Ekli dosyayı indirmek için tıklayınız.

Amerika Birleflik Devletleri’nde
Bölücülük ve Terör
Yrd. Doç. Dr. Sait YILMAZ*
Emlak piyasası krizi ile tetiklenen 2008’deki banka iflaslarının yol açtığı küresel boyuttaki
ekonomik kriz bir bakıma yeni ABD Başkanı Obama’nın seçim şansı olmuştu. Ancak, Obama
Amerika’sında işlerin iyi gitmediği 2010’daki ABD seçimlerinde görüldü. Amerika’daki iç gerginliğin ve kutuplaşmanın arttığı yönünde emareler çoğalırken, Temsilciler Meclisi üyesi Gabrielle Giffords, Arizona’da 08 Ocak 2011 günü Jared Lee Loughner isimli bir Amerikalının silahlı saldırısı ile yaralandı. Loughner’ın saldırıyı, Giffords’ın Arizona’da geçen yıl Mayıs ayında kabul edilen ve büyük tartışma yaratan göçmen yasasına muhalefeti nedeniyle düzenlediği sanılıyor.1 Loughner’ın özellikle gençler tarafından desteklenen ve Cumhuriyetçi Parti’nin daha muhafazakâr kanadını temsil eden Çay Partisi hareketinin sempatizanı olduğu belirtiliyor. Bu olay,
Çay Partisi hareketini ve onun önde gelen isimlerinden Alaska eski Valisi ve eski Başkan Yardımcısı adayı Sarah Palin’i hedef tahtasına oturttu. Bu makalede Amerika’da iç güvenliği tehdit
eden bölücülük ve terör konusundaki gelişmelere odaklanacağız.
ABD İç Güvenliği ve Bölücülük
Bölünme isteği ya da teşebbüsleri ABD kurulduğu günden beri ülke siyasetinin bir unsuru
oldu. ABD Anayasa Mahkemesi ise tek taraflı ayrılma kararını anayasaya aykırı bulmakta ve diğer devletlerin (eyaletlerin) onayı ya da ancak bir devrimle ayrılmanın mümkün olacağı yorumunu yapmaktadır. 1861’de Konfederasyon güçleri Amerikan Sivil Savaşı’nda ayrılmayı denemiş
ama başarısız olmuştu. 2008 yılında yapılan bir araştırma Amerikalıların yüzde 28’inin herhangi
bir bölge ya da eyaletin barışçı bir şekilde ayrılarak bağımsız cumhuriyet olma hakkını desteklediğini gösterdi.2 Devrim yöntemi ise Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’nin 2. maddesinde düzenlenen hükümetin yıkıcı faaliyetlerinin temel özgürlükleri sonlandırması halinde insanların yeni
bir hükümet kurabileceği hakkına referans yapmaktadır. Kendi kuruluş devrimi hariç bugüne kadar ABD’de hiçbir devrim gerçekleşmedi. Amerika’yı yönetenlere göre zaten bu hak 1776’da
kullanılmış ve bu tür baskılar 18. yüzyılda kalmıştır. Sivil Savaş döneminden beri bölücülük (secession) ABD’de yasaklanmıştır. Bunu gündeme getiren herhangi bir grup basın ve hükümet tarafından hemen militan aşırı grup olarak hedef tahtasına oturtulmaktadır.
ABD tarihindeki en meşhur bölünme girişimi, güneydeki 13 eyaletin Konfederal bir yapı
oluşturarak ayrılmak istemesi idi. Bu istek Amerikan İç Savaşı’na (1861-1865) yol açtı. 1836’da
*
1
2
Beykent Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi (BÜSAM) Müdürü, [email protected]
Hürriyet: Obama Hem Ağladı Hem Ağlattı, (14 Ocak 2011).
Zogby International: Middlebury Institute/Zogby Poll: One in Five Americans Believe States Have the Right to Secede, ttp://www.zogby.com/News/ReadNews.cfm?ID=1531
Şubat ’11 • Sayı: 26
21. YÜZYIL
[45]
Yrd. Doç. Dr. Sait Y›lmaz
Teksas Meksika’dan ayrılıp bağımsız olmuş, 1845’de ABD’ye katılmak zorunda kalırken sözde
ayrılma hakkını mahfuz tutmuştu. Ancak, 1869’da Teksas’ın ayrılma isteği Anayasa Mahkemesi’nden döndü. 1846’da Meksika’dan kopan California da cumhuriyet olmuştu ancak ABDMeksika Savaşı’ndan bir ay sonra ABD’ye katılmak zorunda bırakıldı. 1946’da bağımsızlığını kazanan Filipinler de 1898’de Amerika’ya eklenmeyi kabul etmek zorunda kaldı. ABD’de 20.
yüzyılda 1000’den fazla bölünme ya da birlikten ayrılma girişimi oldu. Eyaletlerin bağımsız olma istekleri Teksas, Cascadia, Hawaii, Vermont gibi eyaletlerde öne çıkmaktadır.
ABD’de öne çıkan bölücü gruplar; Alaska Bağımsızlık Partisi, Cascadia Bağımsızlık Projesi,
Hawai Ulusu, İkinci Maine Askerleri, Özgür Devlet Projesi,New Hampshire Cumhuriyeti, Güney Ligi, Christian Exodus, İkinci Vermont Cumhuriyeti ve Teksas Birleşik Cumhuriyeti’dir.
200’de federal yönetimden bağımsızlık kararı alan Lakota Kızılderili Hareketi şimdilik sesini
duyuramadı. Kuzey Batı Pasifik’teki Cascadia Cumhuriyeti benzer girişimlerde bulundu.3
Alaska, İngiliz Kolombiyası, Oregon, Washington ve Yukon gibi bölgelerdeki bağımsızlık taraftarlarını bi araya getiren Arcadia Birliği ayrılıktan siyasal reformlara kadar geniş bir yelpazede
talepleri olanları temsil ediyor. Bu hareketlerin çoğu marjinal olsa da hemen hemen her eyalette sayısız bağımsızlık hareketi mevcuttur. “Middleburry Enstitüsü” tüm kıtadaki bağımsızlık hareketlerini ve ayrılıkçı örgütleri kuramsal ve akademik anlamda destekleyen bir kurumdur. Enstitü bünyesinde geçen sene üçüncüsü düzenlenen “Amerika Ayrılıkçılık Kongresi”nde 17 örgüt
temsil edildi.
Teksas’ta ayrılıkçı hareketin kökleri 1970’li yıllarda gelişmeye başladı.4 1980’lerde Huston
ve Austin şehrinde pek çok araba tamponunda ‘Bölünme’ yazısı görülmekteydi. 1997’de Batı
Teksas’ta ayrılıkçı “Teksas Cumhuriyeti” adlı örgütün liderleri tutuklandı ya da öldürüldü. Halen
Teksas’ın bağımsızlığı için çalışan altı illegal örgüt bulunmaktadır.5 Yakın zamanda Washington
3
4
5
[46]
Donahue, Bill (June 29, 2008). “Ways and Means”. The Washington Post. www.washingtonpost. com/wp-dyn/content/article/2008/06/24/AR2008062401162.html?nav=rss_email/components. Retrieved May 23, 2010.
Henry Makow and Richard Evans: The Real Secessionists, (April 20 2009), http://www.henrymakow.com/
Teksas Milliyetçi Örgütü (1997’deki Teksas Cumhuriyeti), Bağımsız Teksas, Birleşik Teksas Cumhuriyeti, Teksas
Anayasası 2000, Teksas Cumhuriyeti, Özgür Teksas Anayasası.
21. YÜZYIL
Şubat ’11 • Sayı: 26
Amerika Birleflik Devletleri’nde Bölücülük ve Terör
yönetiminin ekonomi ve idari politikalarından usandığını söyleyen Teksaslı milletvekilleri, tam
egemenlik için mecliste önerge verme kararı aldı. Böylece Teksas, ABD’ye karşı bir “bağımsızlık hareketi” başlattı. Teksas Meclisi’ndeki milletvekilleri, son ekonomi paketinin merkezi ABD
yönetiminin, eyaletler üzerindeki yetkisini iyice artırdığını, Obama hükümetinin bu yolla, içişlerine karıştığını ve devletin küçüleceğine daha da büyüdüğünü söyledi. Teksas’ta bu yıl yapılan
anketlerde Obama hükümetini üzecek sonuçlar çıktı: Teksas halkının yüzde 35’i bağımsız Teksas
Cumhuriyeti’nde yaşamayı tercih ederken, bu oran Cumhuriyetçiler arasında yüzde 48’e kadar
yükseldi.
1994’te kurulan ve 27 eyaletten ayrılık taraftarı örgütleri
bir araya getiren “Güney Ligi” kısa sürede hızla büyümüştür. Birkaç sene önce yapılan bir ankette Latino nüfusun yoğunlukta olduğu Güney eyaletlerinde ayrılıkçılık taraftarlarının 10 milyonun üzerinde olduğu tespit edilmiştir.
ABD kuruldu¤u günden
beri bölünme iste¤i ya da
teflebbüsleri ülke siyasetinin
bir unsuru oldu. Sadece 20.
Alaska Bağımsızlık Partisi ise eyalet çapında üçüncü paryüzy›lda 1000’den fazla
ti oldu.Kasım 2006’da Alaska Anayasa Mahkemesi, bölünbölünme ya da birlikten
menin yasal olmadığı gerekçesi ile referanduma gidilmesi
teklifini reddetti. 1 Nisan 2009’da Georgia Senatosu, fedeayr›lma giriflimi oldu.
ral yasaların tanınmama hakkını içeren bir karar tasarısını kabul etti. Aynı karar tasarısında eğer Kongre buna karşı tedbir alırsa ABD hükümetinin geçersiz
kabul edileceği hükme bağlandı.6 Porto Riko Bağımsızlık Partisi tarafından temsil edilen hareketin de ayrılıkçı bir potansiyeli bulunuyor.Ancak, Amerika’nın 51. eyaleti olmaya en yakın aday
Porto-Riko’dur. 29 Nisan 2010 tarihinde Kongre’de yapılan oylama, düzenlenecek bir referandumla Porto-Riko’nun katılımını öngörmekteydi.7 Gelecekte ABD’nin başını ağrıtabilecek bir
başka ciddi bağımsızlık talebi ise Hawai’den geliyor. Kendine ait bayrağı, milli marşı ve dili olan
Hawai’de birkaç farklı bağımsızlık hareketi aktiftir.
Terörün Gelişimi ve Bugünü
ABD’de terör faaliyetleri 1866 yılında zenci haklarının kabulü ve köleliliğin kaldırılmasına
tepki olarak Ku Klux Klan’ın (KKK) kurulması ile başladı. Geçmişte çok büyük eylemleri olan
KKK’nın bugün yaklaşık 5.000 üyesi var. KKK’ya daha sonra Beyaz Irkçı hareketler, sosyalist,
anarşist ve azınlık milliyetçi grupların terör faaliyetleri eklendi. 1980-1999 yılları arasında terör
olaylarındaki 205 ölümün yüzde 80’den fazlası 19 Nisan 1995 tarihinde meydana gelen Oklahoma City bombalamasında meydana geldi. 1990-1999 arasındaki terör olayları önceki yıllara göre azalma göstermişti. Bu yıllardaki 60 terörist saldırısında 182 kişi öldü, yaklaşık 2000 kişi yaralandı. 2000-2006 yılları arasındaki 112 iç terör olayının 20’sinde 98 ölüm meydana geldi. Bugün Amerika’da beş tip terör örgütü bulunmaktadır;8 (1) Etnik bölücü ve göçmen örgütleri, (2)
Sol kanat radikal örgütler, (3) Sağ-kanat ırkçı, yönetime karşı, yok olmamak için savaşan örgütler, (4) Dış terör örgütleri, (5) Sorun odaklı örgütler (çevreci aşırılar gibi).
Sağ kanat terör örgütleri içinde ırkçılık, yönetim karşıtlığı ve düzene karşıtlık öne çıkmaktadır.
Buna kürtaj yapan klinikleri bombalayan Hıristiyan gruplar da dâhildir. Irkçı saldırılar iç terörden
ziyade dazlakların gangsterlik ya da organize suç örgütü faaliyeti olarak görülmektedir. Bazı ırkçı
gruplar ise beyaz-siyah ya da anti-semitik olmaktan ziyade tarihi nedenlerle (topraklarına yapılan
silahlı saldırılar, uygulanan kanunlar, vergiler vb.) hükümete düşman olan gruplardır. KKK,
6
8
Mike Seccombe, Talkin’ About a Revolution, Martha’s Vineyard Magazine, September–October issue, 2007.7
http://wapedia.mobi/en/U.S._state
Kevin Jack Riley, Bruce Hoffman: Domestic Terrorism A National Assessment of State and Local Preparedness,
Rand Corporation, (Santa Monica, 1995), s.13.
Şubat ’11 • Sayı: 26
21. YÜZYIL
[47]
Yrd. Doç. Dr. Sait Y›lmaz
ABD’nin güneyinde, bazı ırkçı gruplar orta-batı’da (Amerikan Nazileri genellikle Şikago’da) toplanmış, yönetim karşıtları ise ülke çapında yayılmışlardır. KKK gibi diğer bir ırkçı grup ise Amerikan Nazi Partisi ve çeşitli Aryan (Beyaz Aryan Kardeşliği, Aryan Ulusları gibi) gruplarıdır. Yine
sağ-kanat terör örgütü olan Düzen (The Order) ise diğer bir militan ırkçı grup olarak Hıristiyan
Kimliği, Odinciler (İskandinav Tanrısı ve neo-Nazi) gruplarından kişileri bir araya getirmektedir.9
Amerika’da bulunan pek çok dinci terör örgütünden biri de Christian Identity Movement
isimli sağ kanat dini ve ırkçı örgüttür.10 1980-1985 arasında dinci örgütler tarafından öldürülen
51 kişinin yarısı diğer bir dinci örgüt olan CSA’nın11 işi idi. Büyük bir binayı çökerterek 168 kişinin ölümüne neden olan America’s Patriot hareketinden Oklahoma City bombacısı Timothy
Weigh, bu örgütle bağlantılı idi. Amerika için en tehlikeli örgüt kökleri 1798’e kadar geri giden
ve pek çok ideolojinin bir araya geldiği Amerikan Yurtsever Hareketi’dir. Örgüt inanışına göre
Beyaz Aryan olan gruba Tanrı tarafından verilmiş özel bir görevleri vardır. Sağ kanat terör içinde ayrıca neo-Nazi bir motifte bulunmakta, bu diğer sağ örgütleri de desteklemektedir. Neo-Nazilerin CSA ve Güney Kaliforniya Beyaz Aryan Direnişi12 ile bağlantıları tespit edilmiştir. Yönetim karşıtı sağcı gruplar ise ırkçı olmaktan öte mevcut yönetim sistemine karşı örgütlerdir.
Sol-kanat teröristler ise kapitalizm ve Amerikan emperyalizmine karşı sosyalist bir devrim
peşindedir. FBI’ya göre; Porto-Riko Milliyetçileri en önde gelen sol kanat terörist gruptur. Solkanat örgütleri 1960-1980 arasındaki dönemde etkiliydi. Porto-Riko’nun bağımsızlığını isteyen
FALN, 1970 ve 80’lerde New York City civarında bombalama eylemlerinde bulundu. Kolluk
güçlerinin örgütlerle etkili mücadelesi yanında Komünizmin çökmesiyle de etkinliklerini yitiren
Porto-Riko’lu ayrılıkçı örgütler 1990’larda da eylemlerine devam ettiler. Son yıllarda Teksas’ın
bağımsızlığı için mücadele veren gizli örgütlerden öne çıkan Teksas Cumhuriyeti’nin (Republic
of Texas) lideri Richard McLaren, 1995 yılında geçici bir hükümet kurdu. Amerikan polisinin
şiddet yanlısı tavrına karşılık silahlanıp dağa çıktılar. ABD, sert güç kullanımıyla Teksas Cumhuriyeti Askerleri’ni yakalayıp cezaevine koydu. Örgüt militanlarının hepsi “bölücülükten” yargılandı. Kimseyi öldürmemiş olmalarına rağmen örgütün lideri McLaren 99 yıl hapis cezasına çaptırıldı. Yardımcısı Robert Otto ise 50 yıl hapis cezası aldı.
9
Bruce Hoffman, “Holy Terror: The Implications of Terrorism Motivated by a Religious Imperative,” RAND Paper
P-7834, (1993).
10 Mark S. Hamm: Terrorism, Hate Crime, and Antigovernment Violence, in the Future of Terrorism: Violence in the
New Millenium, Edt. Harvey W.Kushner, Sage Publications, (London, 1998), p.78.
11 CSA: The Covenant, The Sword, and the Arm of the Lord.
12 WAR: White Aryan Resistance.
[48]
21. YÜZYIL
Şubat ’11 • Sayı: 26
Amerika Birleflik Devletleri’nde Bölücülük ve Terör
1990’lı yıllarda sağ-kanat aşırıları, sol-kanat terörden daha etkili olmaya başlarken 2000 yılına doğru çevreci aşırı2001 y›l›ndan itibaren sa¤
lar da ciddi bir terör tehdidi yarattılar. Ancak 11 Eylül 2001
terör örgütlerinin
saldırıları ABD iç güvenliği açısından uluslararası terörü öne
sald›r›lar›n›n azalmas›n›n
çıkardı. Sağ-kanat terör örgütleri içinde Ulusal İttifak, Yaranedeni, bu örgütlerin
tanın Dünya Kilisesi (WCOTC13) ve Aryan Ulusları örgütleri öne çıkmaktadır. 2001 yılından itibaren sağ terör örgütlerik›zg›nl›¤›n›n ABD
nin saldırılarının azalmasının nedeni olarak bu örgütlerin kızhükümetinden yabanc›
gınlığının ABD hükümetinden yabancı gruplara kayması gösgruplara kaymas›d›r.
terilmektedir. Bununla beraber ABD’deki en tehlikeli terör
örgütleri kitlesel patlayıcı kullanma eğilimleri nedeni ile hala sağ-kanat örgütlerdir. Bu terör çeşidi kapsamında özellikle “yalnız kurt” adı verilen bağımsız terörist tipleri en tehlikeli görülenlerdir. Sol-kanat terör örgütleri halen sessiz olmakla birlikte potansiyellerini korumaktadırlar.
Irkçı grupların güçleri, aralarındaki bölünmeler ve pek çoğunun liderlerinin ölmesi ya da yakalanması nedeni ile azalmışsa da hedeflerindeki Yahudi kişi ve kurumlar ile beyaz olmayan etnik
gruplar halen ırkçı ve dinci tehdit altındadır.
Sonuç Yerine
Amerikan güvenlik güçleri 11 Eylül saldırılarından sonra tüm dikkatlerini uluslararası terör
saldırılarına vermiş olsalar da iç tehdit tekrar ciddi şekilde yükselmeye ve uluslararası teröre yakın bir tehdit seviyesine gelmektedir.14 Bugün ABD’nin en çok korktuğu kişiler ise yalnız ve ne
zaman ne yapacağı bilinmeyen teröristlerdir.15 1995 yılında Oklahoma bombalaması ile 168 kişinin ölümüne neden olan ve 2001 yılında idam edilen Irak Savaşı gazisi Timothy McVeigh bağımsız (yalnız) bir teröristti. Giffords’u vuran Jared Lee Loughner de Afganistan’da savaşmış eski bir askerdir.ABD hükümeti genellikle sağ grupları takip etmeyi ihmal etmekteydi. İlk defa Afrika kökenli bir Amerikalının (Barack Obama’nın) başkan seçilmesi ve bu dönemde yaşanan ciddi ekonomik kriz nedeni ile ABD Güvenlik Bakanlığı özellikle sağcı terör faaliyetlerinin artma
ihtimali üzerinde durmaya başladı. Özellikle askeri gazilerin silah satın alması ve gruplaşması
ile ilgili kısıtlamalar üzerinde durulmaya başlandı.
Amerikan halkı radikalleşmekte, silah ve çatışma için zemin bulmaktadır. Uyuşturucu kullanım yaşı düşmekte, suç işleme oranı ve ateşli silahlara ilgi artmaktadır. ABD’de sade vatandaşın
toplam 250 milyon silahı var ve bu dünyadaki en yüksek rakamdır. Dünyada silahtan ölümlerinyüzde 80’i de ABD’de yaşanıyo.16 Sosyal yapıdaki ekonomik dengesizlikler ABD gücündeki gerileme ile birlikte Amerikalıların alt kimliklerini hatırlama riskini artırmaktadır. Teksas gibi bazı
eyaletlerde ABD’den ayrılma eğiliminin güçlendiği görülmektedir.17 Amerikalıların çoğu Amerikan sisteminin iyi çalışmadığını düşünüyor. Yaşanan ekonomik kriz, hükümetin getirdiği tedbirler ve Çin’in ekonomideki etkisi karamsarlığı artıyor. Pek çok Amerikalı için ABD artık batan
bir gemidir ve ekonomik, siyasi, kültürel ve çevre faktörleri ile yaşanmaz hatta tamir edilemez
hale gelmektedir. Önümüzdeki yıllarda bazı eyaletlerin ayrılma girişimleri ve terör faaliyetlerinin artışı mümkündür. Özellikle en hazır gözüken Teksas Cumhuriyeti’nin kurulması projesinin
canlanması ABD’nin çöküşü anlamına da gelecektir.
21. YÜZYIL
13 The World Church of the Creator.
14 http://csgv2.blogspot.com/2009/04/threat-from-within.html The Threat from Within
15 Mike German: Domestic Terrorism: The Threat From Within, Washington Post, 03 June 2005).
http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/discussion/2005/06/03/DI2005060301359.html
16 Hürriyet: Suçluyu İpten Alan Avukat, (12 Ocak 2011).
17 Osman Metin ÖZTÜRK: a.g.e., (2007), 43.
Şubat ’11 • Sayı: 26
21. YÜZYIL
[49]