MÜZĠK ÖĞRETMENĠ YETĠġTĠREN KURUMLARDAKĠ

1667
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
MÜZĠK ÖĞRETMENĠ YETĠġTĠREN KURUMLARDAKĠ PĠYANO DERSLERĠNĠN
ĠÇERĠĞĠNE VE PĠYANO EĞĠTĠMĠNE ĠLĠġKĠN GENEL BĠR DEĞERLENDĠRME
Yard. Doç. Dr. Feyza SÖNMEZÖZ, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi,
[email protected]
ÖZET
Piyano, çok seslilik özelliği taşıyan bir çalgı olması nedeniyle bir müzik öğretmeni için
tüm ders içi ve ders dışı etkinliklerde kolaylıkla söz konusu amaçların uygulanabileceği
bir ortam sunmaktadır.
Bu nedenlerle müzik öğretmeni yetiştiren kurumlardaki lisans eğitiminde yer alan
piyano derslerinin içeriğinin, müzik öğretmenliği mesleği için öngörülen donanım ve
nitelikte bir yapıda uygulanması ve hedeflenen teknik davranışların kazanıma
dönüştürülmesi gereği doğmaktadır. Bu açılardan müzik öğretmeni yetiştiren
kurumlardaki piyano öğretiminin, bu dersi veren öğretim elemanlarının da görüşleri
ışığında uygulamadaki görünümünün genel bir değerlendirilmesinin yapılması
önemlidir.
Bu araştırmada müzik öğretmeni yetiştiren kurumlardaki piyano öğretiminin, bu dersi
veren öğretim elemanlarının da görüşleri ışığında uygulamadaki görünümünün genel
bir değerlendirilmesinin yapılması ve ortaya çıkan problemlere ilişkin çözüm
önerilerinin sunulması amaçlanmaktadır.
GĠRĠġ
Müzik öğretmeni yetiştirme programlarında; temel müzik bilgileri ve becerileri kazandırma, öğrencilerin
seslerini eğitme, öğrencileri müzik tür, çeşit ve biçimleri hakkında bilgilendirme, öğrencilerde müzik
dinleme zevki ve alışkanlığı ile müziksel beğeni kazandırma ve geliştirme, öğrencilerle yapılan eğitsel
kol çalışmalarında çeşitli solo, koro ve çalgı gruplarına yönelik parçaların eşliklerini yapabilme, ilgili ve
istekli öğrencilere piyano ve benzeri klavyeli çalgıların öğretimi yapılarak müziksel bir çevre kurarak
iletişim gücünü arttırma amacıyla gereken donanımın kazandırılması yaklaşımından yola çıkılarak
piyanonun “bir müzik öğretmeni” için temel çalgı olması görüşü günümüzde büyük bir önem
taşımaktadır.
Müzik öğretmeninin, ders içinde ve ders dışındaki tüm etkinliklerde öğrencide müziksel beğeni ve
müzik yapma becerisini geliştirebilmesi, donanımlı ve nitelikli bir eğitim yoluyla mümkün olacaktır.
Piyano, çok seslilik özelliği taşıyan bir çalgı olması nedeniyle bir müzik öğretmeni için tüm ders içi ve
ders dışı etkinliklerde kolaylıkla söz konusu amaçların uygulanabileceği bir ortam sunmaktadır.
Bu nedenlerle müzik öğretmeni yetiştiren kurumlardaki lisans eğitiminde yer alan piyano derslerinin
içeriğinin, müzik öğretmenliği mesleği için öngörülen donanım ve nitelikte bir yapıda uygulanması ve
hedeflenen teknik davranışların kazanıma dönüştürülmesi gereği doğmaktadır. Bu açılardan müzik
öğretmeni yetiştiren kurumlardaki piyano öğretiminin, bu dersi veren öğretim elemanlarının da
görüşleri ışığında uygulamadaki görünümünün genel bir değerlendirilmesinin yapılması önemlidir.
Eğitim Fakülteleri Müzik Anabilim Dallarında lisans eğitimi boyunca piyano dersleri, ilk yedi yarıyılı
“piyano”, sekizinci yarıyılı “piyano ve öğretimi” olmak üzere 4 yıl sürmektedir. Bu süre içerisinde piyano
derslerinde kullanılan metot ve eserlerin kullanılış amaçları büyük önem taşımaktadır. Piyano
derslerinde; yeni yarıyılda çalışılmak üzere, yeni ödevler çoğunlukla o yarıyıldaki kazanılması gereken
seviyeler gözetilerek belirlenmektedir. Ancak piyano çalarken karşılaşılabilecek problemler göz ardı
edilerek, bazı teknik ve yorum ayrıntılarına yeterince önem verilmediği gözlenmektedir. Bu problemler
elde edilen teknik kazanımlarla çözümü mümkün olabilen problemler olmakla birlikte, bazı teknik
ayrıntılar da söz konusu problemlere göre çalışılmak üzere piyano öğretim metotları arasında yer
almıştır.
Kamacıoğlu ve Ünal, piyano çalarken karşılaşılabilecek problemleri şöyle sıralamışlardır:
1. Vücut duruşu ile ilgili problemler
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
1668
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
2. El duruşu ile ilgili problemler
3. Parmak duruşu ile ilgili problemler
4. Bilek duruşu ile ilgili problemler
5. Kol duruşu ile ilgili problemler
6. Omuz duruşu ile ilgili problemler
7. Nota okuma ile ilgili problemler
8. Notaların klavyedeki yerleri ile ilgili problemler
9. Nota vuruşları ile ilgili hatalar (Ritim problemleri)
10. Nota takibi ile ilgili problemler
11. Dikey okuma ile ilgili problemler
12. Tempo problemleri
13. Parmak numaraları ile ilgili problemler
14. 4. ve 5. Parmakların kullanımı ile ilgili problemler
15. Sağ ve sol elin bağımsız çalabilmesi ile ilgili problemler
16. Bağlarla ile ilgili problemler
17. Staccato çalarken karşılaşılan problemler
18. Nüans ile ilgili problemler
19. Çift ses basarken karşılaşırken problemler
20. Akor basarken karşılaşılan problemler
21. Ses değiştirici işaretleri ile ilgili problemler
22. Gam çalarken karşılaşılan problemler
23. Arpej çalarken karşılaşılan problemler
24. 16‟ lık pasajlarla ile ilgili problemler
25. Triole çalarken karşılaşılan problemler
26. Müzikal ifade ile ilgili problemler
27. Polifonik eser çalışırken karşılaşılan problemler
28. Cümle fikrinin ifade edilmesi ile ilgili problemler
29. Melodinin belirtilmesi ile ilgili problemler
30. Apajetürlerin doğru belirtilmesi ile ilgili problemler
31. Armoninin duyurulması ile ilgili problemler
32. Sol elin eşlik etmesi gereken pasajlarla ilgili problemler
33. Kadans kalıplarının duyurulması ile ilgili problemler
34. Parçaların dönem özelliklerinin belirtilmesi ile ilgili problemler
35. Artiküle çalma ile ilgili problemler
36. Ezber ile ilgili problemler
37. Süslemeler ile ilgili problemler
38. Pedal kullanırken karşılaşılan problemler (Kamacıoğlu&Ünal. S: 277)
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
www.iconte.org
1669
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
Piyano öğretmenleri genellikle öğrencilerine yeni eser ya da etüt gibi ödevler verirken, başlangıç
aşamasında olduğunun tersine belli bir teknik kazanımı hedeflemeksizin, seviyelere göre birbiri ardına
çalınabilecek eserler önermektedirler. Oysa ki; her eserin ya da kısa parçanın, etüdün ve alıştırmanın
hangi seviyelerde olursa olsun, belli bir teknik sıra takip ettiği, o teknik elde edilmeden üzerine yeni
teknik kazanımlarda bulunulamayacağı bilinmelidir. Ancak; özellikle başlangıç aşamasında öğrenilen ve
“Müzik Öğretmenliği Lisans Programı” ndaki piyano dersi tanımlarında da belirtilmiş olan –legatostaccato-portato-pedal-gam ve arpej- gibi temel tekniklerin 4 yıl sürecek lisans eğitimi boyunca
geliştirilerek tekrar eden ve sürdürülebilen kazanımlar olduğu ve yeni çalışılacak eserlerin de bu temel
tekniklerin gelişmiş çeşitlerini içerdiği unutulmamalıdır.
Dolayısıyla; Eğitim Fakülteleri Müzik Anabilim Dallarındaki piyano eğitimcileri, çalışılmak üzere ödev
verdikleri eserlerin kapsadığı teknik öğeleri gözeterek öğrenciye repertuar kazandırmayı
hedeflemelilerdir.
AraĢtırmanın Amacı
Türkiye‟ de Eğitim Fakülteleri Müzik Anabilim Dallarındaki piyano eğitimcilerinin piyano derslerinde
kullandıkları metot, albüm gibi çalışmaların hangilerinin hangi amaç ve hedefler doğrultusunda
kullanıldığına cevap aramak bu araştırmanın amacıdır.
YÖNTEM
Bu araştırmada tarihsel ve betimsel yöntem kullanılarak piyano eğitiminde okutulan kaynaklar
incelenmiş, piyano eğitiminde kullanılabilir olan ders kitabı, makale gibi çeşitli yayınlardan oluşan kayıt
ve belgeler toplanarak müzik anabilim dalları lisans eğitiminde kullanılan mevcut piyano repertuarında
yer alan çeşitli dönemlere ait bestecilerin yer aldığı çeşitli nota ve ders kitaplarının inceleme ve
değerlendirilmesi yapılmıştır. Araştırmaya daha önceki pek çok yüksek lisans, doktora ve benzeri
çalışmada yer alan Türk bestecilerinin eserleri dahil edilmemiştir. Diğer taraftan yarı yapılandırılmış
görüşme tekniği ile araştırmaya gönüllü olarak katılan öğretim elemanlarının görüşme sorularına
verdikleri cevaplar ışığında veriler oluşturulmuştur. Daha sonra bu verilerin içerikleri analiz edilmiştir.
BULGULAR ve YORUMLAR
Araştırma için GÜGEF MEABD‟ dan 3 öğretim üyesi, MÜ MEABD‟ dan 2 öğretim üyesi, NÜ MEABD‟ dan
2 öğretim üyesi, HÜ MEABD‟ dan 1 öğretim üyesi, KTU MEABD‟ dan 1 öğretim üyesi, SÜ MEABD‟ dan 1
öğretim üyesi olmak üzere toplam 10 öğretim üyesi (A1, A2, A3, A4, A5, A6, A7, A8, A9, A10) ile
görüşmeler yapılmıştır. Öğretim üyelerinin 3‟ ü profesör, 1‟ i doçent, 6‟ sı ise yardımcı doçenttir.
Yapılan görüşmelerde öğretim üyelerinin piyano derslerinde hangi metot ve albüm gibi çalışmaları
tercih ettikleri, hangi müzik dönemi üzerine çalışma yaptırdıkları, hangi etüt ve eserleri çaldırdıklarına
ilişkin sorular sorulmuştur.
TABLO 1.
Soru 1: Legato, staccato, portato, pedal, gam ve arpej gibi temel tekniklerin
kazanılabilmesi için hangi alıştırma, egzersiz ve metotlar kullanılabilir?
Soru 2: Polifonik çalışmalar yapılabilmesi için “Barok Dönem” e ait eserlerden hangileri
kullanılabilir?
Soru 3: Farklı dönemlerdeki eserleri biçimsel açıdan analiz ederek seslendirebilmek için
“Klasik, Romantik ve Çağdaş Dönemler” den hangi eser ve metotlar kullanılabilir?
Tablo 1 „ de görüldüğü gibi 10 öğretim üyesine sorulan sorular yer almaktadır. Bu sorulara verilen
yanıtlara göre yapılan inceleme aşağıda sunulmuştur.
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
1670
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
TABLO 2. “Soru 1: Legato, staccato, portato, pedal, gam ve arpej gibi temel tekniklerin
kazanılabilmesi için kullanılan egzersiz ve metotlar hangileridir?”
Besteci adı
Charles Louis Hanon
Josef Pischna
Ferdinand Beyer
Oscar Beringer
Carl Czerny
Carl Czerny
Carl Czerny
Carl Czerny
Stephen Heller
Muzio Clementi
Johann Babtist Cramer
Moritz Moszkowski op.72
Eser Adı
The Virtioso Pianist
Technical
Studies
60
Progressive
Exercises
op.101
Pianoforte Tutor
Op.599
Op.849
Op.636
Op.299
Op.45
op. 44 (Gradus ad Parnassum)
60 Etuden
Op.72
Tablo 2‟ de öğretim elemanları tarafından 1. soruya verilen yanıtlar görülmektedir. Özellikle;
Beyer op.101 metodu, Beringer - Pianoforte Tutor, Czerny‟ nin op. 599, op.849, op.636, op.299
metotları etüt çalıştırma üzerine tasarlanmış albümler olduğundan, yukarıdaki soruda bahsedilen
legato, staccato, portato, pedal, gam ve arpej gibi temel tekniklerin kazanılabilmesinde önemli
derecede belirleyici olmasından dolayı dikkat çekicidir.
Hanon ve Pischna‟nın egzersiz kitapları özellikle sözkonusu bu teknikleri daha da hızlandırma amaçlı
olduğundan, başka bir deyişle bu teknikleri kullanmayla birlikte hız kazanma amaçlı çalışmalara da yer
verdiği için sıklıkla öğretim elemanları tarafından tercih edilmektedir.
Heller, Clementi, Cramer ve Moszkowski‟ nin etüt kitapları ise gerek hız kazanma, gerekse pedal ve
vibratolu çalış tekniklerini de içermesinden dolayı özellikle üst sınıflarda çalınabilecek nitelikte metotlar
olarak yukarıdaki tabloda yer almışlardır.
TABLO 3. “Soru 2: Polifonik çalıĢmalar yapılabilmesi için “Barok Dönem” e ait eserler
hangileridir?”
Besteci adı
Johann S. Bach
Johann S. Bach
Johann S. Bach
Johann S. Bach
Johann S. Bach
George F. Handel
George F. Handel
Domenico Scarlatti
Eser Adı
Der Erste Bach
BWV 553-560 Kleine Preludien und Fugen
BWV 806-811 English Suiten
BWV 812-817 French Suiten
Inventionen II & III
Klavierstucke
Suiten
Sonatlar
Tablo 3‟ de öğretim elemanları tarafından 2. Soruya verilen yanıtlar görülmektedir. Özellikle;
Barok Dönem eser çalıştırılırken Johann Sebastian Bach‟ ın örnek verilmesi ve çok tercih edilen bir
besteci olması dikkat çekicidir. J. S. Bach, piyano başlangıç düzeyine yönelik özellikle küçük yaştaki
küçük elli öğrenciler için çok sayıda eseri bulunduğundan müzik öğretmeni yetiştiren kurumlardaki
piyano repertuarında çokça tercih edilen bir bestecidir. Eserleri öncelikle yukarıda da bahsedilen legato
ve portato çalış tekniklerini içermesi ve gerek parmaklar gerekse duyuş açısından çok sesliliği
çalıştırması bakımından önemlidir. Diğer taraftan söz konusu bu tekniklere bağlı olarak piyanoda
özellikle barok dönemde kullanılan çeşitli süsleme (mordan, tril, grupetto v.b.) notalarını da çalıştırması
bakımından J. S. Bach‟ ın eserleri önerilmektedir. Ayrıca aşamalı olarak artan, büyüyen teknik
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
1671
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
kazanımları da sağladığından dolayı J. S. Bach‟ ın eserleri öncelikli tercih nedenidir. Ġleri sınıflarda
çalınabilecek süitleri ve invetionları polifonik çalma tekniğine katkıları dolayısıyla önemlidir.
Handel ve Scarlatti‟ nin eserleri ise Barok Dönem içerisinde kullanılan ve polifonik çalışmaları
kuvvetlendirmenin yanı sıra özellikle Scarlatti‟ nin eserlerindeki hız kazandırma amaçlı çalışmalar
bakımından bu besteciler de öğretim elemanları tarafından tercih edilmişler ve yukarıdaki tabloda yer
almışlardır.
TABLO 4. “Soru 3: Farklı dönemlerdeki eserleri biçimsel açıdan analiz ederek
seslendirebilmek için “Klasik, Romantik ve ÇağdaĢ Dönemler” den önerilen eser ve
metotlar hangileridir?”
Besteci adı
Muzio Clementi
Anton Diabelli
Fiedrich Kuhlau
Joseph Haydn
Wolgang Amadeus Mozart
Ludwig van Beethoven
Franz Schubert
Robert Schumann
Felix Mendelshonn B.
Frederich Chopin
Frederich Chopin
Frederich Chopin
Frederich Chopin
Piyotr Ilyç Tchaikovsky
Edward Grieg
Bela Bartok
Bela Bartok
Eser Adı
op. 36 Sonatinler
op.168 Sonatinler
op.20 ve op. 55 Sonatinler
Sonatlar
Sonatlar
Sonatlar
op.90 Impromptus
op.68
Gondollied
Masurkas
Waltzes
Nocturnos
Preludes
op.39 Children‟ s Album
Liric Pieces
For Children, Book 1
Microcosmos Vol. I, II, III, IV.
Tablo 4‟ de öğretim elemanları tarafından 3. Soruya verilen yanıtlar görülmektedir. Özellikle;
Clementi, Diabelli ve Kuhlau sonatinler öğrencilerde hızlı çalma, deyim ve cümle ifadelerinin çalışılması,
cümle, süsleme ve stil bilgisinin kazanılması, nüans, yorum ve pedal çalışmalarını sağlaması, basit
sonat formunun kavranması bakımından başlangıç düzey ve ilk yıllarda çalışılabilecek eserler arasında
yer almaktadır. Bu bakımdan öğretim elemanlarınca da sıklıkla tercih edilen eserler arasındadırlar.
Haydn, Mozart ve Beethoven‟ in sonatları (Betthoven‟ in özellikle op.2 no.1 Fa Minor, op.49 no.1 Sol
Minor, op.49 no.2 Sol Major sonatları) öğrencilerde sonat formunda çalışmalar yapabilmek için gerekli
ve bu yüzden tercih edilenler arasındadır.
Bartok‟ un özellikle microcosmos albumu deşifreyi ve iki elin koordinasyonunu kuvvetlendirdiği için her
sınıfta her yarıyılda çalışılması gereken metotlar olarak önerilmişlerdir.
Schumann, Mendelshonn, Schubert, Chopin ve Tchaikovsky‟ nin eserleri yoruma yönelik, nüans, pedal
ve stil açısından önemli seviye eserler olarak kabul edildiğinden her yarıyılda çalışılması gereği
vurgulanmıştır.
Özellikle ileri sınıflarda öğrenciler için piyano eğitiminde “seçkin eser” niteliğinde yer almakta olan bu
eserler, piyano başlangıç düzeyinden bu yana öğrenilen tüm teknik konuları kapsamaktadır. Ancak
daha ileri, gelişmiş bir parmak-bilek-kol tekniği, pedal, nüans ve yorum özellikleri içermektedir. Daha
önce de bahsedildiği gibi legato, staccato, portato, pedal, gam ve arpej gibi temel tekniklerin
kazanılmasından sonra aynı teknikleri içeren ancak aşamalı olarak gelişen bu kazanımlar yukarıdaki
tabloda verilen eserlerin de içeriğinde yer almaktadır. Dolayısıyla; piyano öğretim elemanlarınca tercih
edilen, derslerde çalıştırılan ve çalıştırılması önemli bulunan eserler arasında yer almaktadırlar.
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
1672
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
SONUÇ ve ÖNERĠLER
Eğitim Fakülteleri Müzik Anabilim Dalları lisans eğitimi piyano derslerinde kullanılan repertuar
incelenmiş, elde edilen bulgulara göre piyano eğitimine yönelik metot, albüm gibi çalışmaların belli
teknik özellikler gözetilerek kullanıldığı sonucuna varılmıştır. Ancak çoğu zaman eserlerin tercih edilme
nedenlerinden bazıları olarak; belli başlı teknik kazanımlar olmasının dışında yarılı bitirmek, o yarıyılı
geçip hızlı bir şekilde diğer sınıflara atlamak gibi amaçlar olduğu da bir gerçektir. Bazı eserlerde hangi
teknik kazanımın yer aldığı gözetilmeksizin, aynı yarıyılda aynı teknik konuyu içeren pek çok parça
çalarak konu zenginliği ve teknik donanım açısından eksik ve yetersiz derslerin yapıldığı durumlar da
söz konusu olmaktadır.
Bu sebeplerle müzik öğretmeni yetiştiren kurumlardaki piyano repertuarının teknik açıdan konulara
bölünerek basamaklandırılması ve teknik adımlar dizisi çıkarılarak bu adımlara göre çalınacak
parçaların hangi teknikleri içerdiğinin saptanması gereklidir. Kısaca; eğitim fakülteleri müzik anabilim
dallarında lisans süresince yapılacak olan piyano eğitiminde yer alan teknik adımlar listesinin
sıralanması ve derslerde okutulan eserlerin bu listeye göre dağılımının yapılarak bu teknik adımlara
ilişkin gösterdiği paralelliğin saptanması gereklidir.
Böylelikle; piyano öğretmenlerinin öğrencilerine, hangi eserlerde hangi teknik hedeflerin kullanıldığı
belirlenmiş daha bilinçli bir repertuar kazandırmaları ve müzik öğretmeni adaylarının mevcut piyano
eğitimi repertuarına ilişkin bilgilerinin de daha donanımlı olması mümkün olacaktır.
KAYNAKLAR
ERCAN, N. (2008). Piyano Eğitiminde Ġlke ve Yöntemler. Birinci Basım. Ankara: Sözkesen
Matbaası.
KAMACIOĞLU, F & ÜNAL, O. (2009). Piyano öğretmenlerinin KarĢılaĢtıkları Sorunlar ve
Probleme Dayalı Öğrenme Modeli ile Çözüm Önerileri. 8. Ulusal Müzik Eğitimi
Sempozyumu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun: Türkiye
PAMĠR, L. (1982). ÇağdaĢ Piyano Eğitimi. Ġstanbul:Beyaz Köşk Yayınları
YÖK, (2006). Müzik Öğretmenliği Lisans Programı. Yüksek Öğretim Kurulu, Ankara: Türkiye
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7