İklim Değişikliği-Kyoto-Türkiye

KYOTO PROTOKOLÜ
Kyoto Protokolü, gelişmiş ülkelerin 2000 yılındaki sera gazı emisyonlarını 1990 yılı seviyesinde
tutmak için Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) bünyesinde
yükümlülüklerin daha sıkı hale getirilmesi ve bağlayıcı bir belge olması amacıyla 1997 yılında
hazırlanmış ve imzaya sunulmuştur.
Kyoto Protokolü’nün amacı, İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmenin EK-1’inde yer alan ülkelerin
sera gazı salınımlarını, 2012 yılına kadar 1990 seviyesinin % 5.2 altına düşürmektir.
Kyoto Protokolü, 1990 yılında hesaplanan toplam CO2 emisyon miktarının en az %55’inden
sorumlu EK-1 ülkelerinin protokolün içinde yer alması ve 55 ülke tarafından onaylanmasının gerekliliği
ile 1997 yılında oluşturulmasına rağmen uzun süre yürürlüğe girememiştir. Rusya Federasyonunun,
55.ülke olarak 2004 yılında Protokolü onaylamasıyla birlikte Kyoto Protokolü 16 Şubat 2005 yılında
resmen yürürlüğe girmiştir.
BMİDÇS kapsamındaki ;
Ek-1; OECD+AB+pazar ekonomisine geciş süresindeki ülkeler, sera gazı salınımı azaltma
sorumluluğuna sahipler.
Ek-2; OECD+AB-15, teknoloji transferi ve mali destek sağlama sorumluluğuna sahipler.
Ek-1 Dışı; diğer ülkeler: Çin, Hindistan, Meksika, Brezilya, sera gazı salınımla ilgili hiçbir
yükümlülükleri yok.
Ek-1 Ülkeleri
ABD
Avusturya
Çek Cumhuriyeti
Fransa
İrlanda
İtalya
Litvanya
Polonya
Slovenya
Yunanistan
Almanya
Belçika
Danimarka
Hollanda
İspanya
İzlanda
Lüksemburg
Portekiz
Slovakya
Türkiye*
Avrupa Birliği
Beyaz Rusya
Estonya
Hırvatistan
İsveç
Japonya
Kanada
Romanya
Ukrayna
Liechtenstein
Avustralya
Bulgaristan
Finlandiya
İngiltere
İsviçre
Letonya
Norveç
Rusya Fed.
Y.Zelanda
Monako
Almanya
Belçika
Hollanda
İsveç
Japonya
Portekiz
Avrupa Birliği
Danimarka
İngiltere
İsviçre
Lüksemburg
Y.Zelanda
Avustralya
Finlandiya
İrlanda
İtalya
Kanada
Yunanistan
*Türkiye özel şartlı Ek-1 ülkesi
Ek-2 Ülkeleri
ABD
Avusturya
Fransa
İspanya
İzlanda
Norveç
mdn Finansal Danışmanlık, Mustafa Kemal Mahallesi 2136. Sk 4/2, M.K.M. / Ankara / Türkiye 06530
T: +90 312 219 6653, F: +90 312 219 7662, www.mdn-tr.com, [email protected]
1
Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü ile kontrol altına alınan sera
gazları dışında kalan gazlar Kyoto Protokolü kapsamına alınmış ve Protokol ile ilk etapta 6 sera gazının
toplam emisyonuna sınırlama getirilmiştir. Bu gazlar:
·
·
·
·
·
·
Karbon dioksit (CO2)
Metan (CH4)
Diazot Monoksit (N2O)
Kükürt hekzaflorid (SF6)
Perflorokarbonlar (PFCs)
Hidroflorokarbonlar (HFCs)
Kyoto Protokolü, hükümlerinin yer aldığı 28 maddeye ilave olarak iki ek liste içermektedir. Ek
listeler, sınırlanan sera gazları ve kaynaklandığı sektörlerin yer aldığı Ek-A listesi ve ülke bazında 1990
yılına oranla sayısal emisyon azaltım hedeflerinin yer aldığı Ek-B listesinden oluşmaktadır.
Ek-B ülkeleri Sözleşmenin EK-1 listesinde yer alan taraf ülkelerinden oluşmaktadır. Ancak,
Sözleşmenin EK-1 listesinde yer alan Türkiye ve Beyaz Rusya, Protokolün EK-B listesinde yer
almamaktadır. Beyaz Rusya, Protokolün EK-B listesinde yer almak üzere müzakerelere başlamıştır.
Ek-B: AB-15, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Letonya, Liechtenstein, Litvanya, Monako,
Romanya, Slovakya, Slovenya, İsviçre, ABD*, Kanada, Hollanda, Japonya, Polonya, Hırvatistan, Yeni
Zelanda, Rusya, Ukrayna, Norveç, Avustralya, İzlanda. (ABD protokolü imzalamış ancak
onaylamamıştır.) Ek-B ülkelerinin 2012 yılına kadar emisyon azatlım hedefleri vardır.
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
İklim değişikliğine neden olan sera gazı emisyonlarının nereden ve nasıl meydana geldiğinin
küresel etkiler açısından hiçbir önemi bulunmamaktadır. Zira, emisyon kaynaklarına ilişkin alınacak
tedbirlerin mekansal bir önemi yoktur. Nihai hedef, insan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı
emisyon indirimin en az maliyetle gerçekleştirilmesidir.
Sera gazı emisyonlarının birim azaltım maliyeti ülkelere göre farklılık göstermektedir.
Maliyetinin düşük olduğu ülkelerde indirime gidilmesi daha ekonomik olacaktır. Esneklik
mekanizmaları ile Ek-1 ülkelerinin bu ucuz maliyetten yararlanmaları söz konusu olacaktır. Protokolde
tanımlanan esneklik mekanizmaları ise şunlardır:
·
·
·
Emisyon Ticareti (Emission Trading -ET)
Ortak Uygulama (Joint Implementation )
Temiz Kalkınma Mekanizması (Clean Development Mechanism-CDM)
Kyoto Protokolü’ne göre Emisyon Ticareti ve Ortak Uygulama mekanizmaları Ek-1 ülkeleri
arasında, Temiz Kalkınma Mekanizması ise Ek-1 ve Ek-1 dışı ülkeler arasında yapılabilir.
Emisyon Ticareti (Emission Trading–ET): Kyoto Protokolü’nün 17. Maddesi ile düzenlenmiş
olan bu mekanizma, Ek-1 ülkeleri arasında emisyon ticaretini mümkün kılmaktadır. Ek-1 listesinde yer
alan herhangi bir taraf ülke, Ek-B’de belirlenmiş olan emisyon azaltım miktarının bir bölümünün
ticaretini yapabilir. Diğer bir ifadeyle taahhüt edilen emisyon miktarından daha fazla azaltım yapan
taraf ülke, emisyonundaki bu ilave azaltımı bir başka Ek-1 ülkesine satabilir.
mdn Finansal Danışmanlık, Mustafa Kemal Mahallesi 2136. Sk 4/2, M.K.M. / Ankara / Türkiye 06530
T: +90 312 219 6653, F: +90 312 219 7662, www.mdn-tr.com, [email protected]
2
Emisyon Ticareti Sistemi (ETS), AB’nin Kyoto Protokolüne ilişkin hedeflerinin daha etkin bir
biçimde gerçekleştirilmesine yardımcı olabilmek amaciyla hayata geçirildiğinden, Kyoto Protokolüne
tam olarak uyumlu bir uygulamadir. Bu kapsamda, AB- ETS’ye tabi olan ülkelerin firmaları, AB içinden
veya dışından elde ettikleri, Emisyon Azaltım Uniteleri (Emissions Reduction Units-ERUs) ve Emisyon
Azaltım Sertifikası (Certified Emissions Reduction-CERs)’leri Kyoto protokolünün birinci taahhüt
döneminin başlangici olan 2008 yılından itibaren kendi hedeflerinin tutturulmasinda
kullanabilmektedirler. CERs ve ERUs, karbon piyasalarında işlem görebilirler. (1 CERs=1 metric ton
CO2)
ETS’nin işleyiş mekanizması temelinde emisyon ticaretinin birimi olan tahsisatlar yatmaktadır.
Bir tahsisat birimi, bir ton CO2 salınım hakkı anlamına gelmektedir. Üye ülkeler 2005-2007 dönemi
için ‘Ulusal Tahsisat Planları” (National Allocation Plans, NAPs) ile kapsam dahilindeki tesislerine
belirli miktarlardaki tahsisatları (kota) ücretsiz olarak dağitmakta, yani bu tahsisat miktarına karşılık
gelen karbondioksitin herhangi bir ücret talep etmeden salınmasına izin vermektedirler. ETS
çerçevesinde NAPs ile dağıtılan Avrupa Birliği Tahsisat ( European Union Allowance-EUA)’ları karbon
piyasalarında alım satıma, üzerinde opsiyon yazmaya ve vadeli işlem yapmaya konu olan ürünler
olmaktadır.
Dağıtılan kotaların miktarının sınırlı olması, bir ticaret piyasası oluşumu için gerekli olan kıtlığı
yaratmaktadir. Emisyonlarını kendi kotalarının altında tutabilen tesisler kotalarının kullanmadıkları
kısımları o zamanki arz ve talep durumuna bağlı olarak ortaya çıkan fiyattan satabilmektedirler.
Emisyon kotalarının içinde kalmakta zorlanan tesisler ise,enerji etkin teknolojilere yatırım yapmak,
daha az karbon yoğun enerji kaynaklarına yönelmek gibi emisyon azaltıcı tedbirleri uygulamak,
piyasadan ekstra kota satın almak,veya bu ikisinin belirli bir karışımının uygulanması seçeneklerinden
en ucuz maliyetli olanını seçmek durumunda kalacaktır. Böylelikle emisyonlarını en etkin maliyet yolla
azaltılması garanti altına alınmış olacaktır.
ETS’nin 2005-2007 dönemini kapsayan ilk aşamasında kotaların en azindan %95’i tesislere
ücretsiz dağıtılırken, 2008-2012 dönemini kapsayan ikinci aşamada ücretsiz dağıtılan kısım kotaların
en az 90’ı olacaktır. Kotaların yalnızca ETS ile kapsanan üretim tesislerine dağıtılabilmesine karşın,
tüm özel ve tüzel kişilerin piyasadan kota alım satımı yapabilmesine izin verilmektedir.
NAP’lar, ETS’yi oluşturan yasal çerçeveye göre hazırlanmaktadır. NAP’ların hazırlanması
kapsamında bir üye ülkenin NAP’ı o ülkenin Kyoto hedefini yansıtmalıdır. Kotaların gereğinden fazla
dağıtılması durumunda emisyonların azaltılması için ETS ile kapsanmayan sektörlerde daha fazla çaba
gösterilmesi gerekecektir. Bu ise ticaret mekanizmasına nazaran daha az maliyet yaratacaktır.
Ortak Uygulama (Joint Implementation - JI): Protokolün 6. Maddesi ile düzenlenen bu
mekanizma Ek-I ülkeleri arasında gerekli şartların sağlanması koşuluyla, insan kaynaklı sera gazı
emisyonlarının azaltılmasını amaçlayan projelerden “Emisyon Azaltma Kredisi” (Emission Reduction
Unit) kazanır ve kazanılan bu krediler toplam emisyon azatlım hedeflerinden düşülür.
Ek-1 taraflarının diğer Ek-1 ülkelerinde emisyonlarının azaltılmasına veya sera gazlarının
giderilmesine yönelik faaliyetler yürütmesine olanak saglanmaktadır. Ortak Yürütme mekanizmasi
yoluyla gerçekleştirilen projeler sayesinde emisyonlarda kaydedilen azalma miktarı ERU (Emission
mdn Finansal Danışmanlık, Mustafa Kemal Mahallesi 2136. Sk 4/2, M.K.M. / Ankara / Türkiye 06530
T: +90 312 219 6653, F: +90 312 219 7662, www.mdn-tr.com, [email protected]
3
Reduction Unit - Emisyon Azaltma Birimi) adı verilen bir birimle hesaplanır ve katkıda bulunan Ek-1
ülkeleri ve bu ülkelerin firmaları bu tip projelerden kazandiklan ERU’lan kendi emisyon hedeflerinin
tutturulmasında kullanabilirler.
Türkiye’nin bir EK-1 ülkesi olmasi dolayisiyla, Kyoto Protokolünü onayladiginda bu
mekanizmadan yararlanmasi söz konusu olabilecektir. Bu kapsamda sera gazı salınımından sorumlu
ülkeler ve sektör firmaları, enerji verimliliğini artırmaya veya sera gazlarını azaltmaya yönelik
projelerin gerçekleştirilmesinde diger Ek-1 ülkelerinden destek saglayabilecek veya diğer firmalara
verdikleri destek karşılığında kazandıkları ERU’ları emisyon hedeflerini tutturmak amacıyla
kullanabileceklerdir.
Yukarıda bahsedilen emisyon azaltımına yönelik mekanizma enstrümanlarına ilave olarak Kyoto
Protokol’ü ile sertifikalandırılmamış ancak karbon azaltımına yönelik çevreci kuruluşlar tarafından
verilen gönüllü emisyon sertifikaları çıkartılabilir. (1VER=1 metric ton CO2)
Tasdikli Emisyon Azaltımı (Verified Emission Reductions-VER)
Gönüllü Takas Standardı(Voluntary Offset Standard-VOS/VER)
Altın Standart (Gold Standard VER)
Gönüllü Karbon Standartı (Voluntary Carbon Standard- VCS/VER)2
Tasdikli Emisyon Azaltımı +( Verified Emission Reductions VER+)
Ülke ve firmalar karbon azaltımına yönelik yukarıda belirtilen sertifikalardan birine başvurarak
gönüllü olarak karbon azalatımına gittiklerini belgeleyebilirler.
Temiz Kalkınma Mekanizması (Clean Development Mechanism -CDM): Ek-1 ve Ek-1 Dışı
ülkeler arasında uygulanacak olan bu mekanizma, Protokolün 12. Maddesi ile düzenlenmiştir. Bu
mekanizma ile Ek-1 Dışı ülkelerin sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda sera gazı azaltımına
katkı sağlamaları amaçlanmaktadır.
Ek-1’de yer alan tarafların emisyon azaltım taahhüdünü gerçekleştirmek için Ek-1 Dışı ülkelerde
yapacakları proje faaliyetleri sonucunda “Sertifikalandırılmış Emisyon Azaltımı” (Certified Emission
Reductions-CER) elde edeceklerdir.
Elde edilen “Sertifikalandırılmış Emisyon Azaltımı” (Certified Emission Reductions-CER) ile ilgili
projeler daha sonra kendi projeleri için kredi temini fırsatı yaratmış olacaklardır.
Temiz Kalkınma Mekanizması-CDM başvuru ve onay datalarına baktığımızda, Birleşmiş Milletler
İklim Değişikliği Sözleşmesi (BMİDÇS) çerçevesinde açıklanan Mayıs 2010 istatistiklerine göre,
toplamda 422.461.632 CERs talebinde bulunulmuştur. Bu talep üzerinden 411.252.761 CERs ihraç
edilmiştir.
Toplam 4200 adet CDM projesinden 2206 adedi kayda alınmış olup, halen 86 proje kayıt için
sırada beklemektedir.
Aşağıdaki grafikte görüleceği üzere % 49 oran ile Çin en çok CERs ihraç eden ülkedir. BMİDÇS
datalarına bakıldığında da Çin’e ait bir çok proje onay aşamasında beklemektedir.
mdn Finansal Danışmanlık, Mustafa Kemal Mahallesi 2136. Sk 4/2, M.K.M. / Ankara / Türkiye 06530
T: +90 312 219 6653, F: +90 312 219 7662, www.mdn-tr.com, [email protected]
4
Kaynak: United Nations Framework Convention on Climate Change
BMİDÇS’de Ek-1 ve Ek-2 ülkelerinin CDM kayıtları için proje bazında başvurularına bakıldığında
Büyük Britanya %28 oran ile ilk sırada yer almaktadır. İsviçre %20 oran ile ikinci sırada bulunmaktadır.
Karbon kredisinden faydalanan projelerin başında yeşil enerji üretim projeleri yer almaktadır.
Bu yüzden yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimin artırılması küresel boyutta büyük önem
taşımaktadır.
Kaynak: United Nations Framework Convention on Climate Change
mdn Finansal Danışmanlık, Mustafa Kemal Mahallesi 2136. Sk 4/2, M.K.M. / Ankara / Türkiye 06530
T: +90 312 219 6653, F: +90 312 219 7662, www.mdn-tr.com, [email protected]
5
Önümüzdeki dönemler için BMİDÇS’ de bünyesinde ki CERs proje başvurularına baktığımızda
en büyük oran ile Çin, Pasifik Asya ve Latin Amerika ülkeleri’nin ilk sıralarda yer aldığı
gözlemlenmektedir. Gelişmiş ülkelerde faaliyette bulunan ve CO2 salınımından sorumlu olan
şirketlerin bu ülkelerdeki iştirakleri veya şirketleri vasıtasıyla başvuru yaptıkları görülmektedir.
6
Kaynak: United Nations Framework Convention on Climate Change
2010-2012 yılları arasında gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkelere 30 milyar USD fon
sağlanması hedeflenmektedir. AB 10,6 milyar USD, Japonya 11 milyar USD ve ABD 3,6 milyar USD
vaat etmektedir. Gelişmekte olan ülkelerin ise 2020 yılına kadar sera gazı salınım azaltıma yönelik
projeler için toplam 100 milyar USD fon desteği alması hedeflenmektedir.
KYOTO PROTOKOLÜ ve TÜRKİYE
Türkiye, 26 Ağustos 2009 tarihi itibariyle Kyoto Protokülüne resmen taraf olmuştur. Birleşmiş
Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) kapsamında yer alan üç ana sözleşme
listesinden özel şartları tanınarak Ek-1 listesinde yer almaktadır.
Özel durumu nedeniyle gelişmekte olan ülke statüsünü benimsetmiş ve konumu gereği
emisyon azaltım sorumluluğu yoktur. Ancak 2012 sonrası yeni iklim rejimi Türkiye’yi yakından
ilgilendierecektir.
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Türkiye’nin katılımı aşağıdaki tabloda
gösterilmiştir. 2012 yılından sonra Türkiye’nin özel şart konumu tekrar gözden geçirilecektir.
mdn Finansal Danışmanlık, Mustafa Kemal Mahallesi 2136. Sk 4/2, M.K.M. / Ankara / Türkiye 06530
T: +90 312 219 6653, F: +90 312 219 7662, www.mdn-tr.com, [email protected]
1994
1997
2004
2009
Türkiye,
UNFCCC imzası
Kyoto
Protokolu
Türkiye, Kyoto
P. imzası
özel şartlı !
2012 ….?
Türkiye'nin özel şart
konumu…?
Ek-1 Dışı ülkelerin
duırumu...?
Sera Gazı Azaltım
tahhütleri…?
UNFCCC Ek-1,
Ek-2, Ek-1 Dışı
Protokol çerçevesinde enerji verimliliğini ilgilendiren politika ve tedbirler içerisinde, Türkiye
aşağıdaki konular üzerinde girişim ve gayret içerisindedir.
· Ulusal ekonominin ilgili sektörlerinde enerji verimliliğinin artırılması
· Yeni ve yenilenebilir enerji çeşitlerinin, karbondioksit tutma teknolojileri ile ileri ve yenilikçi
çevre dostu teknolojilerin araştırılması, geliştirilmesi, teşvik edilmesi ve yaygınlaştırılması
· Sera gazları emisyonları nedeniyle sözleşmenin amacına ve piyasa araçlarının aksine faaliyet
gösteren sektörlerin tamamına yönelik tüm mali teşviklerin, vergi ve gümrüik muafiyetlerinin ve
sübvansiyonların aşamalı olarak azaltılması veya tamamen kaldırılması
· İlgili sektörlerde kapsamı dışındaki sera gazları emisyonlarının sınırlandırılması ve
azaltılmasına yönelik politika ve tedbirlerin teşvik edilmesini amaçlayan reformların
cesaretlendirilmesi
Türkiye’nin, yeni oluşacak iklim rejiminde gelişmekte olan ülkelere sağlanması öngörülen
teknoloji ve finansman fonlarından faydalanması, rekabet gücünü koruması ve düşük karbonlu
ekonomiye geçişi açısından büyük önem arzetmektedir.
mdn Finansal Danışmanlık, Mustafa Kemal Mahallesi 2136. Sk 4/2, M.K.M. / Ankara / Türkiye 06530
T: +90 312 219 6653, F: +90 312 219 7662, www.mdn-tr.com, [email protected]
7
Kaynakça:
United Nations Framework Convention on Climate Change-Fact Sheet
Europena Comission-Environment-Statistics
www.dpt.org.tr
www.ecosecurities.com
www.orbea.com
www.tradingmarkets.com
Çevre ve Orman Bakanlığı-İklim Değişikliği Web Sitesi
Çevre ve Orman Bakanlığı-İklim Değişikliği, Türkiye ve Kopenhag 15.Taraflar Konferansı
TÜSİAD-Kopenhag iklim Zirvesi Değerlendirmesi
Türkiye Çimento Müstahsiller Birliği
http://cdm.unfccc.int/Statistics/index.html
8
mdn Finansal Danışmanlık, Mustafa Kemal Mahallesi 2136. Sk 4/2, M.K.M. / Ankara / Türkiye 06530
T: +90 312 219 6653, F: +90 312 219 7662, www.mdn-tr.com, [email protected]