(Özet)

(Özet)
SANAYİ DEVRİMİ TÜRKİYE’DE NEDEN YAPILAMADI
HALİL ŞENER: Avrupa neden değişti? Neden başarılı oldu? Ne diyor uzun menzilli
gemilerde topları olan gemiler yapacaklar, makineler yapacaklar, senin medeniyetin çökecek.
Bana sadrazamlık ya da vezirlik ver ki kurtarıcı önlemleri alayım. Ne oldu da Avrupa
yükselişe geçti, kabarmaya geçti biz kaybettik? Ben bunu şöyle analiz etmek istiyorum.
Avrupalılar büyük bir devrimin içinden geçtiler. Geçerken bu devrimim niye olduğunu
bilmiyorlardı. Bilselerdi zaten o bilgi yayılırdı. Belki biz de kopya ederdik, biz de öğrenirdik.
Çok yakın zamanda bu iş tutarlı bir şekilde analiz edilebiliyor ve bunun tam çözüldüğünü
sentetik sanayi devrimlerinin yapılabilmesinden anlıyoruz. Sanayileşme gayretlerinin
Osmanlının Batılılaşma, tekrar kalkınmaya çalışma gayretlerini biliyoruz ama bunlar başarıya
ulaşmış ve günümüzde daha sonra örneklerini vereceğim sentetik yani suni yapay sanayi
devrimlerinden değil. Şimdi Avrupa’nın bu başarıya ulaşmasının tabi gerekçelerini şöyle
sıralamak istiyorum. Ben diyorum ki bu sanayi devrimi Avrupa’da oldu ama en iyi bu
lokosyonda olabilir. Bir takım sebepler en iyi orada örtüştü de onun için oldu. Yoksa orada
olması istendiği için olmadı.
Rönesans dediğimiz bir düşüncede gelişmeler başladı. Sonradan sanayi devrimini takip eden
gelişmeler ve Avrupa kabarmasını görüyoruz. Şimdi ilk başlangıç ateşi neden İtalya’da oldu.
Benim iddiam şu; karaya kilitli bir coğrafyada mesela Macaristan’la olmazdı. Asya’nın
ortasında bir yer Kazakistan’da olmazdı. Moğolistan’da olmazdı. Çünkü karaya kilitli bir
ülkede en fazla iki, üç bilmediniz dört tane komşunuz olur. Peki, neden bu Akdeniz? Çünkü
denizin özelliği iletişimi sağlaması insanlar arasında. Başka denizlerde var ama başka
denizlerde henüz ulaşım çok rahat değil. Biliyorsunuz Amerika sonradan keşfedildi. Çünkü
Atlas Okyanusu yolculuk için o kadar rahat değil.
Peki, tekerlek icat oldu da Mezapotamya’da veya Ürdün’de veya Mısır’da böyle bir
sanayiciler mi doğdu? Tekerlek sanayileri, araba sanayicileri, kentleşme bir takım büyük
gruplar kendi kendine sanayileşme süreci dediğimiz şey olmadı. Toplumu değiştirmedi
tekerlek. Kullanımı yaygınlaştı. Tekerlek veya icatlar sanayi devrimini yapmadı. Başka şeyler
yaptı ama sanayi devriminde bir icat yapmadı. Başka önemli bir icadı söyleyeyim size. Hani
bizde Lagari Hasan füze yapmış gökyüzüne çıkmış, kanat takmış uçmuş falan denir ya, ilk
füzeyle yanılmıyorsam benim bilgilerimize bir de tarihi yönüyle ilgili olarak örnek
kullandığımda hatalarım olabilir. Şimdi peki bu füzelerde geriye füze fabrikaları var mı? Bu
füzelerin imal edilmesi için kömür ocakları çalışıldı mı? Demirler döküldü mü? Bu füzeleri
kullanan ordulara büyük siparişler söz konusu oldu mu? Füzelerin patlayıcılığını yapan başka
yerlerdeki kimya sanayileri doğdu mu? Bunlar birbirlerini desteklediler mi? Böyle bir şey yok.
Türkler veya Çinliler hangisi yaptıysa ki Türkler yapmıştır.
Sanayileşmeye rol vermek lazım, sentetik sanayilerin yeri olarak özel sanayi bölgeleri
kurmak lazım, eğitimle bunu ilişkilendirmek için eğitimli çocukları argeye yöneltmek lazım,
hatta işletmeleri argeye yöneltmek lazım. Arge sonuçlarını sanayideki üretime taşıyabilmek
yani teknoloji transfer ajansı kurmak teknoloji transferini ülkede çok kolaylaştırmak lazım,
ondan sonra bu firmalar faaliyetini güzel reaksiyon gösterebilmesi için, güzel yaşayabilmek
için, yasal düzenlemeleri sürekli takip etmek lazım, bu takımın perde arkası devlet
otoritesinin dışarıya karşı benim firmalarım nasıl rekabet ediyor. Benim hangi icatlarım hangi
yeniliklerim değerli bunları nasıl muhafaza edebilirim. Pazarlarken bunları nasıl daha çok ciro
yapacak şekilde pazarlayabilirim, benim mucidim zayıf birisi olabilir çok az bir parayla bir dış
dünya, ben kendi fikri mallarıma nasıl sahip çıkabilirim bunları sermayeyle ve müteşebbis
yöneticilikle nasıl buluştururum. Çünkü bu dünyanın en zor işidir bunları kolaylaştırıcı
müesseseler kurardım ve zannediyorum Türkiye başını alıp daha hızlı giderdi. Tabii bütün
bunlara devlet eliyle bu kurguyu eksik kalan taraflarını tamamlamak ve yönetmek başına bir
kaza gelmesi halinde onlardan korunmak için devletin yöneticilerini iyi seçilmesi önemlidir