aile mahkemelerinin kuruluş, görev ve yargılama usullerine dair

aile mahkemelerinin kuruluş, görev ve yargılama usullerine dair

AİLE MAHKEMELERİNİN KURULUŞ, GÖREV VE YARGILAMA USULLERİNE
DAİR KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN KANUN TASARISI
TASLAĞI
MADDE 1- 9/1/2003 tarihli ve 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve
Yargılama Usullerine Dair Kanunun 7 nci maddesinin mülga ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde
yeniden düzenlenmiştir.
“Aile mahkemeleri, davalarda, boşanma ve ayrılık talepleri yönünden tarafları, ön
inceleme duruşmasında talep üzerine veya resen, tahkikat aşamasında hüküm verilinceye
kadar resen, aile danışmanlığı hizmetinden yararlanmak üzere Aile ve Sosyal Politikalar
Bakanlığı bünyesinde kurulan sosyal hizmet merkezlerine de yönlendirebilir. Tarafların
birlikte talep etmesi hâlinde sosyal hizmet merkezine yönlendirilmeleri zorunludur.
Mahkeme, yönlendirme kararında sosyal hizmet merkezine başvurulması ve başvurulduğuna
ilişkin belgenin mahkemeye ibraz edilmesi için taraflara iki haftalık süre verir. Taraflardan
birinin, aile danışmanlığı hizmetinden yararlanmak üzere sosyal hizmet merkezine
başvurması ve başvuruya ilişkin belgeyi mahkemeye ibraz etmesi hâlinde, yargılama dört
hafta süreyle ertelenir. Sosyal hizmet merkezi tarafından gerekli görülmesi ve her iki tarafça
birlikte talep edilmesi hâlinde süre, mahkemece, dört haftayı geçmemek üzere uzatılabilir. İki
veya dört haftalık süreler kararın verildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Sosyal hizmet
merkezine başvurulması ve aile danışmanlığı hizmeti alınması hâlinde, tarafların bu süreçteki
beyan ve kabulleri yargılamada delil olarak ileri sürülemez; bu kapsamda hizmet sunanlar,
tanık olarak dinlenemez. Sosyal hizmet merkezleri tarafından bu fıkra kapsamında aile
danışmanlığı hizmeti verilmesine yönelik tüm iş ve işlemler ücretsizdir. Aile danışmanlığı
hizmetinin yürütülmesine yönelik esas ve usuller, Adalet Bakanlığının görüşü alınarak, Aile
ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”
MADDE 2- 4787 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici maddeler eklenmiştir.
“Geçici Madde 3- Bu maddeyi ihdas eden Kanunla yeniden düzenlenen 7 nci
maddenin ikinci fıkrası hükmü, yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla, aile mahkemelerinde
görülmekte olan davalarda da uygulanır; ancak, kanun yolu aşamasında bulunan davalarda,
ikinci fıkra hükmü gerekçe gösterilerek bozma kararı verilemez.”
“Geçici Madde 4- 7 nci maddenin ikinci fıkrası gereği çıkarılması gereken
Yönetmelik, bu maddeyi ihdas eden Kanunun yayımı tarihinden itibaren altı ay içinde
çıkarılır.”
MADDE 3- Bu Kanun, yayımından altı ay sonra yürürlüğe girer.
MADDE 4- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
GENEL GEREKÇE
Anayasanın “Ailenin korunması ve çocuk hakları” kenar başlıklı 41 inci maddesinde,
ailenin Türk toplumunun temeli olduğu ve Devletin ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın
ve çocukların korunması için gerekli tedbirleri alacağı ve gereken teşkilâtı kuracağı
belirtilmektedir. Anayasanın anılan hükmünün önemli bir yansıması olarak, sosyal ve kültürel
dokudaki aşınmalara karşı aile yapısının ve değerlerinin korunarak gelecek nesillere sağlıklı
biçimde aktarılmasını sağlamak üzere, ulusal politika ve stratejilerin belirlenmesini koordine
etmek, aile bütünlüğünün korunması ve aile refahının artırılmasına yönelik sosyal hizmet ve
yardım faaliyetlerini yürütmek, bu alanda ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü
kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak üzere, 3/6/2011 tarihli ve 633 sayılı
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararnameyle Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı kurulmuştur.
9/1/2003 tarihli ve 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama
Usullerine Dair Kanunla kurulan aile mahkemelerinin temel görevlerinden biri, aile
hukukundan doğan dava ve işleri, taraflar arasındaki karşılıklı saygı, sevgi ve hoşgörünün
korunması ilkesini gözeterek, gerektiğinde uzmanlardan da yararlanarak, eşlerin ve çocukların
karşı karşıya oldukları sorunların sulh yoluyla çözümünü sağlamaya çalışmaktır. Aile
mahkemesi hâkimi, 4787 sayılı Kanunun yanı sıra, gerek 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı
Türk Medeni Kanunu gerekse 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu
kapsamında eşleri sulh olmaya ve uzlaşmaya teşvik etmektedir.
Aile mahkemeleri bu çalışmalarında öncelikle, bünyesinde bulunan psikolog, pedagog
ve sosyal çalışmacılardan uzman sıfatıyla yararlanmaktadır. 4787 sayılı Kanunun 5 inci
maddesi kapsamında, aile mahkemeleri bünyesinde bu görevlilerin bulunmaması, iş
durumlarının müsait olmaması veya görevin bunlar tarafından yapılmasında hukukî veya fiilî
herhangi bir engel bulunması ya da başka bir uzmanlık dalına ihtiyaç duyulması hâllerinde,
diğer kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlar veya serbest meslek icra edenlerden
yararlanılmaktadır. Bu bağlamda, aile mahkemeleri uygulamada, yasal nedenlerin varlığı
hâlinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığında çalışan uzmanlardan da yararlanmaktadırlar.
Gerçekten de Ülkemizde boşanma sayılarının yüksekliği gözetildiğinde, aile mahkemesi
bünyesinde çalışan uzmanların sayılarının zaman zaman yetersiz kaldığı, hatta örneğin evlilik
danışmanlığı eğitimi almış uzmanların aile mahkemesi bünyesinde bulunmadığı
görülmektedir.
Tasarıyla, aile bütünlüğünün sağlanması, özellikle ana ve çocukların korunması,
ayrılık veya boşanma gerçekleşecek olsa bile bunun da sağlıklı koşullarda olmasının
sağlanması amacıyla davalarda, boşanma ve ayrılık talepleri yönünden, aile mahkemesi
hâkiminin eşleri, talep üzerine veya re’sen Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesinde
kurulan sosyal hizmet merkezlerine yönlendirebilmesi amaçlanmaktadır.
MADDE GEREKÇELERİ
MADDE 1- Aile mahkemesi hâkimlerinin, 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş,
Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ve 6100 sayılı
Hukuk Muhakemeleri Kanununun getirmiş olduğu hükümler çerçevesinde, davalarda
boşanma ve ayrılık talepleri yönünden, tarafları, aile danışmanlığı hizmetinden yararlanmak
üzere Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesinde kurulan sosyal hizmet merkezlerine de
yönlendirebilmesi düzenlenmiştir. Sosyal hizmet merkezleri tarafından aile danışmanlığı
hizmeti verilmesine yönelik tüm iş ve işlemlerin ücretsiz olması benimsenmiştir. Aile
danışmanlığı hizmetinin yürütülmesine yönelik esas ve usuller yönetmelikle belirlenecektir.
MADDE 2- Geçici 3 üncü maddeyle, 7 nci maddenin ikinci fıkrasıyla getirilen
düzenleme kapsamında, aile danışmanlığı hizmeti almak üzere yönlendirmenin, ilk derece
mahkemelerinde görülmekte olan davalarda da uygulanması imkânı getirilmiştir.
Ayrıca, hükmün yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kanun yolu aşamasında bulunan
davalarda ise ikinci fıkra hükmü gerekçe gösterilerek bozma kararı verilemeyeceği hükme
bağlanmıştır.
Geçici 4 üncü maddeyle, 7 nci maddenin ikinci fıkrası gereği çıkarılması gereken
Yönetmeliğin, Kanunun yayımı tarihinden itibaren altı ay içinde çıkarılması ve böylece
ikinci fıkra hükmünün yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla uygulanabilirliğinin sağlanması
amaçlanmıştır.
MADDE 3- Yürürlük maddesidir.
MADDE 4- Yürütme maddesidir.