docTOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI
download 
Şikayet Transkript
TOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI
TOPKAPI SARAYI MÜZESİ YILLIK-6 202 TOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI Uğur GENÇ* Emine BİLİRGEN** Topkapı Sarayı, inşa edildiği 1478 yılından terk edildiği XIX. yy’ın ortalarına kadar Osmanlı hanedanlığının ve saray halkının yaşamını sürdürdüğü görkemli bir imparatorluk merkezi olmuştur. Sarayın 1924 yılında müzeye dönüştürülmesi sonucunda ziyarete açılmasıyla birlikte bilhassa mimari öğeleri, sahip olduğu tarihî hazineleri ve eşsiz konumu ile dünyanın en önemli müzeleri arasında yerini almıştır. Her yıl milyonlarca ziyaretçisi olan Topkapı Sarayı’nda teşhir edilen eserlerin bir bölümü Osmanlı saray yaşamı ile ilgili bilgiler sunarken, savaşlardan elde edilen ganimetler ve çeşitli silahlar da izleyici gözünde imparatorluğun askeri gücünün algılanmasına katkıda bulunmaktadır. İlk defa Eski Cebehane’de (Aya İrini Kilisesi) toplanmaya başlanan bu silah koleksiyonu, İmparatorluk döneminde askeri gücün sembolize edildiği objeler olarak yabancı ziyaretçileri etkilemekteydi. Bu ziyaretçilerin kısa süreli bir zamanda görmelerine izin verilen koleksiyonda yer alan bir grup eser ise pek çok gezginde daha fazla iz bırakmış ve İmparatorluğun elde ettiği hâkimiyeti uzun yıllar söze gerek bırakmadan gözler önüne sermiştir. Kale Anahtarları İstanbul’a yaptıkları 1851-1852 yıllarındaki ziyaretlerini kaleme alan Fransız entelektüeli Gautierin ve Fransız yazar Gustave Flaubert anılarında, Osmanlı yöneticileri tarafından Aya İrini Kilisesi’nin kendilerine gezdirildiğini, burada oluşturulan sergide savaşlarda orduların aştığı şehir surlarını temsil eden, fethedilen kentlerin anahtarlarının gösterildiğini aktarmaktadır.1 Osmanlı egemenliğinin boyutlarını vurgulayan kale anahtarları sonraki yıllarda da * İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez Laboratuarı Müdürlüğü, Restoratör ** Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Bölümü Sorumlusu, Sanat Tarihçi 1 Wendy M. K. Shaw, Osmanlı Müzeciliği, İletişim Yayınları, İstanbul 2004, s. 47-50 TOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI 203 ata yadigârı olarak korunmuşsa da çeşitli nedenlerden dolayı mevcudu yıllar içerisinde azalmış, günümüze Topkapı Sarayı Müzesi ve Askeri Müze envanterine kayıtlı anahtarlar ulaşabilmiştir. 1353 yılında Çimpe Kalesi’nin Sultan Orhan Gazi tarafından Bizans İmparatorluğu’ndan alınması, Balkanlar’ın tarihinde oldukça önemli bir dönüm noktası olmuş, devam eden ilerlemeler ile orta kolda Meriç vadisi, sağ kolda Tunca vadisi izlenerek Balkanlar'ın başlıca yolları ve merkezleri fethedilmiştir.2 Fatih Sultan Mehmet 1463 yılında Bosna’yı fethederek Osmanlı idaresini Dalmaçya sahillerine kadar götürmüştür. Balkanlarda ilerleyen Türk birlikleri, zaptettikleri kalelerden kendi savunmaları bakımından gerekli olanları muhafaza ve takviye etmişlerdir. Dört asır Osmanlı idaresinde kalmış olan bu kaleler 93 Harbi (1877) mağlubiyetiyle 1878’de yapılan Berlin Antlaşması sonucu terk edilmiştir. Tuna Nehri kalelerine ait anahtarlar da birer Balkan hatırası olarak günümüze kadar muhafaza edilmiştir. Topkapı Sarayı Müzesi Kale Anahtarları koleksiyonunun tezyinat zenginliği açısından sanat eseri özelliği taşıyan bölümünü ekseriyetle gümüş kale anahtarları oluşturmaktadır. Bu anahtarlar Sultan II. Mahmud tarafından Rus tehdidine karşı Tuna boylarındaki kalelerin onarımları sırasında yaptırılmışsa da kimler tarafından ve ne zaman yapıldıkları bilinmemektedir.3 Kaleleri kesin olarak bilinen yedi gümüş anahtar mevcuttur. Bu anahtarlar Rusçuk, Kule, Feth-ül İslam, Silistre, Harşova, Tolcu ve Maçin kalelerine aittir. Hangi kaleye ait olduğu bilinmeyen dokuz gümüş anahtardan dördü yassı, üzeri kitabeli ve tuğralı, beşi ise gövdesi yuvarlak, tuğralı ve armalıdır. Kale anahtarları ile ilgili bilinen ilk inceleme 1963 yılında dönemin müze uzmanı İsmail Ünal tarafından yapılmıştır.4 Topkapı Sarayı Müzesi kale anahtarları koleksiyonundan örneklerin anlatıldığı “Kale Anahtarları” başlıklı makalede yirmi yedi gümüş, yirmi tahta, doksan yedi demir anahtarın mevcut olduğu belirtilmiş ve sayının daha fazla olması gerektiğine dikkat çekilerek seçilen anahtarların tanıtımı yapılmıştır.5 2 Halil İnalcık, Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009, s.64. 3 1792 Yaş Antlaşması’ndan sonra Tuna Nehri’nin Osmanlı hududu halini almasıyla bu sınır muhafaza edilmeye çalışılarak tüm kaleler güçlendirilmiştir. 4 İsmail Ünal, “Kale Anahtarları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1963, C.1, s. 1 5 Şehir (kale) kuşatmaları sırasında herhangi bir can ve mal kaybının yaşanmaması için yapılması planlanan taarruz öncesinde şehrin teslim olması istenir, bunu kabul eden yönetimler kale anahtarını kuşatma komutanına ileterek birtakım imtiyazlara sahip olurdu. Örneğin; 6 Eylül 1522 yılında İncirli Adası fethedildiğinde bunu duyan Tahtalı Kalesi idarecileri, kalelerinin anahtarını Kanuni Sultan Süleyman’a teslim etmiştir. Ardından Rodos’ta 22 Aralık 1522’de şövalyelerle yapılan anlaşma gereğince şövalyelere bağlı ada ve kaleler ile şehrin anahtarları da sultana teslim edilmiştir. Rodos Adası fethinden sonra 5 Ocak 1523'te, İstanköy Adası ile birlikte Bodrum ve Tahta Kulu Kaleleri de Türklere itaat ettiklerini bildirmiştir. Topkapı Sarayı Arşivi’nde muhafaza edilen Ahmed Paşa’nın Arızasına göre, yapılan ahidname gereğince İstanköy ve Bodrum Kalesi ve Bodrum Kalesi zimmileri Osmanlı askerlerine istiman (aman dileme) göstermiş ve kalelerin anahtarlarını teslim etmişlerdir. TOPKAPI SARAYI MÜZESİ YILLIK-6 204 Bu çalışmada, kaleleri bilinen ve bilinmeyen gümüş anahtarlardan bazı örneklerin, renkli, ölçekli ve detaylı fotoğraflar kullanılarak yeniden hatırlatılması, müze teşhirinde yer almayan bu eserlerin yeni kuşaklara tanıtılması amaçlanmıştır. Rusçuk Kalesi’nin Gümüş Anahtarı Rusçuk, günümüzde Bulgaristan sınırları içinde, Tuna Nehri’nin güney sahilinde yer alan kale Yergöğü (Giurgiu) şehrinin karşısında bulunur. Kent, 1388 yılında Osmanlı yönetimine geçmiş ve XVI. yy’da çok önemli bir kaleşehir hâlini almıştır.6 Şehrin bir ticaret merkezine dönüşmesiyle birlikte Osmanlı coğrafyasının ilk demiryolu hattı olan Rusçuk-Varna Demiryolu da 8 Kasım 1866’da trafiğe açılmıştır.7 1877-1878 Rus Harbi ve sonrasında ağır hasara uğrayan şehir 1878 Edirne mütarekesi ile boşaltılmış, 1880’de kalesi ve tahkimatı yıkılarak Bulgarların eline geçmiştir.8 Rusçuk Kalesi’ne ait anahtar yassı biçimli, sap tepesi palmet şeklinde ve ucu halkalıdır. Sapı armudî forma sahip anahtarın nihayeti de sütun başı şeklindedir. Gövdesi düz, üzeri yatık çizgili (ufkî), dili kıvrık, geniş ve üç dişlidir. Sapın iki tarafı kabartma dal, yaprak ve güllerle kaplanmıştır. Anahtarın uzunluğu 48 cm, ağırlığı 744 gramdır. Sapın bir yüzünde, süslemelerin ortasında kabartma daire içerisine âdi sülüs hatla, Rusçuk Kalesi’nin miftahıdır. Sene 1235 yazılmış ve Hicri 1235 (M. 1820) tarihi hakedilmiştir. Anahtarın diğer yüzüne, ortasında Sultan II. Mahmud’un tuğrası ve etrafında halka şeklinde “sultânü’l-berreyn” ve “hakanü’l-bahreyn sultân ibnü’s-sultân” ibaresi bulunan Mahmûdiye altını gömülmüştür. Yassı sütun başlığı şeklindeki sap nihayetinin üst tarafı lotus yapraklarıyla süslüdür. (resim 1) Kule Kalesi’nin Gümüş Anahtarı Tuna Nehri’nin sağ kıyısında bulunan Kule Kalesi, Vidin şehri yakınlarındadır Kalenin anahtarı yassı, sap tepesi halkalı, sapın üst kısmı palmet, alt tarafı armudî şekilde, sap nihayeti sütun başlığı şeklinde, gövdesi düz, üzeri dört çizgili, dili kıvrık ve iki dişlidir. Sapın bir yüzünün tepe kısmı kabartma şekillerle, armudî olan yeri de yine kabartma yaprak ve çiçeklerle süslüdür. Uzunluğu 40 cm, ağırlığı 670 gramdır. Üst kısımda yer alan beyzî madalyon içerisinde II. Mahmud’un tuğrası, altta geniş dörtgen içerisinde tâlik hatla ve dört satırda, aruzun “fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbıyla manzum kitabe bulunmaktadır: “Yapdı Kulle Kal'asın ma'mûr ve ihyâ eyledi Gâzi Hân Mahmûd-ı AdIî-şân inşâ eyledi 6 Mehmet Topal, “Rusçuk Şehrinin Yeri ve Adı Üzerine Düşünceler”, Historical Studies, S. 3, Ankara 2010, s. 243 7 Machiel Kiel, “Rusçuk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 35, İstanbul 2008, s. 246 8 Franz Babinger, “Rusçuk”, İslam Ansiklopedisi, C. 9, MEB Yayınları, İstanbul 1988, s. 786 TOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI 205 Hâk-i pâye arz idüp miftâh-ı sîmîn bendesi Resm-i dîrin-i mübârek bâdı icrâ eyledi” Kitabede tarih yoktur. Tuğra ve kitabe bir çerçeve içerisinde ve beyaz zemin üzerine hakedilmişlerdir. Sapın arka yüzünün tepelik kısmı ön tarafın aynıdır. Yine aynı şekilde beyzi çerçeveli beyaz zeminli madalyon içerisinde tâlik hatla “mübarek bâd” hakedilmiştir. Altta bir kale resmi ile surlar içerisindeki bina, cami ve ağaç resimleri kabartma olarak yapılmıştır. Kabartma tezyinat kısımlar altın yaldızlıdır. (resim 2) Fethü’l-İslâm Kalesi’nin Gümüş Anahtarı Kanuni Sultan Süleyman zamanında yaptırılmış olan kale Kladve (Kladovo) adıyla da bilinmektedir. Vidin’in yakınında, Tuna Nehri’nin doğu sahiline konuşlanmış ve üç asır bölgedeki askeri önemini korumuş kalenin birkaç orduya yetebileceği, içinde cami ve hamamın bulunduğu aktarılmaktadır.9 Anahtar dokuz köşeli, sapı yassı, sap nihayeti klasik sütun başlığı şeklinde, gövdesi yuvarlak, üzeri oluklu, içi boş, dili düz ve dokuz dişlidir. Uzunluğu 35 cm, ağırlığı 1270 gramdır. Sapın bir yüzünde kenarı teşkil eden dış sur ve sur içinde askeri tabyalar işlenmiştir. Binalar boyut kazandırılan detaylı kabartma olarak yapılmıştır. Büyük surlarda üç kapı, aşağıdaki küçük surda iki kapı mevcuttur. Bu kısımda beyzî madalyon içerisinde kırmızı zeminde kabartma olarak II. Mahmud’un tuğrası bulunmaktadır. Sütun başlığının alt tarafı boğumludur. Sapın arka kısmı etrafı pilili, yaldızlı gümüş kordonla çevrilmiştir. Bu kısmın ortası yine etrafı tırtıllı gümüş kurdele ile sarılmış bir fiyonktan çıkan yaldızlı ve kabartma meşe dalları ile süslenmiştir. Dallar arasına, ortada Sultan II. Mahmud’un tuğrası kabartma olarak işlenmiştir. Uçları kıvrık sütun başlığı şekilli kısmın içerisinde beyzi madalyon içerisinde sülüs hatla, “Miftâh-ı Kal'a-i Fethü’l- İslâm“ yazılmıştır. Madalyonun altında Hicri 1237 (M. 1822) tarihi hakedilmiştir. (resim 3) Silistre Kalesi’nin Gümüş Anahtarı Silistre, Tuna’nın doğu sahilinde Rusçuk’un 100 kilometre kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Şehir, 1380 yılında Osmanlı idaresine geçmiştir. I. Murad Niğbolu Kalesi’ni zaptettiği sırada Silistre komutanı Blanzag kalenin anahtarını sultana teslim etmiştir. 1853-1856 yılları arasında gerçekleşen Kırım Savaşı’nda 9 Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, 1858, Cilt 4, s. 63 TOPKAPI SARAYI MÜZESİ YILLIK-6 206 önemli rolü olan kale, Namık Kemal’in ölümsüz eseri “Vatan Yahut Silistre” oyununa konu olmuştur. Anahtar yassı, sapı armudî şekilde, sap nihayeti sütun başlığı, gövdesi yassı, üstte çift, uçta tek çizgili, dili kıvrık iki dişlidir. Uzunluğu 55 cm, ağırlığı 710 gramdır. Kitabenin alt tarafı iç içe kabartma iki surla çevrilmekte, ortasında da cami, bina ve ağaçlar bulunmaktadır. Dış surla iç sur arasında dört yerden irtibat sağlanmaktadır. Burada şehir surları ile iç kale gösterilmiştir. Üst kısımda anahtarın kitabesi bulunmaktadır. Sülüs hatla “Kılâ’-i Hâkâniyyeden SiIistre Kal’asının miftahıdır” cümlesi ile Hicri 1234 (M. 1819) senesi hakkedilmiştir. Sapın arka tarafında ortada beyzî madalyon içerisinde II. Mahmud’un tuğrası bulunmaktadır. Tuğranın etrafı bir vazodan çıkan kabartma dal ve yapraklarla çevrilmiş ve dallar tepede bir demet halini almışlardır. Sütun başlığı şeklinde olan sap nihayetindeki süslemeler, çizgiler, oyma ve yapraklar kabartma olarak yapılmıştır. (resim 4) Harşova Kalesi’nin Gümüş Anahtarı I. Murad döneminde ele geçirilen Harşova, Tuna’nın doğu sahilinde Adakale’nin doğusunda yer almaktadır.10 Bu kale anahtarı tamamen altın yaldızlı, yassı, sapı armudî şekilde, sap tepesi yuvarlak ve ortası delik, anahtar gövdesi düz, dili kıvrık ve üç dişlidir. Uzunluğu 55 cm, ağırlığı 710 gramdır. Klâsik tarzda yapılmış anahtarın kenarı oluklu, her iki tarafı kabartma, yıldız ve çiçek süslemelidir. Anahtar sapın bir yüzünde girift dallar arasında daire teşkil eden yapraklar ortasına Mahmudiye altını gömülmüştür. Sap tepesindeki delikli yerin etrafında, diğer kısmından farklı olarak kabartma iki aslan resmedilmiştir. Anahtarın yüzünde sülüs hatla, “Yâ Fettâh kuvve-i kâhire-i şâhâne ve himem-i bâhire-i mülûkâne ile bu def’a müceddeden binâ olunan Harsova Kal’ası’nın miftâh-ı 10 Kale içine 1819 yılında, muhtemel bir Rus taarruzuna karşı sekiz tabya daha yaptırılmıştır. Telli Tabya, Burç Tabya ve Sahil Tabya bu tabyaların başında gelmekteydi. TOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI 207 nusret-penâhıdır. Cenâb-ı Hak mübârek ve mes'ûd eyleye. Âmîn Sene 1231” kitabe ve 1231 (1816) tarihi yazmaktadır. (resim 5) Kaleleri Bilinmeyen Gümüş Anahtarlar Topkapı Sarayı Müzesi koleksiyonunda ayrıca hangi kaleye ait olduğu bilinmeyen ancak tezyinat ve üslup yakınlığından dolayı Tuna boyundaki diğer kaleler için yapıldıkları düşünülen başka anahtarlar da mevcuttur.11 Bu anahtarlardan birinin her iki yüzü kabartma geçme şekilde, yaprak ve çiçeklerle süslü, dik tepelik kısmındaki beyzî madalyonda ön yüzde celî hatla Maşaallah, bunun tam arkasında ise, II. Mahmud tuğrası tarih kullanılmadan hakedilmiştir. (resim 6) Diğer bir gümüş anahtarın sap kısmında kabartma çerçeveli beyzî madalyondan celî hatla “Bârek Allah” beyaz zemine hakedilmiştir. Bunun altında dikdörtgen içerisine tâlik hatla; “Küşâd oldukça her dem bâb-ı serhad-i mansûr Hak Taâlâ pâdişâhın düşmanın eylesün makhûr” beyti yazılmıştır. Kitabe çerçevesinin etrafı bir vazodan çıkan kabartma yaprak, çiçek ve dallar ile çevrilidir. Arka yüzde II. Mahmud’un tuğrası, tuğranın altında kabartma sur ve sur içerisinde cami, bina ve ağaçlar resmedilmiştir. (resim 7) Saray koleksiyonda yer alan etkileyici anahtarlardan biri de iki kalenin karşılıklı olarak resmedildiği anahtardır. Bu anahtarın armudî sapının bir yüzünde tepelik kısmında kabartma şekil ve çiçekler arasında beyzî madalyon içersinde II. Mahmud’un tuğrası hakedilmiştir. Orta taraflarda dikdörtgen içerisinde tâlik hatla; “Gâzî Hân Mahmûd-ı Adlî’nin kıla Rabb-i kerîm Zât-ı âlî şânını mansûr a’dâsın ‘adîm Zûr-ı şemşîr ile feth idüp kılâ’-ı düşmânı Ola teslîm-i yed-i iclâli sad miftâh-ı sîm” 11 Yassı, tuğralı ve kitabeli dört, gövdeleri yuvarlak, tuğralı ve kitabeli beş anahtar mevcuttur. TOPKAPI SARAYI MÜZESİ YILLIK-6 208 kitabesi yazmaktadır. Tarihi kaydedilmemiştir. Yazının altındaki kısım dört kuleli demir kapıdan başlayan surlarla çevrilmiş ve surlar kitabe ile birleştirilmiştir. Surlar içerisindeki bina, cami ve ağaç resimleri de kabartma olarak yapılmıştır. Burada demir kale kapısı ön planda olduğu için, kapının tüm detayları ustaca işlenmiştir. Sütun başlığı üstündeki boğumlu yerdeki kabartma lotus yaprakları diğer anahtarlardan farklı olarak aşağı doğru sarkmaktadır. Sapın arka yüzünde üstteki beyzî madalyonda talîk hatla yazılmış “Hafezek Allah” ibaresi hakedilmiş ve madalyon etrafı da kabartma gül ve sair çiçekle doldurulmuştur. Bunun altındaki dikdörtgen içine de talîk hatla ve aruzun “fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbıyla, “Gâzî Hân Mahmûd-ı ‘âlî himmetin Rabb-i vahîd Eyleye bahtın kavî şânın füzûn ömrün mezîd Böyle bir kal'ayla ol hakan-ı İskender-tüvân Râh-ı Ye’cüc-i ‘adûya çekdi bir Sedd-i Sedîd” benti beyaz zemin üzerine yazılmıştır. Kitabede tarih ve isim yoktur. Kitabe çerçevesi de kabartma dal, yaprak ve çiçekle süslüdür. Kitabenin alt kısmında görülen ve kapıları birbirine bakan surlarla çevrili iki kale kabartma olarak yapılmıştır. Kapıların önündeki boşluk kabartma lotus yapraklar ile doldurulmuştur. (resim 8) Koleksiyonda yer alan anahtarlar arasında farklı bir forma sahip olan gövdesi yuvarlak anahtarlardan biri üzerinde kırmızı ve yeşil zemin üzerine beyzi madalyona işlenmiş kabartma Sultan Mahmud’un tuğrası görülmektedir. Anahtarın tepe noktası kozalak ile nihayetlendirilmiş, etraf kabartma çiçek ve yaprakla çevrili arma şeklindedir. Gövdenin sap tarafındaki ucu iki sıra kabartma lotus yapraklı, gövde yuvarlak, ucu üç boğumlu, dili yassı ve birden fazla dişliye sahiptir. Sapı bundan öncekilere göre değişiklik gösteren başka bir anahtarda ise gövdenin iki yeri sütun başı şeklinde, sap tepesi kabartma çiçekler mevcuttur. Armudî kısmın etrafı aşağıdan çıkan iki dal ve yaprakla çevrili, dalların ucu yukarıda içeri kıvrılmıştır. Ortada kenarı tırtıllı daire içerisinde II. Mahmud’un tuğrası bulunmaktadır. Tuğranın üstündeki boşluk ters şekilde yapılmış kabartma bina ve surla doldurulmuş, surların devamı tuğra etrafında çiçek şeklinde gösterilmiştir. Arka yüz ön tarafın aynı olmakla beraber tuğranın bulunduğu yer boş ve beyazdır. Üç dişli olan anahtarın yalnız sap kısmı altın yaldızlıdır. (resim 9) Değerlendirme Topkapı Sarayı hazinesindeki kale anahtarları, sembolize ettikleri manevi değeri ve sanat eseri özelliğindeki işçilik güzelliği ile benzersiz örnekler olarak Saray koleksiyonu içerisinde ayrı bir yere sahiptir. TOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI 209 Saray koleksiyonunun yanı sıra Askeri Müze’de bulunan kale anahtarları da aynı zamanda incelenmiş olup burada da; Bender, Değirmenburnu, Hotin, İbrail, Ozi, Özün ve Rodos kalelerine ait anahtar ile hangi kaleye ait olduğu bilinmeyen armudî bir anahtar sapının muhafaza edildiği görülmüştür. Kale anahtarları ile birlikte bir de bu anahtarların içlerine konulduğu özel mahfazalarla karşılaşılmıştır. Mahfazaların form özellikleri anahtarlar ile karşılaştırıldığında Topkapı Sarayı koleksiyonundaki kale anahtarlara ait oldukları anlaşılmaktadır. Topkapı Sarayı Müzesi arşivleri araştırılıp anahtarlar üzerlerindeki kalelerin mimari özellikleri incelendiğinde hangi kalelere ait oldukları bilinmeyen anahtarların da tanımlanabileceği kanaatindeyiz. Uğur Genç tarafından bu çerçevede bir çalışmaya Askeri Müze anahtarlarının tespiti ile birlikte başlanmıştır. Ayrıca İsmail Ünal’ın ilk kez tanıttığı kale anahtarlarını geniş kapsamda ele alarak yayınının 50. yılı münasebetiyle günümüze ulaşan tüm anahtarları ve kalelerini konu alan kapsamlı bir kitap hazırlığına girişilmiştir. Osmanlının Açtığı Kapılar: Kale Anahtarları başlıklı araştırmanın 2013 yılı içinde tamamlanması planlanmaktadır. Kitap çalışmasıyla dahi olsa da kale anahtarlarının yıllar sonra tekrar bir arada görülebilmesi ümidini taşımaktayız. Katkıları için Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü’ne ve Dr. Fatma Meliha Şen’e, belgeleme çalışmalarında emeği geçen Çağlar Erdoğan ile Burcu Güler’e ve ilgili Müze personeline teşekkür ederiz. Kaynakça Aslanapa, O., “Topkapı Sarayında Kalmış Bazı Kale Anahtarları”, İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Yıllığı XI, İstanbul 1983 Babinger, F., “Rusçuk”, İA, C. 9, MEB Yayınları, İstanbul 1988 Cevdet Paşa, Ahmet, Tarih-i Cevdet, 1858, Cilt 4 Efe, A., “Silistre Eyaletinde Osmanlı-Rus Savaşları Küçük Kaynarca’dan Berlin’e”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Ankara 1990, Sayı 19 Genç, U., “Anahtarın Şehri: Kale Anahtarlarında Görülen Şehir Planları”, Mekân ve Kültür, VI. Uluslararası Kültür Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul 2011 İnalcık, H., Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009 Shaw, M.K.W., Osmanlı Müzeciliği, İletişim Yayınları, İstanbul 2004 Taşkıran, C., Oniki Ada’nın Dünü ve Bugünü, ATASE Yayınları, Ankara 1996 Tekindağ, Ş., “Rodos’un Fethi”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Ankara 1968, s. 8 Topal, M., “Rusçuk Şehrinin Yeri ve Adı Üzerine Düşünceler”, Historical Studies, Ankara 2010, Sayı 3 Ünal, İ., “Kale Anahtarları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1963, Cilt 11, Sayı 1 Yararlanılan İnternet Siteleri Harşova Kalesi ile İlgili Notlar: http://www.balkanlar.net/forum/index.php?topic=22978.0; wap2, Erişim Tarihi: 29 Kasım 2012 TOPKAPI SARAYI MÜZESİ YILLIK-6 210 Resim 1 - Rusçuk Kalesi’nin Gümüş Anahtarı ve detayları, 19. yüzyıl, 2/2239 TOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI 211 Resim 2 - Kule Kalesi’nin Gümüş Anahtarı ve detayları, 19. yüzyıl, 2/2244 TOPKAPI SARAYI MÜZESİ YILLIK-6 212 Resim 3 - Fethü’l-İslâm Kalesi’nin Gümüş Anahtarı ve detayları, 19. yüzyıl, 2/2238 TOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI 213 Resim 4 - Silistre Kalesi’nin Gümüş Anahtarı ve detayları, 19. yüzyıl, 2/2247 TOPKAPI SARAYI MÜZESİ YILLIK-6 214 Resim 6 - Kaleleri Bilinmeyen Gümüş Anahtarı, 19. yüzyıl, 2/2238 Resim 5 - Harşova Kalesi’nin Gümüş Anahtarı ve detayı, 19. yüzyıl, 2/2241 TOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI 215 Resim 7 - Kaleleri Bilinmeyen Gümüş Anahtarı, 19. yüzyıl, 2/2248 Resim 8 - Kaleleri Bilinmeyen Gümüş Anahtarı, 19. yüzyıl, 2/2243 TOPKAPI SARAYI MÜZESİ YILLIK-6 216 Resim 9 - Kaleleri Bilinmeyen Gümüş Anahtarı, 19. yüzyıl, 2/2240 Resim 10 - Kaleleri Bilinmeyen Gümüş Anahtarı, 19. yüzyıl, 2/2238 TOPKAPI SARAYI HAZİNESİNDEKİ KALE ANAHTARLARI 217 Resim 11 - Gümüş kale anahtarları toplu görünüm Resim 12 - Askeri Müze’de bulunan anahtar mahfazaları
