seçim analizi – 2015 - Demokrasi Denetçileri

2015 GENEL SEÇİM
ANALİZİ
Türkiye’de faal 93 siyasi parti olmasına karĢılık 2011 seçimleri 4 parti arasında geçti. 85 seçim bölgesinin
sadece 50 tanesinde gerçek anlamda rekabetten bahsedilebilir.
Ġlgili bölgede son vekili kazanan parti, seçim sonrası oluĢacak hükümeti belirlemede hiç olmadığı kadar çok
etkili olacak.
Seçime 203 bağımsız aday katıldı; 36 BDP’li vekil dıĢında tek bir bağımsız aday bile kazanamadı. %10
seçim barajı demokratik temsiliyetin önündeki en büyük engel olarak durmaktadır.
Bu rapor ile 2015 genel seçimlerinde demokratik temsilin arttırılmasına katkıda bulunmayı amaçladık.
Demokrasi Denetçileri, Şubat 2015
BAĞIMSIZ
ÖZET
ADAYLAR
VE DİĞER
2011’de SADECE 50 BÖLGEDE GERÇEK ANLAMDA SEÇĠM OLDU
PARTİLERİ
Türkiye 85 seçim bölgesine ayrılmıĢ olmasına rağmen, bunlardan 35
tanesinde milletvekili dağılımının değiĢmesi için en az 5 puanlık bir blok
oy geçiĢi gerekiyor. 2015 seçimlerinde bu bölgelerde kazananların
rahat, kaybedenlerin ümitsiz olacağını söylemek yanlıĢ olmaz.
DIŞLAYAN
2015’TE ĠLLERDEKĠ SON SIRA SANDALYELER HEDEFLENECEK
D’Hondt sisteminde partilerin oyları bölünerek değerlendirmeye alınır;
bu nedenle son sıradan seçilen vekiller partilerinin kaybettiği ya da
rakiplerin kazandığı oylardan katlanarak etkilenir. 2011’de son sıradan
meclise giren vekillerin 47’si AK Parti, 23’ü CHP, 10’u MHP ve 5’i
BDP’lidir. AK Parti ve CHP’nin nispeten daha defansif; MHP, BDP ve
Bağımsız Adayların daha ofansif bir stratejileri olacağı söylenebilir.
SİSTEM…
203 bağımsız adaydan
gerçek anlamda
bağımsız hiçbirisi
kazanamadı; faal 93,
seçime giren 14
partiden sadece 3
tanesi barajı geçebildi.
ÇOK KÜÇÜK OY ORANLARI BĠLE ÖNEMLĠ OLACAK
MHP il bazında 0 ile %3 arasında bir oy artıĢı ile 19 ilde bir vekil fazla
çıkartabilir; aynı oranda artıĢlarla CHP 7, AK Parti 4 vekil fazla
kazanabilir. CHP ve MHP daha çok AK Parti’den vekil çalarken, AK
Parti 4 vekili CHP’nin son sırayı aldığı illerden alıyor.
BAĞIMSIZLARIN ġANSI BÜYÜK ġEHĠRLERDE DAHA FAZLA
Bağımsız olarak kazanmak için Ġstanbul’da %3’ün altında bir oy
yeterken, Ġstanbul’u %4.6 ile Bursa, %4.7% ile Ankara-1 takip ediyor.
30 ilde ise bağımsız olarak kazanabilmek için oyların en az %15’ini
almak gerekiyor.
1
www.demokrasidenetcileri.org
İÇİNDEKİLER
MĠLLETVEKĠLĠ SAYISI DEĞĠġEN ĠLLER....................................................................................... 1
A.
B. BĠR BAKIġTA 2011 SEÇĠMLERĠ ................................................................................................... 2
i.
Temsiliyet Artarken Farklılıklar Azaldı ......................................................................................... 3
ii.
AK Parti 23 ilde seçimi %40’ın üzerinde oy farkı ile kazandı ........................................................ 4
iii.
2015’te Konya’da En Avantajlı Parti CHP Olacak! ....................................................................... 5
C. HER ĠLDE +1 SANDALYE KAZANMAK ĠÇĠN NE GEREKĠYOR? .................................................. 6
D. BĠR OYUN BĠLE ÖNEMLĠ OLDUĞU BÖLGELER ......................................................................... 8
E.
SONUÇLARIN KOLAY DEĞĠġMEDĠĞĠ BÖLGELER ..................................................................... 9
F.
PARTĠLERĠN MUHTEMEL SEÇĠM STRATEJĠLERĠ ..................................................................... 10
i.
AK PARTĠ.................................................................................................................................. 10
ii.
CHP .......................................................................................................................................... 11
iii.
MHP .......................................................................................................................................... 12
G. REKABET TABLOSU .................................................................................................................. 13
H. 2014 YEREL SEÇĠMLERĠNDE TABLO NE KADAR DEĞĠġTĠ? ................................................... 15
I.
BARAJ ALTI PARTĠLERĠN BÖLGE BAZLI POTANSĠYELLERĠ .................................................. 18
J.
BAĞIMSIZ ADAYLARIN ġANSI .................................................................................................. 19
K. SONUÇ ........................................................................................................................................ 19
A.
MİLLETVEKİLİ SAYISI DEĞİŞEN İLLER
2011 Genel Seçimlerinden bugüne kadar geçen sürede, YSK aĢağıdaki seçim bölgelerinin çıkaracağı
vekil sayılarının değiĢtiğini açıklamıĢtır.
Tablo 1: Ġllerin çıkardığı milletvekili sayılarındaki değiĢim
2011 MV
Sayısı
2015 MV
Sayısı
ANKARA 1
16
17
BAYBURT
1
2
ELAZIĞ
5
4
ĠSTANBUL 1
30
31
ĠSTANBUL 3
28
30
KÜTAHYA
5
4
MANĠSA
10
9
MUġ
4
3
ORDU
6
5
Bölge
Bu rapor kapsamında, daha tutarlı bir analiz yapabilmek ve 2015 Genel Seçimleri ile bire bir
karĢılaĢtırabilmek için 2011 sonuçları güncel vekil sayıları ile tekrar hesaplanmıĢtır.
Bu durumda Türkiye geneli milletvekili dağılımları Tablo 2’de belirtildiği Ģekilde olmaktadır:
Tablo 2: Partilerin güncel sayılara göre hesaplanmıĢ milletvekili dağılımları
2011 Oy Oranı
AK PARTĠ
CHP
MHP
BDP
Toplam
49,7%
26,0%
13,0%
5,7%
94,4%
1
2011 MV Sayısı
326
135
53
36
550
GüncellenmiĢ MV Sayısı
327
137
51
35
550
1
2
-2
-1
MV DeğiĢim
Ġllerin çıkaracağı milletvekili sayıları nüfusa göre yeniden belirlenmiĢtir; bu düzenleme ile AK Parti ve
CHP vekil sayılarını arttırırken MHP ve BDP vekil kaybetmektedir.
1
1
Milletvekilliği düĢen Hatip Dicle de dahildir.
www.demokrasidenetcileri.org
B.
BİR BAKIŞTA 2011 SEÇİMLERİ
2011 Genel Seçimleri, AK Parti’nin farklı üstünlüğü ile sonuçlanmıĢ; iktidar partisi her iki seçmenden
birisinin oyunu almayı baĢarmıĢtır.
TABLO 3: 2011 GENEL SEÇĠMLERĠ SONUÇLARI
AK PARTĠ
CHP
MHP
BDP
Toplam
2011 Oy Oranı
49,7%
26,0%
13,0%
5,7%
94,4%
2011 MV Sayısı
326
135
53
36
2
550
AK Parti, 85 seçim bölgesinin 69’unda birinci parti oldu. CHP 8, BDP 7 ve MHP ise sadece 1 ilde en
yüksek oyu almayı baĢarabildi.
TABLO 4: PARTĠLERĠN EN YÜKSEK OYU ALDIĞI ĠL SAYISI
Parti
2
En Yüksek Oyu
Aldığı Ġl Sayısı
AK PARTĠ
69
CHP
8
MHP
1
BDP
7
2
Milletvekilliği düĢen Hatip Dicle de dahildir
www.demokrasidenetcileri.org
i.
Temsiliyet Artarken Farklılıklar Azaldı
2011 seçimlerinde temsil edilmeyen oy oranı %5 civarına kadar düĢmüĢtür. Seçmen, oylarını büyük
partilerde toplamakta, küçük partiler ya daha da küçülmekte ya da hepten yok olmaktadır. Seçmenlerin
fikirlerini tam anlamıyla temsil edenden ziyade, güçlü algılanan partilere yönelmesi, çok sesliliği ve
farklılıkları ortadan kaldırılmıĢtır.
%10 barajının altında kalan partilere oy vermeyi düĢünen seçmenler, oylarının boĢa gideceği endiĢesi
ile bir baĢka partiye yönelmektedirler. Salt rakamlar temsiliyeti artıyor gösterse de, farklı fikirlerin ve
inançların seçilmiĢ az sayıda parti üzerinden mecliste hangi oranda temsil edildiği bir soru iĢaretidir.
TABLO 5: MECLĠSTE TEMSĠL EDĠLEMEYEN PARTĠLERĠN OY ORANLARI
AKP, CHP, MHP ve BDP
dıĢındaki partilerin oy oranı
2002
2007
2009
2011
37%
13%
16%
5%
2011′de AK Parti’nin %10′un altında oy aldığı ilçe sayısı 8’dir. AK Parti’nin, Türkiye’de hemen her ilçeyi
temsil eden çok geniĢ tabanlı bir parti olduğu söylenebilir.
CHP, 2011 seçimlerinde 230 ilçede %10′un altında oy alırken, bu sayı 2007’de 297 idi. Bu sonuç CHP
adına olumlu bir geliĢmeye iĢaret ediyor.
TABLO 6: SON 3 GENEL SEÇĠMDE PARTĠLERĠN ALDIĞI OY ORANLARI
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
2002
2007
2011
AKP
34,3%
46,5%
49,95%
CHP
19,4%
20,8%
25,9%
MHP
8,4%
14,3%
13,0%
BDP
6,2%
5,2%
6,6%
AK Parti’nin, oy oranları sırası ile %34,3’ten %46,5’e daha sonra da %49,9’a çıkmasına karĢılık
milletvekili sayısı 363’ten önce 341’e sonra da 326’ya düĢmüĢtür.
3
www.demokrasidenetcileri.org
ii.
AK Parti 23 ilde seçimi %40’ın üzerinde oy farkı ile kazandı
Ġl bazında en çok oyu alan parti ile hemen arkasındaki partinin oy farkını incelediğimizde, AK Parti’nin
seçim bölgelerinde sadece birinci parti olmadığını; ayrıca ezici bir oy farkı da yakaladığını görüyoruz.
AK Parti 23 ilde seçimi %40’ın üzerinde bir oy farkı ile kazanırken; BDP’nin 2 ilde elde ettiği farkın
%50’nin üzerinde olduğunu görüyoruz.
TABLO 9: BĠRĠNCĠ VE ĠKĠNCĠ SIRADAKĠ PARTĠLER ARASINDAKĠ OY FARKI
Birinci ve Ġkinci Partiler Arasındaki Oy Farkı
En Yüksek Oyu
Aldığı Ġl Sayısı
<5%
5-10%
10-20%
20-40%
40-50%
>50%
AK PARTĠ
69
3
9
9
25
16
7
BDP
7
1
1
2
1
CHP
8
1
3
1
3
MHP
1
1
Toplam
85
6
13
12
29
Parti
2
16
9
Oy farkının yüksek olduğu iller aĢağıdaki haritada koyu renk ile gösterilmiĢtir. Farkın en az olduğu illerin
Ege ve Akdeniz bölgelerinde yoğunlaĢtığı görülmektedir. 2015 seçimlerinde de rekabetin bu bölgelerde
daha yoğun olacağı söylenebilir.
Ancak burada belirtilmesi gereken en önemli nokta, D’hondt sisteminde seçim stratejileri
belirlenirken partiler arasındaki oy farkından öte, son sıradan seçilen vekilin aldığı “katsayı” ile
hemen arkasındaki adayların katsayıları arasındaki farka dikkat edilmesi gerektiğidir.
4
www.demokrasidenetcileri.org
iii.
2015’te Konya’da En Avantajlı Parti CHP Olacak!
Bir örnek ile açıklamak gerekirse, Konya ilinde AK Parti ile en yakın takipçisi MHP arasındaki oy farkı
%56.5’tir. Toplam 14 milletvekili çıkartan Konya’da AK Parti 11, MHP 2 ve CHP 1 sandalye kazanmıĢtı.
Fakat buradaki ilginç nokta sadece %2.4 daha fazla oy alabilseydi CHP’nin Konya’daki sandalye
sayısı 2 olacak, AK Parti’nin 1 azalacaktı.
Çünkü D’hondt sisteminde Konya’da son sıradan seçilen AK Parti’nin 11.sıra adayının katsayısı
hesaplanırken partisinin aldığı oy sayısı 11’e bölünüyor. Oysa hemen arkasındaki, seçilemeyen
CHP’nin ikinci sıra adayında ise partisinin aldığı oy 2’ye bölünüyor. Yani 2015 seçimlerinde, Konya’da
CHP’nin aldığı ilave her 2 oy, AK Parti’nin aldığı 11 oya denk olacak diyebiliriz.
5
www.demokrasidenetcileri.org
C.
HER İLDE +1 SANDALYE KAZANMAK İÇİN NE GEREKİYOR?
Yukarıda Konya örneği ile açıklamaya çalıĢtığımız analizi 85 seçim bölgesi için de yaparsak Ģöyle bir
tablo ortaya çıkıyor.
TABLO 10: ĠLDEKĠ SON SIRANIN EL DEĞĠġTĠRMESĠ ĠÇĠN GEREKEN OY ORANI
Son Sıradaki Vekili Kazanan Partinin DeğiĢmesi Ġçin Gereken Oy
İl Sayısı
<1%
1-3%
3-6%
6-10%
>10%
Toplam
8
16
24
24
13
85
24 ilde %3’ün altında bir oy artışı ile ildeki son sıra sandalyenin el değiştirmesi mümkün.
2015’te Sadece 45-50 İlde Gerçek Anlamda Bir Seçim Olacak
13 ilde son sıra sandalyenin el değiĢtirmesi için en az %10’luk bir oy değiĢimi gerekiyor. 37 ilde ise %6
ve üzerinde bir oy kayması olmaması durumunda sandalye dağılımları değiĢmiyor. Bu tabloya bakarak
seçimin 45-50 ilde çekiĢmeli geçeceğini, siyasi partilerin de daha çok buralara odaklanacaklarını
söyleyebiliriz. Kalan 35-40 ilde sandalye dağılımının değiĢmesi zor görünüyor.
Tabloya parti detayında baktığımızda; 2011 seçimlerinde 47 ilde son sıra vekilleri AK Parti’nin, 23 ilde
CHP’nin, 10 ilde MHP’nin ve 5 ilde BDP’nin kazandığını görüyoruz.
6
www.demokrasidenetcileri.org
AK Parti ve CHP’nin Son Sıra Vekillikleri Tehlikede, MHP ve BDP Daha Rahat
AK Parti’nin 12-15 ilde; CHP’nin 8-10 ilde %3’ün altında bir oy değiĢimi ile 2011’de son sıradan
kazandıkları sandalyeleri kaybetme riskleri bulunduğu; BDP ve MHP’nin bu açıdan bakıldığında daha
stressiz bir seçim geçirecekleri söylenebilir.
TABLO 11: PARTĠLERĠN SON SIRA VEKĠLLERĠ KAYBETMELERĠ ĠÇĠN GEREKEN OY
Parti
Son Sırayı
Kazandığı Ġl
Sayısı
Son Sıradaki Vekili Kazanan Partinin DeğiĢmesi Ġçin
Gereken Oy
<1%
1-3%
3-6%
6-10%
>10%
AK PARTİ
47
5
7
14
14
7
CHP
23
3
5
4
5
6
MHP
10
2
4
4
BDP
5
2
2
1
Toplam
85
16
24
24
8
13
7
www.demokrasidenetcileri.org
D.
BİR OYUN BİLE ÖNEMLİ OLDUĞU BÖLGELER
Seçimde son sıra vekilin el değiĢtirmesinin en kolay olduğu 20 ile baktığımızda, 11’inde AK Parti,
7’sinde CHP, 1’inde MHP ve 1’inde BDP’nin son sıra sandalyeleri ellerinde bulundurduklarını
görüyoruz.
Bu tablo, diğer partileri yakından takip eden MHP’nin %2’nin altında bir gayretle 16 ilde hem AK
Parti hem de CHP’den sandalye alabileceğini gösteriyor.
CHP 4-5 ilde AK Parti’yi tedirgin ederken aynı Ģekilde AK Parti de 4-5 ilde CHP’yi çok yakından takip
edecek. Ancak burada AK Parti’nin 2011 yılında aldığı tarihi yüksek oyu göz önünde bulundurursak,
CHP’nin AK Parti’den ziyade MHP’ye karşı bir savunma planı oluşturacağını öngörebiliriz.
TABLO 12: MĠLLETVEKĠLĠ KAZANMANIN EN KOLAY OLDUĞU 20 ĠL
Ġl
Son Sıra
Seçilen
Milletvekili
+1 Vekil Çıkarmak Ġçin Ġhtiyacı
Olan Ġlave Oy%
AK PARTĠ
CHP
MHP
BURSA
AK PARTĠ
-
3,8%
0,0%
ĠZMĠR 1
AK PARTĠ
-
0,2%
1,3%
ADANA
AK PARTĠ
-
0,3%
4,4%
KÜTAHYA
AK PARTĠ
-
3,5%
0,3%
ANKARA 1
CHP
0,9%
-
0,4%
AK PARTĠ
-
6,2%
0,5%
ĠSTANBUL 2
CHP
1,2%
-
0,6%
MERSĠN
CHP
7,6%
-
0,8%
ĠZMĠR 2
CHP
1,4%
-
1,0%
BOLU
CHP
1,2%
-
3,1%
AK PARTĠ
-
1,2%
4,2%
BĠLECĠK
MHP
9,6%
1,5%
-
KARS
BDP
12,1%
2,0%
1,6%
KIRIKKALE
AK PARTĠ
-
5,2%
1,7%
NEVġEHĠR
AK PARTĠ
-
3,5%
1,7%
MANĠSA
AK PARTĠ
-
8,5%
1,8%
NĠĞDE
CHP
8,1%
-
1,9%
ĠSTANBUL 3
CHP
2,9%
-
2,2%
ELAZIĞ
AK PARTĠ
-
3,5%
2,3%
KIRġEHĠR
AK PARTĠ
-
2,3%
2,8%
KAYSERĠ
GAZĠANTEP
8
www.demokrasidenetcileri.org
E.
SONUÇLARIN KOLAY DEĞİŞMEDİĞİ BÖLGELER
Seçimde bir oyun bile önemli olduğu bölgelerin yanında, vekil sayısı ancak siyasi bir kırılma durumunda
elde edilebilecek oy oranları ile değiĢebilecek iller de var.
13 ilde AK Parti’nin, 7 ilde de CHP’nin seçime görece daha rahat gireceğini; büyük ihtimalle seçim
kampanyalarında bu illere öncelik vermeyeceklerini göreceğiz.
TABLO 12: MEVCUT MĠLLETVEKĠLĠ DAĞILIMININ DEĞĠġMESĠNĠN EN ZOR OLDUĞU 20 IL
Ġl
Son Sıra
Seçilen
Milletvekili
+1 Vekil Çıkarmak Ġçin Ġhtiyacı Olan
Ġlave Oy%
AK PARTĠ
CHP
MHP
BĠTLĠS
AK PARTĠ
-
21,3%
20,0%
SĠĠRT
AK PARTĠ
-
19,0%
-
ARTVĠN
CHP
19,5%
-
17,7%
ARDAHAN
CHP
17,1%
-
16,7%
MUġ
AK PARTĠ
-
15,5%
15,3%
YALOVA
CHP
14,6%
-
17,8%
ġIRNAK
AK PARTĠ
-
14,1%
15,5%
AĞRI
AK PARTĠ
-
12,7%
12,7%
MUĞLA
CHP
12,1%
-
13,2%
TUNCELĠ
CHP
11,7%
-
24,0%
EDĠRNE
CHP
19,2%
-
11,3%
BATMAN
AK PARTĠ
-
10,7%
-
TRABZON
AK PARTĠ
-
10,5%
13,3%
AMASYA
AK PARTĠ
-
21,9%
9,9%
GÜMÜġHANE
AK PARTĠ
-
22,3%
9,8%
ADIYAMAN
CHP
12,5%
-
9,6%
ÇORUM
AK PARTĠ
-
15,7%
8,9%
KARABÜK
AK PARTĠ
-
8,9%
12,0%
KARAMAN
AK PARTĠ
-
8,8%
9,3%
SAMSUN
AK PARTĠ
-
8,8%
8,9%
9
www.demokrasidenetcileri.org
F.
PARTİLERİN MUHTEMEL SEÇİM STRATEJİLERİ
2015 Seçimlerinde AK Parti’nin savunma ağırlıklı, özellikle MHP’yi dikkate alan bir strateji
izleyeceğini;
CHP’nin savunma ve hücumda dengeli bir strateji benimseyeceğini, AK Parti’den almaya
çalıĢırken aynı zamanda MHP’ye kaptırmamaya çalıĢacağını;
MHP’nin ise tamamen hücuma yönelik bir strateji izleyeceğini; öncelikle AK Parti’nin son sıra
vekilleri kazandığı illere odaklanacağını ancak birçok ilde CHP’yi de zorlayacağını düĢünüyoruz.
i.
AK PARTİ
2011’deki tarihi oy oranını ve yukarıdaki il bazlı tabloları birlikte değerlendirdiğimizde, 2015 genel
seçimlerinde AK Parti’nin daha çok savunma ağırlıklı bir strateji izleyeceğini ve ilk etapta özellikle
MHP’nin yakın takibinde olan illerde son sıradan seçildiği sandalyeleri korumaya alacağını öngörebiliriz.
Yeni milletvekilliği kazanmak için ise daha çok CHP ile yarıĢacağı ve CHP’nin son sırayı aldığı illerde
avantaj yakalamaya çalıĢacağı söylenebilir.
AK Parti’nin bu seçimdeki potansiyel açıdan en tehlikeli rakibi MHP olacaktır; MHP oylarındaki
çok küçük artışlar bile AK Parti için vekil kaybına neden olabileceği için seçim öncesinde
milliyetçi oyları kazanmaya yönelik eylem ve söylemlerini arttıracağını tahmin ediyoruz.
TABLO 13: AK PARTĠ’NĠN HÜCUM VEYA SAVUNMA AĞIRLIKLI STRATEJĠ UYGULAYACAĞI ĠLLER
Hedef Oy
Kazancı
Ġl
Rakip
Maksimum
Oy Kaybı
ANKARA 1
CHP
BOLU
CHP
0,9%
BURSA
MHP
0,0%
1,2%
ĠZMĠR 1
CHP
0,2%
ĠSTANBUL 2
CHP
1,2%
ADANA
CHP
0,3%
ĠZMĠR 2
CHP
1,4%
KÜTAHYA
MHP
0,3%
IĞDIR
BDP
2,6%
KAYSERĠ
MHP
0,5%
ĠSTANBUL 1
MHP
2,8%
GAZĠANTEP
CHP
1,2%
ERZĠNCAN
CHP
2,9%
NEVġEHĠR
MHP
1,7%
ĠSTANBUL 3
CHP
2,9%
KIRIKKALE
MHP
1,7%
MANĠSA
MHP
1,8%
KIRġEHĠR
CHP
2,3%
ELAZIĞ
MHP
2,3%
KONYA
CHP
2,4%
ġANLIURFA
MHP
3,0%
KOCAELĠ
MHP
3,0%
ANKARA 2
CHP
3,2%
ORDU
MHP
3,2%
DENĠZLĠ
CHP
3,6%
AKSARAY
MHP
3,8%
DĠYARBAKIR
CHP
3,9%
HATAY
MHP
4,9%
SAVUNMA
Rakip
HÜCUM
Ġl
10
www.demokrasidenetcileri.org
ii.
CHP
2011 Seçim sonuçları baz alındığında CHP, son sıra vekili kazandığı 23 seçim bölgesinde pozisyonunu
kaybetmemeye çalıĢacaktır. Savunma hattını, %5’in altında bir oy kaymasının yeterli olduğu 11 ilde
kuracak olan CHP’nin AK Parti’ye oranla savunmaya çalıĢacağı bölge sayısı az olduğu için savunma
anlamında iĢinin daha kolay olduğu söylenebilir.
%5 ve daha az oran baz alındığında CHP, 8 ilde AK Parti’den, 2 ilde MHP’den ve 1 ilde de BDP’den
son çıkartılan vekili geri almaya çalıĢacaktır.
Ayrıca CHP, son seçimde kıl payı kazandığı 8 ili MHP’ye, 3 ili de AK Parti’ye karĢı savunmaya
çalıĢacaktır.
TABLO 14: CHP’NĠN HÜCUM VEYA SAVUNMA AĞIRLIKLI STRATEJĠ UYGULAYACAĞI ĠLLER
Hedef Oy
Kazancı
ĠZMĠR 1
AK PARTĠ
0,2%
ADANA
AK PARTĠ
GAZĠANTEP
AK PARTĠ
HÜCUM
BĠLECĠK
KIRġEHĠR
ĠSTANBUL 1
Rakip
Maksimum
Oy Kaybı
ANKARA 1
MHP
0,4%
0,3%
ĠSTANBUL 2
MHP
0,6%
1,2%
MERSĠN
MHP
0,8%
MHP
1,5%
ĠZMĠR 2
MHP
1,0%
AK PARTĠ
2,3%
BOLU
AK PARTĠ
1,2%
NĠĞDE
MHP
1,9%
ĠSTANBUL 3
MHP
2,2%
AK PARTĠ
2,9%
Ġl
SAVUNMA
Rakip
Ġl
MHP
2,4%
KONYA
AK PARTĠ
2,4%
ANKARA 2
AK PARTĠ
3,2%
ERZĠNCAN
DENĠZLĠ
AK PARTĠ
3,6%
SĠVAS
MHP
4,2%
DĠYARBAKIR
AK PARTĠ
3,9%
AFYON
AK PARTĠ
4,3%
BDP
4,7%
ÇANAKKALE
MHP
4,6%
VAN
CHP’nin 2015 seçimlerinde, AK Parti’den vekil almaya, MHP’ye de kaptırmamaya çalışacağını;
bu kapsamda daha çok AK Parti’nin tabanına yönelik bir söylem geliştireceğini söyleyebiliriz.
11
www.demokrasidenetcileri.org
iii.
MHP
2011 Seçim sonuçları baz alındığında MHP, 4 seçim bölgesinde son sıra milletvekilini kaybetmemeye
çalıĢacaktır. AK Parti ve CHP’ye oranla savunmaya çalıĢacağı bölge sayısı sınırlı olan MHP’nin
savunma anlamında iĢinin zor olmayacağı gözüküyor.
Diğer yandan MHP’nin 2015 seçimlerinde son sıra bağlamında hedefleyeceği 26 bölge var. Bu açıdan
bakıldığında 2015 seçimlerinde en ciddi artıĢ gösterme potansiyeli olan parti MHP olarak
görünmektedir.
HÜCUM
TABLO 15: MHP’NĠN HÜCUM VEYA SAVUNMA AĞIRLIKLI STRATEJĠ UYGULAYACAĞI ĠLLER
Rakip
Hedef Oy
Kazancı
Ġl
Rakip
Maksimum
Oy Kaybı
BURSA
AK PARTĠ
0,0%
BĠLECĠK
CHP
1,5%
KÜTAHYA
AK PARTĠ
0,3%
ĠSTANBUL 1
CHP
2,4%
ANKARA 1
CHP
0,4%
ISPARTA
AK PARTĠ
3,1%
KAYSERĠ
AK PARTĠ
0,5%
TEKĠRDAĞ
AK PARTĠ
3,5%
ĠSTANBUL 2
CHP
0,6%
MERSĠN
CHP
0,8%
ĠZMĠR 2
CHP
1,0%
KARS
BDP
1,6%
KIRIKKALE
AK PARTĠ
1,7%
NEVġEHĠR
AK PARTĠ
1,7%
MANĠSA
AK PARTĠ
1,8%
NĠĞDE
CHP
1,9%
ĠSTANBUL 3
CHP
2,2%
ELAZIĞ
AK PARTĠ
2,3%
KOCAELĠ
AK PARTĠ
3,0%
ġANLIURFA
AK PARTĠ
3,0%
ORDU
AK PARTĠ
3,2%
AKSARAY
AK PARTĠ
3,8%
SĠVAS
CHP
4,2%
ÇANAKKALE
CHP
4,6%
HATAY
AK PARTĠ
4,9%
ANTALYA
AK PARTĠ
5,1%
AYDIN
AK PARTĠ
5,1%
BURDUR
AK PARTĠ
5,2%
MALATYA
AK PARTĠ
5,2%
DÜZCE
AK PARTĠ
5,3%
SAVUNMA
Ġl
MHP, 17 ilde AK Parti’nin, 8 ilde CHP’nin ve
1 ilde de BDP’nin son sıra vekillerini
hedefleyecektir.
Son seçimde az farkla kazandığı 2 ili AK
Parti’ye, 2 ili de CHP’ye karĢı savunmaya
çalıĢacaktır.
MHP’nin bölge ayrımı yapmadan, oylarını
tüm Türkiye genelinde arttırmaya yönelik
agresif bir strateji benimseyeceğini; bu
kapsamda farklı partilerle Türkiye geneli
veya bölgesel seçim ittifaklarına en açık
parti olacağını tahmin edebiliriz.
Çünkü oy oranındaki küçük artışların bile
milletvekili sayısı bazında en çok karşılık
bulacağı parti MHP’dir.
12
www.demokrasidenetcileri.org
G.
REKABET TABLOSU
AĢağıdaki tablolarda partilerin arasında rekabetin yoğun ve düĢük olduğu yerler il bazında gösterilmiĢtir.
Tablonun solunda kalan iller rekabetin yüksek, sağında kalanlar ise düĢük olduğu yerlerdir.
TABLO 16: SON SIRA VEKĠLĠN AK PARTĠ’DEN OLDUĞU ĠLLERDE MHP ĠLE REKABET
Savunan: AK PARTİ
Hücum Eden: MHP
Son Sıradaki Vekili Kazanan Partinin DeğiĢmesi Ġçin Gereken Oy
<1%
BURSA
KÜTAHYA
KAYSERİ
1-3%
İZMİR 1
KIRIKKALE
NEVŞEHİR
MANİSA
ELAZIĞ
KIRŞEHİR
KOCAELİ
ŞANLIURFA
3-6%
ORDU
ANKARA 2
AKSARAY
GAZİANTEP
ADANA
HATAY
ANTALYA
AYDIN
BURDUR
MALATYA
DÜZCE
KONYA
DENİZLİ
6-10%
BAYBURT
GİRESUN
UŞAK
KİLİS
ÇANKIRI
ZONGULDAK
SAMSUN
ÇORUM
SAKARYA
KARAMAN
GÜMÜŞHANE
AMASYA
>10%
KARABÜK
AĞRI
TRABZON
RİZE
MUŞ
ŞIRNAK
BİTLİS
TABLO 17: SON SIRA VEKĠLĠN AK PARTĠ’DEN OLDUĞU ĠLLERDE CHP ĠLE REKABET
Savunan: AK PARTİ
Hücum Eden: CHP
Son Sıradaki Vekili Kazanan Partinin DeğiĢmesi Ġçin Gereken Oy
<1%
İZMİR 1
ADANA
1-3%
GAZİANTEP
KIRŞEHİR
KONYA
3-6%
ŞANLIURFA
ANKARA 2
KÜTAHYA
NEVŞEHİR
ELAZIĞ
DENİZLİ
BURSA
DİYARBAKIR
KIRIKKALE
KOCAELİ
RİZE
HATAY
ANTALYA
6-10%
KAYSERİ
MARDİN
ORDU
MALATYA
SAKARYA
MANİSA
AYDIN
SAMSUN
KARAMAN
DÜZCE
KARABÜK
ZONGULDAK
AKSARAY
>10%
TRABZON
BATMAN
AĞRI
KİLİS
ŞIRNAK
GİRESUN
MUŞ
ÇORUM
UŞAK
SİİRT
BURDUR
BİTLİS
AMASYA
GÜMÜŞHANE
ÇANKIRI
BAYBURT
13
www.demokrasidenetcileri.org
TABLO 18: SON SIRA VEKĠLĠN CHP’DEN OLDUĞU ĠLLERDE AK PARTĠ ĠLE REKABET
Savunan: CHP
Hücum Eden: AK PARTİ
Son Sıradaki Vekili Kazanan Partinin DeğiĢmesi Ġçin Gereken Oy
<1%
ANKARA 1
1-3%
İSTANBUL 2
BOLU
İZMİR 2
İSTANBUL 3
ERZİNCAN
3-6%
AFYON
SİNOP
6-10%
BARTIN
MERSİN
NİĞDE
K.MARAŞ
BALIKESİR
>10%
SİVAS
TUNCELİ
MUĞLA
ADIYAMAN
YALOVA
ÇANAKKALE
ARDAHAN
EDİRNE
ARTVİN
KIRKLARELİ
TABLO 19: SON SIRA VEKĠLĠN CHP’DEN OLDUĞU ĠLLERDE MHP ĠLE REKABET
Savunan: CHP
Hücum Eden: MHP
Son Sıradaki Vekili Kazanan Partinin DeğiĢmesi Ġçin Gereken Oy
<1%
ANKARA 1
İSTANBUL 2
MERSİN
İZMİR 2
1-3%
NİĞDE
İSTANBUL 3
3-6%
BOLU
SİVAS
ÇANAKKALE
6-10%
K.MARAŞ
BALIKESİR
KIRKLARELİ
ADIYAMAN
>10%
BARTIN
EDİRNE
AFYON
MUĞLA
ARDAHAN
ERZİNCAN
ARTVİN
YALOVA
SİNOP
TUNCELİ
TABLO 20: SON SIRA VEKĠLĠN MHP’DEN OLDUĞU ĠLLERDE AK PARTĠ ĠLE REKABET
Savunan: MHP
Hücum Eden: AK PARTİ
Son Sıradaki Vekili Kazanan Partinin DeğiĢmesi Ġçin Gereken Oy
<1%
1-3%
İSTANBUL 1
3-6%
ISPARTA
TEKİRDAĞ
YOZGAT
TOKAT
6-10%
ERZURUM
BİLECİK
>10%
KASTAMONU
ESKİŞEHİR
OSMANİYE
14
www.demokrasidenetcileri.org
TABLO 21: SON SIRA VEKĠLĠN MHP’DEN OLDUĞU ĠLLERDE CHP ĠLE REKABET
Savunan: MHP
Hücum Eden: CHP
Son Sıradaki Vekili Kazanan Partinin DeğiĢmesi Ġçin Gereken Oy
<1%
1-3%
3-6%
BİLECİK
İSTANBUL 1
H.
6-10%
YOZGAT
>10%
TOKAT
ESKİŞEHİR
ERZURUM
KASTAMONU
TEKİRDAĞ
OSMANİYE
ISPARTA
2014 YEREL SEÇİMLERİNDE TABLO NE KADAR DEĞİŞTİ?
2014 yerel seçimlerinde, il genel meclisi oyları referans alındığında AK Parti ve CHP oy kaybederken
MHP ve BDP’nin oylarını arttırdığı görülmektedir. AK Parti ile MHP arasında 6% seviyesinde bir oy
geçiĢi olduğu görülmektedir. MHP 2014 seçimlerinde en çok artıĢ gösteren parti olmuĢtur.
2014 yerel seçim sonuçlarına göre AK Parti’nin sandalye sayısı 40 kayıpla 286’ya düşerken, MHP
45 kazanımla 98’e çıkıyor.
Yukarıdaki bölümlerde de belirtildiği Ģekilde, MHP hem AK Parti hem de CHP’nin son sıra vekilleri
kazandığı illerde sandalye sayısını arttırıyor.
TABLO 22: 2014 YEREL SEÇĠM SONUÇLARINA GÖRE HESAPLANAN MĠLLETVEKĠLĠ SAYILARI
AK PARTĠ
CHP
MHP
BDP
Toplam
2011 Oy Oranı
49,7%
26,0%
13,0%
5,7%
94,4%
2014 Ġl Genel Meclisi Oy Oranı
43,4%
24,5%
18,4%
6,6%
92,9%
326
135
53
36
550
3
550
2011 MV Sayısı
GüncellenmiĢ MV Sayısı
286
127
98
39
MV DeğiĢim
-40
-8
+45
+3
2014’te AK Parti’nin oyları 85 seçim bölgesinin 81’inde düşüş göstermiş; oy kayıpları bazı illerde
%17’ye kadar çıkmıştır. Oylarını sadece 4 ilde arttırabilmiĢtir, bu iller: Van, Diyarbakır, Mardin ve
Hakkari’dir. %3’ün üzerinde oy kaybettiği il sayısı 21’dir.
TABLO 23: AK PARTĠ’NĠN OY KAYBETTĠĞĠ ĠLLER
Kaybettiği Oy Oranları
Oyların DüĢtüğü Ġl Sayısı
10 - 6%
6 - 3%
3 - 1%
1 - 0%
Toplam
3
9
9
25
16
81
BDP’nin seçime 2011’deki gibi bağımsız adaylarla girdiği ve baraj problemi olmadığı varsayılmıĢtır
15
3
>%10%
www.demokrasidenetcileri.org
Yukarıdaki iki tablodan görülen, AK Parti’nin tüm illerde azımsanmayacak bir oy kaybı yaĢadığı; bu
oyların da büyük oranda MHP’ye geçtiği görülmektedir. Aslında burada 2011 sonuçlarına göre AK
Parti’nin muhtemel seçim stratejisi bölümünde belirtilen, en tehlikeli rakibin MHP olacağı öngörüsünün
doğru çıktığını da görüyoruz.
Her ne kadar yerel seçimlerle genel seçimlerin dinamikleri farklı da olsa, 2014 yerel seçimlerini bir
genel seçim havasında geçmesi ve büyükĢehir sayısının artması nedeniyle bu farkın eskisi kadar
büyük olmadığını ve 2014 sonuçlarının 2014 genel seçimleri için önemli bir gösterge olduğunu
düĢünüyoruz.
2014 sonuçlarına biraz daha detaylı incelediğimizde, 22 ilde %1.5’un altında bir oy kayması ile son sıra
sandalyelerin el değiĢtirebileceğini görüyoruz. Partiler seçime kadar bu illerde oylarını doğru kampanya
ve mitingler ya da partiler arası ittifaklarla %1.5 oranında arttırabilirlerse +10 vekil daha kazanmaları
mümkün görünüyor. Partilerin bu 22 ile odaklanması ve uygun söylem ya da ittifaklar üretmeleri
durumunda AK Parti 273, CHP 131, MHP 108 şeklinde bir sandalye dağılımı kimseyi
ĢaĢırtmamalıdır.
TABLO 24: MĠLLETVEKĠLĠ KAZANMANIN EN KOLAY OLDUĞU ĠLLER (%1.5 ALTI OY DEĞĠġĠMĠ ĠLE)
İl
KARAMAN
İZMİR 1
ÇANAKKALE
GAZİANTEP
BALIKESİR
İSTANBUL 1
SİVAS
İSTANBUL 3
İSTANBUL 2
SAKARYA
EDİRNE
KONYA
GÜMÜŞHANE
AMASYA
ÇORUM
RİZE
SAMSUN
GİRESUN
İZMİR 2
MERSİN
KAHRAMANMARAŞ
ŞANLIURFA
Son Sıra
Seçilen
Milletvekili
AK PARTİ
AK PARTİ
AK PARTİ
MHP
MHP
AK PARTİ
MHP
CHP
AK PARTİ
AK PARTİ
CHP
AK PARTİ
MHP
AK PARTİ
AK PARTİ
AK PARTİ
AK PARTİ
MHP
AK PARTİ
MHP
AK PARTİ
AK PARTİ
+1 Vekil Çıkarmak İçin İhtiyacı
Olan İlave Oy%
AK PARTİ
CHP
MHP
5,7%
0,0%
0,2%
2,6%
0,3%
12,7%
0,3%
0,5%
0,4%
8,6%
2,2%
0,4%
0,4%
9,6%
0,5%
2,8%
0,6%
2,5%
4,7%
0,6%
16,9%
0,8%
0,8%
5,3%
0,9%
16,6%
16,9%
1,0%
10,3%
1,0%
1,1%
7,6%
4,5%
1,1%
1,2%
9,4%
4,8%
1,2%
1,4%
1,2%
7,3%
1,3%
2,2%
1,3%
16
www.demokrasidenetcileri.org
2014 yerel seçimllerinin bir baĢka baĢarılı partisi de BDP olmuĢtur. 85 seçim bölgesinin 70 tanesinde oy
artıĢı yapmayı baĢarmıĢtır. Ancak yine de alınan %6.6 oy, seçim barajının epey altında olduğu için
2015 genel seçimlerinde barajı aĢıp aĢamayacağı belirsizliğini korumaktadır.
17
www.demokrasidenetcileri.org
İ.
BARAJ ALTI PARTİLERİN BÖLGE BAZLI POTANSİYELLERİ
-
Saadet’in 32 ilde %3’ün, 17 ilde %5’in ve 5 ilde %8’in üzerinde oy potansiyeli vardır. Kırıkkale’de
oy oranı %13.2 olarak gerçekleĢmiĢtir.
BBP 19 ilde %2, 3 ilde %5’in üzerinde oy almıĢtır
DSP 8 ilde %1’in üzerinde; Ardahan’da %7.6, Edirne’de %4.2 almıĢtır
LDP’nin Ağrı’da %4.7 ve MuĢ’ta %1.7 oyu vardır
DP 24 ilde %1’in; 6 ilde %3’ün üzerine çıkmıĢtır
TABLO 25: BARAJ ALTINDAKĠ PARTĠLERĠN EN KUVVETLĠ OLDUKLARI ĠLLER
SAADET
BBP
2011
KIRIKKALE
RĠZE
1,0%
3,2%
2014
DP
2011
2014
2011 2014
13,2%
SĠVAS
11,0%
ANKARA 2
0,9%
6,1%
BĠTLĠS
0,4%
4,4%
1,0%
4,0%
ġANLIURFA
0,3%
3,7%
3,2%
ISPARTA
1,5%
3,7%
3,1%
BURDUR
0,9%
3,5%
3,5%
1,2%
AĞRI
0,4%
5,8%
8,8%
MUĞLA
1,7%
4,7%
19,5%
BAYBURT
4,7%
9,4%
ADIYAMAN
BĠNGÖL
0,8%
9,3%
ÇANKIRI
8,1%
SĠĠRT
6,9%
ERZURUM
0,7%
3,0%
KIRKLARELĠ
0,8%
2,4%
0,7%
2,9%
KÜTAHYA
1,7%
2,3%
2,8%
AFYONKARAHĠSAR
0,7%
2,1%
2,8%
BĠLECĠK
0,7%
1,9%
KOCAELĠ
GÜMÜġHANE
4,4%
2,4%
1,6%
0,9%
ELAZIĞ
2,3%
6,9%
TUNCELĠ
MALATYA
0,8%
6,6%
HAKKARĠ
6,5%
KAYSERĠ
6,4%
KĠLĠS
1,2%
2,6%
GAZĠANTEP
0,6%
1,7%
1,0%
2,5%
ARTVĠN
1,5%
1,7%
2,5%
ELAZIĞ
0,4%
1,7%
2,4%
YALOVA
0,7%
1,7%
MARDĠN
ġANLIURFA
0,3%
0,5%
1,4%
0,3%
KÜTAHYA
2,5%
6,3%
MUġ
KONYA
2,2%
6,0%
AKSARAY
5,9%
KIRIKKALE
5,8%
YOZGAT
1,7%
2,4%
ÇANAKKALE
1,2%
1,6%
1,2%
2,3%
BURSA
0,9%
1,5%
2,1%
KIRIKKALE
0,4%
1,5%
2,1%
BOLU
1,0%
1,4%
0,5%
1,4%
0,4%
1,3%
ADIYAMAN
AĞRI
0,7%
0,5%
0,9%
1,2%
TRABZON
3,5%
5,8%
AĞRI
ERZURUM
1,6%
5,5%
NĠĞDE
5,0%
AMASYA
4,9%
ESKĠġEHĠR
2,0%
2,1%
ADANA
0,8%
1,9%
YOZGAT
DÜZCE
SAKARYA
1,8%
2,7%
ĠSTANBUL 2
2,0%
4,6%
KAHRAMANMARAġ
KARAMAN
1,9%
4,5%
ISPARTA
DSP
0,7%
LDP
2011
ARDAHAN
1,1%
0,7%
2014
2011
2014
7,6%
AĞRI
0,0%
4,7%
0,0%
1,7%
0,1%
0,1%
EDĠRNE
0,5%
4,2%
MUġ
ĠZMĠR 1
0,3%
2,4%
VAN
ĠZMĠR 2
0,3%
1,2%
ERZĠNCAN
0,1%
1,2%
AYDIN
0,3%
1,2%
ZONGULDAK
0,7%
1,1%
ANTALYA
0,3%
1,0%
18
www.demokrasidenetcileri.org
J.





K.
BAĞIMSIZ ADAYLARIN ŞANSI
BDP 2011 seçimlerinde oylarının coğrafi olarak belli Ģehirlerde yoğunlaĢmasının avantajı ve iyi
organize olması sayesinde seçim barajına rağmen 35 milletvekili çıkartmıĢtır
Ancak bir parti ile iliĢkisi olmayan, gerçek anlamda bağımsız adaylar için mevcut sistemin çok
avantajlı olduğunu söyleyemeyiz. Özellikle birinci sıradaki partinin yüksek oy farkı ile kazandığı
seçimlerde bağımsız adayların Ģansı da azalmaktadır.
Ancak genel olarak büyük illerde bağımsızların oy oranı bakımından daha Ģanslı olduklarını; ilin
çıkardığı milletvekili sayısı düĢtükçe bağımsız adayın alması gerekn oyun arttığını söyleyebiliriz
Bir bağımsızın Ġstanbul’da %3 civarında oy alması yeterli olurken Bursa’da bu oran %4.8,
Kocaeli’nde %7.7, Denizli’de %12, Bilecik’te %35’tir.
Bu partilerin aynı BDP/HDP gibi bağımsız adaylarla seçime girmesi durumunda, 2014 yerel seçim
oy oranlarına göre, bağımsız aday çıkartma Ģanslarının olduğu görülmektedir
Parti veya Ġttifak
Bağımsız MV Sayısı
SAADET (2.9%)
5
BBP (1.7%)
2
DP (0.7%)
-
SAADET+BBP Ġttifakı
8
SAADET+BBP+DP Ġttifakı
8
SONUÇ
Bu analiz http://www.secim.demokrasidenetcileri.org/ adresinde tüm seçmen, aday ve partilerin
kullanımına açık olan Seçim Simulasyonu programı kullanılarak hazırlanmıĢtır. Raporun giriĢ kısmında
da belirtildiği gibi, demokratik temsilin arttırılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.
Ġstiyoruz ki sizler bu analizlerle kendinizi sınırlamayın, size söylenilenler, yazılanlar ve çizilenlerle
yetinmeyin, sayfamıza girin ve kendi senaryolarınızı kendiniz oluĢturun, sonuçlarını görün, farklı
alternatifler deneyin. Ama en sonunda bir oyun, sizin oyunuzun ne kadar önemli olduğunu ve neleri
değiĢtirebileceğini görün.
Demokrasi Denetçileri
19
www.demokrasidenetcileri.org