecek kişiler
bulunmaya çalışılmaktadır. Bu kişiler gençlerin onayı alınarak kuruma davet edilmekte ve
tahliyeden çok önce bu kişilerle temas kurulmaya çalışılmaktadır.
Topluma yeniden kazandırma ceza infaz kurumuna geldiği ilk günden başlamaktadır.
Gençlerden çan eğrisinde olumlu ve olumsuz olayları belirtilerek kendilerini ifade
etmeleri istenmektedir, duygularını ifade etmesi önemlidir.
2. Modül: Bu modülde suç fiili işlenmektedir. Gençlerden suç fiillerini anlatması
istenilmekte, ancak sadece bununla kalınmamaktadır. 2 saatlik bir seansta suç fiili
yavaşlatılarak işlenmektedir. Gence bırakılsa olayı iki dakikada anlatmaktadır. Bu yavaşlatma
gencin suç fiilini anlaması açısından son derece önemlidir. Suç işleme anının ne zaman
başladığı, neyle ve nereye gidildiği, kimlerle suç işlediği değerlendirilmektedir. “Nereye
vurdun, kaç tekme attın, çok kan aktı mı, kan kıyafetine sıçradı mı?” gibi sorular sorulmakta,
gençler de anlatmaktadırlar. Bu aşamada gencin suçunu anlaması sağlanmaktadır. Olayın
hangi anında durabileceğini ve durmasının mümkün olabileceğini görmesini sağlamak
istenmektedir. Genelde bu suçlar tek başına işlenmemektedir, bu nedenle grup dinamikleri ve
grup baskısı da programda önemlidir.
3. Modül: Bu modül grup dinamikleri modülleridir, çünkü özellikle gençler için grup
içinde yer alma çok önemlidir. Grup baskısının ne kadar güçlü olduğunu anlamaları
gerekmektedir. Yetişkinler için grup baskısı önemli değildir, gruba hayır diyebilmektedirler.
Alıştırmalar grup baskısına karşı çıkmanın zor olduğunu göstermektedir.
55
Gençlerle rol alıştırmaları (Role Play) yapılmaktadır, bu nedenle gruplarda 8 gence
kadar çalışılabilmektedir.
4. Modül: Dördüncü modül mağdur modülüdür. Konusu itibari ile zor bir modüldür.
Çoğu genç yapmamayı tercih etmektedir, çünkü kendi mağdur durumunu hatırlamaktadır.
Gençlerin çoğu travmatize olan gençlerdir, çünkü kendileri de bir zamanlar mağdur olmuştur.
Ancak bu durum hiçbir zaman kendi suçlarını mazur görmelerini gerektirmemektedir.
Mağdurla empati kurmak bakış açısını değiştirmektir, çocukluktan itibaren
öğrenilmesi gerekmektedir. Başkalarının kendini nasıl gördüğü oldukça önemli bir konudur.
Sağduyu çalışmaları ile empati kurulmaya çalışılmaktadır, akıl devreye girmekte ve başkaları
gibi hissetmesi sağlanmaktadır. Gençler için başkalarının gözünden bakmak oldukça zor bir
süreçtir. Bu aşamada alıştırmalar kullanılmaktadır. Herkesin suçu görme ve yaşama şekli
farklıdır. Grupta mutlaka suçun sebeplerine katılmayan ve karşı çıkan birisi olmaktadır. Farklı
bakış açılarıyla yaklaşılması istenilen bir durumdur. Örneğin, “Ailenizde hiç biri mağdur oldu
mu?” diye sorulmaktadır. Bu soru karşısında başkalarının yaşadıklarını daha iyi
anlatabilmektedirler. Gençlerin bir mağdurun ne yaşadığını anlamadan o suçla ilgili
sorumluluğu anlaması mümkün olmamaktadır. Gençler suçunu nötürleştirmeye çalışmaktadır.
Nötürleştirmede mağdura suç yüklemekte veya daha farklı bir güç beni suça itti demektedir.
Suçunun sonuçlarının da çok kötü olmadığını, aslında toplumun suçlu olduğunu
söylemektedirler. Gencin bunu yapmasına ve bu yolla suç fiilini haklı gösterme sürecine
girmemesi sağlanmaktadır.
Gençler yaptıkları şeyin sebebini açıklamaya çalışmaktadır, hayatın anlamını aramakta
ve yön bulmaya çalışmaktadırlar. Bu suça hazırlık durumu genç nüfusu yoğun olan
toplumlarda 14-21 yaş arasında oldukça fazladır. Özellikle bu yaşlar arasında genç hayatı
anlamsız buluyorsa, şiddete hazır olma olasılığı artmaktadır. Burada hayata saldığı kökler
sökülmüş olmaktadır.
E. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinde Dirençle Başetme
Bir grubun birlikte direnç göstermesi ender yaşanan bir durumdur. Eğitmenler gruptan
bir kişiyi lider olarak seçmektedir. Homojen bir grup oluşması istenmemektedir, farklı
kökenleri olan bir grup oluşturulmak hedeflenmektedir. Hedefe yönelik seçim yapıp grup
oluşturulmaktadır. Özellikle gençlerle çalışırken heterojen bir grup seçmek gerekmektedir.
Grup
birbirini
desteklemelidir.
Eğitmenler
öğretmemektedirler.
56
öğretmen
değillerdir
ve
bir
şey
Tahliyeden sonra aynı eğitmenin genci takip etmesi oldukça önemlidir. Eğitmen ve
genç arasındaki ilişki çok önemlidir ve her genç takip edilmeyi istemektedir.
IV. BASK Projesi
Proje Brandenburg Ceza İnfaz Kurumu’nda uygulanmaktadır.
BASK projesi 3 ay sürmektedir. 1 haftasında yaratıcılık dersi verilmektedir. Haftada 8
saat boyunca yaratıcılık dersi kapsamında sadece gençler yaratıcılıklarını sergilemektedirler.
BASK projesinde disiplinler arası yaklaşım bulunmaktadır. Gençler teknoloji, spor,
rahatlama, genel kültür gibi konularda da çalışmak zorundadırlar. Film yerine resim de
yapabilmektedirler. Mermer gibi bir taşı işleyip heykel de yapabilmektedirler. Bağımlılık
eğitimi ve şiddete yönelik eğitimler bulunmaktadır.
BASK projesinde 9 bileşen bulunmaktadır. Tüm bileşenlerin uygulanması başarıyı
getiren şey olmaktadır. Çoğu zevkli geçmektedir, ancak en sevilmeyen bileşen de genel kültür
eğitimidir. Spor, teknoloji ve uygulama popüler olan bir bileşendir.
A. Yaratıcılık Dersi
Yaratıcılık dersinde eğitmen öncelikle gençleri müziğe alıştırmaktadır. Çalışmalarına
küçük adımlarla başlamaktadır. Eğitime klasik müzikle başlamaktadır. İlk önce gençler bu
durumu protesto etmektedirler. Daha sonra gençlerden kendi müziklerini getirmeleri
istenmektedir. Klasik müziği ve onların getirdiği müziği birleştirmektedir ve kendisi klasik
57
müziği dinlemeye başlamaktadır. Bu sayede gençler başka kuralların da olduğunu
görmektedirler. Farklı değerleri tanımaya çalışmaktadırlar. Eğitmen eğitimin bir parçası
olarak gençlerle kısa bir film çekmektedir. Gençlere bir senaryo yazdırmaktadır, bazen de
ceza infaz kurumu eğitmene bir konu vermektedir, ama genelde gençler konuyu
belirlemektedirler. Eğitmen senaryoya uygun arka plan görüntülerini bilgisayar yardımı ile
oluşturmakta
ve gençlerin oynadığı rolleri montaj masasında uygun
arka planlar ile
birleştirmektedir. Gençlerin başka tecrübeleri olmadığı için genelde suç içeren sahneleri
oynamaktadırlar. Örneğin, süper ajanı oynamayı çok sevmektedirler. Eğitmen gençlerin
istediği gibi filmi çekmektedir. Projenin ilk başlarında gençlerin ceza infaz kurumuna ilk
geldiklerinde neler olduğunu anlatan beş dakikalık bir film çekilmiştir.
Ciddi düzeyde de film çekimi yapılmaktadır. Bu filmler ceza infaz kurumundaki
personele ve tutuklu hükümlülere gösterilmektedir. Bir haftada çekilen film herkese
gösterildikten sonra herkesten büyük bir alkış almaktadır. Bu alkışlar filmde oynayan gençler
için çok önemli olmaktadır. Yaptıkları şey karşılığında olumlu bir tepki almaktadırlar, kötü
bir şey yapmamaktadırlar ve bunun için övgü almaktadırlar.
Senaryodaki diyalogları da gençler yazmakta ve provaları yapılmaktadır. Film hemen
çekilmemektedir. Pazar, Pazartesi ve Salı senaryoya çalışılmakta, daha sonra provalar
yapılmakta ve montaj yapılıp bir haftada izlenime hazır hale getirilmektedir.
Her filmde bir tema işlenmektedir. Suçu canlandırırken ve filmi izlerken akıllarına
soru işaretleri takılmaktadır. Senaryoyu kendileri yazdıkları için mağdurları anlamaya
çalışmaktadırlar.
Gençler izleyenlere de bir mesaj verecek şekilde senaryoyu yazmaktadırlar.
Diyalogları yazarken suçu teşvik etmeye başladıklarında hemen birbirlerine müdahale edip
aslında şöyle yapsak daha iyi olur demektedirler.
Bu %10’luk genç grup motivasyonu çok düşük olan zor bir gruptur. Onları motive
etmek o kadar kolay olmamaktadır, hiçbir şey yapmak istememektedirler. Onları yeni bir
çabaya, bir denemeye ikna etmek çok zor olmaktadır.
Gençler ceza infaz kurumundaki diğer gençlerin karşısına böyle bir faaliyet ile
çıkmaktan çekinmektedirler. Genelde cahil bir kesimden gelen bu gençler kültür ve sanat
faaliyetlerinin onlara göre olmadığını, gereksiz olduğunu düşünmektedirler. Kültür ve sanat
hakkında bilgi sahibi değillerdir. Ama kısa film çalışmasından sonra sanatın aslında tatmin
edici bir şey olduğunu görmektedirler.
BASK projesinin son haftasında bu film çekilmektedir. Gençler sonunda nihayet bir
şey başarmış olmaktadırlar ve hayatlarında ilk defa alkışlanmaktadırlar. Ellerinde somut bir
58
ürün bulunmaktadır. Gençler film yayınlanmadan önce projeyi ve filmi izleyenlere
tanıtmaktadırlar. Neden bu konuyu seçtiklerini anlatmaktadırlar. Filmi gösterdikten sonra da
soru cevap kısmı olmaktadır. Filmin izlenmesinden sonra gençlere sertifika verilmektedir. O
sertifikada hangi modülden mezun oldukları ve başarıları yazmaktadır. Üç aylık BASK
projesinden sonra da başka faaliyetlere hazırlık yapmaktadırlar.
Film çekilirken gençler arasındaki hiyerarşi her zamanki gibi devam etmektedir.
Grupta herhangi bir zorluk çıktığında eğitmen müdahale etmektedir.
Gençler senaryoyu beyin fırtınası ile yazmaktadırlar. Gençlerin becerilerine göre
faaliyete katılmaları teşvik edilmekle beraber, gizli potansiyellerinin farkına varmaları için de
yeni şeyler denemeleri konusunda da cesaretlendirilmektedirler. Görev dağılımını eğitmen
yapmaktadır. Eğitmen gençlerin hiyerarşinin neresinde yer aldığını bilmektedir,
ancak
bilmiyormuş gibi davranmaktadır. Genelde hiyarerşinin en altında olan gençler daha yetenekli
olmaktadırlar. Film çekimi gencin kendisini, varlığını suç işlemeden gösterebileceği yeni bir
mecra olmaktadır. Gençler film iyi olmak zorunda diye düşünmekte ve eğer olmazsa rezil
olacaklarını düşünmektedirler. Kendini gizleyen kişiler teşvik edilmektedir. Hiyerarşinin
altındaki kişiler bir anlamda da yüksek hiyerarşideki kişileri teşvik etmektedirler.
Film çekiminde yaklaşık 10 genç ile çalışılmaktadır. Beş dakikalık film için eğitmen
2000 Avro almaktadır. Çekilen filmler rafa kaldırılmamakta, başka amaçlar için de
kullanılabilmektedir. Örneğin ceza infaz kurumundaki infaz koşullarını anlatan filmler ceza
infaz kurumuna gelen kişilere ilk aşamada izlettirilmektedir. Gençlere “Başına böyle şeyler
gelebilir. Biz sana yardımcı olacağız, böyle bir durumda bize gel.” denilmektedir.
BASK projesinin diğer eğitimlerinde, gençler ceza infaz kurumunun içerisinde ya da
dışarıda
temizlik
yapabilmektedirler.
Süpürge
ile
nasıl
süpürüleceğinin
ve
nasıl
cilalanacağının uygulamasını yapmaktadırlar. Teknoloji eğitiminde bir fırçanın nasıl
kullanılacağını öğrenmektedirler.
Projede haftalık ders programı bulunmaktadır. Yaratıcılık haftasında önemli olan
derslere devam edilmesidir.
B. Yaratıcılık Dersinin Başarısı
Projenin başarısını ölçmek için bilim insanları ile çalışmaya devam edilmesinin önemli
olduğu bildirilmiştir.
Projede 7-8 genç yapılandırılmış bir şekilde sözünü geçiriyorsa, aktif bir şekilde
çalışıyorsa proje başarılı sayılmaktadır.
59
Proje kısmen bilimsel bir şekilde değerlendirilmiştir, ancak bazı bileşenlerinin
değerlendirilmesi mümkün olmamıştır. Projenin başarılı olabilmesi için aynı zamanda
sanatçılar ile ve aracılık ile çalışılmak gerekmektedir.
60
YEDİNCİ BÖLÜM
POSTDAM CEZA İNFAZ KURUMLARI
I. Postdam Ceza İnfaz Kurumları
Postdam’da farklı ceza infaz kurumları bulunmaktadır. Yetişkinler ve gençler için açık
ve kapalı ceza infaz kurumları ile tutukevleri mevcuttur. Ayrıca denetimli serbestlik gibi ceza
infaz süreçleri de bulunmaktadır.
Ceza infaz kurumunda bulunan gençler 06.00’da uyandırılmakta, kahvaltı yapmakta,
07.00’da da eğitime veya çalışmaya başlamaktadırlar. Ceza infaz kurumundaki gençlerin çoğu
okula ve okula hazırlığa gitmekte veya mesleki eğitim almaktadırlar. Eğitim 15.00’da sona
ermektedir. Hücrelerine dönüp duş almaktadırlar. 1 saat boyunca dışarıda serbest zaman
geçirebilmektedirler. 16:30-17:00 gibi aktiviteler başlamaktadır ve 21:00’da gün sona
ermektedir.
Gençlerin ve yetişkinlerin kurum içi ve dışında eğitimlerini tamamlama imkanları
bulunmaktadır. Ceza infaz kurumlarında okullarda eğitim tamamlama ve mesleki eğitim
hizmetleri sunulmaktadır. Gençlerin okul eğitimlerini kurslarla 5’inci veya 10’uncu sınıflara
kadar tamamlama şansları bulunmaktadır. Yabancılara yönelik Almanya kursları vardır.
Ahşap, boyama, elektrik, metal gibi alanlarda mesleğe ön hazırlık kursları verilmektedir.
Yetişkinler için Teles adında tahliye hazırlık kursu bulunmaktadır.
Gençlerin ceza infaz kurumunda 3 mesleki eğitim yolu bulunmaktadır. 3 mesleki
branşta (boyacılık, marangoz, parça imalatı) iki veya üç yıl süren mesleki eğitim
yapılmaktadır. Aynı zamanda gençlerin ve yetişkinlerin katılabileceği ahçılık kursları
bulunmaktadır. Yine boş zamanlarında başka okul faaliyetlerine katılmaları da mümkün
olmaktadır.
Ceza infaz kurumlarındaki gençlerin %90’ı ya eğitimlere katılmakta ya da
çalışmaktadırlar. Uzaktan eğitimden yararlanma şansları da bulunmaktadır, bilgisayarlarla
interneti kullanma hakkına da sahiptirler. Bilgisayarlarda öğrenme platformu ile öğrenme
imkanları bulunmaktadır. Söz konusu internet bağlantısı güvenli bir bağlantıdır. Bu öğrenme
platformunda yazılım programı bulunmaktadır, ders esnasında ve mesleki eğitimde
kullanılmaktadır.
Ceza infaz kurumunda bulunan gençlerin %10’u ise herhangi bir tedbire katılmak
istememektedir. Bu gençler sosyal beceri eksikliği olan, düşünsel süreçlerde zorlanan, bağımlı
olan, davranışları dikkat çeken gençler olduğu için kimse bu grupla çalışmayı istememektedir.
Bu nedenle bu gençlere yönelik tedbirlere ihtiyaç duyulmuştur. Bu gençlerin odaklanma
61
bozuklukları bulunmaktadır, bu nedenle uygulamaya ağırlık vermek gerekmektedir. Bu
nedenle disiplinler arası bir yaklaşımla yeni bir konsept geliştirilmiştir. Konseptin adı BASK
(B meslek, A iş, S sosyal, K beceridir) projesidir. Ders (pratik+ teorik), bağımlılık, şiddet,
yaratıcılık gibi tedbirler bulunmaktadır. Ayrıca rahatlama, spor imkanları sunan tedbirler de
yer almaktadır.
II. Sonuç ve Değerlendirme
Almanya Çocuk ve Genç Ceza Adalet sistemi çocuk ve gençlerin yeniden topluma
kazandırmalarına büyük önem vermektedirler. Bu kapsamda ceza infaz sistemini geliştirmek
için yeni uygulamalar denenmekte, çocuk ve gençlerin ihtiyaç duydukları her alanda projeler
geliştirmekte ve özel kurumlardan proje oluşturmaları istenerek bu kurumlardan hizmet satın
almaktadırlar. Bu geliştirilen projeler de sürekli gözden geçirilerek ihtiyaçlar dahilinde
yenilenmekte ve ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar doğrultusunda projeler geliştirilmektedir.
Adalet Bakanlığı’nın projeler geliştirme ve uygulama alanında diğer özel kurumlardan
yararlanmasının birçok faydası bulunmaktadır. İlk olarak her bir denetimli serbestlik
görevlisinin vaka yöneticisi olarak çalışması sağlanmaktadır. Denetimli serbestlik görevlileri
yılda 60 vaka ile çalışmaktadır. Çocuk ve gençlerin tüm infaz süreçlerini takip etmekte ve
çocuk ve gençlerin ihtiyaç duydukları alanlarda hizmetleri tespit ederek ihtiyaçlarını
karşılamaktadırlar. Böylelikle denetimli serbestlik görevlileri her bir ihtiyacı kendisi
karşılamaya çalışmamaktadır. Bunun yerine alanında uzman kişiler ile çocuğun veya gencin
bir araya gelmesini sağlamaktadır. Bu nokta verimlilik ve mevcut kaynakların etkin
kullanılması açısından önemlidir.
Bu noktada denetimli serbestlik görevlileri her sorun alanına yönelik hizmet
vermedikleri için bu alanda da eğitim almalarına gerek kalmamıştır. Bu anlamda da hem
maddi açıdan hem de zaman açısından kazançları olmuştur. Ayrıca verilmek istenen hizmetin
kalitesi de arttırılmıştır.
Adalet Bakanlığı’nın projeleri dışında bu projelerin uygulanmasını sağlayan oturmuş
bir eğitim sistemi de bulunmaktadır. Bakanlık tarafından terapi eğitimi ve mesleki eğitim
hizmetleri verilmektedir. Ayrıca Bakanlık bünyesinde özel programların uygulandığı SosyalTerapi Dairesi bulunmaktadır.
Ancak her şey Adalet Bakanlığı tarafından finanse edilememektedir. Avrupa sosyal
62
fonundan, çalışma sektörünün kaynaklarından ve devlet okullarının öğretmenlerinden
de yararlanılmaktadır.
Öneriler
Ülkemizde çocuk ve genç suçlu oranı giderek artış göstermektedir. Ceza adalet
sistemine dahil olan bir çocuk veya gencin tekrar suç işleme riskinin arttığı da bir gerçektir.
Bu nedenle ceza infaz sisteminde, çocuk ve gençlerin yeniden topluma kazandırılmaları ve
tekrar suç işlemlerinin önüne geçilebilmesi amacı ile mevzu bahis gençlerin ihtiyaç alanlarına
yönelik programların geliştirilmesi ve uygulamaya sokulması gerekmektedir.
Türk
Denetimli
Serbestlik
Hizmetlerinde
Çocuklarla
ve Mağdurlarla İlgili
Çalışmaların Geliştirilmesi Projesi kapsamında çocuklar için 4, mağdurlar için 4 adet olmak
üzere toplam 8 tane müdahale programı geliştirilmektedir. Ancak söz konusu müdahale
programlarının dışında hükümlülerin ihtiyaç alanlarına yönelik programların geliştirilmesi
gerekmektedir. Ancak denetimli serbestlik ve yardım merkezi şube müdürlüklerinde
programları uygulayacak denetimli serbestlik görevlilerinin sayısının az olması ve denetimli
serbestlik görevlisi başına düşen hükümlü sayısının oldukça fazla olması nedeni ile
programların uygulanmasında iş kalitesinin düşeceği değerlendirilmektedir. Ayrıca denetimli
serbestlikte görevli olan uzmanların çeşitlilik gösteren müdahale programlarının her birini
uygulayacak düzeyde eğitim alması hem maliyet etkin bir yöntem değildir hem de uzmanların
çok fazla alanda çalışması durumunu ortaya çıkartacağı için personel yıpranmasına ve
verimliliğine olumsuz yönde etki eden bir yöntem olacaktır.
Bu nedenle hükümlülerin ihtiyaç alanlarına yönelik programların bütçesi Adalet
Bakanlığı ve olası başka fonlar tarafından karşılanmak üzere sivil toplum kuruluşlarınca
geliştirilmesinin ve uygulanmasının faydalı olacağı değerlendirilmektedir. Ayrıca denetimli
serbestlik sisteminin taşra teşkilatlanmasında da yerel ihtiyaçlara göre programların
geliştirilmesi için şube müdürlüklerinin sivil toplum kuruluşlarıyla irtibata geçmesinin faydalı
olacağı düşünülmektedir. Böylece Ülkemizdeki denetimli serbestlik görevlilerinin de birer
vaka yönetici olarak çalışabileceği değerlendirilmektedir.
63