Basınç Ülseri Önleme ve Bakımı

Basınç Ülseri Önleme
ve Bakımı
AMAÇ
Doku bütünlüğünün ve dolaşımın devamlılığının sağlanması, basınç ülseri oluşumunun önlenmesi, basınç ülseri riskinin tanımlanması/ derecelendirilmesi, standartlara uygun bakımın verilmesi ile olası komplikasyonların
önlenmesidir.
TEMEL BİLGİLER
Basınç ülseri risk faktörleri bilinmelidir.
Ekstrensek ve intrensek risk faktörleri;
Yatakkatetekanül
Basınç
Tahriş
Vücut
Ağırlığı
Enfeksiyon
Akut/kronik
Hastalıklar
(DM,Kalp
yetm. vb.)
Nörolojik
Hastalıklar
Nem
Isı
Ekstrensek
Risk
Faktörleri
Nekrotik
doku
Periferik
Damar
Hast.
İntrensek
Risk
Faktörleri
Sürtünme
İrradyasyon
İmmunosüpresyon
İlaçlar
(NSAİİ,
Beta
blokerler
vb.)
İmmobilite
İleri Yaş
Malnutrisyon İnkontinans
Şekil 1. Basınç Ülseri Ekstrensek ve İntrensek Risk Faktörleri
179
Hemşirelik Bakım Standartları
Tanımlar
Basınç ülseri: Tek başına basınç ya da sürtünme, yırtılma ile birlikte basıncın bir arada sebep olduğu genellikle kemik çıkıntılarının üzerinde gözlenen deri ve deri altı dokusunun hasarıdır.
Dikkat Edilecek Noktalar
• Entübe hastalarda entübasyon tüpünün dudak kenarına basısını önlemek için tüp ağız içinde dudağın diğer tarafına tespit edilmelidir. Risk
varsa tüp ile dudak kenarına spanç yerleştirilmelidir.
• Nazogastrik kateter takılı olan hastalarda burunda basınç ülserini önlemek için tespit bandı farklı bölgelere uygulanmalıdır.
• Hareket kısıtlaması altındaki hastalarda kısıtlama araçlarının basınç ülseri oluşturmasına engel olunmalıdır.
• Non invaziv ventilasyon maskesi takılı olan hastalarda basınç bölgeleri
gözlenmelidir.
• Hastanın giysilerinin temiz, kuru, terletmeyen ve pamuklu giysiler olmasına özen gösterilmeli, giysilerin katlanıp cilt üzerinde basınç oluşturmasına engel olunmalıdır.
• Yatak çarşaflarının kuru ve gergin olmasına özen gösterilmelidir.
• Derinin kuruluğunun giderilmesi ve gerekli görülürse nemlendirilmesi
sağlanmalıdır.
• Basınç ülseri üzerine doğrudan ısıtıcı araç ve cihaz (örn. sıcak su şişesi,
ısıtıcı pedler, yatak ısıtıcıları) uygulanmamalıdır.
• Basınç ülserinin doğru sınıflandırılabilmesi için, yara tabanı görülmelidir. Bu nedenle nekrotik doku ile kaplı olan yaralar, skar dokusu debride
edilmeden sınıflandırılamamalıdır. Bu tür yaraların sınıflandırılamaz olduğu kaydedilmelidir.
• Hekim ve diyetisyene danışılarak hastaya diyeti hakkında bilgi verilmelidir.
• Basınç bölgesine dolaşımı engellediği için simit kullanılmamalıdır.
• Yara debridmanını kolaylaştırmak için basınç etkili su (hidroterapi) kullanılabilir.
• Basınç ülserinde enfeksiyon belirti ve bulguları varsa kültür gönderilmeli, sonuca göre topikal ve sistemik antibiyoterapiye başlanmalıdır.
• Hasta uzun dönem bakım gerektiren ve evde bakımı devam edecek bir
hasta ise ailesi tüm uygulamalara dahil edilmeli ve önleme/ bakım hakkında aileye ayrıntılı bilgi verilmelidir.
180
Basınç Ülseri Önleme ve Bakımı
İŞLEM BASAMAKLARI
Not: İşlem sırasında kullanılacak malzemelere kitap sonu Ek-1’de yer verilmiştir.
Basınç Ülseri Riski Değerlendirmesi
1. Hasta kimlik doğrulaması yapılır.
2. Eller el yıkama standardına göre yıkanır.
3. Hasta/ ailesi işlem hakkında bilgilendirilir.
4. Hastaya uygun pozisyon verilir.
5. Cilt bütünlüğü sistem tanılamasına göre değerlendirilir, basınca maruz
kalan deri alanının durumu değerlendirilir (deri renginde değişiklik, solukluk ve beneklenme, yüzeysel deri tabakalarının bulunmaması, deri
sıcaklığı vb.).
6. Kurumun belirlemiş olduğu hizmet verilen hasta grubuna uygun basınç
ülseri risk değerlendirme ölçeği kullanılır.
a. Braden Risk Değerlendirme Ölçeği, altı alt boyut içermektedir (Bkz. Tablo 1). Bu kriterlere göre değerlendirilen hasta toplam 6- 23 arasında
değişen puanlar alır.
9 puan altı yüksek risk
10- 12 yüksek risk
13- 14 puan orta riskli
15- 16 puan düşük riskli (75 yaş üzeri kişilerde 15- 18 puan düşük risk
olarak değerlendirilir).
b. Modifiye Braden Q Risk Değerlendirme Ölçeği, 5 yaş altı çocuklar için
uygundur (Bkz. Tablo 2). Yedi alt boyut içermektedir. 16 puan ve altı
hastanın risk altında olduğunu göstermektedir.
7. İlk değerlendirme, hastanın kliniğe kabulünde yapılır, hastanın durumunun gerektirdiği sıklıkta ve hastanın durumunda bir değişiklik olduğunda değerlendirme tekrarlanır.
a. Yoğun bakım gibi akut bakım ünitesinde hasta kabul anında ve her 48
saatte bir veya hastanın durumu değiştiğinde tekrar değerlendirme
yapılmalıdır.
b. Uzun dönem bakımda, ilk kabulde ve sonraki dört hafta boyunca haftada bir kez, ondan sonra üç ayda bir ve hastanın durumu değiştiğinde
yapılmalıdır.
c. Evde sağlık bakımında ilk kabulden sonra her ziyarette tekrar değerlendirme yapılmalıdır.
181
Hemşirelik Bakım Standartları
Tablo 1. Braden Basınç Ülseri Değerlendirme Ölçeği (5 Yaş Üstü Çocuklar ve
Yetişkinler İçin) (1)
Duygusal
Algılama
Cildin
Neme
Maruz
Kalması
4
Uyanık
Nadiren
nemli
Sık sık
yürüyor
Sınırlama
yok
Her öğünün
tamamını
yiyor
3
Sözel
uyarılara
cevap var
Bazen
nemli
Ara sıra
yürüyor
Hafif sınırlı
Her öğünün Görünür bir
yarısını
sorun yok
yiyor
2
Ağrılı
uyarılara
cevap var
Sık sık
nemli
Tekerlekli Çok sınırlı
sandalyeye
bağımlı
1
Uyarılara Sürekli
cevap yok nemli
Skor
……. …….
(Genel
toplam)
…….
Aktivite
Mobilite
Beslenme
Bazı
öğünlerin
yarısını
yiyor
Sürtünme
ve
Makaslama
Kuvvet
Olası bir
problem
yok
Yatağa
bağımlı
İmmobil
Hiçbir
(hareketsiz) öğünü tam
yemiyor
Harekette
yardıma
ihtiyacı var
…….
…….
…….
…….
8. Belirlenen risk puanı ilgili sistem tanılaması formuna kaydedilir ve hekim ile paylaşılır.
9. Belirlenen risk sınıfına uygun girişimlerde bulunulur.
a. 15- 18 düşük risk: Hastanın yatak içi hareketlerinin mümkün olduğunca arttırılması, basıncı azaltıcı yatak ve minderler kullanma, nem/
friksiyon/ yırtılmayı kontrol etme, hastanın durumuna uygun olacak
sıklıkta pozisyon değiştirme (yatağa bağımlı ise 2 saatte bir, tekerlekli
sandalyeye bağımlı ise 1 saatte bir kez), beslenmeyi düzenleme.
b. 13- 14 orta derecede risk: Düşük risk uygulamalarına ek olarak köpük
kenarlıklarla desteklenmiş 30yan yatış pozisyonu.
c. 10- 12 yüksek risk: Düşük ve orta risk uygulamalarına ek olarak daha
sık pozisyon değiştirmek ve 15 – 20 dk da bir hafif yatak içi hareketler.
d. 9 ve altı çok yüksek risk: Diğer risk uygulamalarına ek olarak basınç
rahatlatıcı yatak ve minder kullanımı
182
(1) Tamamen Sınırlı: Bilinç (2) Çok Sınırlı: Yalnızca ağrılı
düzeyinde azalma ya da
uyaranlara cevap verir.
sedayon nedeniyle ağrılı
Vücudunun yarısından
uyaranlara tepkisi yoktur
fazlasında algısal bozukluk
ya da sınırlıdır.
vardır.
(1)Sürekli Nemli: Ter, idrar, (2)Sıklıkla Nemli: Sürekli
(3)Ara sıra Nemli: Yatak
drenaj vb. nedenlerel her
nemli değildir. Yatak
çarşaflarının 12 saatte bir
zaman nemlidir.
çarşaflarının en az 8 saatte bir
değiştirilmesi gerekir.
değiştirilmesi gerekir.
(1)Önemli Sorun:
Spastisiste, kontraktür
ya da ajitasyon nediyle
sürekli sürtünme vardır.
(1)Çok Kötü: 5 günden
daha uzun süredir rejim
1/ IV sıvı alır. Öğünlerin
hiçbirini bitiremez. Sıvı
alımı kötüdür.
(1)Tamamen Yetersiz:
Hipotansiftir ya da
pozisyon değişimini
tolere edemez.
Duyusal
Algılama
Nem
SürtünmeYırtılma
Beslenme
Doku
Perfüzyonu
ve Oksijenasyon
(4) Sınırlılık Yok: Yardımsız
sık ve majör pozisyon
değişiklikleri yapar.
(2) Yetersiz: Normotansif,
oksijen satürasyonu %95 den
az, hemoglobin <10 mg/dl,
kapiller geri dolum süresi >2
sn, serum PH<7.40 dır.
(2)Yetersiz: Yaşa göre yetersiz
beslenir/ TPN ile beslenir.
Verilen besinlerin yaklaşık
yarısını yer.
(2)Sorun: Yatakta sık sık aşağı
doğru kayar ve pozisyon için
maksimum yardıma ihtiyaç
duyar.
(4) Mükemmel: Normal diyet
ile yeterli beslenir.
(3) Yeterli: Normotansif,
(4)Mükemmel: Normotansif,
oksijen satürasyonu %95 den
oksijen satürasyonu >95,
az, hemoglobin <10 mg/ dl,
hemoglobin normaldir.
kapiller geri dolum süresi 2
Kapiller geri dolum süresi
sn, serum PH normaldir.
<2 sn dir.
(3) Yeterli: Öğünlerin çoğunda
yarısından fazlasını yer/
TPN-tüple beslenir. Gıda
desteğine ihtiyaç duymaz.
(3) Potansiyel Sorun: Güçsüz
(4) Görünen Sorun Yok:
hareket eder ya da minimum
Bağımsız hareket eder ve
yardıma gereksinim duyar.
pozisyonu kendi alabilir.
Pozisyon verirken kayabilir.
(4)Nadiren Nemli: Genellikle
deri kurudur, yatak
çarşaflarının 24 saatte bir
değiştirilmesi gerekir.
(3) Hafif Sınırlı: Sözel
(4) Bozulma Yok: Sözel
uyaranlara cevap verir,
uyaranlara tamamen cevap
ancak tüm vücudu bu cevabı
verir, herhangi bir bozukluk
veremez.
yoktur.
(2) Sandalyeye Bağımlı:
(3) Ara sıra yürüyor: Yardımsız (4)Sık Yürüyor ya da
Yürüme becerisi çok sınırlıdır
ya da yardımla kısa mesafe
Yürümek İçin Çocuk Küçük
ya da yoktur. Kendi ağırlığını
yürür.
taşıyamaz, desteklenmelidir.
(1) Yatağa Bağımlı: Yatak
içidedir.
Aktivite
(3) Hafif Sınırlı: Bağımsız
olarak vücut ve ekstremite
pozisyonunda sık, ancak
hafif değişiklik yapabilir.
1.(1) Tamamen Hareketsiz: (2) Çok Sınırlı: Vücut ve
Yardımsız, vücut ve
ekstremite pozisyonunda
ekstremite pozisyonuna
hafif değişiklik yapabilir,
hafif değişiklik bile
ancak bağımsız olarak kendi
yapamaz.
başına dönemez.
Hareketlilik
KATEGORİ
Tablo 2. Modifiye Braden Q Basınç Ülseri Değerlendirme Ölçeği (5 yaş altı çocuklarda kullanılır.) (10)
Puan
Basınç Ülseri Önleme ve Bakımı
183
Hemşirelik Bakım Standartları
Basınç Ülseri Gelişmesinin Önlenmesi
1. Risk altında bulunan hastalarda; basınç ülseri yoksa koruyucu önlemler alınır.
2. Deri kuru ve temiz tutulur.
3. Deri hasarını azaltmak için kuru derinin nemlendirilmesinde yumuşatıcı/ nemlendirici ürünler kullanılır.
4. Basınç ülserini önlemek için masaj uygulaması önerilmemektedir.
5. Yatağa bağımlı hastalarda 2 saatte bir, tekerlekli sandalyeye bağımlı hastalarda saat başı pozisyon verilir veya hastanın mobilizasyon durumuna
göre pozisyon sıklığı belirlenir.
6. Pozisyon değişiminde basınç bölgeleri ve kemik çıkıntıları üzerindeki
deri gözlenir (Bkz. Şekil 2).
Oksipital bölge
Kulak kepçesi
Başın
yan
kısmı
Sakrum-koksiks
Sırt
El dirseği
Topuklar
Omuz
Ayak bileği
İskium
Drokanter
Dizin ön kısmı
Diz arkası
Omuz arkası
Sakrum-Koksiks
İskail çıkıntı
Ayaklar
Şekil 2. Farklı Durumlarda Basınç Noktaları
Kaynak: Rosdahl CB, Kowalski MT. (2012). Textbook of Basic Nursing. Lippincott’s Williams &
Wilkins, 10th Edition, p. 818.
184
Basınç Ülseri Önleme ve Bakımı
7. Yenidoğan ve süt çocukluğu dönemindeki bebekler için basınç noktaları
erişkinlere göre farklılık göstermektedir (Bkz. Tablo 3).
Tablo 3. Yenidoğan ve Süt Çocuklarında Basınç Alanları ve Olası Nedenleri (10)
Alanlar
Olası Nedenler
Oksipital bölge
Baş kaldırma becerisinin olmaması
Sakrum ve gluteal bölge
Yatağa bağımlı olma
Bacaklar ve ayaklar
Alçı, atel vb. materyaller
Sırt-boyun
Yatağa bağımlı olma
Diz-dirsekler
Yatak çarşaflarına sürtünme
8. Dizlerin ve ayak bileklerinin birbirine sürtünmesini önlemek için bacak
araları yastık ya da köpük kenarlıklarla desteklenir.
9. Topukların yatağa temasını önlemek için alt bacağın arka kısmına yastık
konulur.
10. Hastanın yatağının başucu friksiyon ve yırtılmaya neden olacağından 30
den fazla yükseltilmemelidir.
11. Friksiyon ve yırtılmayı önlemek için hastaya pozisyon verirken, hastayı
kaydırarak değil kaldırarak pozisyon verilir.
12. Yatak çarşaflarının düzgün ve gergin olması sağlanır.
13. Nemlilik kontrol edilir.
a. Nemi kontrol etmek için neme yol açan etmenler belirlenir (terleme,
yara drenajı, banyo sonrası ıslak kalma, fekal ya da idrar inkontinansı
vb.).
b. İdrar ya da gaitanın cilde temasını önlemek için bariyer krem ya da
polimerik cilt koruyucular kullanılabilir.
c. Emici pedler, kondom kateter, fekal ya da üriner kolektörler kullanılarak inkontinansı olan hastanın cildi korunabilir.
14. Destekleyici materyaller kullanılabilir. Destek yüzeyler tek başına önleme ve tedavi etmede üstünlüğü yoktur. Basınç ülserlerinin koruma ve
tedavi programının bir parçası olarak kullanılırlar.
a. Düşük teknolojik destekleyici materyaller: Basıncı daha geniş alana
yayarlar. Sünger yatak, yatak örtüleri, jel/ sıvı/ lif/ hava dolu yatak ve
yatak örtüleri, koyun postu bu gruba örnektir.
185
Hemşirelik Bakım Standartları
b. Yüksek teknolojik destekleyici materyaller: Elektrikli hava pompası yardımı ile yatak içinde şişebilen bölümlerin ardışık şişip söndüğü
düzeneklerdir. Eğer havalı yatak kullanılacaksa küçük hava bölmeli
olmamasına dikkat edilmelidir.
15. Besin alımı değerlendirilir. Hastanın durumuna göre protein ve kalorisi
yüksek besinler tercih edilir.
a. Bu hastalara A, C ve E vitamini vb. kollejen sentezini arttıran, epitelizasyonu sağlayan ve immün sistemi güçlendiren vitaminler verilmelidir.
b. Gerekli durumlarda aldığı çıkardığı takibi yapılır.
16. Sandalye/ yatakta 1 saatten fazla oturtulmamalıdır.
Mevcut Basınç Ülserinin Tanılanması
1. Basınç ülseri gelişmişse; basınç ülseri tanılama ve bakım tablosuna göre
derecelendirilir ve hemşirelik bakımı yapılır (Bkz. Tablo 4).
2. Hastanın kimlik doğrulaması yapılır.
3. Hastanın konfor düzeyi ve ağrı kesici ilaç ihtiyacı (bakım esnasında duyması muhtemel olan ağrı dikkate alınarak) değerlendirilir.
4. Hasta odasının kapısı kapatılır ya da paravan kullanılır.
5. Eller el yıkama standardına göre yıkanır, eldiven giyilir.
6. Hastaya pansuman değişimine uygun pozisyon verilir.
7. Yara yatağındaki doku tipi değerlendirilir. Renk doku tipini gösterecektir (Siyah doku nekrotik, sarı doku fibrin, kırmızı doku granülasyon dokusudur).
8. Ülserin etrafındaki derinin rengine, sıcaklığına, ödemli olup olmadığına, ıslaklığına ve durumuna dikkat edilir.
9. Yaranın boyutları, uzunluk ve genişlik olmak üzere 2 boyutlu ölçülür.
10. Ülserin derinliği steril pamuklu bir aplikatör ile ölçülür.
11. Eldivenler çıkartılarak el hijyeni sağlanır.
12. Basınç ülseri tedavi planı hazırlanırken hasta; komplikasyonlar, eşlik
eden hastalıklar, beslenme durumu, ağrı, psikososyal durum ve başka
basınç ülseri riski olup olmadığı da göz önüne alınarak değerlendirilir.
186
4. derece
3. derece
2. derece
1. derece
• 2. derecedeki bakım uygulanır.
• Bölge enfeksiyon belirtileri açısından değerlendirilir.
• Enfeksiyon varsa yaranın iyileşmesi için dr istemindeki
topikal antibiyotikler uygulanır.
• Eksuda üretimi devam ederse hekim istemine göre
sistemik antibiyotikler kullanılır.
• Nekrotik alanlar debride edilir.
• Fasia, kemik, tendon ve eklemlere
ulaşmamış ancak tüm deri
katmanlarının harabiyeti ve alttaki
tüm subkutan dokuların nekrotize
olduğu yara halidir.
• Cildin katmanları zarar görmüştür ve • 3. derecedeki bakımlar uygulanır.
yara fasia, kemik, tendon, eklemlere • Yara değerlendirilir ve debritman (nekrotik dokunun
kadar inmiştir.
çıkarılması) için hekimle görüşülür.
• Derin krater görünümündedir.
• Postoperatif bakımda operasyon alanına 2 hafta süre ile
• Nekrotik doku, eksuda ve enfeksiyon
basınçtan kaçınılır.
vardır.
• Koruyucu önlemler uygulanır.
• Yara bakımında steril malzeme kullanılır.
• Yaranın; yeri, bütünlüğü, derecesi, derinliği, akıntı, doku
tipi, doku çevresi değerlendirilir.
• Yüzey bakterisini ve doku travmasını azaltmak için yara
yavaşça izotonik solüsyon ile yıkanır, kurulanır.
• Yara iyileşmesini geciktirdiği için yara temizliğinde
antiseptik kullanılmaz. Sadece çevre temizliğinde
kullanılır. (povidon iyod, sodyum hipoklorid, hidrojen
peroksit vb.)
• Yara temizliği sırasında kullanılan steril malzeme her silme
işlemi sonrası değiştirilir. Temizlik merkezden çevreye
doğru yapılır.
• Yara yeri yara bakım ürünü/ steril spanç ile steriliteye
dikkat edilerek kapatılır.
• Koruyucu önlemler uygulanır. Özel bir pansumana gerek
yoktur.
• Şeffaf yara örtüleri kullanılabilir.
• Epidermis, dermis veya ikisini de
kapsayacak şekilde kısmi cilt kaybı
vardır.
• Yara yüzeyeldir ve klinik olarak
abrazyon (aşınma, sıyrık) kabarcık
derin olmayan krater gibidir.
• Cilt bütünlüğü bozulmamıştır.
• Kızarıklık aşamasındadır.
• Kızarıklık basınç kalktıktan sonra 30
dk’ dan uzun sürer.
• Renk bozukluğu süreklidir.
Tablo 4. Basınç Ülseri Sınıflaması ve Bakımı (4, 5)
Basınç Ülseri Önleme ve Bakımı
187
Hemşirelik Bakım Standartları
İŞLEM BASAMAKLARI
Not: İşlem sırasında kullanılacak malzemelere kitap sonu Ek-1’de yer verilmiştir.
1. Hastanın kimlik doğrulaması yapılır.
2. Hastanın konfor düzeyi ve ağrı kesici ilaç ihtiyacı (bakım esnasında duyması muhtemel olan ağrı dikkate alınarak) değerlendirilir.
3. Hasta odasının kapısı kapatılır ya da paravan kullanılır.
4. Eller el yıkama standardına yıkanır, eldiven giyilir.
5. Hastanın basınç ülseri durumuna uygun yara bakımı planlanır (Bkz.
Tablo 4).
6. Hastaya pansuman değişimine uygun pozisyon verilir, yara üzerindeki
elbiseler çıkartılarak ülser ve çevresindeki doku görünür hale getirilir.
7. Yara çevresindeki deri ılık su ve sabunla nazikçe temizlenir.
8. Temizlenen yara bölgesi durulanıp iyice kurulanır.
9. Bakım için kullanılacak malzeme (enzimatik debridman merhemi, hidrojel ajan ya da kalsiyum aljinat) uygulandıktan sonra üzeri şeffaf örtü
gibi ikinci bir pansuman ile kapatılır.
10. Hastaya, basınç ülserinin üzerine yük binmeyecek şekilde pozisyon verilir.
11. Hastanın ağrısı, ağrı değerlendirme standardına uygun olarak değerlendirilir ve gerekirse non-farmakolojik ve farmakolojik girişimlerde bulunulur.
12. Tüm veriler, kullanılan topikal ajan, uygulanan pansuman ve hastanın
cevabı, ilgili hemşirelik girişimleri kaydedilir.
13. Eller el yıkama standardına yıkanır.
Kaynaklar
1. Akça Ay F. (2013). Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve Beceriler. Nobel Tıp
Kitabevleri, 5. Baskı, İstanbul, s. 281-286.
2. Alcan Z, Aksoy A, Civil B. ve ark. (2011). Hemşirelik Hizmetleri Işığında Hastane
Süreçleri. Nobel Tıp Kitabevleri, 1. Baskı, İstanbul, s. 123-127.
3. Akman Mert Ö. (2012). Yoğun Bakımda Yatan Hastaların Basınç Yarası Risklerinin
Saptanması ve Hemşirelik Bakım Uygulamalarının Belirlenmesi. Marmara Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul, s.
18- 31.
4. Aştı TA, Karadağ A. (2011). Klinik Uygulama Becerileri ve Yöntemleri. Nobel Kitabevi,
Ankara, s. 431- 458.
188
Basınç Ülseri Önleme ve Bakımı
5. Beğer T. (2004). Yoğun Bakımda Dekibüt Ülserleri: Risk Faktörleri ve Önlenmesi.
Yoğun Bakım Dergisi 4(4), s. 244- 253.
6. Çankaya G. (2013). Basınç Yaralarının Önlenmesi. Ege Üniversitesi Cerrahi Hemşireliği
Günleri.
7. Danış B, Nurülke B, Dindar B ve ark. (2008). Hemşirelik Bakımında Kalite. Meta Basım
Matbaacılık Hizmetleri, 2. Baskı, İzmir, s. 149- 155
8. Demirel D, Erbaş D, Uludağ E. (2006). Hemşirelik Bakımında Kalite. Dr. Behçet Uz
Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir, s. 128- 133.
9. Karadağ A. (2003). Basınç Ülserleri: Değerlendirme, Önleme ve Tedavisi. C. Ü.
Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(2), s. 41- 48.
10. Kılıçarslan Törüner E, Büyükgönenç L, Altay N. (2011). Çocuklarda Basınç Ülserleri.
DEÜHYO Elektronik Dergisi, 4(1), s. 2- 6.
11. Özyürek P, Yavuz M,Yıldız Ö. (2011). Braden Risk Değerlendirme Ölçeğine Göre
Yoğun Bakım Ünitelerinde Yatan Hastalarda Risk ve İnsidans İncelenmesi. 8. Ulusal
Dahili ve Cerrahi Bilimler Yoğun Bakım Kongresi Sözel Bildiri, Ankara.
12. Yıldırım A. (2001). Hemşirelik Bakım Protokolleri El Kitabı. İstanbul Üniversitesi
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, İstanbul, s. 473-476.
13. http://www.hastaneenfeksiyonlari.saglik.gov.tr/egitim/.../14_basinc_ulserleri.ppt.
(Erişim Tarihi: 09.07.2013).
14. http://www.npuap.org/wpcontent/uploads/2012/03/Final_Quick_Treatment_for_
web_2010.pdf. (Erişim Tarihi: 15.07.2013).
15. European Pressure Ulcer Advisory Panel and National Pressure Ulcer Advisory Panel.
(2009). Pressure Ulcer Prevention Quick Reference Quide.
16. http://www.yoihd.org.tr/images/cust_files/110418091525.pdf. (Erişim Tarihi: 11.07.2013).
17. http://www.yoihd.org.tr/images/cust_files/110418091733.pdf. (Erişim Tarihi: 11.07.2013).
Hazırlayanlar
Uzm. Hem. Pınar AKÇAY (BUCH Hizmet İçi Eğitim Hemşiresi)
Uzm. Hem. Seçil BEYECE İNCAZLI (Güney Genel Sekreterliği Sağ. Bak. Hiz. Koor.)
Hem. Meryem GÜN (İKÇÜ Atatürk EAH Nöroloji Yoğun Bakım Sorumlu Hemşiresi)
Hem. Dilek SOYDEMİR (Bozyaka EAH Gündüz Süpervizör Hemşiresi)
Danışman
Doç. Dr. Yasemin TOKEM (İKÇÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi İç Hastalıkları Hemşireliği A.D.)
189