bölüm 1 - ITU Faculty

BÖLÜM 4. SENTEZ: ENFORMASYON SİSTEMİNİN
BİLEŞENLERİNDEN BİRİ OLARAK
BÜTÜNLEŞİK PLANLAMA ALTSİSTEMİNİN
GELİŞTİRİLMESİ
4.1. Kavramsal Boyutta Sistemin Sentezi
4.1.1. Rapor Sistematiği Açısından Sistemin Sentezi
4.1.1.1. Süre ve Süreç Yönetimine Yönelik Olarak Önerilen Raporlama
Sistemi
Bir yapım firmasının enformasyon sistemini oluşturan bileşenlerden biri olarak
Bütünleşik Planlama Modülü'nün, çeşitli yönetimsel işlevlere (planlama,
yürütme ....); herbiri, kendi sorumluluk alanında bu işlevleri yerine getiren çok
sayıda birim, grup ve kişilere (üst yöneticiler, uygulama sorumluları); işlevsel
departmanlara (personel, muhasebe…..) yönelik olarak üreteceği raporları farklı
içerik, format ve periyotlarda oluşturması gerektiği evvelce belirtilmişti.
Modülün, Süre ve Süreç Yönetimine yönelik olarak hazırlaması gereken
raporların, bu parametreler açısından çok sayıda kombinezonu sözkonusu olup,
bu çalışmanın kapsamında bunların Kullanıcı Birimler Bazında kategorizasyonu
uygun görülmüştür. Bu amaçla, Bölüm 5.3.5.1.2.'de sıralanan, Bütünleşik
Planlama Modülü'nün girdilerini aldığı ya da çıktılarını gönderdiği birimler tek
tek ele alınarak, bu birimlerin amaçları açısından üretilmesi gereken raporların
ayrıntısı açıklanacaktır.
4.1.1.1.1. Genel Merkeze Yönelik Süre ve Süreç Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Teorik olarak, Çoklu Proje Yönetimi (Multi-projeect
Management) yaklaşımıyla hareket eden, merkezden yönetim felsefesini
benimsemiş yapım firmalarının genel merkezleri, sözleşme koşulları ve firma
amaçları esas alınmak üzere, şantiyelerin planlama ve programlama işlevini de
yerine getirirler ve tüm projeleri bir projenin alt-projeleri olarak tanımlayarak,
kaynakların (makina parkı, nitelikli personel vb.) ve nakit akışının planlamasını,
süre ve süreç planlama ile birlikte gerçekleştirirler.
Bir uç yaklaşım olarak ifade edilen çoklu proje yönetimi yaklaşımının aksini
yani merkezkaç bir yönetim yaklaşımını benimseyen firmalar ise firma
amaçlarını bir veri seti olarak şantiyelere iletip, planlama işini şantiyelere
bırakırlar. Planlama işlevi açısından bu iki uç yaklaşımın arasında yer alan çok
sayıda farklı ilişki biçimi, firma genel merkezleri ve şantiyeler arasında
sözkonusu olabilir.
Mevcut koşullarda, yapım firmalarının bütünleşik planlama çalışmalarını proje
müdürünün inisiyatifine bırakmalarını, ancak temel sınırlama ve firma
amaçlarını içeren verileri de planlama çalışmalarına esas olmak üzere şantiyeye
iletmelerini içeren ikinci yaklaşımın, inşaat sektörünün karakteristikleri ve
ülkemiz koşullarında daha uygun olduğu görülmektedir.
Bu açıdan bakıldığında genel merkezin, şantiyelerin süreç programından çok,
nakit hareketleri ve performansı ile ilgilendiği söylenebilir. İş programında yer
alan şu ya da bu eylemin ileri ya da geri durumda olması merkez için ayrıntıdır
ve planlanan üretim miktarı ile gerçekleşen arasında önemli farklar oluşmadığı
sürece Süre ve Süreç Yönetimi’ne ilişkin raporların merkez için hayati
olmaması gerekir.
Buna rağmen, düşünülen raporlama sisteminde Süre ve Süreç Yönetimine
ilişkin birtakım raporların da merkeze iletilmesi öngörülmektedir. Merkez ve
şantiyeler arasında elektronik postalama olanağı da sağlanırsa bu işlem,
planlama modülünün oluşturduğu tüm veritabanının belirli periyotlarda
merkeze transferi ile kendiliğinden çözülmüş olacak; merkez, bu
veritabanından standart raporların ötesinde isteğe bağlı çeşitli detay ve içerikte
raporları her an üretebilecektir.
Rapor İçerik ve Formatları: Bölüm 3.3.5.1.3.'te sıralanan Süre ve Süreç
Yönetimine yönelik raporlardan özellikle Çubuk Diyagramlar, grafik nitelikleri
nedeniyle genel merkeze yönelik bir standart raporlama sisteminde yer
almalıdır. Bu raporda yer alacak eylemlerin ayrıntı düzeyi, projeyi oluşturan
eylemlerin hiyerarşik yapısında (WBS) Ana Yapım İşleri (Topic/Parent
Activity/Superior Activity) düzeyinde (örn. çatı yapılması, temel yapılması....)
düşünülmelidir; yani, ayrıntı düzeyi düşük, özet bir rapor olmalıdır.
Rapor kapsamına girecek eylemlerin planlanan ve gerçekleşen süresel değerleri
raporda yer almalı ve merkez, ana iş kalemleri bazında ilerlemeyi süresel bazda
rahatça görebilmeli, karşılaştırma/değerlendirme yapabilmelidir.
Raporda yer alacak ana iş kalemi bazındaki eylemler, altprojeler ya da projeyi
oluşturan bina tipolojileri vb. parametreler esas alınarak gruplanabilir. Böylece
merkez, projenin hangi bölümünde aksama olduğuna ilişkin bilgiye de kolayca
ulaşmış olacaktır. Bu standart raporun açıklamadığı detay noktalar için merkez,
143
şantiyeden elektronik posta (e-mail) ile gönderilen proje dosyalarından istenen
tip, içerik, format ve detayda raporları kendisi de hazırlayabilir. Bu tür bir
bağlantının bulunmadığı durumlarda ise, çeşitli ayrıntı düzeyleri ve içerikteki
raporlar özet raporun eki olarak bir set halinde merkeze gönderilebilir.
Rapor Periyodu: Genel merkezin şantiyelere ilişkin ilerlemeyi izlemesi için esas
olacak aralık, proje süresinin bir fonksiyonu olmakla birlikte, genel olarak bir
sene ve daha uzun süreli işlerde bir aylık bir periyottan söz edilebilir. Süre ve
Süreç Yönetimi’ne ait raporların da standart olarak bu periyotta gerçekleşmesi
gerekir. Standart dışı raporların güncel olabilmesi için ise, haftalık ilerlemelerin
işlendiği dosyaların, genel merkeze elektronik olarak haftalık periyotlarda
gönderilmesi gerekmektedir.
4.1.1.1.2. Şantiye Üst Yönetimine Yönelik Süre ve Süreç Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Şantiye üst yönetimi, projenin boyutlarına bağlı olarak proje
müdürü ve varsa, yardımcılarından oluşmaktadır. Asli görevi, projeyi firma
amaçları ve sözleşme koşullarının belirlediği sınırlar içinde, gereken süre,
maliyet ve kalitede gerçekleştirmek olan üst yönetim, ilerlemeyi sürekli olarak
izleyip planlanan süre ve süreçten sapmaları belirlemek, nedenlerini analiz
etmek ya da planlama departmanının analizlerini inceleyip yorumlayarak,
düzeltici önlemleri geliştirmek ve gereken revizyon direktiflerini planlama
departmanına vermek durumundadır.
Esas olarak, tüm gelişmeler için olduğu gibi, sürece ilişkin olanların da
sorunsuz ilerleyen noktalardan çok, sorun çıkaranların neden ve alternatif
çözüm önerileriyle raporlanması önem taşımaktadır. Bu ise, nitelikli bir
planlama departmanına ihtiyaç gösterir. Özellikle proje bitiş zamanını
etkileyecek olan kritik ve kritikleşmeye eğilimli (toplam bolluğu az) eylemler ve
bunlardaki sapmalar üst yönetimi, Süre ve Süreç Yönetimi kapsamında en çok
ilgilendiren konu olmalıdır.
Standart raporlarda yer alan eylemlerin (imalatların) genel merkez raporlarında
olduğu gibi, ana yapım işlemleri düzeyinde açılımı, genel ilerleme
değerlendirmesi açısından yeterli olabilecekken, sapmaların kaynak ve
nedenlerinin analizinde daha amaca yönelik içerik ve formatta raporlar
gerekecektir. Örnek olarak, yapım safhaları (phase) açısından gruplanmış
eylemlerin yer aldığı bir rapor, bu safhalar açısından ilerlemedeki sorunların
kaynağını verebileceği gibi; yapım sorumlusu mühendisler ya da yapımı
gerçekleştiren taşeronlar bazında gruplanmış eylemler içerecek biçimde
144
organize edilmiş bir rapor, belirli sorumlulukları üstlenmiş kişi ya da gruplardan
kaynaklanan sorunlar bulunduğu sonucunu ortaya koyabilecektir.
İlk planlama aşamasında süre, kaynaklar ve para açısından söz konusu olan
sınırlamaların bir bütün olarak ele alınması ve özellikle temel ve kritik
kaynakların teminine yönelik adımların zamanında ve eksiksiz atılmasına
yönelik çalışmaların yapılmasında, verilen kaynak kullanım kararlarının eylem
ve proje süresine etkilerinin üst yönetimce görülmesinde, yine süre ve süreç
yönetimine yönelik raporların büyük önemi vardır.
Rapor İçerik ve Formatları: Şantiye üst yönetimi, bu plan geliştirme çalışmalarının
sonucunda temel hedeflere uygun bir plan ve programı merkez yönetime
sunacaktır. Süre ve Süreç Yönetimi’nin kapsamında, Bölüm 3.1.3.'te belirtilen
tüm rapor tipleri, değişik ayrıntı düzeylerinde özet ve genel niteliklerde
enformasyonu içerecek şekilde, bir set olarak bu kapsamda hazırlanmalıdır.
Şantiyedeki ilerlemelerin izlenmesi amacıyla da üst yönetim özellikle Çubuk
Diyagram niteliğindeki özet ve Bölüm 3.3.5.1.5.'te ifade edilen amaçlarla
gruplanmış eylemler içeren raporları öncelikle istemelidir. Süreç içinde
birbirleriyle ilişkili eylemler ve ilişkilerin niteliği de önem taşıdığından, Çubuk
Diyagram tekniği ile Kutu Diyagram (Şebeke Gösterimi) tekniğini birleştiren
Zaman Ölçekli Şebeke Diyagramı üst yönetim tarafından daha kullanışlı
bulunacaktır. Diğer sürece yönelik rapor tipleri ise standart olarak tüm
eylemleri içeren genel ve detay içerikleriyle, gerektiğinde bakılmak üzere, bu rapor
setinin eki olarak planlama departmanı tarafından, kısa açıklama ve önerilerle
birlikte yönetime sunulmalıdır.
Rapor Periyodu: Genel olarak, ilerlemeye ilişkin raporlamanın üst yönetime
yönelik olarak haftalık periyotta gerçekleşmesi yeterlidir. Yönetimin standart
raporlama dışında ara noktalarda da her an için belirli noktalara odaklanan özel
amaç ve nitelikte raporları sistemden alma olanağı zaten vardır.
4.1.1.1.3. Planlama Departmanının Amaçlarına Yönelik Süre ve Süreç
Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Planlama Departmanı, diğer birimlere projenin süreç, kaynak
ve maliyetlerine ilişkin olarak yönlendirme ve bilgilendirme amaçlı çeşitli
raporları üretirken; diğer taraftan, kendi asli fonksiyonu olan planlamaya
yönelik faaliyetlerini gerçekleştirebilmek, süre, kaynaklar ve maliyeti entegre
145
biçimde ele alarak firma/proje amaç ve sınırlamalarını karşılayan en uygun
süreci ortaya koymak için çeşitli raporlar üretmek durumundadır.
İlk planlama aşamasında kaynak kullanımına ilişkin kararların, eylem sürelerine
ve eylemler arasındaki ilişkilere ait kararların ara terminler ve proje bitiş
süresine etkilerinin belirlenmesi; verilen bir dizi karar sonucu ortaya çıkan süreç
ve süresel sonuçların firma/proje hedeflerine uygunluğunun sınanması ve
projenin ilerleyen aşamalarında meydana gelen sapmaların telafi edilmesine
yönelik alternatif çözümlerin aranmasında bu raporlar temel araç niteliğindedir.
Rapor İçerik ve Formatları: Özellikle eylemler arasındaki ilişkilerin kurulması ve
görüntülenmesi amacıyla Bölüm 3.3.5.1.3.'te sıralanan rapor tiplerinden grafik
nitelikteki Çubuk Diyagram ve Şebeke Diyagramı raporları, sürece ilişkin
senaryoların geliştirilmesi ve alternatif yaklaşımların sonuçlarının kolayca
irdelenmesi açısından ağırlıklı olarak kullanılabilecek çıktılardır.
Bu çalışmalar çoklukla kompüter ortamında yapıldığından, genellikle detaylı ya
da özet içerikteki rapor sonuçları ekrandan görüntülenerek alternatif çözümler
geliştirilir. Sınırlı sayıda alternatife ilişkin nihai süreç raporları ise üst yönetim ve
uygulama sorumluları ile konuşulmak üzere toplantı masasına getirilir.
Evvelce de ifade edildiği gibi, planlama dinamik bir iştir. Projenin ilerleyişi
hemen her zaman plandan ve programdan sapmalar gösterir. Bu da, ara
terminler ve proje bitiş süresinin ötelenmesi anlamına gelir. Planlama
departmanı, ilerlemeye ilişkin enformasyonu süre ve süreç bazında da takip
etmek ve planla karşılaştırarak sapmaları nedenleri ile birlikte ortaya koymak
durumundadır. Gerçek anlamda bir global planlama modülünün ve bu işlevi
üstlenen departmanın, başlangıç programı tekrar yakalama konusunda gerekli
çözüm önerilerini de geliştirebilmesi gereklidir.
Planlama departmanının ilerlemeye ilişkin sorunları ve sapmaları belirleyerek
yorumlayabilmesi için Bölüm 3.3.5.1.5.'te belirtilen gruplama, ayıklama ve
sıralamaya yönelik çeşitli sorgulama (query) kriterleri (safhalar, taşeronlar,
tipolojiler, tarihler vb..) doğrultusunda çeşitli rapor içeriklerinin düzenlenmesi
gerekecektir. Anlamlı yorum ve sonuçlar için bu raporların ekranda
incelenmesi; farklı ayrıntı düzeylerinde projeye çeşitli mesafelerden bakılması
ve yakalanan ilişkilerin basılı raporlar halinde ifadesi genellikle uygulanan bir
süreçtir.
146
Rapor Periyodu: Şantiyedeki ilerlemenin takibi ve sapmaların belirlenmesi işinin,
genellikle haftalık periyotlarda gerçekleştirilmesi yeterli olmaktadır.
İlerlemedeki küçük sapmalar alınacak anlık tedbirlerle telafi edilebilirken,
sözkonusu sapmaların önemli boyutlara ulaşması durumunda o ana kadar
izlenen gelişmelere ve yapılan analizlere dayalı yorumlar doğrultusunda
kapsamlı ve radikal revizyon önerileri ile buna ilişkin raporlar herhangi bir
zaman noktasında, periyodik olmayan bir biçimde hazırlanarak üst yönetimin
görüşüne sunulmalıdır.
4.1.1.1.4. Diğer İşlevsel Departmanlara Yönelik Süre ve Süreç Yönetim
Raporları
Global planlama modülünün ele aldığı ve proje kapsamında optimize etmeye
çalıştığı üç temel unsura (süre, kaynaklar ve maliyet) ilişkin çıktıları şantiye
boyutunda kullanabilecek işlevsel departmanlar:
 Uygulama ve Uygulama Yönetimi,
 Taşeron Yönetimi,
 Ekipman Yönetimi,
 Malzeme Yönetimi,
 Maliyet Yönetimi,
olarak daha önce ifade edilmişti. Sadece Süre ve Süreç Yönetimi açısında
raporlama sistemi ele alındığında, bu departmanlardan Uygulama ve Taşeron
Yönetimi dışındakilerin, Bütünleşik Planlama Modülü'nden talep edeceği temel
çıktıların kaynak ve maliyetlere ilişkin olacağı; süre ve sürece ilişkin çıktıların ise
gerektiğinde bunların eki olarak çeşitli ikincil amaçlar doğrultusunda (örneğin,
bir ekipmanın aynı anda iki ayrı eylemde gerekli olması durumunda kritik olan
eyleme öncelik verilmesi kararı gibi...) bu birimlere iletilmesinin gerekebileceği
söylenebilir.
A. Uygulamaya Yönelik Süre ve Süreç Raporları
Uygulamaya yönelik Süre ve Süreç Yönetim raporlarını:
a. Firma uygulama
mühendisleri)
b. Taşeronlara
sorumlularına
(grup
şefleri,
yönelik raporlar olarak iki bölümde ele almak mümkündür.
147
şefler,
saha
a. Firma Uygulama Sorumlularına Yönelik Süre ve Süreç Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Uygulama birimlerine yönelik raporlamada ana amaç, firma ve
proje hedefleri doğrultusunda hazırlanan süreçte yer alan ve bu birimlerin
sorumluluğundaki eylemlerin (imalatların) başlangıç ve bitiş zamanları ile izin
verilebilir gecikme (bolluk) değerleri ve kendilerine ait performansı ifade eden
süresel sapma bilgilerini (planlanan/gerçekleşen zaman ve süreler) ilgililere
ileterek yönlendirmektir.
Grup şefleri ve şefler, bu raporlar ile sorumlulukları altındaki saha
mühendislerinin işbölümünü yapmakta ve performanslarını izlemektedirler.
Projeyi oluşturan belirli eylemlerin sorumluluğunu üstlenen saha
mühendislerine ise özellikle kendilerini ilgilendiren eylemlere ilişkin özel ve
detaylı raporlar üretilmesi gerekmektedir.
Rapor İçerik ve Formatları: Uygulama birimlerine, Bölüm 3.3.5.1.3.'te yer alan
raporlardan Çubuk Diyagram ve Tablo niteliğindeki raporlar, sadece
sorumlulukları altındaki eylemlerin yer aldığı özel içeriklere sahip olarak grafik ve
text formatta hazırlanarak iletilmelidir. Bu raporların, taşeronlar bazında
gruplanmış eylemler içermesi sözkonusu olabileceği gibi, imalat yerleri ya da
başka anlamlı parametreler bazında düzenlenmesi de gerekebilir. Şef ve grup
şeflerine, alt kadrolarında yer alan saha mühendislerinin tümüne ait süre ve
sürece ilişkin enformasyonu içeren daha kapsamlı detaylı ve özet raporlar
hazırlanırken; kendi programlarını etkileyen ve kendilerinin etkileyeceği
eylemleri de bir bütün olarak algılamalarına olanak verecek, ana ve alt iş
kalemleri bazında özet ve detaylı, Zaman Ölçekli Şebeke Diyagramı tipinde, projenin
bütününe ait genel raporlar da iletilmelidir. Yine bu raporlar da taşeron, imalat
yeri, sorumlu saha mühendisleri bazında gruplamalara tabi tutulabilir.
Rapor Periyodu: Uygulamaya yönelik olarak hazırlanan raporların, haftalık olarak
toplanan ilerleme bilgilerini de içerecek biçimde düzenlenmesi ve her seferinde
ileriye doğru bir aylık bir perspektifi, ayrıntılı olarak günlük bazda; projenin
bütününe ait bir perspektifi de haftalık bazda yansıtması gerekir.
b. Taşeronlara Yönelik Süre ve Süreç Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Taşeronlara (altyükleniciler) yönelik raporlamada amaç, herbir
taşeronu, kendi sorumluluğundaki imalatların başlama-bitiş zamanları, süreleri
ve bunlara ilişkin olarak zaman içinde meydana gelen değişimler konusunda
bilgilendirerek, hazırlanan sürece uygun biçimde ilerlemelerini sağlamaktır.
148
Rapor İçerik ve Formatları: Taşeronların, sürecin planlanması ile değil, planlanmış
sürecin gereklerine uygun biçimde üretimin gerçekleştirilmesi ile ilgili olduğu
düşünüldüğünde, özellikle Çubuk Diyagram tipinde raporların bu amaca yönelik
olarak kullanımının uygun olduğu; taşeron tarafından da algılanması ve
okunmasının sorun yaratmadığı söylenebilir.
Kapsam açısından ise, Bütünleşik Planlama Modülü'nün üretebildiği en detaylı
ve grafik nitelikteki raporların tercih edilmesi esastır. Rapor organizasyonu
açısından bakıldığında, her taşerona sadece kendisini ilgilendiren işlerin bir
dökümünü içeren imalat yerleri bazında gruplanmış eylemlerin yer aldığı
raporların yanısıra, özellikle erken başlama tarihleri esas alınarak sıralanmış
eylemlerin yer aldığı raporlar hazırlanmalıdır.
Rapor içerikleri düşünüldüğünde, bu raporların taşeron tarafından üstlenilmiş
imalatların en erken başlama ve bitiş zamanları (ve dolayısıyla süresini)
göstermesi; ancak, en geç başlama-bitiş zamanları (ve dolayısıyla bolluk-kritiklik
değerlerini) göstermemesi gerekmektedir. Uygulama sorumlusu saha
mühendisi, eylemlerin kritiklik özelliklerini kendisi bilmeli; ancak, taşeronun
işini bilerek geciktirmesine neden olabilecek bu bilgiler taşerondan gizli
tutulmalıdır. Ayrıca, planlanan/gerçekleşen karşılaştırmasını içeren bir raporun
da taşerona verilmesine gerek yoktur. Saha mühendisi, bu konuda da gerekli
uyarıları kendisine gelen taşeron bazındaki raporlara dayanarak yapmalıdır.
Rapor Periyodu: Taşeronlara yönelik olarak yönlendirme amaçlı raporların,
bulunulan noktadan bir ay sonrasına kadar bir zamanı içerecek şekilde, günlük
bazda hazırlanması uygundur. Bu raporlar haftalık periyotlarda, ilerleme
bilgilerini ve revizyonları da içerecek biçimde süresel hedefleri yansıtarak
taşeronlara iletilmeli; her hafta başında, bir aylık ayrıntılı bir perspektifin
yanısıra, proje bütününde taşeronun yer aldığı zaman periyodunu içeren; ancak,
haftalık ya da aylık bazda düzenlenmiş süresel raporlar da öngörülmelidir.
B. Taşeron Yönetimine Yönelik Süre ve Süreç Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Bu raporların amaçlarını şöyle sıralamak mümkündür:
 Yapımın planlanması aşamasında taşerona verilmesi öngörülen
imalatlar için başlangıç zamanlarını belirleyerek, taşeron yönetimi
işlevini üstlenen birimlerin taşeron ihale programını hazırlamasına
yardımcı olacak zamansal verileri ortaya koymak.
149
 Taşeron ihale dosyasına konmak üzere, ihaleye konu olacak eylem
süre ve süreçlerine ilişkin değerleri görüntülemek ve sözleşme eki
olarak, sözleşme kapsamında süre ve sürece ilişkin yükümlülükleri
ifade edecek bir belgeyi temin etmek.
 Taşeronların ilerlemelerini izleyerek, sürekli olarak sapma gösteren
ve geciken taşeronların belirlenmesi ve uyarılması için gereken
formel belgeleri oluşturarak, hukuki problemlerde gerekli
belgelemeyi sağlamak.
 Taşeron
performanslarını standartlarla karşılaştırmak ve
standartların
güncellenerek
sağlıklı
veritabanlarının
oluşturulmasında kullanılacak süresel değerleri ortaya koymak.
Rapor İçerik ve Formatları: Yukarıda sayılan amaçlar ışığında, Bütünleşik Planlama
Modülü’nün taşeron yönetimine yönelik olarak hazırlaması gereken rapor
tipleri, Çubuk Diyagram ve süresel verilerin yer aldığı Tablo niteliğinde raporlar
olacaktır.
Taşeron ihale planının hazırlanması açısından bakılacak olursa, özellikle grafik
nitelikteki çubuk diyagramların bu amaç için uygun olduğu söylenebilir.
Taşeron yönetim modülü, bu raporun verilerinden hareketle bir master ihale
programını, her bir imalat ya da ihale paketi için taşeronların temin güçlüğü vb.
faktörleri de proje, yer ve imalatlar açısından gözönüne alarak geliştirecektir.
İlerlemeye bağlı olarak programda önemli sapmalar oluştukça, taşeron ihale
programında da revizyonlar gerekecektir.
Teorik olarak, taşeron temin sürecinin adımları da süre ve süreç planlama
çalışmaları kapsamında oluşturulan şebekede birer eylem olarak yer alabilir ve
bu eylemlerden (ihale eylemleri) oluşan filtrelenmiş raporlar, Taşeron Yönetim
Modülü'nün kullanımı için ilgili veritabanına gönderilebilir. Bu yapılmadığı
taktirde, imalat eylemlerini içeren bir rapor Taşeron Yönetim Modülü
tarafından, sözü edilen master ihale programını oluşturmak ve zaman içinde de
güncellemek üzere Bütünleşik Planlama Modülü’ nce hazırlanmalıdır.
Taşeron performans değerlendirmeleri için gereken süresel verileri içeren
raporlar (üretilen miktarların yanısıra) planlanan ve gerçekleşen süresel
değerleri yansıtan, Tablo niteliğinde raporlar olarak hazırlanmalıdır. Bu
raporlar, Taşeron Yönetim Modülü’nce gerekli analizlerin yapılacağı bir hesap
tablosu (spreadsheet) ya da veritabanı (database) programına çekilmek (import)
150
üzere uygun formatla manyetik kayıt ortamında belirlenen dizine (directory)
aktarılmalıdır.
Sözü edilen raporların organizasyonunda, taşeronlara yaptırılan işler için
üretkenlik standartlarının oluşturulmasına yönelik veritabanlarının hazırlanması
ve güncellenmesi için taşeron kategorizasyonuna (kazı, yalıtım, kalıp vb...) göre
içerikler oluşturulabileceği gibi, taşeron performanslarının izlenmesi ve denetim
açısından da taşeron şirketler bazında (A firması, B firması vb...) gruplamalar
yapılabilir. Bu raporların, eylemlere ilişkin hiyerarşik yapı üzerinde (WBS) en
detaylı düzeyde açılıma sahip olması gerekir.
Rapor Periyodu: Taşeron ihale sürecinin yönetimine yönelik ilk planlama aşaması
raporlarından sonra, proje sürecine ilişkin revizyonlara paralel olarak, taşeron
grupları bazında organize edilmiş raporların; ya da ihale eylemlerini de içeren
bir planlama çalışmasında, bu eylemleri filtreleyen bir raporun haftalık bazda
hazırlanarak Taşeron Yönetim Modülü'ne iletilmesi gerekir.
Taşeron performanslarını izlemeye yönelik raporların oluşturulmasında
kullanılacak Tablo tipi raporların da, bu kez taşeron şirketler bazında organize
edilerek yine haftalık bazda üretilmesi gerekmektedir.
4.1.1.1.5. İdareye (Malsahibi ya da Kontrolluk Örgütü) Yönelik Süre ve Süreç
Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Yüklenici firmanın bir malsahibi ya da kontrolluk örgütü ile
muhatap olduğu durumlarda, sözleşme kapsamında belirlenen bir raporlama
sistemi sözkonusu olacaktır. Bu düzeyde ağırlıklı raporlar, özellikle
gerçekleştirilen üretim miktarı ve bunun parasal karşılığı olan hakedişler
kapsamında olmakla beraber, iş ilerlemesinin planlanan ve gerçekleşen
değerlerinin süre bazında da idareye raporlanması istenecektir.
Rapor İçerik ve Formatları: İdare'nin isteği doğrultusunda, firma sözleşmede
belirtilen her tür Süre ve Süreç Yönetim raporunu hazırlamak durumundadır.
Ancak, esas olarak talep edilecek raporlar, Bölüm 3.3.5.1.3.'te belirtilen raporlar
içinden sadece Çubuk Diyagram niteliğinde olanlardır.
Rapor organizasyonlarında yapım fazları (temel, kaba yapı, ince yapı vb...)
bazında gruplamalar yapılabileceği gibi, özellikle imalatların (eylemler) erken
başlama tarihlerine göre bu diyagramda sıralanması, ilerlemenin izlenebilmesi
açısından uygun olacaktır.
151
Rapor kapsamında, eylemlerin hiyerarşik yapısı üzerinde en detaylı raporların
yanısıra, ana imalat kalemleri bazında yuvarlanmış özet içeriklere sahip rapor
setleri yer almalıdır. Bu düzeyde esas görülmek istenen, ilerlemenin programa
uygun biçimde gerçekleşip gerçekleşmediğidir. Bu nedenle, planlanan ve
gerçekleşen değerlerin rapor kapsamında birlikte görülmesi gerekmektedir.
Rapor Periyodu: İdare ile iletişimin genellikle aylık bazda olduğu düşünülürse, bu
raporların da aylık periyotlarda düzenlenmesi öngörülebilir. Proje süresinin kısa
olduğu durumlarda bu aralık azaltılabilir.
4.1.1.2. Kaynak Yönetimine Yönelik Olarak Önerilen Raporlama Sistemi
Bir yapım firmasının enformasyon sistemini oluşturan bileşenlerden biri olarak
Bütünleşik Planlama Modülü'nün çeşitli yönetimsel işlevlere (planlama,
yürütme ....); herbiri, kendi sorumluluk alanında bu işlevleri yerine getiren çok
sayıda birim, grup ve kişilere (üst yöneticiler, uygulama sorumluları); işlevsel
departmanlara (personel, muhasebe....) yönelik olarak üreteceği raporları farklı
içerik, format ve periyotlarda oluşturması gerektiği evvelce belirtilmişti.
152
Modülün, Kaynak Yönetimine yönelik olarak hazırlaması gereken raporların bu
parametreler açısından çok sayıda kombinezonu sözkonusu olup, bu
çalışmanın kapsamında bunların Kullanıcı Birimler Bazında kategorizasyonu
uygun görülmüştür. Bu amaçla, Bölüm 3.3.5.2.2.'de sıralanan, Bütünleşik
Planlama Modülü'nün girdilerini aldığı ya da çıktılarını gönderdiği birimler tek
tek ele alınarak, bu birimlerin amaçları açısından üretilmesi gereken raporların
ayrıntısı açıklanacaktır.
4.1.1.2.1. Genel Merkeze Yönelik Kaynak Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Staratejik düzeyde çoklu proje yönetimi felsefesini benimsemiş
ve dolayısıyla taktik ve operasyonel düzeyde çoklu proje planlama ve çoklu
kaynak planlama/dengeleme (multi-project resource planning & leveling)
yaklaşımını uygulayan bir yüklenici firmanın, bu kaynakların teminine yönelik
planlama çalışmalarını yapacak departmanlarına, herbir şantiyedeki Bütünleşik
Planlama Modülü'nün işgücü, ekipman, malzeme ve taşeron kaynaklarına
ilişkin olarak zaman bazındaki ihtiyaç değerlerini gösteren birtakım raporları
iletmesi gereklidir.
Bunun dışında, özellikle şantiyelerin merkezden ya da bir başka ülkeden temin
edecekleri kaynaklara ait ihtiyaç programlarının merkeze iletilerek, bunlara
ilişkin temin planlarının hazırlanması gerekmektedir.
Sadece belirli kaynakların (makina vb.) merkezden izlendiği ve planlandığı
firmalar için, yalnızca bu kaynaklara ilişkin programın merkeze iletilmesi yeterli
olmaktadır. Bu doğrultuda sözü edilebilecek bir yaklaşım, kaynaklara ilişkin
maliyetin %80'ini oluşturan kaynakların %20'sinin (ABC analizi) ya da sadece
belirli kalemlerin (demir, beton vb.) merkez tarafından izlenmesidir.
Kaynakların teminine ilişkin herhangi bir fonksiyonu üstlenmeyen bir genel
merkez, sadece planlanan ve gerçekleşen kaynak kullanım değerlerini ve bu
sapmaların nedenlerini bilmek isteyebilir ki, bu da esas olarak şantiye üst
yönetiminin sorumluluğunda olup, merkeze de şantiyede işlerin nasıl yürüdüğü
konusunda bir fikir vermesi açısından gerekli görülebilir. Merkez için asıl
önemli olan, imalat sınıflarına bağlı olarak bu imalatlar kapsamında kullanılan
kaynakların performans ve üretkenlikleridir. Bu değerler, yeni tekliflerin
hazırlanmasında kullanılacak önemli verilerdir.
Rapor İçerik ve Formatları: Kaynak temininin merkez tarafından yapıldığı ve bu
amaçla tüm şantiyelerin kaynak ihtiyaç programlarının süperpoze edildiği
153
durumlarda, merkezin temin etmesi gereken kaynakların zaman bazındaki
değerlerini içeren raporların, şantiyeler tarafından merkeze iletilmesi
gerekecektir. Çoklu kaynak planlama işlevinin bilgisayar ortamında
gerçekleştirilmesi durumunda, şantiyenin tüm proje verilerini içeren, Bütünleşik
Planlama Modülü tarafından oluşturulmuş dosyaların manyetik ortamda
merkeze iletilmesi ve merkezin bunları, uyumlu bir software'i kullanarak
entegre etmesi mümkündür. Her bir şantiyeye ilişkin projenin, bir master
projenin altprojeleri olarak tanımlanacağı bu yaklaşımda klasik anlamda
raporlara ihtiyaç yoktur; merkez, proje dosyalarındaki verilerden istediği
kapsam ve formatta çıktıları kendisi oluşturabilir.
Temin (procurement) planlamasına yönelik kaynak raporlarının zaman bazında
yığışımlı (kümülatif) miktarları içeren text ya da grafik nitelikte raporlar olması
gerekmektedir. Bu raporlar esas olarak, kaynakların zaman boyutunda fiilen
kullanılacakları miktarları, yani ihtiyaçları gösterdiğinden, temin planlaması
kapsamında sipariş aralığı, nakliye vb. süreler de göz önünde tutularak birtakım
işlemlere tabi tutulmak durumundadır.
Kaynakların performans değerlerinin yeni teklifler için genel merkeze iletilmesi
gerekliliğine yukarıda değinilmişti. Bu amaçla, tamamlanan ana imalat
gruplarına (çatı, duvar, sıva, şap, tesisat vb.) ait gerçekleşen işgücü ve ekipman
kullanım değerlerinin diğer enformasyonla (süre, maliyet) birlikte merkeze,
grafik ve sayısal raporlar halinde gönderilmesi ya da merkezin, projeye ilişkin
dosyalardan yararlanarak bu raporları kendisinin üretmesi gerekecektir. Bu
doğrultuda, projeyi oluşturan eylemlerin tamamlanmış olma niteliklerine bağlı
olarak ayıklama (filtering) ve ana imalatlar bazında da gruplama (grouping)
işlemine tabi tutularak raporların organize edilmesi sözkonusudur.
Rapor Periyodu: Temin planlamasına yönelik olarak projenin başlangıcında
merkeze iletilen, kaynaklara ilişkin ihtiyaç değerlerini içeren raporlar, projenin
süreci ya da kapsamında ve bağlı olarak kaynak kullanımında revizyonlar
gerektiğinde güncellenerek merkeze iletilmelidir. Bunun dışında, kaynakların
performanslarına yönelik olarak gereken rapor ya da veriler aylık bazda
merkeze gönderilebilir.
154
4.1.1.2.2. Şantiye Üst Yönetimine Yönelik Kaynak Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Proje müdürü ve ona bağlı (varsa) çeşitli proje alt
bölümlerinden (altyapı, kabayapı, inceyapı vb.) ve işlevsel birimlerden
(personel, ekipman vb.) sorumlu proje müdür yardımcıları Bütünleşik Planlama
Modülü tarafından üretilen kaynak raporlarına planlama ve denetim amaçlı
olarak ihtiyaç duyacaklardır.
Malzeme, personel, taşeron ve ekipman ihtiyaç raporları, sözkonusu
kaynakların yönetimiyle ilgili birimlerin temin planlarının eki olarak proje
müdürüne iletilecektir. Proje müdürü, kimi durumlarda, bu planları kaynak
ihtiyaç programlarından yararlanarak kendisi oluşturmak durumunda da
kalabilir. Özellikle küçük şantiyeler için sözkonusu olabilecek bu tür
durumlarda proje müdürünün ekipman ihtiyaç raporları ve ekipman yükleme
raporlarından yararlanarak, efektif kullanım için satınalma, merkezden temin ya
da kiralama kararlarını vermesi kolaylaşacaktır.
Özellikle ana imalat kalemleri bazında düzenlenecek gerçekleşen kaynak
kullanım değerlerini de içeren grafiklerin, proje müdürü ve kendilerini
ilgilendiren imalatlara ilişkin olarak da yardımcılarına ışık tutacağı söylenebilir.
Rapor İçerik ve Formatları: İlk planlama aşamasında geliştirilen süre ve süreç
planına bağlı olarak şekillenen kaynak ihtiyaç raporları, proje müdürünün
kaynak kullanımına ilişkin zaman bazındaki ilerlemeyi görmesine ve kaynak
teminine yönelik temel kararları vermesine yardımcı olacaktır.
Bu amaçla, kaynak ihtiyaç raporları ilk planlama aşamasının temel raporları
olarak işgücü, ekip (taşeron), malzeme ve ekipmana ait zaman boyutundaki
ihtiyaç değerlerini ortaya koymalıdır. Grafik nitelikteki bu raporlar yığışımsız ya
da yığışımlı olarak düzenlenebilmekte olup, farklı değerlendirmelerde
kullanılmaları sözkonusudur.
Yığışımsız grafikler (histogramlar), kaynağın ihtiyaç değerlerinin düzenli
(regular) karakterde olup olmadığını ve efektif kaynak kullanımı için kaynak
büyüklüğü ya da kapasitesinin ne olması gerektiği konusunda önemli bir
gösterge durumundadır. Şantiyede sürekli tutulması düşünülen işgücü ya da
ekipmanın ihtiyaç grafiğindeki iniş-çıkışlar ve kesintiler, bu kaynakların efektif
kullanımını güçleştirecektir. Bu durumda, temini güç ya da pahalı kaynakların
kiralanması gibi kararların önceden verilebilmesi mümkün olacaktır.
155
Özellikle yurt dışındaki projelerde işgücü ve ekipmana ilişkin anlık düzenleme
ve değişikliklerin yapılmasının güçlüğü göz önünde tutulursa, işin ilerleyişine
bağlı olarak kaynakların ihtiyaçlarının önceden belirlenmesinin önemi daha net
görülecektir.
Kaynakların proje süresince sözkonusu olabilecek ihtiyaç değerlerine ilişkin
olarak idealize edilmiş iki durum mevcuttur. İlk durumda, kapasite zaman
içinde giderek arttırılır ve proje yoğunluğunun azalmaya başladığı bir noktadan
itibaren de azaltılır. İkincisinde ise kaynak kullanımının lineer olduğu varsayılır.
Gerçekte bu ideal durumlar sözkonusu olmayıp, bunlara yaklaşan durumlar
görülebilir.
Yığışımlı (kümülatif) grafikler ise proje süresince belirli zaman noktalarında
kaynakların toplam kullanım değerlerinin ne mertebede olacağının görülmesi
amacına yöneliktir; temin planının hazırlanması ve parasal varlığın zaman
içinde bu kaynakların teminine nasıl tahsis edileceğine ilişkin kararların
verilmesinde kullanılmaları sözkonusudur.
Kaynak kullanım raporları ise denetim amaçlı ve text (tablo) niteliğinde olup,
başlangıçta planlanan kullanım değerlerinden sapmalarının (variance) mertebe
ve nedenlerini belirlemeye yöneliktir. Özellikle, işgücü ve ekiplere ilişkin olarak
kabul edilen performans değerlerine bağlı olarak yapılan planlardan sapmalar,
hangi ekiplerde ya da imalatlarda sorun bulunduğunu belirlemeye yardımcı
olur. Malzemeye ilişkin varyanslar ise metraj değişikliklerini ya da malzeme
kayıplarını ortaya koyar.
Rapor Periyodu: Planlama amaçlı kaynak raporları ilk planlama aşamasında
üretildikten sonra, revizyon gerektirecek sapmalar sözkonusu olduğunda,
revizyonlardan sonra; denetim esaslı kaynak kontrol ve performans raporları
ise haftalık bazda üretilerek şantiye üstyönetimine iletilmelidir.
4.1.1.2.3. Planlama Departmanının Amaçlarına Yönelik Kaynak Yönetim
Raporları.
Rapor Amaçları: Başlangıçta da belirtildiği gibi, bütünleşik planlama (proje
planlama ve programlaması) işlevinin, diğer işlevsel birimlerde gerçekleştirilen
spesifik planlama işlevlerinden (malzeme temini, personel temini vb.) farkı,
proje kapsamında ihtiyaç duyulacak tüm kaynakları, bunların temini için
gerekecek maliyetler ve zaman unsuru ile birlikte ele alarak bütünleşik bir
planlama yaklaşımı uygulamasıdır.
156
Bu unsurların birbirinden bağımsız olarak planlanmasının olanaklı olmadığı da
evvelce ifade edilmişti. Bu nedenle, planlama birimi bu üç unsura ilişkin verileri
birlikte ele alarak proje ve firma amaçları doğrultusunda en uygun çözümü
sağlamaya çalışacaktır. Özellikle, sözleşmede belirlenen terminlere uygun bir
süresel ilerlemenin gerçekleştirilebilmesi için gereken eylem sürelerini
sağlayacak kaynak miktarlarının belirlenmesi; buna ek olarak kaynak
sınırlamaları, çakışmaları ve önceliklerini dikkate alan gerçekçi bir planlama için
gereken kaynak dengeleme işleminin yapılabilmesi ve nihayet ardışık eylemlerin
hızlarının uyumlaştırılması için gereken kaynak ayarlamalarının yapılması
Bütünleşik Planlama Modülü'nün ve onu kullanan birimin asli
fonksiyonlarından birisidir.
Şantiyede, örneğin tek bir kreyn varken, kreyn kullanımını gerektiren iki
eylemin tümüyle ya da kısmen aynı zaman aralığında çakışmasını önleyen
kaynak dengeleme prosesi, dengelenmiş süre(ç) planını ortaya koyarken;
birbirinden farklı hızlara sahip eylemlerin proje bitiş süresini gereksiz yere
uzatmasını önleyecek kaynak büyüklüklerinin ayarlanması işlemi, kaynakların
boş bekleme durumunu minimize edecektir.
Tüm bu işlemler yapılırken çeşitli alternatif çözümler, planlama birimi
tarafından Bütünleşik Planlama Modülü kullanılarak geliştirilebilir. Bu esnada
kaynak kullanım kararlarına bağlı olarak şekillenen süre(ç) planının ortaya
koyduğu zamana bağlı kaynak ihtiyaç değerleri de planlama departmanı
tarafından proje/firma amaçları açısından tekrar gözden geçirilir.
Rapor İçerik ve Formatları: Planlama birimi, kaynakların zaman boyutundaki
ihtiyaç değerlerinin kaynak varoluş profilleri ile belirlenen kaynak kısıtlama
değerlerini aşıp aşmadığını ve kaynak kısıtlı/zaman kısıtlı kaynak dengeleme
yaklaşımlarından hangisini benimseyeceğini; hangi kaynakları bu karar
doğrultusunda dengeleme dışı bırakacağını belirlemek için genellikle grafik
nitelikteki kaynak ihtiyaç histogramlarını kullanacaktır. Özellikle işgücü ve
ekipman dengelemesi için gerekli olacak bu raporlar, malzemeler için gerekli
değildir.
Rapor Periyodu: İlk planlama aşamasında üretilecek bu raporlar, projenin
ilerleyişine bağlı olarak revizyonların gerekmesi durumunda yapılacak etüdler
esnasında tekrar kullanılacaktır.
157
4.1.1.2.4. Diğer İşlevsel Departmanlara Yönelik Kaynak Yönetim Raporları
Bütünleşik Planlama Modülü'nün ele aldığı ve proje kapsamında optimize
etmeye çalıştığı üç temel unsura (süre, kaynaklar, maliyet) ilişkin çıktıları şantiye
boyutunda kullanabilecek işlevsel departmanlar:






Uygulama yönetimi,
Taşeron yönetimi,
Ekipman yönetimi,
Personel yönetimi,
Malzeme yönetimi,
Maliyet yönetimi,
olarak ifade edilmişti. Bunlardan, sonuncusu dışında diğerlerine çeşitli
kaynakları içeren raporların Bütünleşik Planlama Modülü tarafından iletilmesi
gereklidir.
A. Uygulamaya Yönelik Kaynak Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Sahadaki uygulama sorumluları, gerçekleştirilmesinden sorumlu
oldukları imalatların kapsamında yer alan kaynakların zaman boyutundaki
değerlerini, gerek günlük ve gerekse haftalık planlarını yaparken bilmek
ihtiyacındadır. Bu verilerden hareketle; örneğin, denetimindeki taşeronun,
üstlendiği imalatı gerçekleştirmek için yeterli büyüklükteki bir ekiple çalışıp
çalışmadığını belirleyebileceği ve gereken uyarıları yapabileceği gibi, imalatın
gerçekleştirilmesi için gereken malzeme ve ekipmanın ilgili birimden talebi için
ihtiyaç duyduğu bilgiyi almış olur.
İşgücü ve ekipmanın performansını, saha mühendisi zaten yakından takip
etmekte ve elindeki programa göre değerlendirmektedir. Bundan dolayı
performansa ilişkin raporların sadece üst yönetime gitmesi yeterlidir. Üst
yönetim, gerektiğinde uyarılarını bu raporlar vasıtasıyla yapar. Saha mühendisi
dışında, özellikle malzemeli taşeronların kendi malzeme teminlerini ve tüm
taşeronların işgücü planlarını doğru biçimde yapabilmesi için, taşeronlara da bu
raporların iletilmesi gerekebilir.
Rapor İçerik ve Formatları: Sahadaki uygulama sorumluları, üretimin
gerçekleştirilmesi için gereken işgücü, ekipman ve malzemeye ilişkin miktarları
süre ve süreç bilgisinin yanısıra bilmek ihtiyacındadır. Bu bilgilere bağlı olarak,
kendi performans hedeflerini de belirleyebilmeleri olanaklıdır. Bu amaçla, proje
158
bütününe ilişkin olarak kendi sorumluluklarındaki imalata ait kaynak kullanım
miktarlarının ve bunların zaman bazındaki gelişimini içeren bir genel raporun
yanısıra, ileriye doğru aylık (proje süresine bağlı olarak haftalık da olabilir)
dönemleri kapsayan kaynak kullanım raporları hazırlanmalıdır. Bu raporların
organizasyonunda, her bir saha mühendisinin kendisine ait eylemlerin seçildiği
bir ayıklama işlemi uygulanmalı ve bu imalatlar kapsamında yer alan tüm
kaynakların zaman boyutundaki ihtiyaç miktarlarını gösteren grafik nitelikteki
histogramlar ile, eylemler bazında gruplanmış ve her eylem kapsamında
gereken kaynak miktarlarının yer aldığı text (tablo) niteliğindeki kaynak
yükleme raporları süre(ç)e ilişkin raporlarla birlikte bir set olarak
hazırlanmalıdır.
Rapor Periyodu: Kaynak ihtiyaçlarına ilişkin bu raporlar ilk planlama aşamasında
bir kez hazırlandıktan sonra, özellikle aylık periyotta ileriye doğru bakan
raporların, saha mühendislerinin gereken kaynak taleplerini yapabilmeleri için
belirli bir süre önceden kendilerine iletilmesi gerekir. Bu talepler, satınalma ile
ilgili Bölüm 4.1.2.1.3.E'de ele alındığı gibi kontrol (verify) amaçlı olup; esas
olarak, ihtiyaç programları malzeme yönetim birimlerince temin programlarının
hazırlanmasında zaten göz önüne alınmalıdır. Süre ve sürece ilişkin sapmalar ve
bağlı olarak revizyonlar sözkonusu olduğunda, normal periyodun dışında da
raporlamalara ihtiyaç vardır.
B. Taşeron Yönetimine Yönelik Kaynak Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Taşerona verilecek imalatlarda genel yaklaşım, işin süresi ve
miktarını belirtip, bu kapsam ve süredeki işin hangi zaman aralığında ve
şartname uyarınca gerçekleştirilmesinin istendiğine ilişkin belirlemeleri
yaptıktan sonra, gereken ekip büyüklüğünün taşeronun inisiyatifine
bırakılmasıdır. Ancak, kimi durumlarda, taşeronun bu belirsizlikten dolayı
verdiği yanlış kararlar, işin ilerleyişine ilişkin aksamalara neden olabilmektedir.
Taşeron teklifleri istenirken, imalatı hangi işgücü kompozisyonu ile
gerçekleştirmesi gerektiğine ilişkin bir bilginin de istenmesi ve alınan bu
bilginin proje ve firma performans standartları ile karşılaştırılması yararlı
olacaktır. Bu veriler, aynı zamanda taşeron tekliflerinin değerlendirilmesinde
kullanılacak kıstaslardan biri olabilir.
Özellikle kapsamlı projelerde, bir taşeronun çeşitli proje bölümlerinde
üstlendiği imalatlar, kullanması gereken kaynaklar açısından düzenli (regular)
olmayan bir durum yaratabilir. Bu durumda taşeronun, imalatı ne miktarda
159
işgücü (usta, düzişçi vb.) gerçekleştireceğinin yanısıra, bunların zamana dağılımı
da önemlidir. Dolayısıyla, teklif dosyasında buna ilişkin veriler de talep edilerek,
planlama raporları ile karşılaştırılabilir. Ya da tersi yapılıp, işi alan taşerona bu
raporlar hazır verilip, kendi programını sağlıklı biçimde yapması için yol
gösterilebilir. Benzer şekilde, malzemeli taşeronlara malzeme itiyaç raporları,
teklifini verirken kullanacağı doneler olarak, doldurulacak teklif dosyası içinde
iletilebilir.
Rapor İçerik ve Formatları: Taşeron teklif dosyasında yer alacak ya da taşeron
tekliflerinin tutarlılığını belirlemeye yönelik olarak Taşeron Yönetimi Birimi'nce
kullanılacak işgücü, malzeme ve ekipman raporları, taşerona verilecek her bir
imalat grubu için (demir işleri, beton işleri vb.) gruplanarak, bu imalatlar
kapsamında yer alan her bir kaynak için grafik nitelikte kaynak ihtiyaç
histogramları ve sayısal değerleri zaman bazında ifade eden text (tablo)
niteliğindeki kaynak yükleme raporları hazırlanmalıdır. Ayrıca, yine imalatlar
bazında gruplanmış eylemlerin, kapsamlarında yer alan kaynaklara ilişkin
dökümleri içerecek şekilde organize edilmesiyle elde edilecek text niteliğindeki
kaynak kontrol raporları da bu setin içinde yer alabilir.
Rapor Periyodu: Bu raporların, taşeron temin planı esas alınarak, gereken
taşeronların temin prosedürlerinin başlayacağı noktadan belirli bir süre
öncesinde hazırlanması gerekmektedir.
C. Ekipman Yönetimine Yönelik Kaynak Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Bütünleşik Planlama Modülü süre, kaynak ve maliyete ilişkin
bütünleşik planlama faaliyetini gerçekleştirirken, bu unsurlar arasındaki
karşılıklı (interaktif) ilişkileri de gözönüne almaktadır. Bu süreçte, diğer
kaynaklara olduğu gibi, ekipmana ilişkin temel kararlar ve sınırlamalar da veri
olarak sisteme girilir ve kaynak dengeleme işleminde kullanılır. Projenin kaç
takım kalıpla ve kreyn ile gerçekleştirileceği gibi temel kararlar süre ve süreç
planlamanın da temel verileri durumundadır.
Tüm eylemlerin süre(ç) verileri, kaynak atamaları ve kısıtlamaların birlikte ele
alınması sonucunda gerçekleştirilen bütünleşik planlama işleminin ardından
şekillenen proje süreci ve süresi ile ara terminler, maliyete ve kaynaklara ilişkin
zaman boyutundaki değerler, proje ve firma amaçları açısından istenmeyen
durumlar arzedebilir.
160
Projenin karakteristikleri dikkate alınarak ve üretilen raporlar değerlendirilerek
bu üç unsura ilişkin temel kararlarda değişiklikler yapılabilir. Yapılan işlem bir
optimizasyon çalışması olup, tüm faktörlerin istenen değerlere sahip kılınması
çoğunlukla aynı anda mümkün değildir. Süre ve süreç üzerindeki pozitif
değişiklikler nakit akışı ya da kaynak kullanımlarının zaman boyutundaki
dağılımını olumsuz biçimde etkileyebileceği gibi, tersi durumlar da sözkonusu
olabilir.
Bu gidiş-gelişler sonucunda süre(ç) ve maliyete ilişkin kriterler planlama
çalışmalarında ağırlık kazandığında, kaynak kullanımına ilişkin temel kararların
tekrar gözden geçirilmesi gereklidir. Yapılacak değişiklikler kaynak
kısıtlamalarına yönelik olabileceği gibi, kaynakların teminine yönelik de olabilir.
Ekipman planlamasına yönelik bu raporların incelenmesi sonucunda, örneğin
kalıp takımı ya da kreyn sayısı konusunda başlangıçta öngörülen temel
değerlerin proje süresi açısından sorun yaratması gibi nedenlere bağlı olarak
sayı arttırma kararı verilebileceği gibi; efektif biçimde kullanılamayan, proje
süresince kesintili biçimde ihtiyaç duyulan araçların merkezden temin edilip,
tüm proje süresince şantiyede bekletilmek yerine, kiralama yoluyla temin kararı
da verilebilir.
Evvelce ifade edildiği gibi, bu tür etüdlerin sorumluluğu planlama birimine ait
olup, makina yönetim birimi genelde sadece ekimanların günlük tahsisi, bakım
onarımlarının planlanması ve puantajlarının tutulması gibi rutin ve idari
(administrative) işlerle uğraşır. Birim, her bir araç ve makinanın düzenli bakım
periyotlarını, mevcut durumlarını ve proje süresince kullanım yüklerini göz
önüne alarak ekipmanlara ilişkin bir bakım-onarım (maintenance) planı
hazırlamak durumundadır. Böylelikle, beklenmedik zamanlarda ekipmanların
bozulmasıyla işlerin aksama riski en aza indirgenmiş olacaktır. Bu plan
doğrultusunda ekipman grubu, çeşitli ekipmanların periyodik bakım-onarım
nedeniyle devre dışı kalacağı bireysel ekipman çalışma takvimlerini (individual
resource calendars) hazırlayarak Bütünleşik Planlama Modülü'ne geri bildirmeli;
Bütünleşik Planlama Modülü'de bu verileri sisteme aktararak, program
üzerindeki etkilerini gözönüne alan düzeltmeleri yapmalıdır.
Rapor İçerik ve Formatları: Ekipman yönetimine yönelik kaynak raporlarının
projede yer alan kreyn, tünel kalıp, beton santralı, ekskavatör, transmikser vb.
bütün araç ve makinalar için zaman boyutundaki ihtiyaç değerlerini gösteren
grafik nitelikteki histogramları içermesi gerekir. Kaynak planlama amacına
161
yönelik bu raporların esas olarak planlama birimi ve şantiye üst yönetimine
yönelik olduğu evvelce belirtilmişti.
Aynı raporlar, operasyonel düzeyde ekipman yönetimi (günlük ve haftalık
ekipman planlama ve tahsisi) ile bakım-onarım planlaması amacıyla ekipman
birimine de (kademe) iletilmelidir.
Bu amaca yönelik raporların ise yığışımlı (kümülatif) grafikler olmasında fayda
vardır. Çünkü, bu tip raporlar ekipmanın zaman boyutundaki yükünü
kümülatif olarak gösterdiğinden limitlere hangi zaman noktasında ulaşıldığını
hemen görmek mümkündür.
Rapor Periyodu: Bu raporların ilk planlama aşamasında hazırlanıp, ilgili birime
iletilmesinden sonra, süre(ç)te ve bağlı olarak kaynak kullanım değerlerinde
önemli değişiklikler meydana geldiğinde, revize raporların hazırlanarak
ekipman birimine tekrar ulaştırılması gerekir.
D. İnsan Kaynakları Yönetimine Yönelik Kaynak Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Projenin ilerleyişine bağlı olarak üretimi gerçekleştirecek her
düzeyde işgücü ile idari ve yönetimsel pozisyonlarda yer alan personelin zaman
boyutundaki ihtiyaçları, sağlıklı bir insan kaynakları planlaması için gerekli
temel veridir. Bu veri, projeyi oluşturan eylemlere atanan insangücü
kaynaklarının, bu eylemlerin zaman boyutunda yer aldıkları aralıklara bağlı
olarak şekillenen raporlarla görsel hale gelir.
Üst yönetimin belirleyeceği personel politikaları doğrultusunda personel birimi,
insan kaynaklarının tümüne ait (işçiler, ustalar, formenler, saha mühendisleri
vb.) ihtiyaçların gelişimini içeren raporları dikkate alarak personel teminine
yönelik ayrıntılı bir plan yapmak durumundadır.
Özellikle sınırötesi projelerde işgücüne ait çeşitli temin kaynakları olabilmekte
ve çeşitli ülkelerden işgücü temininin düşünüldüğü durumlarda, bu planların
işin aksamadan yürütülmesi için önem taşıdığı görülmektedir.
Personel teminine ve proje alanına nakline ilişkin tüm süreç bu plana göre
düzenleneceği gibi; bu personelin yemek, barınma gibi ihtiyaçlarının da idari
işler birimince sözü edilen raporlardan yararlanarak planlanması gerekir. Ülke
dışındaki projelerde taşeron işçilerinin temini ve şantiyeye ulaştırılması da
genelde firma tarafından gerçekleştirildiğinden, bu işçilerin de planlama
çalışmalarında personel birimi tarafından ele alınması zorunludur. Personel
162
birimi bu durumda genel merkezdeki ilgili birimle temin planını geliştirecek ve
gerçekleştirecektir.
Rapor İçerik ve Formatları: Personel biriminin insan kaynaklarına ilişkin temin
planını hazırlayabilmesi ve bağlı olarak temin sürecini gerçekleştirmesi,
Bütünleşik Planlama Modülü'nün her düzey ve vasıftaki işgücüne ilişkin
raporlara dayanmalıdır. Bu nedenle, işgören tipleri bazında hazırlanmış zaman
boyutundaki adam-saat ya da adam-gün cinsinden değerler ifade eden işgücü
ihtiyaç histogramları ve yığışımlı işgücü ihtiyaç grafikleri Bütünleşik Planlama
Modülü tarafından hazırlanarak personel birimine iletilmelidir. Grafik
nitelikteki bu raporların yanısıra, bunların sayısal değerlerini ifade eden text
niteliğindeki işgücü yükleme raporları da modül tarafından hazırlanmalıdır.
Yığışımsız değerleri içeren histogramlar minimum ve maksimum noktaları ve
yoğunlaşılan zaman aralıklarını net biçimde ifade ettiklerinden, bu periyotlar
için hazırlıklı olunmasını sağlayacak nitelikte çıktılardır. Yığışımlı değerler
içeren grafikler ise, personel temininde sevkiyat aralık ve büyüklüklerinin
ayarlanmasında yardımcı olacak raporlardır.
Rapor Periyodu: İnsan kaynakları yönetimine yönelik olarak, Bütünleşik Planlama
Modülü'nün bu raporları ilk planlama aşamasında üretmesi gerekmektedir.
İlerlemeye bağlı olarak revizyonlar yapıldığında, aynı raporların tekrar
hazırlanarak personel birimine iletilmesi gereklidir.
E. Malzeme Yönetimine Yönelik Kaynak Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Satınalma biriminin, projenin ilerleyişine uygun olarak imalatına
başlanan kalemler kapsamında gereken malzemelerin, gereken zamanda,
gereken miktar ve nitelikte ve gereken yerde hazır bulunmasını sağlaması doğal
işlevidir. Yapım (inşaat) projelerinde birtakım malzemelerin bir seferde ve proje
başlangıcında temini (fiyat artışları, ihzarat bedeli alınması vb. nedenlerle) tercih
edilirken, çok sayıda malzemenin de ihtiyaç duyulacağı zaman noktasında ya da
öncesinde temini esastır.
Herhangi bir malzemenin, gerekli olduğu imalatın zaman aralığının belirli bir
süreden fazla olması durumunda ise imalatın kritikliği, nakit durumu gibi
faktörler de göz önüne alınarak partiler halinde alımlara gidilmektedir. Bu
amaçla, her bir malzemenin zaman boyutunda ihtiyaç duyulan miktarlarını
ifade eden raporların, Bütünleşik Planlama Modülü tarafından üretilerek
satınalma birimine iletilmesi gerekmektedir.
163
Malzemelerin temin kaynağı (yurtiçi, yurtdışı), temin güçlüğü vb. nedenlere
bağlı olarak farklı sipariş aralıkları ve şantiyede gerektirdiği depolama
koşullarına bağlı maliyetler sözkonusudur. Satınalma biriminin, tüm
malzemelerin zaman boyutundaki ihtiyaç değerlerini; bunların hangi
periyotlarda ve ne miktarlarda temin edileceğini ve ödeme koşullarına bağlı
olarak şantiye bütçesinin malzeme kalemini içeren nakit çıkışlarının değerini
hesaplamaya olanak verecek bir satınalma planını hazırlaması bu raporlar
vasıtasıyla mümkün olacaktır.
Rapor İçerik ve Formatları: Satınalma planlamasının yapılabilmesi için gerekli olan
malzemelerin zaman boyutundaki ihtiyaç değerleri grafik nitelikteki malzeme
ihtiyaç histogramları ve yığışımlı malzeme ihtiyaç grafikleri olarak
raporlanabilir. Her bir malzeme için ayrı ayrı hazırlanan bu raporlar, text
niteliğindeki malzeme ihtiyaç tabloları formatında da üretilebilir.
Rapor Periyodu: Malzeme yönetimine yönelik olarak Bütünleşik Planlama
Modülü’nün, bu raporları ilk planlama aşamasında üretmesi gerekmektedir.
İlerlemeye bağlı olarak revizyonlar yapıldığında, aynı raporların tekrar
hazırlanarak satınalma birimine iletilmesi gereklidir.
4.1.1.2.5. İdareye Yönelik Kaynak Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Esas olarak, maliyet + kar (cost plus) ve birim fiyat
yaklaşımlarının dışındaki sözleşme tiplerinde yüklenici firmanın, firma dışına
kaynak kullanımına ilişkin raporlar üretmesi zorunluluğu yoktur. Genel
uygulama, süre ve sürece ilişkin bir plan ve programın yanısıra, bu süre(ç)
planına bağlı olarak şekillenen ve hakedişe esas olacak, zaman boyutundaki bir
maliyet değerleri dizisinin girişimci ya da onun adına projeyi denetleyen
kontrolluk örgütüne verilmesi şeklindedir ki, girişimciyi de esas ilgilendiren
noktalar, kalitenin yanısıra işin süresi ve maliyetidir. İmalatların kapsamında
kullanılacak girdiler metraj dosyalarında mevcut olup, bunların zaman
boyutundaki kullanım değerleri yüklenicinin sorunudur.
Özellikle maliyet + kar yaklaşımında girişimci, projenin ilerleyişine ilişkin çeşitli
aşamalardaki maliyet değerlerine neden olan kaynak kullanım değerlerini, ilk
planlama aşamasından itibaren bilmek ve kendi amaçları doğrultusunda
müdahale ederek maliyetin oluşumunu etkilemek isteyebilir. Sözleşmede bu
doğrultuda hükümlerin yer alması durumunda planlama birimi, bu amaçlara
yönelik kaynak kullanım raporlarını, ilk planlama aşamasında alternatif
çözümleri ortaya koymak için gereken çalışmalar kapsamında üreterek idareye
164
de sunmak durumunda kalacaktır. İdarenin bir maliyet tavanını sözleşmeye
koyması durumunda, kaynak kullanım değerleriyle bu kadar fazla ilgilenmesi
gerekmeyebilir. Ancak, bunun yapılamadığı durumlarda (projenin önemli
ölçüde bitmemiş olması halinde vb.) aşırı dentim ihtiyacı ve bunun yarattığı
bürokrasi projenin ilerleyişini olumsuz etkilese bile, girişimci, bu detayda
müdahaleci olabilmektedir.
Bunun dışında idare, ilk planlama aşamasında öngörülen maliyet değerlerinin
ilerleme ile birlikte sapmasına neden olan, birim fiyatlarda ya da imalat
miktarlarında çeşitli nedenlerle (proje değişikliği, hatalı tahmin vb.) meydana
gelen değişiklikleri de bilmek isteyebilir. Keşif, metraj ve hakediş raporlarından
da izlenebilecek olan bu gelişme ve sapmaların, Bütünleşik Planlama Modülü
raporlarıyla görüntülenmesi de mümkündür.
Rapor İçerik ve Formatları: Girişimcinin sürece ve kaynakların zaman
boyutundaki kullanımına ilişkin değerlere müdahalelerde bulunmasının zorunlu
olarak kabul edildiği sözleşmelerde, idareye verilmek üzere hazırlanması
gereken raporlar, kolay algılanabilir nitelikteki grafik raporlardır. Bu amaçla,
proje kapsamındaki imalatlarda yer alan çeşitli kaynakların (ki burada da
maliyetlerin %80'ini oluşturan imalat kalemlerinin %20'lik kısmı izlenebilir)
kullanım değerleri yığışımsız histogramlarla ve yığışımlı grafiklerle
görüntülenebilir.
Rapor Periyodu: İdarenin ilk planlama aşamasında talep edebileceği kaynak
kullanım raporları, ilerlemeye bağlı olarak aylık bazda ve ek olarak revizyonların
ardından üretilebilir.
165
4.1.1.3. Maliyet Yönetimine Yönelik Olarak Önerilen Raporlama Sistemi
Bir yapım firmasının enformasyon sistemini oluşturan bileşenlerden biri olarak
Bütünleşik Planlama Modülü'nün çeşitli yönetimsel işlevlere (planlama,
yürütme vb.); herbiri, kendi sorumluluk alanında bu işlevleri yerine getiren çok
sayıda birim, grup ve kişilere (üst yöneticiler, uygulama sorumluları); işlevsel
departmanlara (personel, muhasebe....) yönelik olarak üreteceği raporları farklı
içerik, format ve periyotlarda oluşturması gerektiği süre(ç) ve kaynaklar ile ilgili
bölümlerde belirtilmişti.
Modülün Maliyet Yönetimine yönelik olarak hazırlaması gereken raporların bu
parametreler açısından çok sayıda kombinezonu sözkonusu olup, bu
çalışmanın kapsamında bunların Kullanıcı Birimler Bazında kategorizasyonu
uygun görülmüştür. Bu amaçla, Bölüm 3.3.5.3.2.'de sıralanan Bütünleşik
Planlama Modülü’nün girdilerini aldığı ya da çıktılarını gönderdiği birimlerden
ilgili olanlar tek tek ele alınarak, süre(ç) ve kaynaklar için olduğu gibi maliyetler
için de, bu birimlerin amaçları açısından üretilmesi gereken raporların ayrıntısı
açıklanacaktır.
4.1.1.3.1. Genel Merkeze Yönelik Maliyet Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Bütünleşik Planlama Modülü, süre(ç) planına bağlı olarak, her
bir eylemin zaman boyutunda kapladığı aralığı esas alıp; o eyleme atanan
kaynakların ve bu kaynaklara ilişkin maliyetlerin, bu zaman aralığına nasıl
yayılacağına (başında, sonunda, süresi boyunca orantılı) ilişkin belirlemeleri de
dikkate alarak projeye ait kaynak kullanım değerlerinden hareket eden bir
maliyet profili oluşturur. Bu grafik, projenin ilerleyişine bağlı olarak
gerçekleştirilmesi planlanan üretimin parasal karşılığının ifadesi olup;
hakedişlere, yani nakit girişlerine karşılık gelen değerleri ifade eder.
Nakit giriş ve çıkışları açısından, ilgili işlevsel birimlerin evvelce değinilen
ayrıntılı planlarından (satınalma, personel vb.) hareket etmeyi tercih eden
şantiyelerin dışındakilerde bu değerler, proje tahmini bütçesinin
oluşturulmasında kullanılabilir. Aynı yaklaşımla hareket eden genel merkezler
ise bu verileri çok sayıdaki proje ve şantiyeden temin ve süperpoze ederek
belirli bir presizyonla nakit hareketlerine ilişkin tahminlerde bulunabilirler.
Bunların dışında Genel Merkez, proje kapsamında gerçekleşecek maliyetlerin
çeşitli maliyet merkezleri açısından değerlerini bilmek isteyecektir. Proje
kapsamında kullanılacak girdilerin (işgücü, malzeme, araç) kategorik
166
maliyetlerini, bu girdilere ilişkin çeşitli ayrıntı düzeylerinde, gerek ilk planlama
aşamasında ve gerekse projenin ilerleyen safhalarında gerçekleşen değerler
açısından bilebilmek, özellikle yeni tekliflerin hazırlanması sürecinde merkez
tarafından talep edilecektir. Girdiler açısından düşünülebilecek bu analizler
projeyi oluşturan imalatlar bazında ya da alt projeler bazında da istenebilir ya da
raporlar tüm bu unsurlar gözönüne alınarak organize edilebilir. Yüksek bloklar
ile villalar ayırımında, ya da plan tipleri ayırımında ele alınan analizler, bunların
herbiri kapsamındaki dolaylı-dolaysız maliyetler, yapı altsistemleri, yapım
safhaları, kaynak kategorileri gibi bazlarda gerçekleştirilebilir.
Rapor İçerik ve Formatları: Genel merkeze yönelik olarak hazırlanacak raporlar
grafik ve text formatta raporlar olabilir. Grafik nitelikteki raporlar özellikle
projeye ilişkin maliyetin gelişimini ifade eden haftalık ayrıntıdaki histogramlar ile
yığışımlı maliyet eğrileri (S curve) niteliğindedir. Projenin bütününe ilişkin bir
histogram, hangi zaman noktalarında nakit ihtiyacının yoğunlaşacağını açıkça
ortaya koyarken; yığışımlı değerler vasıtasıyla belirli zaman noktalarındaki
ulaşılan maliyet değerleri kolayca görülebilecektir. Bu raporların hazırlanması
esnasında, rapor içeriği proje genelini kapsayabileceği gibi, yukarıda belirtilen
parametreler (altprojeler, altsistemler, imalat grupları, taşeronlar, safhalar,
kaynaklar ve maliyet kategorileri bazında çeşitli kombinezonlar düşünülerek
gruplama, ayıklama ve sıralamalar yapılarak rapor organizasyonları
gerçekleştirilebilir.
Projeye ilişkin dosyaların manyetik ortamda merkeze iletilmesi ile bu tür
analizler merkez tarafından da yapılabilir. Özellikle, çoklu proje yönetimi
açısından çeşitli şantiyelere ait dosyaların bir master proje altında birleştirilmesi
ile süperpoze edilen maliyet verileri, firma bazında nakit planlaması yapabilmek
için, çok presizyonlu olmasa da önemli bir hareket noktasını oluşturmaktadır.
Rapor Periyodu: İlk planlama aşamasında hazırlanacak bu raporların, ilerlemeye
bağlı olarak gerçekleşen değerler ve karşılaştırmalarla desteklenerek aylık
periyotta merkeze iletilmesi yararlı olacaktır.
167
4.1.1.3.2. Şantiye Üst Yönetimine Yönelik Maliyet Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Planlama biriminin şantiye üst yönetiminden aldığı proje ve
firmaya ilişkin hedefler ve sınırlamalarla, bir sonraki bölümde ayrıntılı olarak
ifade edilen süreç sonunda ulaşılan zaman boyutundaki maliyete ilişkin
değerler, şantiye üst yönetimine, projenin maliyet boyutuna ilişkin oldukça
yararlı bir perspektif çizecektir. Kaynak ihtiyaçlarının ve bağlı olarak parasal
ihtiyaçların yoğunlaşarak üst noktalara çıktığı aylar ile projenin ilerleyişine bağlı
olarak ulaşılacak yığışımlı maliyet değerleri, bu kapsamda, yönetimin görmeyi
isteyeceği temel verilerden biridir.
Şantiye üst yönetiminin, maliyete ilişkin olarak sözkonusu olabilecek raporlara
ihtiyaç duyacağı bir diğer nokta ise, gerek projenin başlangıcında ve gerekse
ilerleyen aşamalarında çeşitli kategorilerden maliyet unsurlarının ağırlıklarına
ilişkin olacaktır. Çok sayıda maliyet merkezine bağlı olarak oluşan maliyetlerin
bütün içindeki oranları ve çeşitli maliyet kategorilerindeki değerler standart
değerlerle kıyaslandığında ortaya çıkan sonuçlar, yönetimin, projenin maliyet
boyutu üzerinde yapacağı değerlendirmeleri kolaylaştıracaktır.
Rapor İçerik ve Formatları: Projenin başlangıcından sonuna kadar maliyete ilişkin
değerlerin gelişimi, ilk planlama aşamasında ileriyi görmek, projenin ilerleyen
safhalarında da gerçekleşen parasal ilerlemenin, planlanan değerlerle
karşılaştırmasını yapmak açısından gereklidir. Üst yönetim, maliyet yönetimine
ilişkin ilgili birimden bu konuda çok detaylı bir raporu belirli periyotlarda
alabilir. Bütünleşik Planlama Modülü ise, gerek kaynak kullanımı ve fiziksel
ilerleme ve gerekse süresel ilerleme raporlarının yanısıra, parasal ilerleme
raporlarını, bunlarla bir bütün oluşturacak biçimde üretmektedir. Dolayısıyla,
üst yönetimin ilk planlama aşaması sonuçları ve ilerlemeye ilişkin duruma genel
bir bakış amacıyla bu üç unsuru birlikte görmek istemesi halinde, Bütünleşik
Planlama Modülü’nün maliyet raporları anlam kazanacaktır.
Genel bir bakış için, Bütünleşik Planlama Modülünün grafik nitelikteki maliyet
histogramları ve yığışımlı maliyet eğrileri yararlı çıktılardır. Evvelce de belirtildiği
gibi, kaynak ihtiyaçlarının ve bağlı olarak parasal ihtiyaçların yoğunlaşarak üst
noktalara çıktığı aylar ile projenin ilerleyişine bağlı olarak ulaşılacak yığışımlı
maliyet değerleri bu raporlarla görüntülenebilir.
Sözü edilen bu raporlar daha önce belirtildiği gibi çeşitli parametreler dikkate
alınarak gruplanabilir, ayıklanabilir, sıralanabilir; kısaca organize edilebilir. Böylece,
örneğin bir kaynak grubu olarak sadece işgücünü içeren bir maliyet grafiği elde
168
edilebileceği gibi, düz işçilerin maliyetlerini ya da daha spesifik olarak yüksek
bloklardaki düz işçi maliyetini görüntüleyecek rapor organizasyonları
gerçekleştirilebilir. Buradaki esneklik tamamen, kullanıcı tarafından
tanımlanmış bulunan kodlama strüktürlerinin (WBS, RBS, ve diğer kodlar)
başarısı ve ayrıntısına bağlıdır.
Grafik nitelikteki bu raporların oluşumunda projeyi oluşturan eylemlerin
erken/geç/dengelenmiş başlangıçları esas alınarak proje ve firma amaçları
açısından alternatif yaklaşımla sergilenebilir. Ayrıca, yapımın ilerleyen
aşamalarında planlanan ve gerçekleşen değerlerin aynı grafik üzerinde
görülebileceği raporların üretilmesi de olanaklıdır. Genel bir bakış için raporun
süre presizyonu aylık, daha detaylı bir değerlendirme içinse, haftalık veya
günlük bazda olabilir.
Eylemler bazında maliyetlerin görüntülenmesi istendiği taktirde ise, Çubuk
Diyagramla ilişkilendirilmiş maliyet tabloları düzenlemek olanağı vardır ve
kullanılan software’in eylem hiyerarşisini tanımlama (outlining) yeteneğine bağlı
olarak istenirse ana imalatlar ayrıntısında özet ya da alt ve alt-alt eylemler
düzeyinde daha detaylı raporlar oluşturulabilir. Böylece projenin, bu projeyi
oluşturan alt projelerden herbirinin, bu altprojeleri oluşturan ana imalatların
(parent activity/superior activity) ve bu ana imalatların kapsamındaki
eylemlerin (child activity/subordinate activity) istenen düzeyde açılıpkapatılmış (expanded-collapsed) raporları çubuk diyagramlarla bütünleşmiş text
niteliteki maliyet tabloları halinde oluşturulabilir. Bu tabloların içeriğinde
eylemlerin, altproje ve projelerin planlanan/gerçekleşen maliyet değerleri yer
alabilir.
Rapor Periyodu: Şantiye üst yönetimi, projenin süresine de bağlı olarak maliyete
ilişkin bu raporları haftalık, iki haftalık ya da aylık periyotlarda görmek
isteyebilir.
4.1.1.3.3. Planlama Departmanının Amaçlarına Yönelik Maliyet Yönetim
Raporları
Rapor Amaçları: Bütünleşik Planlama Modülü'nün ele aldığı üç temel unsurdan
ikisi; süre(ç) ve kaynaklar ilk planlama aşamasında karşılıklı etkileşim içinde
bulunurlar. Kaynak kapasiteleri ve performansları projeyi oluşturan eylemlerin
ve projenin süresini belirler. Başlangıçta eylemlere atanan kaynak değerleri
süresel hedeflere ulaşmaya olanak vermiyorsa, alınan kararlar gözden geçirilir;
169
süre(ç) ve kaynaklara ilişkin kararlar arasında gidiş-gelişlerle her iki unsur
açısından optimuma yaklaşan sonuçlar elde edilmeye çalışılır.
Maliyetlerin oluşumu ise bu iki unsurun etkileşimleri sonucunda eylemlerin ve
onlara atanmış bulunan kaynakların zaman boyutundaki yer ve miktarlarına
bağlı olarak gerçekleşir ve bu haliyle, maliyetlerin zaman boyutundaki değerleri
diğer iki unsurun bir fonksiyonu gibi görünür.
Eğer bu işlem yukarıda ifade edilen noktada tamamlanmış olsaydı, bu söylemin
doğru olduğu varsayılabilirdi. Ancak, diğer iki unsurun kendi aralarındaki
etkileşimler nasıl dolaylı olarak maliyetlerin biçimlenişini etkiliyorsa, maliyetlere
ilişkin sonuçların proje ya da firma amaçları açısından değerlendirilmesi
sonucunda maliyetlere ilişkin olarak öngörülecek değişiklikler de diğer iki
unsuru etkiler.
Süre(ç) ve kaynaklara ilişkin etkileşimler sonucu ulaşılan plan ve program,
firmanın şantiye açısından uygun görmeyeceği bir maliyet gelişimine neden
olabilir. Böyle bir durumda, kritik olmayan eylemlerin kaydırılması, proje
süresini etkilemeksizin sürecin revizyonu gibi birtakım önlemlerle maliyetler
açısından beliren olumsuz durum düzeltilmeye çalışılır.
Şantiye yönetimi, esas olarak genel merkezin empoze ettiği kalın çizgilerle
ortaya konmuş bir nakit akış şablonu ya da çerçevesine uyma zorunluluğu
içindeyse, bu geri dönüşler kaçınılmaz olacaktır. Doğal olarak her geri dönüş
diğer iki unsur için yakalanmış olan dengeyi de bozmaya yöneliktir. Bu süreç,
her üç unsur için de kabul edilebilir bir alt iyi (optimum değil) sonuç elde
edilene kadar sürecektir. Bütünleşik Planlama Modülü, yapısı ve mantığı gereği
bu üçlü iterasyonu yapabilecek yegane ortama sahiptir.
Rapor İçerik ve Formatları: Genel olarak planlama biriminin maliyete yönelik
olarak proje/firma hedef ve sınırlamaları açısından dikkate alması gereken
nokta, nakit hareketlerinin yapısıdır. Dolayısıyla tablo niteliğinde bir rapordan
çok, bu hareketlerin daha net izlenebileceği grafik nitelikteki maliyet histogramları
ve yığışımlı maliyet eğrileri planlama biriminin amaçlarına uygun olacaktır.
Bu grafiklerin içerikleri ise, evvelce belirtilen çeşitli parametrelere ve amaçlara
göre organize edilebilir.
Rapor Periyodu: Planlama birimi ilk planlama aşamasında planın geliştirilmesi
sürecinde, çok yoğun olarak diğer iki unsurla birlikte maliyetlere ilişkin
raporlara da ihtiyaç duyacaktır. İlerleme ile birlikte haftalık ya da aylık
170
periyotlarda denetimler yapılarak sapmalar belirlenebilir ve üst yönetimin
revizyonu gerekli gördüğü zaman noktalarında da, hedefleri tekrar yakalamak
amacıyla ilk planlama aşamasında yaşanan süreci tekrarlar.
4.1.1.3.4. Diğer İşlevsel Departmanlara Yönelik Maliyet Yönetim Raporları
Bütünleşik Planlama Modülü'nün ele aldığı ve proje kapsamında optimize
etmeye çalıştığı üç temel unsura (süre, kaynaklar, maliyet) ilişkin çıktıları şantiye
boyutunda kullanabilecek işlevsel departmanlar:






Uygulama yönetimi,
Taşeron yönetimi,
Ekipman yönetimi,
Personel yönetimi,
Malzeme yönetimi,
Maliyet yönetimi,
olarak ifade edilmişti. Bunlardan sadece sonuncusuna, yani Maliyet Yönetimi
ile ilgili birime, maliyet değerlerini içeren raporların Bütünleşik Planlama
Modülü tarafından iletilmesi gerekli olabilir.
Rapor Amaçları: Diğer endüstriyel üretim faaliyetlerini gerçekleştiren firmaların
aksine, inşaat firmalarının nakit hareketleri proje bazında ağırlıklı olarak oluşur
ve diğerlerinin aksine düzenli değildir. Bu nedenle, her bir şantiyenin kendi
bütçesini süre(ç) ve kaynak kullanım değerlerinden hareketle oluşturması
zorunluluğu vardır.
Projeye ilişkin gelir ve gider dengesini sağlamak durumunda bulunan maliyet
yönetim birimi için, Bütünleşik Planlama Modülü'nün üreteceği zaman
boyutundaki maliyet değerlerini içeren raporlar, diğer işlevsel birimlerin benzeri
raporlardan yararlanarak kendi ayrıntılı kaynak kullanım raporlarını bu birime
iletmesi ve maliyet yönetim biriminin maliyete ilişkin raporları bu verilerden
(satınalma planı, personel temin planı vb.) yararlanarak kendisinin oluşturması
durumunda önemini yitirebilir. Ancak, bir miktar zaman alacak bu çalışmalar
sürerken geçici bir bütçe yapılabilmesi açısından da Bütünleşik Planlama
Modülü'nün ürettiği bu raporlar anlamlı bulunabilir.
Rapor İçerik ve Formatları: Bu amaçla, maliyet yönetimi birimine yönelik olarak
hazırlanacak raporların da grafik nitelikteki maliyet histogramları ve yığışımlı maliyet
eğrileri olmasında yarar vardır. Ayrıca, çeşitli maliyet merkezleri bazında
171
organize edilmiş text niteliğindeki maliyet tabloları da ilk planlama aşamasında
maliyet yönetimi birimine iletilebilir.
Rapor Periyodu: İlk planlama aşamasında üretilecek bu raporların, projenin
ilerleyen aşamalarında maliyet yönetim birimince kendi raporları ile
karşılaştırma amaçlı olarak kullanımı sözkonusu olabilir. Bu durumda, aylık
periyotlarda iletişim sağlanabilir.
4.1.1.3.5. İdareye Yönelik Maliyet Yönetim Raporları
Rapor Amaçları: Girişimci, sözleşmede belirlenen süre ve (varsa) toplam maliyet
değerlerinin dışında, doğal olarak, hangi zaman noktalarında yükleniciye ne
miktarda ödemeler yapacağını bilmek isteyecektir. Bunun bir zorunluluk olarak
sözleşmede yer alabildiği durumların dışında da, belirli bir presizyonda bu
verilere ulaşabilmek, girişimcinin kararlarını daha kolay vermesini sağlayacaktır.
Ayrıca, proje kapsamında gerçekleşecek ve gerçekleşen maliyetlerin kategorik
olarak nitelik ve nicelikleri de girişimcinin ilgilendiği bir başka nokta olacaktır.
Nakit hareketlerinin çok kesin biçimde sabitlendiği durumlarda, bu nitelikteki
belgeler hukuki yaptırımlar açısından da gerekli görülecektir.
Rapor İçerik ve Formatları: Girişimcinin, gerek ilk planlama aşamasında ve
gerekse projenin ilerleyen safhalarında maliyetin gelişimini en kolay
izleyebileceği raporlar yine grafik nitelikteki maliyet histogramları ve yığışımlı maliyet
eğrileridir. Maliyet histogramları, girişimcinin hangi aylarda ödemelerinin
yoğunlaşacağını göstermesi açısından; yığışımlı eğriler ise belirli zaman
noktalarında, kasasından toplam olarak ne miktarda paranın çıkmış olacağını
ifade etmesi bakımından anlam taşırlar.
İlerlemeye ilişkin raporlar ise süresel ve fiziksel ilerleme raporlarının yanısıra,
parasal açıdan ilerlemenin de dengeli bir seyir izleyip izlemediğini ortaya koyar.
Bu raporların da grafik olarak düzenlenmesi, girişimcinin genel bir
değerlendirmeyi kısa sürede yapabilmesine olanak verecektir. Bunun dışında,
çok ayrıntılı bir maliyet raporlaması maliyet yönetim birimince zaten
gerçekleştirilecek olup; istenirse, text niteliğinde maliyet tabloları çubuk
diyagramlarla bütünleşik olarak (veya olmayarak) çeşitli aktivite hiyerarşik
düzeylerinde özet ya da ayrıntılı raporlar oluşturulmak suretiyle, girişimci ya da
onun adına denetim işlevini üstlenmiş bulunan kontrolluk örgütüne iletilebilir.
Rapor Periyodu: Girişimciye yönelik olarak düzenlenecek maliyet raporlarının
aylık periyotta hazırlanması genellikle yeterli olmaktadır.
172
4.1.2. Veri Temin ve Sınıflama Sistematiği Açısından Sistemin Sentezi
4.1.2.1. Önerilen Veri Temin ve Organizasyon Sistemi: Kavramsal Boyut
Proje planlaması ve programlaması için gereken veriler, firma tarafından
yukarıdaki bölümlerde tanımlanan amaçlara yanıt verecek veritabanları
oluşturulamadığı sürece, şantiye bünyesinde yer alan uzman personelin bilgi ve
deneyimi ve varsa sistematik bir bütünlük içinde olmayan kayıtlı verilerden
hareket edilerek tanımlanabilecektir.
Bir ileri aşama, planlama çalışmaları kapsamında her kategoriden veri için
bilgisayar ortamında oluşturulacak veritabanlarıdır. Evvelce de ifade edildiği
gibi, özellikle eylemler ve eylemler arası ilişkiler için bina tipolojileri ve
teknolojiler esas alınarak hazırlanan şablon şebekeler oluşturulması ve bir
şebeke kitaplığı hazırlanması bu çalışmaların ana bölümlerinden birisidir.
Eylemler kapsamında kullanılacak kaynaklar ve bunların maliyet değerleri için,
yine evvelce tanımlanan üç ayrıntı düzeyinde kaynak tanımlamaya olanak
verecek bir ilişkisel veritabanının oluşturulması önerilmektedir.
Bu veritabanının yapısına ilişkin olarak hazırlanan örnek tablolar aşağıdadır
(Tablo-4.1 - Tablo-4.7)
173
Tablo-4.1. Genel Tablo (Aktivite Düzeyi)
İmalat
İmalat
Kodu
İmalat Tanımı
16.005
Grobeton
Dökülmesi
Kaynaklar
İmalat
Birimi
Hazırlanması
ve m3
Üretkenlik
Maliyet
İşgücü
Grubu
Kodu
Araç
Grubu
Kodu
Malzeme
Grubu
Kodu
Genel
Üretk.
Brm/h
Proje
Katsa.
Proje
Üretk.
Brm/h
İmalatın
Maliyeti
TL
EA11
AA23
MK37
3.50
1.00
3.50
455.000
Tablo-4.2. İşgücü Grubu Tablosu (Analiz Düzeyi)
İşgücü Grubu Kapsamı
İşgücü
Grubu
Kodu
İşgücü Grubu Tanımı
EA11
Grobeton İşgücü Grubu
Brm
İşgücü
1
adsa DZİŞ
Mik
tar/
Brm
İşgücü Mikt
İşgücü Mikt
İşgücü Mikt Brm
2
ar/B
rm
3
ar/B
rm
4
ar/B
rm
1.00
BUST
0.50
OPET
0.20
SOFR
0.10
Üretk
Brm/
h
m3
3.50
Maliyet
TL
75.000
Tablo-4.3. İşgücü Tablosu (Bileşen Düzeyi)
İşgücü Kodu
DZİŞ
OPET
BUST
SOFR
İşgücü Tanımı
Düzişçi
Operatör
Beton Ustası
Şöför
İşgücü Birim Maliyeti TL/Saat(h)
10.000
50.000
100.000
50.000
174
Tablo-4.1. Genel Tablo (Aktivite Düzeyi)
İmalat
İmalat
Kodu
İmalat Tanımı
16.005
Grobeton
Dökülmesi
Kaynaklar
İmalat
Birimi
Hazırlanması
ve m3
Üretkenlik
Maliyet
İşgücü
Grubu
Kodu
Araç
Grubu
Kodu
Malzeme
Grubu
Kodu
Genel
Üretk.
Brm/h
Proje
Katsa.
Proje
Üretk.
Brm/h
İmalatın
Maliyeti
TL
EA11
AA23
MK37
3.50
1.00
3.50
455.000
Tablo-4.4. Araç Grubu Tablosu (Analiz Düzeyi)
Araç Grubu Kapsamı
Araç
Grubu
Kodu
Araç Grubu Tanımı
AA23
Beton Araç Grubu
Brm
arsa
Araç
1
BTST
Mik
tar/
Brm
Araç
2
Mikt
ar/B
rm
Araç
3
Mikt
ar/B
rm
Araç
4
0.20
TRMX
0.10
---
---
---
Mikt Brm
ar/B
rm
---
m3
Üretk
Brm/
h
3.50
Maliyet
TL
130.000
Tablo-4.5. Araç Tablosu (Bileşen Düzeyi)
Araç Kodu
BTST
TRMX
Araç Tanımı
Beton Santralı
Transmixer
Araç Birim Maliyeti TL/Saat(h)
500.000
300.000
175
Tablo-4.1 Genel Tablo (Aktivite Düzeyi)
İmalat
İmalat
Kodu
İmalat Tanımı
16.005
Grobeton
Dökülmesi
Kaynaklar
İmalat
Birimi
Hazırlanması
ve m3
Üretkenlik
Maliyet
İşgücü
Grubu
Kodu
Araç
Grubu
Kodu
Malzeme
Grubu
Kodu
Genel
Üretk.
Brm/h
Proje
Katsa.
Proje
Üretk.
Brm/h
EA11
AA23
MK37
3.50
1.00
3.50
İmalatın
Maliyeti
TL
455.000
Tablo-4.6 Malzeme Grubu Tablosu (Analiz Düzeyi)
Malzeme Grubu Kapsamı
Malz.
Grubu
Kodu
Malzeme Grubu Tanımı
Brm
Malz.
1
Mik
tar/
Brm
Malz. Mikt
2
ar/B
rm
MK37
Grobeton
m3
CMNT
0.25
KRMT
0.40
Malz. Mikt
3
ar/B
rm
KUM
0.30
Malz. Mikt Brm
4
ar/B
rm
Maliyet TL
----
250.000
----
m3
Tablo-4.7. Malzeme Tablosu (Bileşen Düzeyi)
Malzeme Kodu
Malzeme Tanımı
ÇMNT
KRMT
KUM
Çimento
Kırmataş
Kum
Malz. Birim Maliyeti TL/Saat(h)
500.000
300.000
200.000
176
4.1.2.2. Geliştirilen Veri Kayıt ve Temin Yazılımı
Bu çalışma kapsamında, Bütünleşik Planlama Fonksiyonunu gerçekleştirmeye
yönelik olarak üretilen çeşitli paketler analiz edilmiş ve bu analizler ayrıntılı
olarak Bölüm 4.2.2.2 ve EK-2’de verilmiştir.
Verilerin temini ve sisteme girilmesi açısından bakıldığında, eksik kalan
birtakım yönlerin olduğu bazı paketlerde açıkça görülmektedir. Tüm paketler,
genel olarak aynı paket tarafından üretilmiş olan şebekelere ilişkin verilerin,
veritabanlarının, ekran düzenleri ve rapor sistematiklerinin yeni projeye transfer
edilmesine olanak vermektedir. Bir bölüm planlama yazılımı diğer planlama
yazılımlarının dosya formatlarını da okuyabilmektedir. Ancak, planlama
paketlerinin diğer uygulama paketleriyle (applications) veri aktarımı
(export/import) olanağı her paket için söz konusu olmamaktadır.
Bir diğer eksik nokta, bu paketlerin, enflasyonist ortamda sürekli güncellenmesi
gereken maliyet veritabanlarının paketin dışındaki bir database yazılımıyla
entegrasyonuun sağlayamayışıdır. Bu entegrasyon ile, imalatın içinde yer alan
kaynakların rayiçlerinde meydana gelen artışlar direkt olarak analizlere ve
oradan da eylem maliyetlerine ilave bir işlem yapmaksızın yansıyabilecektir.
Eksikliği görülen bir başka nokta ise eylem sürelerinin, özellikle başlangıç
planın hazırlanması aşamasında tahminine yönelik, şantiyelerin özelliklerinden
kaynaklanan farklılaşmaları da ortaya koyan, ekipler düzeyindeki üretkenlik ya
da performans değerlerinin tanımlandığı bir veritabanıdır.
Bu çalışmada önerilen kavramsal boyuttaki veri temin ve kayıt sistemi,
Microsoft Access for Windows’95 veritabanı geliştirme yazılımı kullanılarak
nesnel boyuta taşınmıştır. TÜBİTAK tarafından desteklenen bir diğer araştırma
projesinde [15] şantiye boyutundaki diğer modüller bütünleşik olarak ele alınıp
tasarlanırken, bu çalışma kapsamında geliştirilen ve yukarıdaki işlevleri üstlenen
bölümler de yazılımın kapsamına ilave edilmiştir. Aşağıda yer alan ve yazılımın
ilgili bölümlerini ifade eden çıktılar, sözü edilen araştırmanın içine monte edilen
bu kısımlara aittir.
Üzerinde çalışılan bir diğer önemli nokta, Access for Win’95 de geliştirilen bir
veritabanı yazılımının, bütünleşik planlama amaçlı paketlerle entegrasyonunun
sağlanması olmuştur. Bu amaçla, öncelikle araştırma kapsamında temin edilen
Primavera Project Planner for Windows v1.0 incelenmiş ve çok kapsamlı
özelliklere sahip olduğu belirlenmiştir. Özellikle paket kapsamına entegre
181
edilmiş bulunan Report Smith modülü çok güçlü bir veritabanı yönetim
modülüdür. Ancak, Primavera v.1.0’ın verileri transfer (export) ettiği dosya
formatları içerisinde Excel, dBase vb. formatlar yer almasına karşılık Microsoft
Access for Win’95 formatı bulunmamaktadır. Excel for Win’95 üzerinden
yapılan transferler ikinci bir işlemle Excel formatından Access formatına
dönüştürülebilmiş; ancak, dBase formatına aktarılan veriler Access for Win’95
tarafından tanınmamıştır. Bu sorunun ODBC (Open Database Connectivity)
sürücülerinden kaynaklandığı tahmin edilmekte olup, çözümü için uğraşmak
yerine, Primavera’nın bir sonraki versiyonunda Microsoft Access formatının
transfer seçeneklerine ilave edilmesinin beklenmesi uygun görülmüş; ayrıca
bunun yerine, bütünleşik planlama paketleri ile veritabanı yazılımı arasında
öngörülen entegrasyonun nasıl sağlanabileceği, Access’e veri transfer edebilen
Microsoft Project v4.0 paketi kullanılarak incelenmiştir.
4.1.2.2.1. Access for Windows ‘95 Üzerinde Geliştirilen Veritabanı Yazılımı
Bütünleşik planlama çalışmalarında karşılaşılan iki temel problem;
 Süresel planlama için gereken ekip performanslarını içeren bir
veritabanının eksikliği,
 Kaynak maliyetlerinin değişimi sonucu, bunların ilişkili olmayan
paketlerde tekrar tekrar güncellenmesinin zorluğu,
olarak ifade edilmişti.
Bu sorunların çözümüne yönelik olarak, Microsoft Access for Win’95
veritabanı geliştirme yazılımı kullanılarak bir örnek yazılım geliştirilmiştir. Bu
yazılım kapsamında geliştirilen modüller, daha sonra yukarıda belirtilen
araştırma kapsamında geliştirilen ve şantiye boyutundaki hemen tüm modülleri
bütünleşik olarak bir araya getiren bir model içinde diğerleriyle entegre
edilmişlerdir.
Bilindiği gibi veritabanları için üç temel yapı söz konusudur;
182
 Hiyerarşik (Hierarchical) Veritabanı Yapısı,
 Ağ (Net) Tipi Veritabanı Yapısı,
 İlişkisel (Relational) Veritabanı Yapısı.
Microsoft Access for Windows ’95, üçüncü yapıyı içeren İlişkisel Veritabanı
oluşturmaya yönelik bir yazılım geliştirme paketidir. Bu tür paketler üzerinde
geliştirilen yazılımlar esas olarak 6 adet temel obje türü içerirler:






Tablolar (Tables),
Sorgulamalar (Queries),
Formlar (Forms),
Raporlar (Reports),
Makrolar (Macros),
Modüller (Modules).
Tablolar, veritabanı içinde enformasyonun kaydedildiği alanların ve bunlara
ilişkin formatların tanımlandığı objelerdir. Geliştirilen yazılımda yer alan
tablolar aşağıda verilmiştir (Şekil-4.1).
Sorgulamalar, tanımlanan tablolar içerisine kaydedilen enformasyonun hangi
parametre ve kriterlere göre ayıklanıp, sıralanacağının ve ne tür işlemlere tabi
tutulacağının tanımlandığı objelerdir. Geliştirilen yazılımda yer alan
sorgulamalar aşağıda verilmiştir (Şekil-4.2).
Formlar, tablo ve sorgulamalardan temin edilen organize edilmiş (ya da
edilmemiş) enformasyonun ekranda istenen görünümde ve mizanpajda
dökümü için kullanılan objelerdir. Geliştirilen yazılımda oluşturulan formlar
aşağıda verilmiştir (Şekil-4.3).
Raporlar, printer çıkışı alınarak kağıt üzerinde görülmek istenen çıktıların
formatının ve içeriğinin tanımlandığı objelerdir. Yazılımda bu tür objeler
şimdilik geliştirilmemiştir.
Makrolar, kullanıcının birtakım talimatları ardışık olarak tanımlayabildiği küçük
yazılımların tanımlandığı objelerdir. Geliştirilen yazılımda oluşturulan makrolar
aşağıda verilmiştir (Şekil-4.4).
Modüller ise, makrolardan farklı olarak, daha kapsamlı bir programlama dili
kullanılarak (Access’de, Visual Basic’tir) geliştirilen ve kullanıcının birtakım
talimatları ardışık olarak tanımladığı kapsamlı objelerdir. Geliştirilen yazılımda
183
bu tür otomasyon işleri için Makrolardan yararlanılmış olup, modüllere ihtiyaç
duyulmamıştır.
İlişkisel bir veritabanında enformasyon, birbirinden bağımsız gibi görünen
fakat belirli alanları (field) vasıtasıyla ilişkilendirilmiş tablolara kaydedilir.
Geliştirilen yazılım içinde yer alan tablolar ve bunların ilişkisel yapısı aşağıda
verilmiştir (Şekil-4.5)
Yazılıma ilk ulaşıldığında Açılış ekranı (Şekil-4.6) ile karşılaşılmakta; Projeler
butonuna tıklandığında, her bir şantiyede yürütülen projelere ilişkin genel
bilgileri içeren enformasyonun tanımlandığı Projeler ekranına (Şekil-4.7)
ulaşılmaktadır. Burada, yeni bir proje tanımlanabildiği gibi, mevcut projelerden
biri aranıp ona ilişkin enformasyon görüntülenebilmekte ve seçilen projeye
ilişkin diğer enformasyona ulaşmak için Menü butonuna tıklanarak
ilerlenmektedir.
Menü butonuyla ulaşılan Proje Bilgileri ekranından (Şekil-4.8), şantiye
kapsamında söz konusu olan çeşitli işlevleri üstlenen modüllere ulaşmak
mümkündür. Bu modüller sırasıyla;









İletişim Yönetim Modülü,
Dizayn Yönetim Modülü,
Keşif-Metraj-Analiz Modülü,
Taşeron Yönetim Modülü,
Malzeme Yönetim Modülü,
İnsan Kaynakları Yönetim Modülü,
Araç Yönetim Modülü,
Kalite Yönetim Modülü,
Maliyet Yönetim Modülü,
olarak ekrandan görülebilir. Bu çalışma kapsamında yer alan modüller,
TÜBİTAK araştırma projesi kapsamında bütünleşik olarak ele alınmakta ve
geliştirilmektedir. Bu çalışma kapsamında geliştirilen modüller; Bütünleşik
Planlama çalışmalarında karşılaşılan iki temel problem olarak yukarıda ifade
edilen;
 Süresel planlama için gereken ekip performanslarını içeren bir
veritabanının eksikliği,
184
 Kaynak maliyetlerinin değişimi sonucu, bunların ilişkili olmayan
paketlerde tekrar tekrar güncellenmesinin zorluğu,
Şekil-4.1. Geliştirilen Modele Ait Tablo Objeleri (Tables)
Şekil-4.2. Geliştirilen Modele Ait Sorgulama Objeleri (Queries)
185
Şekil-4.3. Geliştirilen Modele Ait Form Objeleri (Forms)
Şekil-4.4. Geliştirilen Modele Ait Makro Objeleri (Macros)
186
Şekil-4.5. Geliştirilen Modele Ait Tablolar Arası İlişkileri İfade Eden Strüktür
(Relationships)
Şekil-4.6. Geliştirilen Modele Ait Açılış Ekranı
187
Şekil-4.7. Geliştirilen Modele Ait Projeler Ekranı
Şekil-4.8. Geliştirilen Modele Ait Proje Bilgileri Ekranı
188
konularına çözüm getirmek üzere dizayn edilen; İnsan Kaynakları Yönetim
Modülü ve Keşif-Metraj-Analiz Modülü kapsamında geliştirilmiş olup,
bunlara ilişkin yapılar aşağıdadır.
A. Süresel Planlama İçin Gerekli Veritabanına İlişkin Yazılım Bölümü
Proje Bilgileri ekranından, İnsan Kaynakları butonuna tıklandığında, İnsan
Kaynakları ekranına ulaşılmaktadır (Şekil-4.9). Bu ekranda yer alan ekip
performanslarının tanımlandığı modül, yine bu çalışma kapsamında üretilmiş
olup, diğerleri sözü edilen diğer araştırmanın kapsamında geliştirilmektedir.
Performans butonuna tıklanarak veri temin ve kayıt sisteminin geliştirilmesine
yönelik kavramsal boyuttaki sistematiğe uygun olarak bu bölümde, yapı
üretiminde yer alan çeşitli ekipler, Amerikan RS MEANS sistematiğine benzer
biçimde kategorize edilmiş ve kodlanmıştır (Beton Ekipleri, Donatı Ekipleri,
Duvar Ekipleri vb.). Daha sonra her bir başlık altında kompozisyonu
farklılaşan alt-ekipler kodlanmış ve içerikleri yani hangi işgücü niteliğinden kaç
adet içerdiği ve birim zamandaki çıktı değeri yani standart üretkenliği
tanımlanmıştır. Ekiplerin kapsamlarının ve standart performanslarının
tanımlandığı Ekip Kapsamı ekranı aşağıda verilmiştir (Şekil-4.10).
Ekip Kapsamı ekranına ulaşmak için, ilk önce İnsan Kaynakları ekranında yer
alan Performans butonuna tıklandığında ulaşılan Proje Ekipleri Performans
Değerleri ekranına (Şekil-4.11) erişmek ve buradaki Kapsam butonuna
tıklamak gerekmektedir.
Her projede ana ekip kategorilerini etkileyen ve üretkenliklerini değiştiren
çeşitli faktörler söz konusu olacaktır. Bu nedenle, ana ekiplerin üretkenliklerini
etkileyen katsayılar atanarak, bu kategorilerin altında yer alan ekip
performansları projelere bağlı olarak tanımlanabilecek ve bu değerlerden
hareketle de bütünleşik planlama çalışmalarında ihtiyaç duyulan eylem
sürelerine ilişkin enformasyona ilişkin dinamik bir veritabanı
oluşturulabilecektir. Bu varsayıma dayanarak geliştirilen modelin
somutlaştırıldığı yazılımda, Proje Ekipleri Performans Katsayıları, (Şekil4.11)’de, ekranın solundaki bölümde tariflenebilmekte; katsayı tanımlandığı ya
da değiştiği anda, alt ekiplerin düzeltilmiş performans değerleri, anında sağ
taraftaki bölümde görülebilmektedir.
185
B. Kaynak Planlama İçin Gerekli Veritabanına İlişkin Yazılım Bölümü
Rayiç değerleri sürekli değişen kaynakların, ilişkilendirilmemiş paketlerde tekrar
tekrar tanımlanmak ve güncellenmek zorunluluğu ve sorununa bir çözüm
olmak üzere geliştirilen bu bölümde, öncelikle kaynakların ve bunlara ilişkin
rayiçlerin tanımlandığı bir tablo söz konusudur.
Proje Bilgileri ekranından Keşif-Metraj butonuna tıklanarak ulaşılan KeşifMetraj-Analiz Bilgileri ekranından (Şekil-4.12), Analiz butonuna tıklanarak
Bayındırlık Bakanlığı Sistematiği’ne benzer analizlerin oluşturulduğu Analizler
ekranına (Şekil-4.13) ulaşılmaktadır. Bu ekranda, Poz numarası verilen herbir
analizin içinde yer alan kaynaklar, Girdi tablosunda tanımlanmış liste ile
ilişkilendirilmiş “Combo Box” penceresinden mouse yardımıyla seçilmekte ve
analizdeki miktarları veri olarak girilmektedir. Girdiler tanımlandıkça, analizin
bedeli sağ üst köşedeki bölümde görülebilmekte; içeriği değiştiğinde, bu değer
de otomatik olarak değişmektedir.
Keşif-Metraj-Analiz Bilgileri ekranından Metraj butonuna tıklanarak ulaşılan
Metraj ekranında (Şekil-4.14), projeye ilişkin imalatlar tanımlanmakta ve bu
imalatların dökümü görülebilmektedir. Her bir imalatın hangi Poz numarasına
ait olduğu, yine Analiz tablosundaki listeyle ilişkilendirilmiş bir “Combo Box”
üzerinden seçilmekte ve böylece projeye ilişkin Keşif tablosu da otomatik
olarak oluşturulmaktadır.
Keşif-Metraj-Analiz Bilgileri ekranından Keşif butonuna, ya da Metraj
ekranından Keşif butonuna tıklanarak ulaşılan Keşif ekranında (Şekil-4.15),
projeye ait imalatların analiz değerleri ile çarpılarak elde edilen keşif bedelleri
detaylı ya da pozlar bazında özetlenmiş olarak görüntülenebilmektedir. Girdi
rayiçlerinde meydana gelen tüm değişmeler analizlere ve oradan da keşiflere
böylelikle otomatik olarak yansımakta ve ek işlemler yapmaya gerek
kalmamaktadır.
Özellikle kaynaklar ve rayiçlerindeki değişimlerin, bu yazılımla entegre edilecek
bir bütünleşik planlama paketi arasındaki veri transferi olanağıyla
çözümlenmesi mümkündür. Bu konuda geliştirilen model de aşağıda
verilmiştir.
186
Şekil-4.9. Geliştirilen Modele Ait İnsan Kaynakları Ekranı
Şekil-4.10. Geliştirilen Modele Ait Ekip Kapsamları Ekranı
185
Şekil-4.11. Geliştirilen Modele Ait Ekipler Performans Değerleri Ekranı
Şekil-4.12. Geliştirilen Modele Ait Keşif-Metraj-Analiz Bilgileri Ekranı
186
Şekil-4.13. Geliştirilen Modele Ait Analiz Ekranı
Şekil-4.14. Geliştirilen Modele Ait Metraj Ekranı
187
Şeki- 4.15. Geliştirilen Modele Ait Keşif Ekranı
188
4.1.2.2.2. Microsoft Project Bütünleşik Planlama Yazılımı ile Access for
Windows 95 Veritabanı Yazılımının Entegrasyonu
Bu amaçla, öncelikle Microsoft Project v4.0 paketi tüm yönleriyle analizinin
ötesinde, özellikle veri transfer olanakları açısından analiz edilmiştir. Paketin
‘Tools’ menüsünden ‘Multiple Projects’ seçeneği ile ulaşılan ‘Open from
Database’ ve ‘Save to Database’ fonksiyonları, direkt olarak Microsoft Access
for Windows v1.0 ve 2.0 formatlarında veri transferi yapmaya olanak
vermektedir.
Yaratılan örnek projeler bu yolla Microsoft Access formatında bir veritabanı
dosyası olarak transfer edilmiş ve böylelikle bu verilerin Access’te hangi
tablolara (tables) kaydedildiği ve bu tabloların strüktürel yapısının ne olduğu
incelenmiştir. Paket, bünyesindeki projeler kapsamında girilen tüm verileri
toplam 4 adet tabloda kaydetmektedir (Şekil-4.16). Bunlar:




Projects Table (Projelere Ait Enformasyon),
Resources Table (Kaynaklara Ait Enformasyon),
Tasks Table (Eylemlere Ait Enformasyon),
Resource Assignment Table (Kaynak Atama Enformasyonu).
Transfer sonucu oluşan bu tablolar arasındaki ilişkiler ve ilişkili alanlar ilişkisel
veritabanı (relational database) yapısında ifade edilmek üzere incelenmiş ve
“Relationships” ekranında ilişkili alanlar belirlenerek veritabanının strüktürü
görselleştirilmiştir. (Şekil-4.17)
Ayrıca her tablodaki veri alanlarını gösteren (fields) tablolara ait dizayn
modundaki ekranlar, alanların içerikleri Türkçe’leştirilerek verilmiştir (Şekil4.18 - Şekil-4.29).
Bir sonraki adımda, bu tablolardaki enformasyonun Tablo formatı yerine Form
formatında görüntülenebilmesi ve girilebilmesi için gereken Form’ ların,
Query’lerin Makro’ların ve Report’ların tasarımcı tarafından oluşturulması
gerekmektedir. Buna yönelik olarak, örnek olması açısından, Microsoft Access
for Win’95 de geliştirilen Örnek Veritabanı’nda birkaç form oluşturulmuş ve
bunlar aşağıda verilmiştir (Şekil-4.30 - Şekil-4.31) Bu formlarda yer alan örnek
projelere ilişkin Çubuk Diyagramların görüldüğü Microsoft Project v4.0 ekranı
da yine aşağıdadır (Şekil-4.32).
Benzer formlar ve diğer veritabanı objeleri (Query, Macro, Report, Module)
geliştirilerek komple bir entegrasyon sağlanabilir.
191
Şekil-4.16. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları
Şekil-4.17. Microsoft Project 4.0’ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel
Veritabanı’nda Tablolar Arasındaki İlişkiler ve İlişkili Alanlar
192
Şekil-4.18. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Projeler Tablosu’nun Strüktürü
Şekil-4.19. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Projeler Tablosu’nun Strüktürü (Devam)
193
Şekil-4.20. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Eylemlere Kaynak
Assignment Table ) Strüktürü
Atama
Tablosu’nun
(Resource
Şekil-4.21. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Kaynaklar Tablosu’nun (Resources Table )Strüktürü
194
Şekil-4.22. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Kaynaklar Tablosu’nun (Resources Table ) Strüktürü
(Devam)
Şekil-4.23. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Eylemler Tablosu’nun (Tasks Table) Strüktürü
195
Şekil-4.24. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Eylemler Tablosu’nun (Tasks Table) Strüktürü (Devam)
Şekil-4.25. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Eylemler Tablosu’nun (Tasks Table) Strüktürü (Devam)
196
Şekil-4.26. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Eylemler Tablosu’nun (Tasks Table) Strüktürü (Devam)
Şekil-4.27. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Eylemler Tablosu’nun (Tasks Table) Strüktürü (Devam)
197
Şekil-4.28. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Eylemler Tablosu’nun (Tasks Table) Strüktürü (Devam)
Şekil-4.29. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları’ndan Eylemler Tablosu’nun (Tasks Table) Strüktürü (Devam)
198
Şekil-4.30. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları ile İlişkilendirilen Örnek Formlar
Şekil-4.31. Microsoft Project 4.0’ ın Access for Win’95’de Yarattığı İlişkisel Veritabanı
Tabloları İle İlişkilendirilmiş Projeye Ait Eylem Döküm Formu
199
Şekil-4.32. Microsoft Project 4.0’da Üretilen Örnek Proje’ye İlişkin Ekran
200
4.1.3. Süreç Sistematiği Açısından Sistemin Sentezi
Bölüm 3.'te de belirtildiği gibi, Bütünleşik Planlama Modülü kapsamında ele
alınan üç temel unsura (süre-süreç, kaynaklar ve maliyet) yönelik çalışmaların
adımları girift, bütünleşik ve birbirinden kesin çizgilerle ayrılamaz niteliktedir.
Bu nedenle, birbiriyle girişim yapan bu unsurlara ilişkin altsüreçleri oluşturan
ana ve alt adımlar aşağıda bir sistematik içinde ifade edilmektedir. Bu açılıma
göre ana adımları:




Ön planlama (Schedule Preparing)
Plan geliştirme (Schedule Development)
İzleme-Güncelleme (Schedule Maintenance)
Analiz ve Geribesleme (As-built Schedule)
olarak sıralayıp, bunlara ait alt adımları ayrıntılı olarak ele almak mümkündür.
Ön Planlama: Üretim aşamasından önce, projeyi oluşturan eylemler arasındaki ilişkilerin,
ve temel kaynak kullanım kararları doğrultusunda ortaya çıkan sürelerin kritik yörünge
(CPM) algoritması esas alınarak proje ve eylemlere ilişkin başlangıç-bitiş zamanlarının ve
izin verilebilir gecikme değerlerinin hesaplanmasına yönelik olarak işleme tabi tutulmasını
kapsamaktadır.














Projeyi oluşturan eylemlerin (imalat, işlem...) belirlenmesi,
Eylemler arasındaki mantıksal ilişkilerin belirlenmesi,
Kaynak kullanım kararlarına göre eylem süreleri belirlenmesi,
Eylem ilişki tipleri ve arazamanların (lag time) belirlenmesi,
Zorunlu başlangıç-bitişlerin belirlenmesi,
Proje global takviminin oluşturulması,
Kaynak havuzunun oluşturulması,
Kaynak maliyetlerinin ve eskalasyonlarının tanımlanması,
Kaynak varoluş (availability) profillerinin oluşturulması,
Kaynak bireysel takvimlerinin (individual calen.)oluşturulması,
Kaynaklara ait çalışma kalıplarının tanımlanması,
Eylemlere kaynak atamalarının yapılması,
Şebekenin hesaplanması,
Sonuçların amaçlara uygunluğunun belirlenmesi.
Plan Geliştirme: Yine üretim aşamasından önce, ilk planlama süreci sonunda elde edilen
süre, kaynaklar ve maliyet ilişkin sonuçlar proje ve firma amaçları ile uyumlu olmadığı
201
taktirde, ya da kaynak kısıtlamalarının sözkonusu olması durumunda bunların süresel
hesaplamalara etkisinin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmaları kapsamaktadır.
 Süre sınırlı/kaynak sınırlı kaynak dengeleme (resource leveling)
kararının verilmesi,
 Eylem süreleri, ilişkileri ve kaynak atama kararlarının gözden
geçirilmesi ile kaynak varoluş (availability) profillerinin
tanımlanması,
 Kaynak dengeleme önceliklerinin (priorities) tanımlanması,
 Kaynak dengeleme işleminin yapılması,
 Eylemlere ilişkin kullanıcı tarafından tanımlanabilen (user-defined)
kodlama strüktürlerinin tanımlanması, eylem kodlarının atanması,
 Sonuçların amaçlara uygunluğu sağlanıncaya kadar yukarıda ifade
edilen parametreler üzerinde yapılacak modifikasyonlarla nihai
planın oluşturulması,
 Raporlama sisteminin tanımlanması ve bilgisayara aktarılması,
 Plan ve programların ilgili birimlere gereken içerik ve formattaki
raporlar halinde iletilmesi ve üretimin bu plan doğrultusunda
başlatılması.
İzleme / Güncelleme: Üretim faaliyetleri süresince, hazırlanan plan ve program uyarınca
başlatılan, devam eden ve bitirilen üretim faaliyetlerinin ilerleyişine ilişkin verileri belirli
periyotlarda sisteme aktararak, hedef plandan sapmaların belirlenmesi ve sapmaların
düzeltilmesine yönelik revizyonların gerçekleştirilmesini kapsamaktadır.
 Gerçekleşen başlama-bitiş zamanlarının sisteme aktarılması,
 Gerçekleşen kaynak kullanım değerlerinin sisteme aktarılması,
 Süre(ç) ve kaynak kullanımına ait planlanan/gerçekleşen
karşılaştırmalarının yapılması,
 Sapmaların ve nedenlerinin belirlenmesi,
 Sapmaları düzeltici önlemlerin belirlenmesi,
 Planın revizyonu; ilgili birimlere gereken raporların iletilmesi.
202
Analiz ve Geribesleme: Üretimin tamamlanmasının ardından, projeye ait yapıldı (as-built)
çizimlerine benzer şekilde proje süre(ç), kaynak ve maliyet değerlerinin gelişiminin
kaydedilmesi ve bu değerlere bağlı olarak çeşitli analizlerin yapılarak süre, kaynak
kullanımı, performansları ve maliyetlere ilişkin birtakım veritabanlarının oluşturulması
işlemlerini kapsamaktadır.
 Süreç, süreler, kaynak kullanımı ve maliyetlere ilişkin gerçekleşen
değerlerin planlanan değerlerle birlikte yer aldığı as-built plan ve
programın arşivlenmesi,
 Projeye ait planlanan/gerçekleşen karşılaştırmalarının yapılıp,
sapmalara ilişkin nedenlerin belirlenerek sistematik hatalar varsa
ortaya konması, arşivlenmesi,
 Performans analizlerinin yapılarak, gerekli
performanslara ilişkin veritabanlarında yapılması.
revizyonların
Bütünleşik Planlama Modülü kapsamında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin
olarak önerilen bu süreç içerisinde özellikle dikkat edilmesi gereken ve
uygulanması önerilen nokta, ön planlama aşaması sonunda elde edilen
sonuçlara bağlı olarak kritik yörünge üzerindeki eylemlerin denge diyagramları
ile hızlarının uyumlarının etüd edilmesidir. Mevcut software paketlerinin hiç
biri bu bütünleşik analizi yapma olanağını vermediğinden bu, manuel olarak
yapılacak bir iştir. Sadece kritik yörünge üzerinde yer alan eylemlerin işleme
tabi tutulması işlemi kolaylaştırmayı amaçlamakta olup esas itibariyle eksiktir.
Çünkü, kritik eylemlerin süreleri üzerinde yapılacak değişiklikler, kritik
olmayanların da kritikleşmesine neden olabilir. Bu durumda yapılan işlemi bir
kez daha tekrarlamak gerekecektir. Ancak böylelikle proje süresinin gereksiz
yere uzamasını sağlayacak bir ara işlem de gerçekleştirilmiş olacaktır.
4.2. Nesnel Boyutta Sistemin Sentezi
4.2.1. Ekipman (Donanım-Hardware) Açısından Önerilen Sistem Tasarım
Yaklaşımı
Kompüter tabanlı bir enformasyon sisteminin nesnel boyutunu oluşturan ana
unsurlardan biri olan ekipmanlara ilişkin alternatif durumlar, evvelce
incelenmişti. Çok sayıda fonksiyonu üstlenen bütünleşik bir enformasyon
sisteminin kompüter konfigürasyonu ve hardware sisteminin yapısı bütün
içinde değerlendirilmek durumundadır. Bütünleşik planlama modülünün sistem
203
içindeki yerinin ve diğer modüllerle ilişkilerinin yanısıra firmanın yönetim
felsefesine kadar uzanan bir dizi parametre bu modülü biçimlendirirken,
hardware sistemine ilişkin olarak da belirli çözümleri empoze edecektir. Bu
zorunluluklar, diğer fonksiyonel modüllerin gerekleri ile birlikte
düşünüldüğünde hardware sistemi için gereken yapı ortaya çıkacaktır.
4.2.2. Program (Yazılım-Software) Açısından Önerilen Sistem Tasarım
Yaklaşım
4.2.2.1. Proje Planlaması ve Programlamasına Yönelik Software'in Seçimi İçin
Bir Analiz Yöntemi
Proje planlama ve programlamasına yönelik software paketleri, çeşitli şekillerde
kategorize edilmektedir. Böyle bir sınıflamayı evvelce belirtildiği gibi, Westney
yapmış olup, bu düzeylere bağlı olarak paketlerin yetenek, kapasite ve fiyatları
da değişmektedir. Bu alandaki mevcut paketlerin mimarilerindeki ve
yeteneklerindeki farklılıklar, bir tek ürünün incelenmesi sonucu ortaya
çıkabilecek bir analiz strüktürünün, bütünü için kullanımını olanaksız hale
getirmektedir. Bu nedenle, öncelikle yaygın olarak bilinen ve kullanılan paketler
temin edilerek incelenmiş ve bütüne ilişkin ön analiz çalışmalarının ışığında bir
analiz strüktürü geliştirilmiştir [16].
Sözkonusu çalışmada geliştirilen bu analiz strüktürü ortaya çıktıktan sonra,
incelenen 5 adet software'e ait analizler bu strüktüre bağlı olarak tekrarlanmış
ve sonuçları aynı çalışmada yer almıştır. Sözü edilen paketlerin (Primavera Project
Planner for DOS v5.0, Microsoft Project v3.0, Super Project v2.0, Harvard Project
Manager v3.0, Time Line v5.0) analiz sonuçlarının süperpoze edilmiş bir genel
değerlendirmesi de ayrıca yapılmıştır [17].
Bu çalışmaların dışında yapılan bir sistem geliştirme çalışması [18] kapsamında
da, özellikle grafik arayüze sahip 3 paket (Primavera Project Planner for Windows
v1.0, Microsoft Project v4.0, SureTrak v1.0) ele alınarak, yine aynı strüktüre bağlı
olarak analizleri yapılmış; geçen zaman içerisinde ilave özellikler kazanmış olan
bu paketlerin analizinden hareketle analiz strüktürü, bu çalışmada
güncellenmiştir (Şekil-4.33 - Şekil 4.41).
204
yönetim enformasyon sisteminin bileþeni olarak
nesnel boyutta
proje planlamasý & programlamasý
altsistemi
ekipman
program
(hardware)
(software)
personel
(user)
Şekil-4.33. Proje Planlama ve Programlama Altsistemi'nin Bileşenleri
proje planlamasý & programlamasý alanýnda kullanýlan
software paketlerinin analiz strüktürü
girdiler
süreç
çýktýlar
veriler
eðitim
raporlar
öðrenim
kullaným
Şekil-4.34. Sistem Yaklaşımıyla Software Analiz Strüktürü (Genel)
girdiler
(veriler)
1. verilerin niteliði ve türleri (proje ve aktivite düzeyleri,
süre, maliyet, kaynak verileri...)
2. veri giriþ olanaklarý ve kolaylýklarý (duplication, merge,
import, mouse desteði...)
3. veri giriþ strüktürleri (tablo, form, WBS chart, þebeke
görüntüsü üzerinden veri giriþleri...)
4. veri giriþindeki sýnýrlama ve olumsuzluklar (aktivite,
kaynak, iliþki, takvim, süre presizyonu sýnýrlamalarý...)
Şekil-4.35. Software Analiz Strüktürü (Girdiler)
205
süreç
(eðitim . öðrenim . kullaným)
a.
b.
software'in
eðitimi ve
öðrenme
süreci
software'in
kullaným
özellikleri
c.
software'in
hardware ile
iliþkisi
Şekil-4.36. Software Analiz Strüktürü (Süreç)
a.
software'in eðitimi ve öðrenme süreci
1. satýcýnýn teknik desteði (kurslar, manual, tutorial...)
2. software'in mimarisi (menü yapýsý, fonksiyonlara ulaþým,
endüstri standartlarýna uyum...)
3. kullanýcý düzeyine uyum (beginners, expert, assist
modlarý, wizardlar, learn file...)
4. software'in geliþimi (ürünün pazar payý, dinamizmi,
upgradelerin kullanýcýya yansýmasý...)
5. software'in yardým (help) yapýsý
Şekil-4.37. Software Analiz Strüktürü (Süreç A)
b.
software'in kullaným özellikleri
(1)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
asli fonksiyonlarýnýn zenginliði
yardýmcý (utility) fonksiyonlarýnýn zenginliði
planlama & programlama için kullandýðý teknikler
kullanýcýnýn tanýmlamasýna olanak verdiði strüktürler
senaryo (what if analysis) yetenekleri
veri / rapor organizasyonu olanaklarý
Şekil-4.38. Software Analiz Strüktürü (Süreç B-1)
206
b.
software'in kullaným özellikleri
(2)
7. veri arama yetenekleri
8. mantýksal hatalarýn yakalanmasý yetenekleri
9. yardým (help) olanaklarý ve özellikleri
10. diðer kategorilerdeki paketlerle entegrasyonu
11. kullanýcý dostu (user friendliness) özellikleri
12. çok kullanýcýlýlýk-çok görevlilik özellikleri
Şekil-4.39. Software Analiz Strüktürü (Süreç B-2)
c.
software / hardware iliþkisi
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
software'in
software'in
software'in
software'in
software'in
software'in
software'in
kurulum (setup) kolaylýðý
network ve mainframe versiyonu desteði
bellek (RAM) ihtiyacý
veriyolu mimarisi, CPU performanslarý
ekran kartý / monitör ihtiyacý
mouse desteði
iþletim ve kompüter sistemi olanaklarý
Şekil-4.40. Software Analiz Strüktürü (Süreç C)
çýktýlar
(raporlar)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
software'in ürettiði raporlarýn niteliði
software'in ürettiði raporlarýn zenginliði
software'in ürettiði raporlarýn içerik esnekliði
raporlarýn içerik ve formatlarýnýn saklanabilmesi
raporlarýn çýkýþ ortamlarýnýn zenginliði
raporlarýn hazýrlanma süreci / süresi
Şekil-4.41. Software Analiz Strüktürü (Çıktılar)
207
Proje planlaması ve programlamasına yönelik software'in seçimindeki belli başlı
noktalar
aşağıda
tanımlanmıştır
(Şekil-4.42).
Bu
paketler,
bir
mimarlık/mühendislik bürosundaki projelendirme sürecine ait süreç, kaynak ve
maliyet planlaması amacına yönelik olarak kullanımdan, çoklu proje yönetimi
felsefesiyle hareket eden bir yüklenici firmanın merkez ve şantiyelerindeki
planlama, yürütme ve denetleme işlevlerine kadar çok farklı amaçlarla
kullanılmaktadır. Bu nedenle, bu farklı amaçlar açısından yaklaşıldığında,
değişik durumlarda değişik niteliklerdeki ürünlerin tercih edilmesi gerekeceği
açıktır. İlk grup, sistemin tasarımı ile ilgili öncelikli noktaları içermekte olup,
bunları sağlayan paketlerde ikinci gruba bakılmalıdır.
proje planlamasý & programlamasý alanýnda kullanýlan
software paketlerinin seçiminde
nelere dikkat edilmeli?
1. enformasyon sisteminin amaçlarýna uygunluk
2. software paketleri entegrasyonu açýsýndan uygunluk
3. hardware konfigürasyonu açýsýndan uygunluk
4. öðrenim ve kullaným kolaylýðý
5. ürünün sürekliliði, yeni versiyonlarla sürekli geliþimi
6. fiyat, performans, ihtiyaç karþýlaþtýrmalarý
Şekil-4.42. Software Seçim Kriterleri
1. Enformasyon Sisteminin Amaçlarına Uygunluk: Genel anlamda, enformasyon
sisteminin kavramsal düzeydeki ilişkilerinin gözönüne alınmasıyla, proje
planlama modülünün hangi işlevsel modüllere yönelik olarak, ne tür
veritabanlarına, hangi çıktıları üretmesi gerektiği; bu çıktıların üretilebilmesi
için gereken veri alanlarının ve işlevlerin software tarafından sağlanıp
sağlanmadığı öncelikle belirlenmesi gereken noktalardır. Firmanın çoklu
proje yönetim ya da merkezkaç yönetim yaklaşımlarından hangisini
benimsediği, merkezde ve şantiyelerde istenen enformasyon akış sistemi ve
raporlama düzenleri, bu noktalarda gereken software paketleri açısından
farklı, fakat entegre edilebilir ürünlere yönelmeyi gerektirebilecektir.
2. Software Paketlerinin Entegrasyonu Açısından Uygunluk: Yukarıda sözü edilen
aynı kategoriden planlama paketlerinin entegrasyonunun dışında,
enformasyon sistemi kapsamında bu paketlerin çeşitli veritabanı, hesap
tablosu, prezentasyon, yazı yazma vb. paketleri ile veri alış-verişinde
208
bulunması gerekebilir. Software seçiminde enformasyon sisteminin yapısı bu
açıdan da dikkate alınmalıdır.
3. Hardware Sistemi Açısından Uygunluk: Planlama işlevinin mainframe, network
ya da PC üzerinde tek ya da çok kullanıcılı olarak düşünülmesi ve
enformasyon sisteminin buna göre dizayn edilmiş olması, planlama
software’inin bu sistemlere uygun versiyonunun seçimini zorunlu kılacaktır.
Ayrıca işlemci, sabit disk, bellek, ekran kartı vb. hardware bileşenleri
açısından her paketin gerektirdiği minimum ve daha iyi performans için
tercih edilmesi gereken konfigürasyonlar farklılaşmaktadır.
4. Eğitim, Öğrenim ve Kullanım Olanak ve Kolaylıkları: Planlama paketleri, giderek
diğer alanlardaki paketler gibi grafik arayüze sahip şekilde dizayn edilmekte;
bu alandaki görsel standartlara uygun biçimde nesne tabanlı programlama
dilleri kullanılarak geliştirilmekte ve giderek birbirine benzemektedir. Ancak,
eğitim desteği, öğrenim ve kullanım kolaylıkları açısından firma ve ürün
bazında önemli farklılıklar bulunmakta; bayi sistemiyle çalışan bazı
firmaların, bayilerinin teknik destek açısından yeterli düzeyde olmadıkları
görülmektedir.
5. Ürünün Sürekliliği: Her kategoriden software paketleri arasında kıyasıya bir
rekabetin yaşandığı bir ortamda, ürününü geliştirmekte yetersiz kalan
firmalar ayakta kalamamaktadır. Evvelce belirtilen araştırma çalışmasında,
yapım yönetimi alanına yönelik olarak A.B.D., İngiltere ve Fransa'da üretilen
paketlerin sayısının 400'ü aştığı belirlenmiş ve 116 tanesi özellikleri açısından
tablolanmıştır. Bunların içerisinde önemli bir bölümü, proje planlaması ve
programlamasına ilişkin paketler oluşturmaktadır. Bu ürünlere her gün
yenileri eklenmekte ve bir bölümü de piyasadan silinmektedir. Seçilen
ürünün sürekliliğinin sağlanamaması durumunda, bir süre sonra daha
gelişmiş özellikler taşıyan bir paket istendiğinde enformasyon sistemine
entegrasyon açısından sorunlar doğabilecektir.
6. Fiyat - Performans - İhtiyaç Karşılaştırmaları: Yukarıdaki tüm noktaları sağlayan
ve yetenekleri açısından yakın paketlerin genellikle fiyatları da birbirine yakın
olmaktadır. Bu açıdan yapılacak bir son değerlendirme, seçim sürecini
tamamlayacaktır. İster kapsamlı ve komplike bir sistemin nesnel boyuttaki
bileşenlerinden biri olsun, isterse bağımsız bir işlevsel araç olarak kullanılsın,
proje planlaması ve programlamasına yönelik software’in seçiminde çok
bilinçli davranıldığı söylenemez. Esas itibariyle oldukça ayrıntılı biçimde
geliştirilen ve bu çalışma kapsamında ana hatları açıklanmaya çalışılan
209
yaklaşımın, bu konuda daha bilimsel ve doğru karar vermeyi kolaylaştıracağı
düşünülmektedir.
4.2.2.2. Uygulamada Kullanılan Windows Tabanlı Bellibaşlı Paketlerin
Geliştirilen Sistematiğe Uygun Olarak Analizi
Evvelce de belirtildiği gibi, çeşitli kategorilerdeki software paketlerinin bir
bölümü, bu çalışma sırasında ayrıntılı olarak ele alınmış ve etüd edilmiştir. Etüd
edilen paketler toplam olarak 3 adet olup bunlar aşağıda sıralanmaktadır:
 Primavera Project Planner for Windows v1.0,
 Microsoft Project v4.0,
 SureTrak v.1.0.
İncelenen software paketleri, Primavera Project Panner dışında, alt bölgede yer
alan paketler olup, bu paketlerin seçiminde ana neden, bu ürünlerin Türkiye'de
pazarlayan temsilciliklerinin bulunması, yaygın olarak kullanılması ve
incelemeye tabi tutulacak demo disket ya da orijinal kopyalarının, diğer
dokümanların yanısıra temin edilebilmesidir.
Bu paketlere ait özet analiz tabloları aşağıda olup, ayrıntılı analiz sonuçları EK2’de verilmiştir.
210
Primavera project planner for windows
versiyon 1.0
sayfa
01
SOFTWARE'E İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
Kategorisi
Son Versiyonu
İşletim Sistemi
Network Versiyonu
Windows/Dos Versiyonu
Yapısı (Text/Grafik)
Büyüklüğü
Dili
Fiyatı
Üst düzey (high-end category)
1.1 for windows/5.1 dos
DOS, Novell, Banyan, LANtastic, 3Com
max 100 kullanıcı,
Var
Grafik (text tabanlı rapor sistemi de var)
22 MByte
İngilizce
$5200+KDV (1 kullanıcı) $10400 (3 kul.)
NEREDEN TEMİN EDİLEBİLİR ?
Üreten/Pazarlayan
Adres
Telefon
Fax
Türkiye Temsilcisi
Adres (İstanbul)
Telefon
Fax
Adres (Ankara)
Telefon
Fax
Primavera Systems Inc.
Two Bala Plaza, Bala Cynwid, PA 19004,
USA
(215) 667-8600
(215) 667-7894
IMS Müh., Danışmanlık ve Tic. LTd. Şti.
Talatpaşa Cad. Gürtaş İş Merk., No.20/5
Gültepe-İstanbul
(212) 270 9650
(212) 270 9655
Ebuziya Tevfik Sok., No. 22/8 ÇankayaAnkara
(312) 440 3431
(312) 439 1806
HARDWARE İHTİYAÇLARI NELERDİR? (Minimum/Tercihen)
Kompüter Sistemi
Mikroişlemci
RAM Bellek
Sabitdisk
Ekran Kartı
IBM PC, PS/2 WAX
80486/80586
8 MByte/16 MByte
22 MByte+2 MByte boş alan
VGA/SVGA
primavera project planner for windows
versiyon 1.0
211
sayfa
02
SATINALINAN PAKET NELERİ İÇERİR?
 Eğitim Desteği ($1300+kdv)
 Demo Disket
 Tutorial
 Manual
 Versiyon Terfi(1 yıl içinde ücretsiz)
 Satış Sonrası Destek (1 yıl ücretsiz)
HANGİ FONKSİYONLARA SAHİPTİR?
Utility Fonksiyonları
Ana Fonksiyonları
Help Yapısı
Menü Yapısı
Proje ilave, silme, kopyalama, birleştirme;
yedekleme, geri yükleme, özetleme, nesne
gömme-ilişkilendirme
Şebeke hesaplama, kaynak dengeleme,
izleme-güncelleme, kaynak-maliyet kontroltahmin, karşılaştırma, senaryo analizi, nakit
akışı, yönetimsel raporlama
Alana duyarlı, konuya duyarlı, indexli arama,
hypertext yapısında
CUA standardı, pull-down menü
VERİ GİRİŞ/ÇIKIŞ OLANAKLARI NELERDİR?
Veri Giriş Strüktürleri
Veri Aktarımı (Export/İmp.)
Tablo, form, grafik üzerinden veri girişi
Lotus, Excel, dBase, US Army of Corps
formatları; SureTrak, Finest Hour, Parade,
Monte Carlo, Expedition ilişkisi
NE TÜR RAPORLAR ELDE EDİLEBİLİR?
İçerik Açısından
Çıkış Ortamı Açısından
Grafik/Text tipi raporlar; Şebeke
diyagramları, Kaynak-Maliyet raporları,
Planlanan/Gerçekleşen karşılaştırmalı şebeke,
kaynak, maliyet rapor ve grafikleri
Ekran, Printer, Plotter, Manyetik ortam
KRİTİKLER
DOS versiyonunun eksikleri giderilmiş, profesyonelce hazırlanmış bir menü, diğer
uygulama programlarıyla ilişkilendirilmiş, çok gelişmiş ve esnek bir raporlama
sistemi, incelenenlerin en gelişmişi...
suretrak project planner for windows
versiyon 1.0
SOFTWARE'E İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
Kategorisi
Alt düzey (low-end category)
212
sayfa
01
Son Versiyonu
İşletim Sistemi
Network Versiyonu
Windows/Dos Versiyonu
Yapısı (Text/Grafik)
Büyüklüğü
Dili
Fiyatı
1.0 for windows
DOS 5.0 ve yukarısı
Yok
Yok
Grafik
13 MByte
İngilizce
$595+KDV
NEREDEN TEMİN EDİLEBİLİR ?
Üreten/Pazarlayan
Adres
Telefon
Fax
Türkiye Temsilcisi
Adres (İstanbul)
Telefon
Fax
Adres (Ankara)
Telefon
Fax
Primavera Systems Inc.
Two Bala Plaza, Bala Cynwid, PA 19004,
USA
(215) 667-8600
(215) 667-7894
IMS Müh., Danışmanlık ve Tic. LTd. Şti.
Talatpaşa Cad. Gürtaş İş Merk., No.20/5
Gültepe-İstanbul
(212) 270 9650
(212) 270 9655
Ebuziya Tevfik Sok., No. 22/8 Çankaya(312) 440 3431
(312) 439 1806
HARDWARE İHTİYAÇLARI NELERDİR? (Minimum/Tercihen)
Kompüter Sistemi
Mikroişlemci
RAM Bellek
Sabitdisk
Ekran Kartı
IBM PC, PS/2 WAX
80486/80586
8 MByte/16 MByte
132 MByte+2 MByte boş alan
VGA/SVGA
suretrak project planner for windows
versiyon 1.0
SATINALINAN PAKET NELERİ İÇERİR?
 Eğitim Desteği ($1300+kdv)
 Manual
213
sayfa
02
? Demo Disket
 Tutorial
 Versiyon Terfi (1 yıl içinde ücretsiz)
 Satış Sonrası Destek (1 yıl ücretsiz)
HANGİ FONKSİYONLARA SAHİPTİR?
Utility Fonksiyonları
Ana Fonksiyonları
Help Yapısı
Menü Yapısı
Proje ilave, silme, kopyalama, birleştirme;
yedekleme, geri yükleme, nesne gömmeilişkilendirme
Şebeke hesaplama, kaynak dengeleme,
izleme-güncelleme, kaynak-maliyet kontroltahmin, karşılaştırma, senaryo analizi, nakit
akışı, yönetimsel raporlama
Alana duyarlı, konuya duyarlı, indexli arama,
hypertext yapısında
CUA standardı, pull-down menü
VERİ GİRİŞ/ÇIKIŞ OLANAKLARI NELERDİR?
Veri Giriş Strüktürleri
Veri Aktarımı (Export/İmp.)
Tablo, form, grafik üzerinden veri girişi
Primavera, Finest Hour, Microsoft Proj.
NE TÜR RAPORLAR ELDE EDİLEBİLİR?
İçerik Açısından
Çıkış Ortamı Açısından
Şebeke diyagramları, Kaynak-Maliyet
raporları, Planlanan/Gerçekleşen
karşılaştırmalı şebeke, kaynak, maliyet rapor
ve grafikleri
Ekran, Printer, Plotter, Manyetik ortam
KRİTİKLER
Primavera ile (concentric management) yaklaşımıyla entegre çalışmak üzere
geliştirilmiş, yapı itibariyle çok benzeşen ve adapte olması kolay; diğer uygulamalarla
ilişkisi yok, özellikle veritabanı paketleriyle entegrasyonu olanaklı değil, outlining
yetenekleri gelişkin değil, maliyet kodlama olanaksız, eskalasyon tanımlama olanağı
yok, üretkenlik raporları yok.
microsoft project for windows
versiyon 4.0
SOFTWARE'E İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
Kategorisi
Son Versiyonu
İşletim Sistemi
Network Versiyonu
Windows/Dos Versiyonu
Alt düzey (low-end category)
4.0
DOS 5.0 ve yukarısı
Yok
Yok
214
sayfa
01
Yapısı (Text/Grafik)
Büyüklüğü
Dili
Fiyatı
Grafik
11 MByte
İngilizce
$612+KDV
NEREDEN TEMİN EDİLEBİLİR ?
Üreten/Pazarlayan
Adres
Telefon
Fax
Türkiye Temsilcisi
Adres (İstanbul)
Telefon
Fax
Adres (Distribütör Firmalar)
Microsoft Corporation
USA
?
?
Microsoft Türkiye
Emirhan Cad. No.145C, Barbaros Plaza,
80700 Dikilitaş, İstanbul
(212) 258 5998
?
Logosoft; (216) 348 1399
Linksoft; (212) 233 2313
Arena;
(212) 233 3050
HARDWARE İHTİYAÇLARI NELERDİR? (Minimum/Tercihen)
Kompüter Sistemi
Mikroişlemci
RAM Bellek
Sabitdisk
Ekran Kartı
IBM Compatible
80486/80586
8 MByte/16 MByte
11 MByte+2 MByte boş alan
VGA/SVGA
215
microsoft project for windows
versiyon 4.0
sayfa
02
SATINALINAN PAKET NELERİ İÇERİR?
? Eğitim Desteği
 Demo Disket
 Tutorial
 Manual
 Versiyon Terfi (upgrade)
? Satış Sonrası Destek
HANGİ FONKSİYONLARA SAHİPTİR?
Utility Fonksiyonları
Ana Fonksiyonları
Help Yapısı
Menü Yapısı
Proje ilave, silme, kopyalama
Şebeke hesaplama, kaynak dengeleme,
izleme-güncelleme, kaynak-maliyet kontroltahmin, senaryo analizi, nakit akışı,
Alana duyarlı, konuya duyarlı, indexli arama,
hypertext yapısında
CUA standardı, pull-down menü
VERİ GİRİŞ/ÇIKIŞ OLANAKLARI NELERDİR?
Veri Giriş Strüktürleri
Veri Aktarımı (Export/İmp.)
Tablo, form, grafik üzerinden veri girişi
Lotus, Excel, dBase, Access, Ascii, CSV,
FoxPro formatları
NE TÜR RAPORLAR ELDE EDİLEBİLİR?
İçerik Açısından
Çıkış Ortamı Açısından
Şebeke diyagramları, Kaynak-Maliyet
raporları, Planlanan/Gerçekleşen
karşılaştırmalı şebeke,
Ekran, Printer, Plotter, Manyetik ortam
KRİTİKLER
Kutu (precedence) tekniği gerçek anlamda var, Outlining yeteneği gelişmiş, karmaşık
bir menü yapısı, kodlama strüktürleri yok, kod havuzları yok, kodlama olanakları
yetersiz, kaynak ve maliyet profilleri tanımlama olanağı yok, veri gruplama
yetenekleri sınırlı, kaynakların dengeleme önceliği ve dengelemeye girecek kaynak
tanımlamaları yapılamıyor, üretkenlik raporları yok, altproje tanımlama olanakları
gelişkin değil, raporlama yetenekleri sınırlı, emek yoğun projeler için geliştirildiğinden
tüm kaynakların maliyetlerini ancak saat cinsinden tanımlamak mümkün, inşaat için
uygun değil...
216
4.2.3. İnsan Kaynakları (Personel-User) ve Organizasyonel Yapı Açısından
Önerilen Sistem Tasarım Yaklaşım
4.2.3.1. İnsan Kaynaklarının Niteliği
Bu çalışmanın bütününden anlaşılması gereken temel nokta şudur; Bütünleşik
Planlama Modülü, şantiye düzeyindeki bir kompüter tabanlı enformasyon
sisteminin çekirdeğindeki ana bileşendir. Çünkü, çevresindeki hemen tüm
fonksiyonel bileşenlere kendi işlevlerini yerine getirebilmelerine olanak sağlayan
bir çerçeve çıktıyı hazırlar ve sunar.
Bu nedenledir ki, Bütünleşik Planlama işlevini üstlenen departmanın insan
kaynakları açısından doğru biçimde dizayn edilmesi gerekli olmakla birlikte,
yeterli değildir. Diğer birimlerde yer alan ve bu modülün çıktılarını kullanarak
kendi ayrıntılı planlarını yapma durumunda bulunan personelin de her düzeyde
sistemin genel işleyişi açısından bilgilendirilmesi zorunluluğu vardır. Aksi
taktirde, herkes yine geleneksel usuller ve alışık oldukları yöntemlerle gerekli
enformasyona ulaşmaya çalışacak ve çoğu kez uygulamada görüldüğü gibi,
Bütünleşik Planlama Modülü sadece süresel hedefleri gösteren çıktılar üreten
bir bileşen olarak algılanıp, gereken odakta yer alması sağlanamayacaktır.
4.2.3.2. Organizasyonel Yapı: Alternatif Bir Yaklaşım
Merkezi ve Şantiye Bazındaki iki yaklaşım evvelce de belirtildiği gibi uç ve
idealize yaklaşımlardır ve her marjinal yaklaşım gibi keskin köşeleri, yani
olumsuz yönleri söz konusudur. Gerçekte, firmalar yönetimsel yaklaşım için
düşünülebilecek bir skalanın sözü edilen her iki ucundan belirli mesafelerde
uzakta bulunurlar. Bu, kiminde merkezi yönetim ucuna daha yakınken, bir
diğerinde merkezkaç uca yaklaşabilir. Salt merkeziyetçi ya da salt merkezkaç bir
yaklaşımın olumsuz yönlerini ortadan kaldıracak bu tür yaklaşım farklılıkları,
firmadan firmaya ya da firmanın ve çevresel koşulların zaman içindeki
gelişimine bağlı olarak değişkenlik gösterecektir.
Bu noktada, global planlama işlevi ve örgütsel yapılanması açısından da sözü
edilen iki uç yaklaşımı belirli noktalarda kaynaştıran bir üçüncü yol
öngörülebilir. Bu yaklaşımda ağırlık merkezi yönetim ucunda olup, temel
davranış, bu çözümün olumsuzluklarının eliminasyonu yönündedir.
Çözümün anafikri, tıpkı şantiye mobilizasyonunda devreye giren merkezi birim
gibi, şantiye düzeyinde gereken enformasyon sistemini şantiyenin ilk kuruluş
aşamasında fiziksel olarak kuracak, belirli bir süre çalıştırıp işler hale getirerek
217
geri çekilecek ve ancak sorun çıktığında müdahale edecek bir bilgi işlem ya da
enformasyon sistemi biriminden çıkmaktadır. Benzer şekilde, bütünleşik
planlama işlevini de böyle bir merkezi birim üstlenerek gerek merkezin
(firmanın) ve gerekse şantiye üst yönetiminin (projenin) amaç ve taleplerini
uzlaştıracak bir ilk plan ve programı oluşturacak, izleme ve raporlama
sistematiğini projenin özelliklerini de gözönüne alarak oluşturacak, belirli bir
süre sistemi işletecek, rayına oturtacak ve daha sonra daha az yoğunlukla izleme
ve güncelleme faaliyetleri ile revizyonlar için periyodik ya da aperiyodik
müdahalelerde bulunacaktır.
Merkezin fiziksel uzaklığının olumsuz etkileri, bu konuda şantiyelerin
yoğunlaştığı coğrafi alanlarda ara merkezler oluşturulması yoluyla
giderilebilecektir. Ancak çok dağınık durumdaki şantiyeler önemlerine göre ayrı
ve bağımsız bir birime sahip olabileceği gibi, ana merkezden manipüle
edilmeleri de söz konusu olabilir. Yurt dışı şantiyelerin ise bu konuda fazla bir
alternatifi yoktur ve kendi planlama departmanlarına ihtiyaçları vardır.
Her şantiye, üst düzey paketlerle entegre çalışabilen daha hesaplı ve şantiye
bazındaki raporlama ihtiyaçlarını mükemmelen yerine getirebilecek alt düzey
yazılım paketleri ve bunların gerektirdiği makul boyutlardaki donanım ve
operatör düzeyindeki personel altyapısıyla kolaylıkla oluşturulabilecektir.
Merkezi planlama grubunun proje başlangıcındaki yoğunluğu zaman içinde
azalacak ve proje müdürünün de planlama işlevinin ayrıntılarına zaman
harcaması gerekmeyecektir.
218
SONUÇ VE ÖNERİLER
Araştırma projesinin kapsamında yapılan analiz ve sentez çalışmalarının
sağlayacağı düşünülen sonuçlar ve faydalar şu şekilde tanımlanabilir:
Bilimsel Açıdan:
Yapım Yönetimi alanında Bilgisayar Destekli Yönetim Enformasyon Sistemleri ve
bileşenlerinden biri olarak Bütünleşik Planlama Altsistemi konusunda bu kapsam
ve ayrıntıda çalışmaların noktasal olarak uygulamadaki birtakım firmalar
tarafından gerçekleştirilmeye çalışıldığı bilinmekle beraber; bunların firma
bazında, firmaya özel çalışmalar olduğu; genel kullanıma açık yaklaşım, ilke ve
modeller ortaya koyan çalışmalar olmadığı görülmektedir.
Yapım sektöründe, bu tür bir sorunun çözümüne yönelik olarak geliştirilmiş,
konunun teorik (kavramsal) ve uygulamaya yönelik (nesnel) boyutlarını birlikte
ele alan, bu kapsamda bir kaynağın eksikliği söz konusudur. Araştırma
projesinin amaçlarında biri olarak tanımlanan kavramsal boyuttaki bulgular ve
geliştirilen modele ilişkin ilkeler uygulama çalışmalarının bilimsel bir temele
oturmasını da sağlayıcı nitelikte olacak; en azından bu alanda bir örnek
oluşturacaktır.
Uygulama Açısından:
Evvelce de belirtildiği gibi, ülkemizdeki yüklenici firmaların bir bölümü
bilgisayar destekli enformasyon sistemine ilişkin yapılanmalarını
gerçekleştirmekteyken, bir bölümü halen geleneksel yöntemlerle
şantiyelerindeki yönetimsel fonksiyonlarını (planlama, örgütleme, yürütme,
denetleme) ve bunların gerektirdiği enformasyon akışını, bilgisayar desteği
olmaksızın, sınırlı bir kapsamda yürütmeye çalışmaktadırlar. Bunun doğal
sonucu olarak, bilgisayar destekli bir enformasyon sisteminin yöneticilere
sağladığı olanaklardan yararlanmaları mümkün olamamaktadır. Bütünleşik
Planlama kapsamında ele alınan zaman, kaynaklar ve maliyet unsurları ile
bunların karşılıklı etkileşimlerinin bir arada etüd edilemediği planlama
çalışmalarının proje ve firma amaçları açısından sağlıklı çözümler ortaya
koyması zordur.
Sözü edilen anlamda bir enformasyon sistemini geliştirmiş ya da geliştirmeye
çalışan firmalarda ise konunun kavramsal boyutunda eksiklikler ve yanlışlıklar
bulunduğundan, sistemin beklenen faydayı sağlamadığı görülmektedir.
Araştırma projesinin sonuçları olarak ortaya konan modeller, yüklenici
219
firmalarımızın gerek bilgisayar destekli enformasyon sistemlerinin
oluşturulması ve gerekse bu sistemin doğru biçimde çalıştırılabilmesi için
gereken kavramsal ve nesnel yapıyı tanımlama konusunda atılmış somut bir
adımdır.
Ekonomik Açıdan:
Bu açıdan bakıldığında, gerçek anlamda kavramsal ve nesnel boyutlarıyla doğru
biçimde tanımlanmış ve oluşturulmuş bir Bütünleşik Planlama Modülü,
üstlendiği Planlama ve Denetim fonksiyonlarını istenen sürat ve doğrulukta
yerine getirecek enformasyon üretimi ve akışını sağlayabilecek; daha da
önemlisi şantiyedeki kaynakların (işgücü, ekipman, malzeme, zaman...) israfını
önleyecek; planlanan ve gerçekleşen üretim değerlerinin izlenmesine ve
sapmaların belirlenerek nedenlerinin ortadan kaldırılmasına yönelik çözüm
önerilerinin geliştirilebilmesine olanak sağlayacak; proje süresince gereken para
ve kaynaklara ilişkin ihtiyaçların zaman boyutundaki değerlerini grafik ya da
sayısal çıktılar olarak ortaya koyarak ilgili fonksiyonel departmanlara (temin
yönetim, personel yönetim, maliyet yönetim, taşeron yönetim, ekipman
yönetim...) kendi ayrıntılı planlarını hazırlayabilmeleri için gereken çerçeveleri
tanımlayabilecek ve böylece tüm şantiye işlemlerine ilişkin aksamaları minimize
edebilecek bir çalışmanın ana aksını oluşturacaktır.
Bütün bu olanaklar gerek yüklenici firmanın, gerek girişimcinin, dahası ülkenin
ve sonuçta kullanıcıların kaynaklarının israf edilmeden, en iyi şekilde
kullanılmasına yönelik sonuçlar sağlayacaktır. Yüklenici firmalarımızın
uluslararası rekabet ortamında hem belirli biçimsel zorunlulukları yerine
getirmeleri, hem rekabet ortamında daha başarılı olabilmeleri hem de yabancı
firmalarla birlikte üstlendikleri işlerde ortak dil ve prosedürlere sahip
olabilmeleri de, hem bu firmaların, hem de ülkemizin yararına olacaktır.
Özellikle, Gümrük Birliği sürecinde yüklenici firmalarımızın dış ilişkilerinde
biçim ve içerik açısından sağlamaları gereken koşulların, ülkemizdeki bilimsel
toplantılarda yoğun biçimde tartışılmaya başlanması bunun en açık
göstergesidir.
220
KAYNAKLAR
[01] BERKÖZ S., KANOĞLU, A., TOPÇU G., DİKBAŞ, A., "Türkiye’de
Kompüter Destekli Bina Yapım Yönetiminde Proje Planlama
Enformasyonu İçin Bir Sistematik Araştırması", İ.T.Ü. Araştırma
Fonu'nca desteklenen 264 No.'lu Araştırma Projesi Raporu, İstanbul,
1993
[02] BERKÖZ, S., KANOĞLU, A., KÖKSAL, A., KURUOĞLU, M.,
“Yapım Yönetimi ve Internet”, INET-TR’96 Türkiye’de Internet Konferansı,
Yeditepe Üniversitesi, İstanbul, 14-15 Aralık 1996
[03] PARKER, C.S., Management Information Systems: Strategy & Action,
Mc Graw-Hill Publishing Comp., Singapore, 1989, s.217-263
[04] McLEOD, R., Jr., Computer Based Information Systems, McMillan
Pub.Co., A.B.D., 1993, s.57
[05] ARDITI, D., OKSAY, F.E., “Zaman Kaynaklı Anlaşmazlıkların
Değerlendirilmesi İçin Bir Tümleşik Sistem”, Türkiye İnşaat Mühendisliği XII.
Teknik Kongre Bildiriler Kitabı, Ankara, 1993, s.755
[06] BERKÖZ, S., “Yapım Yönetiminde Kompüter Uygulamaları”, Mimarlıkta
Bilgisayar Uygulamaları Semineri Bildiriler Kitabı, Y.T.Ü. Mimarlık
Fakültesi, İstanbul, 1994, s. 42
[07] BERKÖZ, S., A.g.e., s. 47
[08] BERKÖZ, S., KANOĞLU, A., KÖKSAL, A., KURUOĞLU, M., A.g.e.
[09] CMAA, Construction Management Association of America, Manual of
Standards of Practice (Washington, D.C.: Construction Management
Association of America, 1986), S.4
[10] BERKÖZ S., KANOĞLU, A., TOPÇU G., DİKBAŞ, A., A.g.e., s.254
[11] BERKÖZ S., KANOĞLU, A., TOPÇU G., DİKBAŞ, A., A.g.e., s.68
[12] WESTNEY, R.E., Computerized Management of Multiple Small
Projects, New York, Marcel Dekker, 1992, s.328-330.
[13] LEVINE, H.E., "Doing The Weebis and The Obis: New Dances for Project
Managers", PM-Network 7, No.4 (1993): 35-38.
[14] SEY, Y., ÇIRACI, M., KANOĞLU, A., YAMAN, H., KÖKSAL A.,
MESA Mesken San. A.Ş. Yönetim Enformasyon Sistemi Geliştirme
Çalışması Raporu, İstanbul, Kasım 1994
221
[15] KANOĞLU, A.,”Yüklenici Firmalar İçin Şantiye Düzeyinde Bir
Kompüter Destekli Yönetim Enformasyon Sistemi Tasarımı”,
TÜBİTAK INTAG-912 No’lu Araştırma Projesi
[16] BERKÖZ S., KANOĞLU, A., TOPÇU G., DİKBAŞ, A., A.g.e., s.184253
[17] KANOĞLU, A., "Yapım Yönetiminde Yönetim Enformasyon Sisteminin
Bileşenlerinden Biri Olarak Kavramsal ve Nesnel Boyutlarıyla Proje Planlama ve
Programlama Altsistemi", İnşaat Mühendisliğinde Bilgisayar Kullanımı IV.
Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul, 1994, s.405-414.
[18] KANOĞLU, A., "MESA Mesken Sanayi A.Ş. Bilgisayar Destekli Yönetim
Enformasyon Sistemi Geliştirme Çalışması - Proje Planlama ve
Programlama Modülü Tasarımı Raporu", İstanbul, 1995
222
YARARLANILAN KAYNAKLAR
AHMAD, I., RUSSELL, J.S., ABOU-ZEID, A., “Information Technology (IT) and
Integration in the Construction Industry”, Construction
Management & Economics, v.13, 1995, s.163-171
NEALE, H.N., “Line of Balance Planning by Spreadsheet”, Building Technology &
Management, December/January, 1993, s.22-27
McDONALD Jr., D.,F., “Software Review-Texim v1.1.”, Cost Engineering, v.34,
No.4, April 1992, s.25-26
MEDLOCK, J., “Software Review-Primavera Project Planner v5.0”; Cost
Engineering, v.34, No.8, August 1992, s.25-26
LOGCHER, R., “Knowledge Processing for Construction Management Data Base”,
Journal of Construction Engineering & Management, v.115,
No.2, June 1989, s.196-211
YATES, J.K., “Data-Base Systems for Evaluating Construction Programs”, Journal of
Construction Engineering & Management, v. 116, No.4,
December 1990, s.624-641
MOHAN, S., “Expert Systems Applications in Construction Management and
Engineering”, Journal of Construction Engineering &
Management, v.?, No.?, s.?
SANVIDO, V.E., “Site Level Construction Information System”, Journal of
Construction Engineering & Management, v.118, No. 4,
December 1992, s.701-715
ABUDAYYEH, O., RASDORF, W., “Design of Construction Industry Information
Management Systems”, Journal of Construction Engineering &
Management, v.117, No.4, December 1991, s.698-715
TEICHOLZ, P., “Strategy for Computer Integrated Construction Technology”, Journal
of Construction Engineering & Management, v.120, No.1,
March 1994, s.117-131
HENRY, R.,M., “Role of Advanced Computer Technology in Construction Industry”,
Journal of Computing in Civil Engineering, v.8, No.3, July
1994, s.385-389
SUHAIL, S.A., CPM/LOB: “New Methodology to Integrate CPM and Line of
Balance”, Journal of Construction Engineering &
Management, v.120, No.3, September 1994, s.667-683
WILLIAMS, T.P., “Applying Portable Computingand Hypermedia to Construction”,
Journal of Management in Engineering, v.10, No.3, May/June
1994, s.41-45
223
BREUER, J., FISCHER, M., “Managerial Aspects of Information-Technology
Strategies for A/E/C Firms”, Journal of Management in
Engineering, v.10, No.4, July/August 1994, s.52-59
BETTS, M., CHER, L., MATHUR, K., OFORI, G., “Strategies for the
Construction Sector in the Information Technology Era”,
Construction Management & Economics, No.9, 1991, s.509528
NEVINS, D.P., ZABILSKI, R.Z., “Graphical Database for Construction Planning
and Cost Control”, Proceedings of Construction Congress ’91,
1991, s.266-271
WRIGHT, R.N., “Computer Integrated Construction”, IABSE Periodica, IABSE
Proceedings P-123/188, January 1988, s.17-25
YAU, N.J., MELIN, J.W., GARRETT, J.H., KING, S., “Integrating the Process of
Design, Scheduling and Cost Estimating within an Object-Oriented
Environment”, Proceedings of Construction Congress ’91,
1991, s.342-347
CHANG, L.M., CHAO, L.C., “Trend in Local Area Network Utilization”, Journal
of Management in Engineering, No.8, 1992, s.27-39
224