Yerel Yolsuzlukla Mücadele Hukuku

Transkript

ELİG
ORTAK AVUKAT
BÜROSU
ETİK ZİRVESİ 1. ÇALIŞTAY
Şirketlerde Yolsuzlukla Mücadele ve Şirket Süreçlerinin Şeffaflaştırılması
Av. Gönenç Gürkaynak
Gündem
I. 
Türkiye’nin Taraf Olduğu Uluslararası Anlaşmalar
II.  Yerel Yolsuzlukla Mücadele Hukuku
1. 
Rüşvet (Türk Ceza Kanunu, Madde 252)
2. 
İhaleye Fesat Karıştırma (Türk Ceza Kanunu, Madde 235)
3. 
4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu
III.  A.B.D. Yurtdışı Yolsuzluk Faaliyetleri Yasası
IV.  Birleşik Krallık Rüşvet Yasası (2010)
2
Türkiye’nin Taraf Olduğu Uluslararası Anlaşmalar
¨  Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi (2004)
¨  Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Özel Hukuk Sözleşmesi
¨  Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi
¨  Birleşmiş Milletler Uluslararası Organize Suçlar Sözleşmesi
(1998)
¨  Yolsuzluğa Karşı Avrupa Devletleri Grubu (GRECO)
¨  OECD Uluslararası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu
Görevlilerine Rüşvet Verilmesinin Önlenmesi Sözleşmesi
(1997)
¨  Avrupa Konseyi Suçtan Elde Edilen Geliri Aklama,
Araştırma ve Elkoyma ve Terör Finansmanı Sözleşmesi
(1990)
3
Yolsuzlukla mücadele konusunda temel düzenlemeler:
A. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 235. vd. maddeleri
• Rüşvet (m. 252 vd.)
• İhaleye fesat karıştırma (m. 235 vd.)
• Zimmet (m. 247 vd.)
• İrtikap (m. 250 vd.)
• Nüfuz Ticareti (m. 255)
• Görevi kötüye kullanma (m. 257)
• Kamu görevlisinin ticareti (m. 259)
• Kişilerin malları üzerinde usulsüz tasarruf (m. 261)
B. 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu hükümleri
4
¨  Rüşvet (Türk Ceza Kanunu, Md. 252)
Kişi
Kamu
görevlisi
• 
• 
• 
• 
• 
Görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için
Doğrudan veya aracılar vasıtasıyla
Bir kamu görevlisine veya göstereceği başka bir kişiye
Menfaat sağlayan kişi
4 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• 
• 
• 
• 
• 
Görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için
Doğrudan veya aracılar vasıtasıyla
Kendisine veya göstereceği bir başka kişiye
Menfaat sağlayan kamu görevlisi
4 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır
5
Yabancı kamu görevlilerine rüşvet verilmesi (Türk Ceza Kanunu, Md.
252 (9)):
(9) Bu madde hükümleri;
¤  Yabancı bir devlette seçilmiş veya atanmış olan kamu görevlilerine,
¤  Uluslararası veya uluslarüstü mahkemelerde ya da yabancı devlet mahkemelerinde görev yapan
¤ 
¤ 
¤ 
¤ 
hâkimlere, jüri üyelerine veya diğer görevlilere,
Uluslararası veya uluslarüstü parlamento üyelerine,
Kamu kurumu ya da kamu işletmeleri de dahil olmak üzere, yabancı bir ülke için kamusal bir
faaliyet yürüten kişilere,
Bir hukuki uyuşmazlığın çözümü amacıyla başvurulan tahkim usulü çerçevesinde
görevlendirilen vatandaş veya yabancı hakemlere,
Uluslararası bir anlaşmaya dayalı olarak kurulan uluslararası veya uluslarüstü örgütlerin
görevlilerine veya temsilcilerine,
görevlerinin ifasıyla ilgili bir işin yapılması veya yapılmaması ya da uluslararası
ticari işlemler nedeniyle bir işin veya haksız bir yararın elde edilmesi yahut
muhafazası amacıyla; doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, menfaat temin, teklif
veya vaat edilmesi ya da bunlar tarafından talep veya kabul edilmesi halinde de
uygulanır.
6
Yabancı kamu görevlilerine rüşvet verilmesi (Türk Ceza Kanunu, Md.
252 (10)):
(10) Dokuzuncu fıkra kapsamına giren rüşvet suçunun yurt dışında yabancı
tarafından işlenmekle birlikte;
¤  Türkiye’nin,
¤  Türkiye’deki bir kamu kurumunun,
¤  Türk kanunlarına göre kurulmuş bir özel hukuk tüzel kişisinin,
¤  Türk vatandaşının,
tarafı olduğu bir uyuşmazlık ya da bu kurum veya kişilerle ilgili bir işlemin
yapılması veya yapılmaması için işlenmesi halinde, rüşvet veren, teklif veya vaat
eden; rüşvet alan, talep eden, teklif veya vaadini kabul eden; bunlara aracılık eden;
rüşvet ilişkisi dolayısıyla kendisine menfaat temin edilen kişiler hakkında,
Türkiye’de bulundukları takdirde, resen soruşturma ve kovuşturma yapılır.
¨ Bu hüküm, kişilerin Türkiye’de bulunmalarına bağlıdır.
7
Özel Ticari Rüşvet (Türk Ceza Kanunu, Md.252 (8)):
Temmuz 2012 itibariyle, Türk Ceza Kanunu özel ticari rüşvet suçunu da
düzenlemektedir.
¨ (8) Bu madde hükümleri; aşağıda belirtilen kurumlar adına hareket eden
kişilere, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadıklarına bakılmaksızın,
görevlerinin ifasıyla ilgili bir işin yapılması veya yapılmaması amacıyla
doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, menfaat temin, teklif veya vaat edilmesi;
bu kişiler tarafından talep veya kabul edilmesi; bunlara aracılık edilmesi; bu
ilişki dolayısıyla bir başkasına menfaat temin edilmesi halinde de uygulanır.
8
Özel Ticari Rüşvet (Türk Ceza Kanunu, Md. 252 (8) (Devamı) :
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları
Kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşlarının iştirakiyle kurulmuş şirketler,
Kamu yararına çalışan dernekler,
Halka açık anonim şirketler
Kooperatifler
Kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşlarının bünyesinde faaliyet icra eden
vakıflar,
9
•  İhaleye Fesat Karıştırma (Türk Ceza Kanunu, Md. 235)
Kamu kurum veya kuruluşları adına yapılan mal veya hizmet
alım veya satımlarına ya da kiralamalara ilişkin "ihaleler ile
yapım ihalelerine" fesat karıştıran kişi, üç yıldan yedi yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
10
¨  İhaleye Fesat Karıştırma (Türk Ceza Kanunu, Md. 235)
(Devamı)
(2) Aşağıdaki hallerde ihaleye fesat karıştırılmış sayılır:
a) Hileli davranışlarla;
¨  İhaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olan kişilerin ihaleye
veya ihale sürecindeki işlemlere katılmalarını engellemek,
¨  İhaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olmayan kişilerin ihaleye
katılmasını sağlamak,
¨  Teklif edilen malları, şartnamesinde belirtilen niteliklere sahip olduğu
halde, sahip olmadığından bahisle değerlendirme dışı bırakmak,
¨  Teklif edilen malları, şartnamesinde belirtilen niteliklere sahip olmadığı
halde, sahip olduğundan bahisle değerlendirmeye almak.
11
¨  İhaleye Fesat Karıştırma (Türk Ceza Kanunu, Md. 235)
(Devamı)
b) Tekliflerle ilgili olup da ihale mevzuatına veya şartnamelere göre gizli
tutulması gereken bilgilere başkalarının ulaşmasını sağlamak.
c) Cebir veya tehdit kullanmak suretiyle ya da hukuka aykırı diğer
davranışlarla, ihaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olan
kişilerin ihaleye, ihale sürecindeki işlemlere katılmalarını engellemek.
d) İhaleye katılmak isteyen veya katılan kişilerin ihale şartlarını ve özellikle
fiyatı etkilemek için aralarında açık veya gizli anlaşma yapmaları.
12
¨  4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu
Türk Ceza Kanunu’nun ilgili hükümlerinde de ayrıca düzenlenmiş olduğu üzere Kamu İhale
Kanunu’nun 17. maddesi de ihalelere ilişkin yasak fiil ve davranışları düzenlemiştir.
Buna göre:
• 
Hile, vaat, tehdit, nüfuz kullanma, çıkar sağlama, anlaşma, irtikap, rüşvet suretiyle veya
başka yollarla ihaleye ilişkin işlemlere fesat karıştırmak veya buna teşebbüs etmek,
• 
İsteklileri tereddüde düşürmek, katılımı engellemek, isteklilere anlaşma teklifinde
bulunmak veya teşvik etmek, rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda
bulunmak,
• 
Sahte belge veya sahte teminat düzenlemek, kullanmak veya bunlara teşebbüs etmek,
• 
Alternatif teklif verebilme halleri dışında, ihalelerde bir istekli tarafından kendisi veya
başkaları adına doğrudan veya dolaylı olarak, asaleten ya da vekaleten birden fazla teklif
vermek,
• 
İhaleye katılamayacak olmasına karşı ihaleye katılamayacağı belirtildiği halde ihaleye
katılmak,
yasaktır.
13
A.B.D. Yurtdışı Yolsuzluk Faaliyetleri Yasası Nedir?
14
A.B.D. Yurtdışı Yolsuzluk Faaliyetleri Yasası Nedir?
•  ABD Yurtdışı Yolsuzluk Faaliyetleri Yasası (U.S Foreign
Corrupt Practices Act (FCPA)) dünyanın neresinde olursa olsun
iş konusunda bir yarar sağlamak için resmi kararı ahlaki
olmayan bir şekilde etkilemek amacıyla yabancı memurlara
rüşvet verilmesini suç haline getirmiştir.
•  FCPA ayrıca A.B.D. borsasında hisseleri işlem gören şirketlerin,
muhasebe uygulamaları, defter ve kayıtları ve iç kontrollerine
ilişkin belirli standartları karşılamasını zorunlu kılmaktadır.
15
FCPA Kimlere Uygulanır?
•  Rüşvet hükümleri:
•  Hukuka aykırı davranışın nerede işlendiğine bakılmaksızın,
bütün ABD vatandaşları, ABD’de ikamet eden kişiler veya
ABD’de kurulmuş şirketlere ve
•  Yabancı kamu görevlisine rüşvet verilmesini kolaylaştırmak
için ABD’de suç işleyen neredeyse herkese uygulanır.
16
FCPA Cezaları
•  FCPA, hem para cezaları ve hapis cezaları dahil ceza
hukukundan doğan ağır cezaları hem de özel hukuktan doğan
cezaları içerir.
Şahıslar İçin
5 yıla kadar hapis
100.000 Amerikan
Doları değerinde
para cezası
17
FCPA Cezaları
Kurumlar İçin
İhlal başına 2.000.000 Amerikan
Doları’na kadar veya işlemin kâr
veya zararının iki katı oranında
ceza hukukundan doğan para
cezası
özel hukuktan doğan
para cezaları ve ihtiyati
tedbir kararı
● 18
FCPA Rüşveti Önleyici Hükümler
Rüşveti önleyici hükümler, para veya herhangi bir değere sahip şeyin;
¨ Yabancı hükümetin, uluslararası organizasyonun veya bir siyasi partinin
çalışanı veya memuruna, veya bir siyasi makam adayına, veya
¨ Paranın veya bir vaadin yukarıda sayılan kişilerden birine geçeceğini bilerek
herhangi bir kimseye,
¨ (Bir karşılık bekleyerek) ahlaka aykırı bir şekilde,
¨ Resmi devlet işlemini veya kararını etkilemek için,
¨ İşi elde etmek veya elinde tutmak veya bir iş yararını güvence altına almak
için
doğrudan veya dolaylı olarak teklif edilmesini, vaat edilmesini veya
verilmesini yasaklamaktadır.
19
¨  FCPA aşağıda maddeler halinde sayılanlar dahil olmak üzere herhangi bir
değere sahip unsurları kapsamına alır:
● Hizmet
● Malzeme
● Mobilya
● Şirket
● Uçak
binmek
bileti
● Akraba
uçağına
şirketi için iş
Yevmiye
● Hediye
● Otel
● Kredi
Konaklaması
● Araç
● Özel
indirim
20
•  FCPA aşağıda maddeler halinde sayılanlar dahil olmak üzere
herhangi bir değere sahip unsurları kapsamına alır:
● Eğlence
● Hisse
Paylaşımı
● Telefon
● Nakit
● Resmi
hayır
kurumuna bağış
● Teminat
● Hediye
cards
● Aile
bireyi
için iş
kartı / gift
● Benzin
● Tıbbi
● Çocuk
burs
için
tedavi
21
¨  Kimler
Kamu Görevlisi
olarak nitelendirilir?
Yanda tarafta sayılanlar
dahil olmak üzere,
Federal, Eyalet veya
Yerel herhangi bir Kamu
Görevlisini kapsar.
Devlet kurumu
çalışanı, memur,
yöneticisi,
danışmanı, Sivil
yönetimde görev
alan geleneksel
amirler
Bakanlar, bakan
yardımcıları,
bakanlık
çalışanları,
danışmanları
Politikacılar,polis,
hakimler, gümrük
memurları, BM
çalışanları ve
temsilcileri,
Dünya Bankası
çalışanları ve
temsilcileri
Kamu görevlisi
22
FCPA - Kolaylaştırıcı Ödeme İstisnası
(Facilitating Payment)
•  Rüşveti önleyici hükümler, “rutin devlet işleri”ni hızlandırmak
veya güvence altına almak amacıyla yapılan küçük miktardaki
ödemeler ve hediyeler için sınırlı bir istisna yaratmaktadır.
•  Birçok ülkede kolaylaştırıcı ödemeler yasal değildir.
23
FCPA
Kolaylaştırıcı Ödeme İstisnası
¨  FCPA;
¤  Ürün veya hizmetlerin promosyonu, gösterimi veya açıklanması, veya
¤  Hükümetle yapılmış bir sözleşmenin yürütülmesi veya ifası
ile doğrudan ilgili olan seyahat, konaklama ve yemekler için
yapılmış makul bir ödemeye veya iyiniyetli masraflara izin
vermektedir.
24
FCPA Uyarıları
25
FCPA Uyarıları
ü  Tam olarak geri ödense bile kamu görevlisi adına yapılan bir
ödeme FCPA konusu olabilir.
ü  İnsani bir amacı olsa bile kamu görevlisi adına yapılan bir
ödeme FCPA konusu olabilir.
ü  Herhangi bir para ödenmemiş olsa bile, kamu görevlisine
ödeme yapılacağının taahhüt edilmesi “değeri herhangi bir şey
olan husus” olabilir.
ü  Bir konaklama etkinliği veya şirket uçağı ile seyahat için “iş
amacı” oluşturmak FCPA riskini ortadan kaldırmaz.
ü  Konaklama etkinliklerinde eşler ve aile bireyleri için ödeme
yapmak, FCPA altında nadiren olumlu bir savunma olarak
değerlendirilir.
ü  Son FCPA davaları, kamu görevlilerinin aşırı olarak misafir
edilmesini ve konaklatılmasını ihlal olarak değerlendirmiştir.
26
Yolsuzlukla Mücadele Hukuku Durum Değerlendirmesi Nedir?
27
Üçüncü Kişi Eylemleri için Temsil Sorumluluğu
¨  FCPA’nın ilgili bölümü aşağıdaki hükmü sevk etmektedir:
«[yabancı memura…, veya …] söz konusu paranın veya değerli
şeyin tamamının veya bir kısmının, herhangi bir yabancı
memura, yabancı siyasi partiye veya bu partinin yetkilisine
veya herhangi bir yabancı siyasi makam adayına doğrudan
veya dolaylı olarak teklif edileceğini, verileceğini veya vaat
edileceğini bilerek üçüncü kişilere …
…herhangi bir paranın teklifi, ödenmesi, ödeme yapmak için vaat
edilmesi veya yetki verilmesi veyahut herhangi bir değerin
teklif edilmesi, hediye verilmesi, vermek için vaat edilmesi
veya yetki verilmesi… hukuka aykırıdır.»
28
Bilgi Standardı
•  “Bilmek” terimi, “ihlalin yüksek olasılıkla gerçekleşebileceğine
yönelik olarak bir kimseyi makul bir şekilde uyarması gereken
koşulların bilinçli ihmali veya kasti şekilde bilinmemesini
gösteren” davranışlarını içermeyi amaçlamaktadır.
•  Şirket işinde kamu görevlileri ile temas kurulurken aracılar, iş
ortakları ve sözleşme taraflarınca yapılan uygunsuz
ödemelerden şirket potansiyel olarak sorumlu tutulabilir.
29
Bilgi Standardı Nedir?
¨  FCPA kuralları bir kişinin ruh halini (manevi unsuru) fiilin veya
sonucun aşağıdaki hususları «biliyor olmasını» gerektirmektedir: (i)
söz konusu kişinin böyle bir fiilde bulunduğunun, söz konusu
durumun var olduğunun veya söz konusu sonucun gerçekleşmesi
ihtimalinin yüksek olduğunun farkında ise veya (ii) kişi söz konusu
durumun var olduğuna veya söz konusu sonucun büyük bir ihtimalle
gerçekleşeceğine kesin kanaat getiriyorsa.
¨  «Bilgi standardı», «bilinçli ihmal» veya «bilinçli görmemezlik»
kavramlarını içermektedir. Bu tür kabahat kategorisi için gerekli
olan manevi unsur, gerçeği öğrenmekten kaçınmak için bilinçli bir
amaç ile hareket etmeyi kapsamaktadır.
30
Yolsuzlukla Mücadele Hukuku Durum Değerlendirmesi
•  Durum değerlendirmesinin amacı, şirket yönetiminin şirket
işinin yürütülmesinde üçüncü kişilerin, kamu görevlilerine
uygunsuz ödemeler yapmayacağı yönünde bir inanç
geliştirmesine zemin hazırlamaktır.
31
Durum Değerlendirmesi Basamakları
¨  Üçüncü kişiyle kişisel iletişim kurmak
¤  Şirketin uyumluluk politikasını açıkça anlatmak
¤  Yolsuzlukla mücadele hukukunun uyulması gereken koşullarını açıklamak
¤  Tarafın işbirliği yapma isteğini incelemek
¤  Talep edilecek olgusal bilgiyi tartışmak
¨  Tazminat koşullarını ve banka hesap bilgilerini incelemek
¨  Durum değerlendirmesi basamakları hakkında Hukuk Departmanına
danışmak
¨  Durum değerlendirmesi yürütmek için gereken zamanı ayırmak
32
Durum Değerlendirmesi Basamakları
¨  Somut bilgiyi elde etmek:
¤  Doğrudan ve dolaylı mülkiyet
¤  Herhangi bir kamu görevlisi ile ilişki
¤  Kurumsal veya başka bir yapı şekli
¤  Nitelikler
¤  Yürütülecek işin tanımı
¤  Etik davranışın adı ve hukuka uygunluğu
¤  Ödeme koşulları
¨  İş referansı elde etmek
¨  Kanunla tanımlanmış çekinceleri izlemek
33
FCPA Kontrol Kuralları
¨  Koruyucu sözleşme hükümleri
İhlalin
olması
halinde
fesih hakkı
Kamu
görevlisinin
sermayede
payı
olmaması
Gelecek
uygunsuz
ödemenin
olmaması
Bütün
kanunlara
uygunluk
Denetlem
e hakkı
Doğru
defter ve
kayıtlar
Geçmiş
uygunsuz
ödemenin
olmaması
34
FCPA Kontrol Kuralları
¨  Karmaşık durumlarda yurtdışı (merkez) FCPA danışmanın
görüşünün alınması
35
FCPA Çekinceleri
¨  Ürün sahası ya da sanayi ile “geçmişe yönelik bilgi” veya tecrübe
eksikliği
¨  Etik olmayan davranışa itibar
¨  Yolsuzlukla mücadele kanunlarına uyum konusunda yazılı
anlaşmaya dahil olmaktan çekinmek
¨  Kamu görevlileri ile yakın ilişki (yakın akraba veya mali/sermaye
ilişkisi)
¨  Kamu görevlisi veya kamu görevlisinin yakın akrabası tarafından
tavsiye edilen temsilci veya danışman
¨  Yerel kanunların veya politikaların ihlali
36
FCPA Çekinceleri
•  İşlemin gerçekleştiği ülkenin yolsuzluk ile ilgili geçmişinin
olması
•  Talep edilmiş açıklamalarda eksik, tutarsız veya yanlış bilgi
•  Ödemenin üçüncü kişiye veya başka bir ülkede yapılmasını
talep etmek
•  Ödemenin nakit yapılmasını talep etmek
•  Sağlanan hizmet için olağandışı fazla ücret talep etmek
•  Yetersiz belgelenmiş veya şüpheli harcamaları ödeme talebi
37
FCPA Çekinceleri
¨  Siyasi katkıların varlığı
¨  Üst seviye kamu görevlisi ile aile veya iş bağı
¨  Tek özelliğin “kamu görevlisine tesir edebilecek olmak veya kamu görevlisine
yakın olmak” olması
¨  Üçüncü kişi için elde edilen durum değerlendirmesi bilgisinde tutarsızlıklar
¨  Yazılı sözleşmenin eksikliği
¨  Sözleşme koşullarıyla uyuşmayan ödemeler
¨  Bölünmüş ödemeler veya sözleşmede adı geçmeyen taraflara ödeme yapılması
¨  Banka gizliliği kanunları ile bilinen ülkelerdeki bankalara veya teşebbüslere
ödeme yapmak
38
Global FCPA Davaları
ŞİRKET UYGULANAN CEZA YIL 450.000 ABD doları 2005 Baker Hughes Inc. 44,1 milyon ABD doları 2007 Vetco International Ltd. 26 milyon ABD doları 2007 Delta & Pine Land Company & Turk Deltapine, Inc. 300.000 ABD doları
York International Corporation 22 milyon ABD doları 2007 Siemens 1,195 milyar ABD doları 2008 Willbros Group Inc. 31 milyon ABD doları 2008 Misao Hioki (Bridgestone) 2 yıl hapis cezası ve 80.000 ABD doları 2008 402 milyon ABD doları 2009 Micrus Corporation
2007 Kellogg Brown & Root LLC. Daimler 185 milyon ABD doları 2010 Patrick Joseph (Haiti Teleco) 1 yıl hapis cezası ve 1 milyon ABD doları para cezası 2011 Noble Corporation 8 milyon ABD doları 2012 Tyco International 26 milyon ABD doları 2012 Allianz SE 12,3 milyon ABD doları 2012 Eli Lilly and Company 29 milyon ABD dolarından fazla 2012 Tyco International Ltd. ve iştiraki Tyco Valves & Controls
Middle East Inc. 13 milyon ABD doları 2012 Global FCPA Davaları
¨  2007 yılında Baker Hughes Inc.,
Kazakistan, Nijerya, Endonezya,
Özbekistan, Rusya ve Angola’daki
işletmelerine ilişkin verilmiş olan
yaklaşık 4 Milyon Amerikan Doları
tutarındaki rüşvet dolayısıyla 44.1
Milyon Amerikan Doları tutarında
cezaya mahkum edilmiştir.
¨  2007 yılında Vetco International Ltd.
vermiş olduğu 2.1 Milyon Amerikan
Doları tutarındaki rüşvet nedeniyle 26
Milyon Amerikan Doları cezaya
mahkum edilmiştir.
40
¨  2008 yılında Willbros Group Inc.,
vermiş olduğu 2 Milyon Amerikan
Doları tutarındaki rüşvet
karşılığında 31 Milyon Amerikan
Doları para cezası ödemiştir.
¨  2008
yılında Japonya bazlı bir
şirketin Amerika iştirakinin genel
müdürü olan Misao Hioki, Arjantin,
Brezilya, Ekvator, Meksika ve
Venezüella’daki devlet yetkililerine
vermiş olduğu rüşvetten dolayı 2 yıl
hapis cezasına ve 80.000 Amerikan
Doları tutarında para cezasına
mahkum edilmiştir.
41
¨  2009 yılında Kellogg Brown & Root
LLC. Nijeryalı yetkililere vermiş
olduğu 182 Milyon Amerikan Doları
tutarındaki rüşvetten dolayı 402
Milyon Amerikan Doları tutarında
para cezasına mahkum edilmiştir.
¨  13 Temmuz 2011 tarihinde, Florida
Güney İlçesindeki büyük jüri Haiti
Teleco’nun eski genel müdürü, Patrick
Joseph’i kara para aklanması için gizli
anlaşma yapmakla suçlamıştır. Joseph
i l e b i r l i k t e C i n e rg y
Telecommunications, Inc.’nin başkanı
Washington Vasconez Cruz ve eski
müdürü Amadeus Richers maddi
FCPA hükümleri, FCPA komplosu ve
elektronik sahtekarlık suçları ile
yargılanmışlardır.
42
¨  ABD Adalet Bakanlığı 2010 yılında
Tayland’ın Turizm Kurumu’nun (TAT –
Tourism Authority of Thailand) eski
müdürü, Juthamas Siriwan, ile kızı
Jittisopa Siriwan hakkında kara para
akladıklarına dair bir suçu ortaya
ç ı k a r m ı ş t ı r. A d a l e t B a k a n l ı ğ ı ,
Siriwan’ların film yapımcıları Gerald ve
Patricia Green’in TAT sözleşmelerinde
14 milyon ABD Doları alması
karşılığında, Gerald ve Patricia Green
tarafından yapılan yaklaşık 1,8 milyon
ABD Doları yolsuz ödeme aldıklarını
iddia etmiştir. Gerald ve Patricia Green,
FCPA uyarınca soruşturulmuştur ve
Kaliforniya Merkez İlçesindeki federal
jüri her ikisini de suçlu bulmuştur.
43
¨  24 Şubat 2012 tarihinde ABD Sermaye
Piyasası Kurumu, Noble Corporation’dan
üç petrol hizmeti yöneticisini Nijerya’da
petrol platformları için sondaj sözleşmeleri
uyarınca hukuka aykırı izin alarak iş
ayarladıkları ve gmrük görevlilerine rüşvet
verdikleri gerekçesiyle yargılamıştır.
¨  24 Eylül 2012 tarihinde ABD Sermaye
Piyasası Kurumu İsviçre menşeli küresel
üretici Tyco International’ı FCPA
hükümlerini ihlal ettiği gerekçesiyle
yargılamıştır. Tyco International’ın
iştiraklerinin farklı ülkelerde kamu
görevlilerine hukuka aykırı ödeme yaptığı
iddia edilmiş, Tyco uzlaşma sonucunda
ABD Sermaya Piyasası Kurumu’na 26
milyon dolar ödemeyi kabul etmiştir.
44
¨  27 Aralık 2012 tarihinde, ABD Sermaye
Piyasası Kurumu Almanya menşeli
sigortacı Allianz SE’yi, FCPA’nin
defterler ve kitaplar hükümlerini ihlal
etmekle yargılamıştır. Allianz’ın
Endonezya’daki kamu görevlilerine 5.3
milyon dolar kazanç sağladığı iddia
edilmiş, 12.3 milyon dolar üzerinde bir
miktar uzlaşma sonucunda ödenmiştir.
¨  20 Aralık 2012 tarihinde, ABD Sermaye
Piyasası Kurumu, Indianapolis menşeli
ilaç şirketi, Eli Lilly and Company’nin
Rusya, Çin, Brezilya ve Polonya’da
kamu görevlilerine şirketin iştirakleri
hukuka aykırı ödeme yaptıkları
gerekçesiyle yargılanmıştır. Lilly
uzlaşma sonucunda, 29 milyon dolardan
daha fazla bir meblağ ödemiştir.
45
¨  Dava Örneği: Hewlett-Packard Co.
¤  2003 yılında, Rusya’ya 45 milyon Amerikan Doları tutarındaki
bilgisayar satışını kazanmak üzere yapılan yolsuz ödemelere ilişkin
olarak Almanya’da Hewlett-Packard Co.’nun (HPQ) üç yöneticisi
hakkında yolsuzluk soruşturması açılmıştır.
¤  Yöneticiler, yolsuzluk, emniyeti suistimal ve vergi kaçırılmasına iştirak
ile suçlanmıştır. Ayrıca, Alman bir işadamına karşı cezai takibat
yürütülmüştür.
¤  İddia edilen rüşvetin değerinin yaklaşık olarak 7,5 milyon Avro olduğu
ve bunun da ilgili satım sözleşmenin kazanılması için Rusya’daki
kuruluşlara ödendiği iddia edilmiştir Söz konusu para transferi, farklı
ülkelerde açılan bir hesap ağı vasıtasıyla gizlenmiştir.
46
¤  2010 ylında konuya ilişkin olarak
açılan yolsuzluk soruşturması ile
ilgili olarak Rusya’daki savcılar
Hewlett-Packard’ın Moskova’daki
şubelerinde yerinde incelemede
bulunmuştur. ABD Adalet Bakanlığı
ve ABD Sermaye Piyasası Kurumu
da ayrıca konuyu incelemektedir.
¤  Savcılar mahkemeye HewlettPackard’ın davaya müdahil olarak
katılmasını talep etmiştir. Mahkeme
savcının bu talebini ve iddiaları
kabul ederse, Hewlett- Packard’ın
ilgili para transferi işlemi sonucunda
elde etmiş olduğu kara el
konulabilme ihtimali doğacaktır.
47
Türkiye’deki FCPA Davaları
¨  Adalet Bakanlığı Tyco International Ltd. ve iştiraki Tyco Valves &
Controls Middle East Inc. ile 13 milyon dolar tutarında uzlaşma
sağlamıştır. Tyco iştiraklerinin Çin, Hindistan, Tayland, Laos,
Endonezya, Bozniya, Hırvatistan, Sırbistan, Slovenya, Slovakya,
İran, Suudi Arabistan, Libya, Suriye, Birleşik Arap Emirlikleri,
Kongo, Nijer, Madagaskar ve Türkiye dahil olmak üzere farklı
ülkelerde kamu görevlilerine rüşvet vermiş olduğu iddia edilmiştir.
(Eylül 2012)
¨  Mercedes’in üreticisi Daimler, Çin, Mısır, Yunanistan, Hırvatistan,
Macaristan, Endonezya, Irak, Fildişi Sahilleri, Nijerya, Letonya,
Rusya, Sırbistan, Karadağ, Tayland, Türkiye, Türkmenistan,
Özbekistan ve Vietnam’daki iştirakleri tarafından verilen rüşvetler
nedeniyle Adalet Bakanlığı’na 93.6 Milyon Amerikan Doları ve
Sermaye Piyasası Kurulu’na 91.4 Milyon Amerikan Doları para
cezası ödemiştir. (Nisan, 2010)
48
¨  Siemens, uluslararası ihalelerin kazanılması amacıyla 1.4
Milyar Amerikan Doları tutarında verilen rüşvetler dolayısıyla
ABD Sermaye Piyasası Kurulu ve Adalet Bakanlığı’na 800
Milyon Amerikan Doları ve Almanya Adalet Bakanlığı’na 395
Milyon Amerikan Doları tutarında ceza ödemiştir. (Aralık
2008)
¨  York International Corporation Irak, Bahreyn, Mısır,
Hindistan, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki iştirakleri
tarafından verilen rüşvetler dolayısıyla ABD Adalet
Bakanlığı’na 10 Milyon Amerikan Doları, ABD Sermaye
Piyasası Kurulu’na 2 Milyon Amerikan Doları artı 10 Milyon
Amerikan Doları ceza ödemiştir. (Ekim 2007)
49
¨  Delta & Pine Land Company & Turk Deltapine, Inc.,Tarım ve
Köy İşleri Bakanlığı’na ödenen 43.000 Amerikan Doları
tutarındaki rüşvet nedeniyle 300.000 Amerikan Doları cezaya
çarptırılmıştır. (Temmuz 2007)
¨  Micrus Corporation Türkiye, Fransa, İspanya ve Almanya’da
devlet hastanelerinde çalışmakta olan doktorlara ödenen
105.000 Amerikan Doları’ndan az bir tutardaki rüşvete ilişkin
olarak 450.000 Amerikan Doları cezaya hükmedilmiştir.
(Mayıs 2005)
50
Birleşik Krallık Rüşvet Yasası
51
¨  Kanun, Temmuz 2011’de yürürlüğe girmiştir.
¨  Kanuna göre:
Suçlar
• 
• 
• 
• 
Rüşvet almak
Rüşvet vermek
Yabancı kamu görevlilerine rüşvet vermek
Ticari kuruluşların rüşveti engellememesi
¨  Şirket ile ilgisi bulunan kişinin iş kazanmak veya şirket lehine çıkar
sağlamak için üçüncü bir kişiye rüşvet vermesi halinde ticari kuruluş
aleyhine ceza verilmesi mümkündür. Söz konusu ceza ticari
kuruluşun varlıklarından ödenecektir.
52
•  Kanun ticari kuruluş adına rüşvet veren ilgili kişiyi şu
şekilde tanımlamaktadır: şirketin (i) çalışanı, (ii) acentesi
veya (iii) bağlı şirketi.
•  Şirketin çalışanı
•  Şirketin acentesi
İlgili kişi •  Şirketin bağlı şirketleri
53
  Ticari kuruluşun bahsi geçen «rüşveti engelleyememe»
suçundan hüküm giymesi, ticari kuruluşun rüşvetin verilmesini
engellemek için «yeterli mekanizmaların» var olduğunun
kanıtlanması ile engellenebilir.
  Rüşvetin engellenmesi için «yeterli mekanizmalar» her ticari
kuruluş için farklı mekanizmalar olup, ticari kuruluşun yaptığı
işe, büyüklüğüne ve benzer kriterlere göre değişebilecektir.
54
•  Birleşik Krallık Adalet Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu Rüşvet Yasası
Klavuzu’na göre ticari işletmeler, rüşvetin engellemesi için yürürlüğe koydukları
mekanizmaların yeterli olup olmadığına aşağıdaki prensiplere dayanarak karar
verebilirler:
Orantılılık
Gözetim ve
İnceleme
Hukuki
Değerlendirme
Risk
Değerlendirmesi
İletişim
Yüksek
Kademelerde
Bağlılık
55
•  1. Orantılılık: Yürürlüğe konulan mekanizmalar yapılan işte
karşılaşılabilecek risklerle orantılı olmalıdır. Buna göre, büyük ölçekli
ticari işletmelerin küçük ölçekli ticari işletmelere göre daha fazla
önlem almaları gerekebilir.
•  2. Yüksek Kademelerde Bağlılık: Bir ticari işletmenin en yüksek
kademesindeki çalışanlar, ticari faaliyetler gerçekleştirilirken rüşvete
başvurulmamasını sağlayacak en etkili kişilerdir. Bu kişilerin, ticari
işletmenin işlerini rüşvetten ari bir şekilde yürüttüğünü bilmesi
gerekmektedir.
•  3. Risk Değerlendirmesi: Ticari işletmenin faaliyetlerini yürüttüğü
pazarlar ve bu pazarlarda çalışan kişilere ilişkin risk değerlendirmesi
yapılmalıdır.
56
•  4. Hukuki Değerlendirme: Ticari işletmeyi temsil edecek kişilerin
güvenilirliklerinin araştırılması ticari işletmeyi beklenmeyen olaylara
karşı koruyacaktır.
•  5. İletişim: Ticari işletmenin çalışanların , ticari işletmenin rüşvet
politikası hakkında eğitim verip çalışanlara konuya ilişkin prensip ve
kılavuzlar dağıtmak bilinçlendirici olacaktır.
•  6. Gözetim ve İnceleme: Karşılaşılabilecek riskler zaman içinde
değişebileceğinden, bunların engellenmesi için çalıştırılan
mekanizmalar da zaman içerisinde yeterliliklerini kaybedebilirler.
Bundan dolayı ticari işletme özellikle yeni pazarlara girerken ancak
bunun dışındaki durumlarda da, sürekli gözetim ve inceleme
mekanizmalarını çalıştırmalıdır.
57
Kolaylaştırıcı Ödemeler
•  Kolaylaştırıcı ödemeler, yani memurların gerçekleştirmek
zorunda oldukları rutin görevlerini gerçekleştirmeleri için
yapılan ödemeler, Birleşik Krallık Rüşvet Yasası altında rüşvet
olarak kabul edilmektedir.
58
Ülke Dışı Uygulama
¨  Kanun;
¤  Suçun İngiltere’de işlenmiş olup olmamasına bakılmaksızın İngiliz
vatandaşı veya İngiliz şirketi veya İngiltere’de yaşayan kişi tarafından
yapılması halinde,
¤  Suçun İngiltere’de işlenmiş olması halinde,
¤  Rüşvetin verildiği yer dikkate alınmaksızın veya prosedürlerin İngiltere
tarafından kontrol edilip edilmediğine bakılmaksızın ticari kuruluşun
İngiltere’de ticari işletmesi bulunması halinde
uygulanır.
59
Birleşik Krallık Rüşvet Yasası Uygulaması
•  Rüşvet Yasası’nın 2011’de yürürlüğe girmesinden itibaren 2012
yılındaki kendini bildirme örnekleri bir önceki yıla göre
neredeyse 2 katı bir artış göstermiştir.
•  Kasım 2012’de İskoç petrol ve gaz şirketi Abbot Group, başka
ülkelerde faaliyet gösteren şirketlerinin yolsuzluk
faaliyetlerinden dolayı 8,7 milyon $ değerinde ödemede
bulunmayı kabul etmiştir.
•  Aralık 2012’de ise Rolls Royce, Çin ve Endonezya’da bulunan
şirketlerinin rüşvet ve yolsuzluk aktivitelerinde bulunduğunu
raporlamıştır.
60
Şirket İçi Uyum Programları
•  Şirket içi uyum (corporate compliance), bir şirketin belirli bir
ülkenin mevzuatına uyumlu hareket etmesi anlamına
gelmektedir.
•  Şirketin çeşitli ülkelerdeki ticari faaliyetlerinin sıklığına bağlı
olarak, söz konusu ülkenin iç hukukuna ek olarak şirketin FCPA
ve/veya UKBA ile de uyum içinde hareket etmesi
gerekebilmektedir.
•  Etkili şirket içi uyum politikaları şirketi kurumsal bir yolsuzlukla
mücadele kültürü ve şirketin şöhretinin iyileştirilmesine gibi
istenen sonuçlara ulaştırabilmektedir.
•  Şirket içi uyum programlarının amacı şirkete uygulanan yerel
ve sınır ötesi tüm yolsuzlukla mücadele mevzuatı ihlallerinin
caydırılması ve böyle ihlallerin var olması durumunda bunları
tespit edilmesidir.
● 61
Şirket İçi Uyum Programları
•  FCPA’yi uygulamakla yükümlü DOJ ve SEC, FCPA’yi ihlal
etmiş bir şirkete ceza verirken bu şirketin uyum programı
olup olmadığını veya soruşturma sürecinde bir uyum
programı uygulamaya başlayıp başlamadığı hususlarını
değerlendirme altına almaktadır. Uyum programının varlığı
veya uygulanmaya başlanması, ceza verilirken DOJ ve SEC
tarafından hafifletici sebep olarak değerlendirilmektedir.
•  UKBA açısından şirketin «rüşveti engelleyememe»
suçundan hüküm giymesi, şirketin rüşvetin verilmesini
engellemek için «yeterli mekanizmaların» var olduğunun
kanıtlanması ile engellenebilir. Yani bir şirketin yeterli bir
uyum programına sahip olması şirketin UKBA kapsamında
ceza almasını engelleyici olabilecek bir unsurdur.
● 62
Şirket İçi Uyum Programı Unsurları
•  Üst yönetimin yolsuzlukla mücadele süreçlerine bağlılığı:
•  Şirket içinde liderlik rolü üstlenen üst yönetimin yolsuzlukla mücadele
süreçlerine bağlılıklarını dile getirmek sureti ile şirket içinde yolsuzlukla
mücadele üslubu oluşturması, uyum kültürü oluşturulması açısından ilk
adımdır.
•  Şirket içi davranış kuralları ve uyum politikasının bulunması:
•  Şirket içi davranış kuralları bir şirketin uyum politikasının temelini
oluşturmaktadır.
•  Şirketin global davranış kurallarının şirketin ticari faaliyetini yürüttüğü
ülkelerin dillerine çevrilmesi, davranış kurallarının tüm çalışanlar
tarafından anlaşılmasını sağlamak açısından önem arz etmektedir.
•  Şirketin uyum politikasının bulunması, uyum programına ilişkin iç izin
mekanizmaları ve denetleme süreçleri gibi hususların sorumluluğunun
şirketin belirli kademelerine açıkça verilmesini gerektirmektedir.
● 63
•  Uyum programının gözlenmesi, değerlendirilmesi ve bu
süreçler için gerekli kaynakların ayrılması:
•  Şirketin uyum programının uygulamasından, yeterli bağımsızlığa ve
kaynaklara sahip bir üst düzey yönetici sorumlu olmalıdır.
•  Risk değerlendirmesi:
•  Uyum programı, şirketin aktif olduğu sektör ve bölgenin sürekli
değişen risklerine göre güncellenmelidir. Bu kapsamda şirketin
yolsuzlukla mücadele alanında karşılaşabileceği riskler sürekli bir
değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.
● 64
•  Eğitimler:
•  Yolsuzlukla mücadele uyum politikalarının sonuç vermesi için bu
politikaların şirketin her kademesinde çalışanlara etkili bir şekilde
anlatılması gerekmektedir.
•  Eğitimler, şirketin ticari faaliyetini gerçekleştirdiği ortamın değişen
risklerine göre, yeterli sıklıkta tekrarlanmalıdır.
•  Teşvik ve müeyyideler:
•  Bir şirket içi uyum programının en önemli unsurlarından biri bu
programın gerçekten uygulanması, yönetim kurulundan şirketin en alt
kademelerine kadar herkesin programa uymakla yükümlü kılınmasıdır.
•  Bu kapsamda programa uyumlu davranmayan kişilere verilen cezaların
şirket içinde duyurulması ve etik ve uyum konularında öncülük yapan
kişilere ödül verilmesi gibi uygulamalar, çalışanlara uyum programının
uygulandığını gösteren hususlardır.
● 65
•  Üçüncü kişilerin denetlenmesi ve bunlara yapılacak ödemeler
•  Distribütörler, acenteler, danışmanlar ve benzeri üçüncü kişiler
yolsuzlukla ilintili ödemelerin saklanması için sıklıkla
kullanılabildiğinden, bu kişilerle çalışılmaya başlanmadan önce
bunların incelemeden geçirilmesi önem teşkil etmektedir.
•  Bu kapsamda;
i.  üçüncü kişilerin ticari ilişkide neden yer aldığının anlaşılması,
ii. şirkete sağlayacakları hizmet kapsamının sözleşmelerinde açıkça
yazması,
iii. bu kişilerin yolsuzlukla mücadele anlamında şöhretlerinin araştırılması,
ve
iv. sözleşmenin ifa edilme sürecinde üçüncü kişi ile ilişkinin sürekli olarak
kontrol edilmesi,
üçüncü kişilerle çalışma risklerini azaltacak kalemlerdir.
● 66
•  Gizli raporlama ve iç soruşturmalar:
•  Şirket içi uyum programının amacına hizmet edebilmesi için
şirketteki uygunsuz davranışları fark eden çalışanların bunları
raporlayabileceği bir mekanizma ve daha sonra bu iddiaların
araştırılabileceği bir iç soruşturma sistemi olmalıdır.
•  Dönemsel testler ve inceleme:
•  Bir şirketin ticari hayatta maruz kaldığı riskler sektör şartlarının
değişmesi, çalışılan ülkenin dinamikleri, müşterileri ve ticari
faaliyetini gerçekleştirmesine yardımcı olan üçüncü kişilerin
değişmesi gibi sebeplerden dolayı sürekli olarak değişim halindedir.
•  Şirket içi uyum programının tespit edici ve caydırıcı niteliğini yerine
getirebilmesi için, bu değişen riskler göz önünde bulundurularak
sürekli denetlenmeli ve değişen şartlara uyarlanmalıdır.
● 67
•  Birleşme devralma öncesi hukuki inceleme yapılması,
birleşme devralma sonrası bütünleşme:
•  Birleşme devralma öncesi devralacağı şirket üzerinde yolsuzluk
hukuki incelemesini gerçekleştirmeyen devralan şirket Türk
mevzuatı, FCPA ve UKBA anlamında risklerle karşılaşabilir.
•  Devralınan şirket hukuki inceleme sonucunda bir risk ihtiva etmiyor
gibi gözükse de, söz konusu şirketin devralan şirketin yolsuzlukla
mücadele süreçlerine ve uyum programına adaptasyonunun
sağlanması, şirket içinde köklü bir yolsuzlukla mücadele kültürünün
oturtulması açısından önemlidir.
● 68
Şirket İçi Uyum Programları: Dikkat Edilecek Noktalar
•  Her şirket, uyum programını kendi ticari şartlarına
uyarlamalıdır.
•  Uyum programının başarılı olabilmesi için uyum programı
şirketin farklı departmanların bir bütün halinde
uygulayabileceği nitelikte olmalıdır. Farklı departmanlar
arası iletişim teşvik edilmelidir.
•  Çok uluslu şirketler küresel uyum programlarını diğer
ülkelerdeki şubelerine ihraç ederken uyum programını söz
konusu ülkenin kültürüne ve mevzuatına uyarlamak
durumundadırlar.
● 69
OLASI SENARYOLAR
70
1. Senaryo
Şirketinizin finans bölümünde çalışıyorsunuz ve
tedarikçiler tarafından gönderilen faturaları ödemekle yükümlüsünüz. Son
altı ayda, aşağıdaki hususların gerçekleşmiş olduğunun farkına varırsınız:
•  Tedarikçilerinizden birisi size yaptığı gönderileri çifte faturalandırmaktadır.
•  Tedarikçi, bir faturayı kararlaştırılan fiyat üzerinden hazırlamaktadır, bir başka
faturayı gümrük amacıyla kararlaştırılan fiyatın yarısı üzerinden
hazırlamaktadır.
•  Tedarikçi neden çoğu zaman çifte faturalandırma yaptığını, müşterilerin
maliyetlerini düşürmelerinde yardımcı olması nedeniyle gerçekleştirdiğini
açıklamıştır.
Ne yapmalısınız?
71
1. Senaryo
  Ödemeler kamu görevlisine sahte faturayı kabul etmelerini
teşvik etmek üzere yapılmadıkça, görünürde bir FCPA ihlali
bulunmamaktadır.
  Ancak, düşük fiyatlı faturayı kabul etmeyiniz, zira bu kabul
yerel vergi mevzuatını ve şirket finans ve muhasebe
politikalarını ihlal etmektedir. Doğru fiyatın işlendiği faturayı
ödeyiniz.
  Şirket avukatınızı bilgilendirin. Konu araştırılmalı ve böyle bir
uygulamanın şirkete usulsüz bir menfaat sağlayıp sağlamadığı
belirlenmelidir. Bir ödemenin veya benzer bir masrafın kamu
görevlisine yapılıp yapılmadığı araştırılmalıdır.
  Tedarikçiye söz konusu uygulamalara son vermesini bildiriniz.
Duruma göre, şirketin tedarikçiye son vermesi gerekebilir.
72
2. Senaryo
Tedarikçiniz, ihaleyi sunacak devlet dairesinin başı olan
Bakan X’in en sevdiği hayır kuruluşuna bir bağışta
bulunduğunu belirtiyor.
Ne yapmalısınız?
73
2. Senaryo
¨  Tedarikçinizin size ne söylediğini duymamış gibi
davranamazsınız.
¨  Bunun yerine, söz konusu bağışın neden yapıldığı hakkında
daha detaylı bilgi edinmeye çalışmalısınız.
¨  Söz konusu bağışa onay vermemiş bile olsanız, bu bağıştan
şimdi farkında olduğunuz için işlemin kapsamını öğrenmekle
yükümlüsünüz.
¨  Şayet bu bağış ihale sonucunu etkilemesi için hükümetin
kararını etkilemek üzerine yapılmışsa, şirketin sorumluluğu
doğabilir: «doğrudan veya dolaylı» ifadesinin, bir kamu
görevlisine başka bir kişi aracılığıyla ödeme yapılması
anlamına da geldiğini unutmayınız.
DUYDUĞUNUZ HUSUSU GÖZARDI ETMEMENİZ
GEREK. BÖYLE BİR DURUMDA KALMIŞ OLMANIZ
HALİNDE ŞİRKET AVUKATINA DANIŞINIZ.
74
3. Senaryo
İstanbul’da gümrükten geçmek istiyorsunuz. Gümrük müşaviri
size ürünlerin izninin kolaylaştırılması için «çorba parası»
ödenmesinin «normal» olduğunu söyledi.
Ne yaparsınız?
75
3. Senaryo
¨  Gümrük müşaviri şirketin aracısı olduğu için,
şirket adına hareket etmektedir ve şirketi hukuka aykırı bir durum
ile karşı karşıya bırakabilir. Bu nedenle, aşağıdaki hususları
öğrenmeniz gerekli olabilecektir:
¤  İlgili meblağ ne kadar? Ödenen paranın miktarı kamu görevlisinin
«bakanlığa ait bir faaliyette» bulunup bulunmadığına dair (FCPA
uyarınca kabul edilebilir) veya takdiri bir faaliyet olup olmadığına dair
(FCPA’yi ihlal eder) önemli bir göstergedir.
¤  Söz konusu ödeme neden yapılmıştır? Sırf size bu ödemenin süreci
«kolaylaştırması» için yapılmış olduğu söylendiği için FCPA uyarınca
kabul edilen bir «kolaylaştırıcı ödeme» olduğu anlamına gelmemektedir.
Ödeme suç işleme kastı ile mi (diğer bir ifadeyle resmi bir faaliyet
karşılığında mı) yoksa iyiniyet gösterisi olarak mı yapılmıştır?
¤  Çorba parasının ödenmesi durumundaki koşullar nelerdir? Ödemeler
şirket gönderileri için mi yapılmıştır? Gönderi hukuka uygun mu yoksa
aykırı mıdır?
76
3. Senaryo
¨  Aracı kullanırken, bazı ek önlemlerin dikkate
alınması gerekmektedir :
- Aracının itibarı
- Aracının maaşı
¨  FCPA’ye uymaya isteklilik veya isteksizlik:
Gümrük müşavirlerimiz ile imzaladığımız sözleşmelerde standart
FCPA hükümleri yer almakta mıdır?
ŞÜPHELİ KONAKLAMA TALEPLERİNE KARŞI DİKKATLİ
OLUNUZ.
77
4. Senaryo
Gümrük müşavirinizden aşağıdaki hizmet tanımının yer aldığı bir
fatura alıyorsunuz :
“İnceleme masrafları için 250 ABD Doları ödeme dahil olmak
üzere, gümrük görevlileriyle irtibat kurma işi.” Gümrükten bunu
destekleyen başka herhangi bir makbuz gönderilmemiştir.
Faturayı onaylamalı mısınız?
78
4. Senaryo
•  Hayır. Bu potansiyel bir “çekince” ileri sürmedir, zira herhangi
bir makbuzun olmaması söz konusu ödemenin kolaylaştırıcı
ödeme veya rüşvet olabileceğini gösterebilir.
•  Müşavirinizden konuyu destekleyici daha fazla belge talep
etmelisiniz. Başka belgenin bulunmaması halinde, ödemenin
neden yapılmış olduğuna dair daha fazla bilgi talebinde
bulunun.
•  Şirket avukatınıza danışın. Duruma göre, şirketin daha derin
araştırma yapması gerekebilir ve gerekli olması halinde
müşavirin işine son verebilir.
79
5. Senaryo
Finans müdürüsünüz ve kamu görevlisi “A”yı uzun süredir
tanıyorsunuz (lisede sınıf arkadaşıydınız). A’nın evleneceğini
öğrendiniz ve 200 ABD Doları tutarı karşılığında nakit hediye
vermeyi düşünüyorsunuz.
Tesadüfen, şirketiniz vergi denetiminde geçmekte ve bu
denetimden sorumlu kişi A’dır.
A’ya nakit hediyenizi verebilir misiniz?
80
5. Senaryo
Hayır.
FCPA ihlali teşkil eder. Şirket avukatı ile görüşmelisiniz.
81
Teşekkürler.
Av. Gönenç Gürkaynak
[email protected]
ELİG, Ortak Avukat Bürosu
Çitlenbik Sokak No:12
Yıldız Mahallesi
Beşiktaş, 34349
İstanbul, Türkiye
82

Yerel Yolsuzlukla Mücadele Hukuku

Transkript

Benzer belgeler

E=k ve Uyum Programı -‐ İç Kontrol Sistemi Birbirleriyle Konuşması

solomon adaları - Kanberra Büyükelçiliği

A.B.D. YURTDIŞI YOLSUZLUK UYGULAMALARI KANUNU VE

Tavsiye Nedenleri SNGYO (AL) • Şirketin projelerine göre yaptığımız

en zorlu mücadele

GÜNLÜK BÜLTEN

Brandeval

PwC Türkiye Fraud Forum E

İPEK MATBAACILIK (IPMAT)

başvuru formunu indir