Dar gelirli geniş insan: Amerika`nın Baron`u Mehmet

Dar gelirli geniş insan: Amerika'nın Baron'u Mehmet
Emrah Şahin © Canada Türk, Eylül 2010
İki dünya arasında bir Mehmet; bir yanda ortam, diğer yanda endam.
1910’lar. Osmanlı için rezil zamanlar. Avusturya-Macaristan ile gerilim hat
safhada. Millet Trablusgarp ve Balkan savaşlarında mahvolmuş. Yetmiyor: Dünya
Harbi için seferber oluyor. Ekonomi bunalımda, insanlar isyanda, devlet zor
durumda. Elazığ’da yağız bir delikanlı, vaziyetin farkında. Ama serde yiğitlik ve
kavak yelleri, mahallede bir Amerikan misyoner koleji. Şeytan Amerika’ya git
diyor. Çiçeği burnunda eşin ve bir yaşındaki can-ciğer oğlun kalsın. Nasıl olsa
çok zengin olup geri döneceksin! Çoluk çocuğunu ihya edersin! Elazığ’lı delikanlı
Bayram Mehmet şeytana uysa mı? Uydu bir kere, belki iyi yaptı. Bizlere hisseli
bir göçmenlik kıssası bıraktı.
Misyonerlerin öğrencileri bir “Amerikan Rüyası” gördü. Görmeyegörsün,
rüyalarını hayra yorup cümbür-cemaat Osmanlı’nın rezil zamanlarından
kaçıverdiler. Macera dolu Amerika! Yani kendi hanelerine yeni bir hayat.
Anavatan Anadolu’ya, cazip mektuplar ve paralar. Duyanlara kulaktan kulağa
oynatan nev-hayat hikayeleri ve para lafları, Bayram Mehmet ve akranlarını
cezbetti. 1912 yılında Bayram Mehmet, yarım düzine akrabasıyla birlikte çoktan
Amerika topraklarına ayak basmıştı. Evvel zaman içinde bu gariplerin tek katığı
umut oldu. Okuma-yazma bilmeden, İngilizce merhaba diyemeden gurbete selam
çakmanın kaçınılmaz sonu. Lakin gel zaman git zaman, işler yoluna mı girdi ne!
Bayram Mehmet, Pennsylvania eyaletine yerleşip maden ocaklarında çalışmaya
başladı. Kısa zamanda İngilizce’yi söktü. Sonra Pennsylvania’dan Ohio’ya taşınıp
Ford fabrikasında çalışmaya başladı. Hayatının geri kalanında (yaklaşık kırk yıl)
orada yaşadı ve öldü. Mehmet burada yeni bir hayat kurarken, memlekete özlem
dolu mektuplar ve cazip paralar gönderdi. Oğlu Nadir büyümüş evlenmişti de
çocukları bile olmuştu. Bayram Mehmet’in gönderdiği maddi destek sayesinde
Nadir, Elazığ’ın köyünden Ankara merkeze taşındı. Böylece, torunları Ankara’da
kaliteli eğitim alabilecekti. İşte tam böyle oldu. Torunları bugün dedelerini hayırla
anıyor. Dedemiz olmasaydı, köyde kalsaydık, çoban olacaktık.
Bayram Mehmet’in hayrı sadece kendi ailesine dokunmadı. Doğru, okumayazması yoktu. Modern anlayışta cahildi. Ama, Amerika’yı ziyaret eden
bürokratlarımızı karşılamada o vardı. Amerika’daki Türk cemaatlerine muazzam
yardım sağladı. Amerika’dan anavatana yapılan yardımlara ciddi katkıda bulundu.
Bunlar yetmedi. Eğitim için buralara gelen körpe öğrencilere ve çalışmak için
gelen enerjik gençlere kol kanat gerdi. Tanıyanların Bayram amcası, abisi, babası
oldu.
Bayram Mehmet Amerika’dayken Osmanlı Devleti yıkıldı. Türkiye Cumhuriyeti
kuruldu. Her açıdan sıkıntılı dönemler. Özellikle Kurtuluş Savaşı dönemi ve
ertesinde, her türlü maddi ve manevi desteğe ihtiyaç vardı. Bayram Mehmet ne
yaptı? Elinden gelen her şeyi. Kızılay’a düzenli bağışlar ve Amerika’ya ihtisasa
gelen, memleketimizin umudu gençlere hora geçen yardım ve yataklık.
1955’li yıllarda Amerika’ya okumaya gelen ve sonra tıp (kardiyoloji) alanında
yüz akımız olan Doktor (Gürbüz) Barlas ve Okutan için yaptıkları. Barlas,
Amerika’da Bayram Mehmet’in amcasının kızıyla evlendi. Nikah şahidi? Bayram
amca. Bayram Mehmet’in torunları yıllar sonra Barlas’ın ofisine tanışmaya
gittiğinde, Barlas çoşkuyla eşini aramış ve heyecanını paylaşmıştı: “Şu anda
kiminle konuşuyorum bilemezsin, Bayram amcanın torunuyla!” Telefonun diğer
ucunda yıllarca görmedikleri halaları. Duygular şelale! Doktor Okutan da gururla
anlattı Bayram abisini. Onlara ev-yurt bulan, harçlık bile veren Bayram
Mehmet’ten gözlerinin içi gülerek bahsetti. Bizim başımız bile ağrısa koştuğumuz
“tek insan” Bayram abiydi.
Bayram Mehmet, Amerika’ya çalışmaya gelen enerjik gençlere kol kanat gerdi
ya; onlar istese de, istemese de. Şerif Düzgün, Bayram Mehmet’in kankası, bir
babayiğit kıssası. Bir varmış bir yokmuş. Koca Yusuf adında meşhur bir pehlivan
Amerika’ya güreş tutmaya gelmiş. Bir yiğit çıktı meydane! Şerif de macerayı
seven pehlivan yapılı bir gençmiş, güreşe de bayılırmış. Bu yüzden, Koca
Yusuf’un peşine takılıp işini gücünü unutmuş. Abisi Bayram Mehmet, bu
durumdan şikayetçi olmuş. Çekmiş Koca Yusuf’u bir kenara ve vermiş odunu.
Biz Türkiye’den buraya para kazanmaya geldik. Paramızı biriktirip bir an önce
memleketimize geri döneceğiz. Bu çocuk güreşi seviyor ama burada pehlivana
ekmek yok. İyisi mi bu çocuğa yol ver sen. Ver ki işine gücüne baksın. Şerif’te
hayal kırıklığı, varsın olsun. Altı sene daha çalışmış, cebini parayla altınla
doldurup memlekete dönmüş. Sene 1921. Sonra? Sonrası para gani. Kendisine iki
tane hanım almış ve onlar ermiş muradına. (O zamanlarda tek eşlilik kanunu yok,
ağaların yek-avrad adeti hiç yok).
Ölene kadar dinmeyen vatan özlemi kavurdu Bayram Mehmet’in içini. Haydi
emekli olayım, sonra dönerim, dedi. Nasip olmadı. Şeytana uyup geldi dedik ya,
belki de onun ceremesi. Şeytana uymak tabiri elbette lafın gelişi. Yoksa,
kuruluşunda büyük emeği geçen, cuma namazlarına gittiği bir cami sözkonusu.
İliklerine kadar Türk-İslam olan bir adamın hikayesi bu. Bayram amca, abi, baba,
evet ama; mezar taşında Amerika’nın Baron’u.