Farklı Donam Faktörlerine Göre Donatılmış Galsama Ağları ile

Farklı Donam Faktörlerine Göre Donatılmış Galsama Ağları ile

ISSN: 2148-0273 Cilt 1, Sayı 2, 2013 / Vol. 1, Issue 2, 2013
Farklı Donam Faktörlerine Göre Donatılmış Galsama Ağları ile Yakalanan
Luciobarbus mystaceus (Pallas, 1814) Bireylerinde Total Boy ile Vücut
Çevresi İlişkisinin Araştırılması
Fatma AYDIN*, Fahrettin YÜKSEL**
Özet
Luciobarbus mystaceus Keban Baraj Gölü balıkçılığında en önemli türlerden birisidir.
Ekonomik değeri oldukça yüksektir. Bu türün avcılığı bölgede galsama ağları ile yapılmaktadır. Galsama
ağları seçiciliği en yüksek balık yakalama aletidir. Türün morfolojik yapısı yakalanabilirliği önemli
derecede etkilemektedir. Bu araştırmada, L. mystaceus bireylerinde total boy ile vücut çevresi arasındaki
ilişki incelenmiştir. Araştırma Mayıs 2011 ile Temmuz 2012 tarihleri arasında Keban Baraj Gölü’nün
Pertek Bölgesi’nde yürütülmüştür. Farklı donam faktörlerine (0,30; 0,40; 0,50; 0,60 ve 0,70) sahip
galsama ağlarıyla yakalanan balıklarda total boy ile galsama arkası ve dorsal yüzgeç hizasından ölçülen
vücut genişlikleri arasında kuvvetli doğrusal bir ilişkinin bulunduğu tespit edilmiştir.
Anahtar kelimeler: Luciobarbus mystaceus, galsama ağları, donam faktörü, seçicilik
Investigation of Relationship Between Total Lengths and Body Girths of
Luciobarbus mystaceus (Pallas, 1814) Caught with Gillnets with Different Hanging
Ratios
Abstract
Luciobarbus mystaceus is one of the most important fish species in the Keban Dam Lake
fisheries. Its economic value is considerably high. Catching of this species is carried out with gillnets in
the region. Gillnet is the most selective fishing gear. Morphological structure of fish affect to catchability.
In this study, it is investigated that relationship between total length and body girth of L. mystaceus. The
investigation was carried out in the Pertek Region of Keban Dam Lake between May 2011 and July 2012.
In the fishes caught with gillnets with five different hanging ratios (0.30; 0.40; 0.50; 0.60 ve 0.70), it was
determined that strong linear relationship between total length and body girth which measured on
posterior level of gill and on level of dorsal fin.
Key words: Luciobarbus mystaceus, gillnets, hanging ratio, selectivity
_________________________________________________________
*Yüksek lisans öğrencisi, Tunceli Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Tunceli
**Yrd. Doç. Dr., Sorumlu Yazar, Tunceli Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Tunceli, e-mail:
[email protected]
Farklı Donam Faktörlerine Göre Donatılmış Galsama Ağları ile Yakalanan Luciobarbus mystacaeus… | 2
Giriş
Avcılık, insanoğlunun varoluşundan günümüze kadar beslenme ihtiyacını
karşılamak için yaptığı bir eylemdir ve insanlık kadar eskidir. M.Ö. 10 bin yıllarında
mağara duvarlarına çizmiş olduğu resimler insanoğlunun balık avlamaya karşı olan
ilgisini göstermektedir (Timur, 1990). İlk zamanlarda insanoğlunun kendisinin ve
ailesinin besin ihtiyacını karşılamak için yaptığı bu aktivite, günümüzde dünya çapında
bir iş kolu halini almıştır (İlkyaz, 2005).
Sürdürülebilir balıkçılığın sağlanabilmesi ve kaynakların doğru bir şekilde
kullanılabilmesi için hedef dışı av oranının azaltılması gerekmektedir. Bu nedenle
stokların izlenmesi ve av araçlarının yeniden düzenlenmesi, zararlı olanların ortadan
kaldırılması için çeşitli önlemler alınmalıdır (Çakmak ve Çolak, 2004).
Galsama ağları, balığın başını ağ gözesinden geçirmesi ancak tüm vücudunu
geçirememesi, geri çıkmak istediğinde ise solungaçlarından ağa takılması suretiyle av
yapan balık yakalama aletleridir. Balığın yakalanabilmesi için ağ gözünün balık
başından büyük, gövdesinden küçük olması gerekmektedir (Mengi, 1977). Galsama
ağlarının seçiciliğini, uygulanan avcılık yöntemi ve ağların donanım parametreleri
etkilemektedir (Kara, 2003). Seçicilik faktörü; avcılık yöntemi ve av aracının donam
özelliklerinin yanında, balığın vücut yapısı ile de doğrudan ilgilidir. Vücut formları ince
ve uzun olan balıklarda bu değer yüksek iken, vücut kalınlaştıkça ve boy kısaldıkça, bu
değer düşmektedir (Hovgard ve Lassen, 2000; İlkyaz, 2005). Galsama ağları ile
avcılıkta hedef türün ağ gözüne takılması, balığın vücut çevresi ile ağ gözü çevresi
arasındaki ilişkiye bağlıdır. Bu veriler seçicilik çalışmalarında kullanılmaktadır.
Bu araştırmada, farklı donam faktörlerine göre donatılmış sade uzatma ağları ile
yakalanan Luciobarbus mystaceus (Pallas, 1814) bireylerinde total boy ile galsama
(solungaç) arkası ve dorsal yüzgeç önü hizasından ölçülen vücut çevreleri arasındaki
ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
3|F a t m a A Y D I N , F a h r e t t i n Y Ü K S E L
Materyal ve Yöntem
Bu araştırma, Mayıs 2011 ile Temmuz 2012 tarihleri arasında Keban Baraj
Gölü’nün Pertek Bölgesi’nde yürütülmüştür. Araştırmanın materyali, Keban Baraj
Gölü’nün doğal türü olan, ticari avcılığı yapılan ve ekonomik değeri yüksek olan
Cyprinidae familyasına ait Luciobarbus mystaceus (Pallas, 1814) türüdür. Bölgede
küpeli balık olarak isimlendirilmektedir.
Araştırmada, 0,30; 0,40; 0,50; 0,60 ve 0,70 donam faktörleri ile donatılan 5 adet
galsama ağı kullanılmıştır. Ağlar 60 m uzunluğunda 100 göz derinliğindedir. Ağ
materyali 110 mm tam göz boyunda (göze genişliği 55 mm), 210d/3 numara
kalınlığında beyaz renkli poliamid ipten yapılmıştır.
Avlanan balıkların ölçülmesinde 1 mm taksimatlı ölçüm tahtası ve 0,1 g
hassasiyetli arazi tipi hassas terazi kullanılmıştır. Yakalanan hedef türlerin total boyları,
solungaç kapaklarının arkasından (GA) ve vücut yüksekliklerinin en fazla olduğu dorsal
yüzgeç önünden (DYÖ) vücut çevreleri (Şekil 1) ölçülmüş ve hazır formlara
kaydedilmiştir. Balıkların vücut ölçümleri arasındaki ilişkinin regrasyon analizi
“Microsoft Excel” programı kullanılarak
yapılmış ve korelasyon katsayıları
belirlenmiştir.
Şekil 1.Total boy (TB), galsama arkası (GA) ve dorsal yüzgeç önü (DYÖ) ölçümleri
Farklı Donam Faktörlerine Göre Donatılmış Galsama Ağları ile Yakalanan Luciobarbus mystacaeus… | 4
Araştırma Bulguları ve Tartışma
Yapılan 24 avcılık denemesinde 0,30; 0,40; 0,50; 0,60 ve 0,70 donam faktörü ile
donatılan sade uzatma ağları ile sırasıyla 48, 52, 44, 38 ve 34 adet olmak üzere toplam
216 adet hedef tür (L. mystaceus) yakalanmıştır. Buna göre; total boy - galsama arkası
ilişkisi, total boy – dorsal yüzgeç önü ilişkisi ve galsama arkası - dorsal yüzgeç önü
ilişkisi istatistiki olarak analiz edilmiştir.
Total Boy – Galsama Arkası İlişkisi: Farklı donam faktörlerine göre donatılmış
ağlardan çıkan L. mystaceus’ların total boyları ile galsama arkasından ölçülen vücut
genişlikleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu ilişkinin korelasyon katsayısı ve
regrasyon eğrisi donam faktörlerine göre Şekil 2, 3, 4, 5, 6 ve 7’de verilmiştir. Tüm
ağlarda total boy ile galsama arkasında doğrusal bir ilişkinin olduğu ve bu ilişkinin her
bir donam faktörü için çok kuvvetli (r = 0,9354 – 0,9797) olduğu, tüm ağlardaki veriler
değerlendirildiğinde ise kuvvetli (r = 0,7912 ) olduğu saptanmıştır.
Şekil 2. Total boy – galsama arkası ilişkisi (E=0,30)
5|F a t m a A Y D I N , F a h r e t t i n Y Ü K S E L
Şekil 3. Total boy – galsama arkası ilişkisi (E=0,40)
Şekil 4. Total boy – galsama arkası ilişkisi (E=0,50)
Şekil 5. Total boy – galsama arkası ilişkisi (E=0,60)
Farklı Donam Faktörlerine Göre Donatılmış Galsama Ağları ile Yakalanan Luciobarbus mystacaeus… | 6
Şekil 6. Total boy – galsama arkası ilişkisi (E=0,70)
Şekil 7. Tüm ağlarda total boy – galsama arkası ilişkisi
Total Boy – Dorsal Yüzgeç Önü İlişkisi: Ağlardan çıkan L. mystaceus’ların total
boyları ile dorsal yüzgeç önünden ölçülen vücut genişlikleri arasındaki ilişki
incelenmiştir. Bu ilişkinin korelasyon katsayısı ve regrasyon eğrisi donam faktörlerine
göre Şekil 8, 9, 10, 11, 12 ve 13’de verilmiştir. Tüm ağlarda total boy ile dorsal yüzgeç
önünde doğrusal bir ilişkinin olduğu ve bu ilişkinin 0,30; 0,40; 0,50 ve 0,60 donam
faktörleri için çok kuvvetli (r = 0,9507 – 0,9762) olduğu, 0,70 donam faktörüne sahip
ağda (r = 0,8631) ve tüm veriler değerlendirildiğinde (r = 0,8420) kuvvetli olduğu
saptanmıştır.
7|F a t m a A Y D I N , F a h r e t t i n Y Ü K S E L
Şekil 8. Total boy – dorsal yüzgeç önü ilişkisi (E=0,30)
Şekil 9. Total boy – dorsal yüzgeç önü ilişkisi (E=0,40)
Şekil 10. Total boy – dorsal yüzgeç önü ilişkisi (E=0,50)
Farklı Donam Faktörlerine Göre Donatılmış Galsama Ağları ile Yakalanan Luciobarbus mystacaeus… | 8
Şekil 11. Total boy – dorsal yüzgeç önü ilişkisi (E=0,60)
Şekil 12. Total boy – dorsal yüzgeç önü ilişkisi (E=0,70)
Şekil 13. Tüm ağlarda total boy – dorsal yüzgeç önü ilişkisi
9|F a t m a A Y D I N , F a h r e t t i n Y Ü K S E L
Galsama Arkası – Dorsal Yüzgeç Önü İlişkisi: Yakalanan L. mystaceus’ların galsama
arkası ile dorsal yüzgeç önünden ölçülen vücut genişlikleri arasındaki ilişkinin
korelasyon katsayısı ve regrasyon eğrisi donam faktörlerine göre Şekil 14, 15, 16, 17,
18 ve 19’da verilmiştir. Tüm ağlarda galsama arkası ile dorsal yüzgeç önünde doğrusal
bir ilişkinin olduğu ve bu ilişkinin her bir donam faktörü için çok kuvvetli (r = 0,9170 –
0,9746) olduğu ancak tüm ağlardaki veriler değerlendirildiğinde kuvvetli ( r = 0,8532)
olduğu saptanmıştır.
Şekil 14. Galsama arkası – dorsal yüzgeç önü ilişkisi (E= 0,30)
Şekil 15. Galsama arkası – dorsal yüzgeç önü ilişkisi (E= 0,40)
Farklı Donam Faktörlerine Göre Donatılmış Galsama Ağları ile Yakalanan Luciobarbus mystacaeus… | 10
Şekil 16. Galsama arkası – dorsal yüzgeç önü ilişkisi (E= 0,50)
Şekil 17. Galsama arkası – dorsal yüzgeç önü ilişkisi (E= 0,60)
Şekil 18. Galsama arkası – dorsal yüzgeç önü ilişkisi (E= 0,70)
11 | F a t m a A Y D I N , F a h r e t t i n Y Ü K S E L
Şekil 19. Tüm ağlarda galsama arkası – dorsal yüzgeç önü ilişkisi
Çalışmamızda, Luciobarbus mystaceus’ların total boy – galsama arkası, total
boy – dorsal yüzgeç önü ve galsama arkası – dorsal yüzgeç önü ilişkileri incelenmiştir.
Buna göre, bu değerler arasında kuvvetli doğrusal bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir.
Balıkların farklı vücut ölçüleri arasındaki ilişkinin kuvvetli olması normal olarak kabul
edilmektedir.
Avcılık operasyonlarında hedef dışı av oranlarının yüksek olması ve mevcut su
ürünleri stoklarında yakalanan hedef türlerin boylarında yeni düzenlemelere ihtiyaç
duyulması, su ürünleri av araçlarının özellikle seçicilik konusunda yeniden
düzenlenmelerini zorunlu kılmıştır. Aşırı avcılıktan dolayı, üzerinde av baskısı oluşmuş
değerli türlerin avcılığında boy seçiciliğinin sağlanması zorunlu olmakla birlikte, bu
türler için optimum yakalanma boyu tespit edilmelidir. Bu optimum yakalanma boyu
hiçbir zaman o türün ilk üreme boyuna eşit ya da ondan küçük olmamalıdır. Bundan
dolayı, her canlıda olduğu gibi balıklarda da bir türün veya populasyonun devamlılığı,
her bireyin en azından bir kez üreme şansını elde etmesiyle mümkündür. Aksi takdirde
türlerde yok olma tehlikesi ve stoklarda azalma kaçınılmaz olacaktır. İşte bu yüzden av
araçlarının seçiciliğinin artırılması; stokların devamlılığının sağlanabilmesi ve
maksimum devamlı ürün elde edilmesinde büyük önem arz etmektedir (Kale, 2008).
Teşekkür
Bu makalenin özetlendiği yüksek lisans tezini destekleyen (YLTUB012-01)
Tunceli Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (TUNİBAP)’ne teşekkür
ederiz.
Farklı Donam Faktörlerine Göre Donatılmış Galsama Ağları ile Yakalanan Luciobarbus mystacaeus… | 12
Kaynaklar
Çakmak, S. ve Çolak, H., (2004). Su Ürünleri Mevzuatı ve Yaptırımlar Acısından
Değerlendirilmesi, Ankara, 56s.
Hovgard, H. and Lassen, H., (2000). Manuel on Estimation of Selectivity for Gillnet and
Longline Gears in Abundance Surveys, FAO Fish. Tech. Pap., 397p.
İlkyaz, A.T., (2005). Uzatma Ağı Seçicilik Parametrelerinin Direkt Tahmin Metodu ile
Belirlenmesi, Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enst. Bornova, İzmir.
Kale, S., (2008). Kuzey Ege Denizi’nde Küpez Uzatma Ağlarının Av Kompozisyonu,
Seçiciliği ve Hedef Dışı Av Oranları, Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi
Fen Bilimleri Enst., Adana.
Kara, A., (2003). İzmir Körfezi’nde İri Sardalya (Sardinella aurita Valenciennes, 1847)
Balığı Avcılığında Kullanılan Multiflament Galsama Ağlarının Seçiciliği. E.Ü.
Su Ürünleri Dergisi, 20 (1-2): 155-164.
Mengi, T.,(1977). Balıkçılık Tekniği, Met/Er Matbaası, İstanbul.
Timur, M., (1990). Balıkçılık Tarihi. A.Ü., Eğirdir Su Ürünleri Y.O.