çukurova üniversitesi tıp fakültesi büyük acil servisi`ne ev kazaları

Araştırma makalesi
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük
Acil Servisi’ne Ev Kazaları Nedeniyle
Başvuranların Etiyolojik ve Demografik
Özellikleri
Zeynel SÜTOLUK
Nazan SAVAŞ
Hakan DEMİRHİNDİ
Nureddin ÖZDENER
Muhsin AKBABA
Etiological And Demographic
Characteristics of Domestic Accidents
at The Adult Emergency Department
Of Faculty Of Medicine, Cukurova
University
® ÖZET
® ABSTRACT
Amaç: Bu çalışmanın amacı, 2001 yılında Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil Servisi’ne ev kazası nedeniyle başvuran kişilerin demografik özelliklerinin ve kazaların etiyolojik
özelliklerinin tanımlanmasıdır.
Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan bu çalışma 01 Ocak-31 Aralık 2001 tarihleri arasında Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi
Büyük Acil Servisi’ne ev kazası nedeniyle başvuran kişiler ile
yapılmıştır. Ev kazası ile başvuran olgularda yaş, cinsiyet, kazanın oluş şekli, yeri, zamanı, kazanın ciddiyeti, ev kazalarının
mevsimler ile ilişkisi ve etkilenen vücut bölgeleri değerlendirilmiştir.
Bulgular: Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil
Servisi’ne 2001 yılındaki 22.206 başvurunun 292’si (%1,3) ev
kazası nedeniyledir. Yaş ortalaması 41,3±19,5 yıl olan olguların, 123’ünü (%42,1) erkekler, 169’unu (%57,9) kadınlar oluşturmaktadır (p<0,05). Kaza nedenleri arasında düşmeler (%44,5),
delici-kesici alet ile yaralanmalar (%14,1) ve yanmalar (%11,3)
ilk sıralarda yer almaktadır. Yaşlılarda düşme nedeniyle olan başvuru yüzdesi, erişkin yaş gruplarına göre daha yüksek bulunmuştur (p<0,05). Ev içinde kadınların, ev çevresinde ise erkeklerin
daha fazla kaza geçirdikleri bulunmuştur (p<0,05). Ev kazası
nedeniyle acil servise başvuruların %55,2’si gündüz saatlerinde
olurken, akşam ve gece olan başvurularda ciddi yaralanma daha
fazla bulunmuştur. Acile başvuran ev kazalarında en fazla etkilenen vücut bölgesi üst ekstremite (%34,6) olarak bulunmuştur.
Sonuç: 2001 yılında Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi
Büyük Acil Servisi’ne yapılan başvuruların %1,3’ü ev kazaları
nedeniyledir. Kadınlarda ev kazaları erkeklere göre daha yüksek
bulunmuştur. Düşmeler 65 yaş ve üzerinde daha yüksek saptanmıştır. Ev kazalarından korunmak için yapılan düzenlemelerde,
yaşlılar başta olmak üzere diğer risk gruplarına yönelik tedbirlerin alınması önemlidir.
Anahtar Kelimler: Ev Kazaları, Acil Servis, Düşmeler, Yaşlılar.
Objectives: This study was aimed to determine the etiological and demographic characteristics of home accidents at the
Adult Emergency Department of the Faculty of Medicine, Çukurova University during 2001.
Method: This descriptive study comprised domestic accident
cases applying to the adult emergency department of the Faculty
of Medicine, Çukurova University, between January 1st, and December 31th, 2001. Age and sex of the cases, type, location, time,
severity relation with seasons and bodily distribution of the injuries were analysed.
Findings: Among 22,206 applications to the Adult Emergency Department (AED) of the Faculty of Medicine, Çukurova University in 2001, 292 (1.3%) were related to home accidents, with
a male to female ratio of 123 (42.1%) to 169 (57.9%) (p<0.05).
The mean age of cases was 41.3±19.5. Falls (44.5%) were followed by sharp objects (14.1%), and burns (11.3%). Falls were
significantly more frequent among 65 years and older age groups
compared to younger and adults (p<0.05). While women had
experienced accidents inside the house, men had experienced outside the house (p<0.01). Most of applications to the AED
were found to occur during working hours (55.2%), but the more
severe injuries were found to apply during evening or the night
time. Upper extremities (34.6%), lower extremities (25.0%) and
head-neck area (14.4%) were the most affected part of the body.
Conclusion: Among all cases applying to the AED of the Faculty of Medicine, Çukurova University, 1.3% were due to domestic accidents, with a higher percentage in women. Falls prevailed in 65 years or older age groups. It can be concluded that
domestic accidents can be easily prevented by simple measures,
which should target the risk groups, especially the elderly.
Key Words: Domestic (Home) Accidents, Emergency
Service, Falls, Elderly.
Uz. Dr., Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, Adana
Uz. Dr., Antakya İl Sağlık Müdürlüğü
Yrd. Doç., Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, Adana
Uz. Dr., Adana İl Sağlık Müdürlüğü
Prof. Dr., Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, Adana
Yazışma Adresi: Dr. Zeynel Sütoluk
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD. Balcalı 01330 Yüreğir/ Adana
e-posta: [email protected]
Bu makale 8.Halk Sağlığı Günlerinde (Sivas, 2003) poster bildiri olarak sunulmuştur.
29
[Geliş Tarihi: 30.10.2007 – Kabul Tarihi: 05.03.2008]
Sütoluk ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
ve korunmada epidemiyolojik çalışmaların yapılması
önemlidir. Ev kazalarının sık görülmesi, özürlülüğe, yetersizliğe yol açması ve alınacak basit tedbirler ile önlenebilir olması da önemini artırmaktadır.
Bu çalışmanın amacı ev kazaları nedeniyle başvuran
kişilerin demografik ve kazaların etiyolojik özelliklerinin tanımlanmasıdır.
Giriş ve Amaçlar
Kaza, önceden planlanmamış, beklenmeyen, ani olarak
ortaya çıkan ve yaralanma, hasar ile sonuçlanabilen, önlenebilen bir olaydır (1). Yaralanmalar, kasıtlı ve kasıtlı
olmayan olmak üzere ikiye ayrılır. Kasıtlı olan yaralanmalar intiharlar, cinayetler ve savaşlardaki yaralanmaları içerirken; kasıtlı olmayan yaralanmalar yani kazalar,
trafik kazaları, iş kazaları, spor kazaları, okul kazaları ve
ev kazalarını şeklindedir (2). Kazalar, toplumlarda sağlık
sorunları içinde önemli bir yere sahiptir; genellikle kaza
yerine göre sınıflandırılırlar. Ev kazaları, ev içinde veya
ev çevresinde meydana gelirler (3, 4). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre dünyada düşmeler, yanıklar
ve zehirlenmeler ev kazalarında morbidite ve mortalitenin en önemli sebepleridir; bu nedenle de tüm dünyada
önemli sağlık sorunları arasındadır (5). İngiltere’de yılda
2,6 milyon ev kazası meydana geldiği ve her yıl bu kazalara bağlı olarak 4000 kişinin öldüğü saptanmıştır (6).
Yöntem
Ev kazalarının her yaş grubunda görülmesine karşın,
çocuklar ve yaşlılar için önemli bir halk sağlığı sorunudur (7-10).
Ev çevresinin özellikleri, merdivenlerde trabzanların olmaması, yetersiz ışıklandırma kazaların artmasına
neden olabilir (11). Yaşlılarda ev kazaları sıklığı, fonksiyonların azalmasına, hareketlerin yavaşlamasına, kas
güçsüzlüğüne ve evde geçirilen zamanın artmasına bağlı
olarak daha yüksektir (12).
Ülkemizde kazaların gerçek durumunu yansıtacak
rutin bilgi sistemine dayalı sağlıklı veriler yoktur (13). İstatistik bilgiler ancak sağlık ocakları, hastaneler, ölüm tutanakları, sigorta şirketleri ve anket çalışmalarından elde
edilmektedir (14). Türkiye’de daha önce yapılmış bazı
çalışmalarda ev kazası insidansını Kılıç ve arkadaşları
İzmir’de İnönü Sağlık Ocağı Bölgesi’nde altı aylık dönemde %10,6 (15), Budakoğlu ve arkadaşları Ankara’da
üç aylık dönemde %1,3 (16), Erkal ve Şafak ise yine
Ankara’da bir yıllık dönemde %25,3 olarak bulmuşlardır (17).
Kazalara bağlı olarak görülen ölümler kaza nedeniyle olan sağlık sorunlarında buzdağının görünen kısmını
oluşturmaktadır. DSÖ 1998 yılı ölüm istatistiklerine göre
tüm dünyada her yıl 5,8 milyondan daha fazla insanın
kazalara bağlı yaralanmalardan öldüğü tahmin edilmektedir (18). DSÖ 2002 verilerine göre ise Türkiye’de kazalara bağlı ölümler tüm ölümlerin %6,4’ünü oluşturmakta
ve ölüm sıralamasında üçüncü sırada gelmektedir (19).
Ev kazalarının kayıt ve değerlendirilmesindeki eksiklikler, bu sağlık probleminin boyutu hakkında doğru bir
değerlendirme yapılmasını engellemektedir (20). Bu nedenle ev kazalarının sağlık yükünün hesaplanmasında,
nedenlerinin belirlenmesinde, risk gruplarının tespitinde
30
Tanımlayıcı tipte olan bu çalışma, 01 Ocak 2001 ile
31 Aralık 2001 tarihleri arasındaki bir yıllık dönemde,
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi (ÇÜTF) Büyük Acil
Servisi’ne ev kazaları nedeniyle yapılan başvuruların değerlendirilmesiyle yapılmıştır. Bu dönemde acil servise
toplam 22.206 başvuru yapılmış, bunların da 292’si ev
kazalarına bağlı bulunmuştur. Ev kazası nedeniyle başvuranların tümü çalışmaya alınmıştır. Ev kazaları ile başvuranların hasta kartları incelenerek olguların yaş, cinsiyet, eğitim durumu, kazanın oluş şekli, yeri, zamanı,
kazanın ciddiyeti (hayati tehlike varlığı), ev kazalarının
mevsimler ile ilişkisi ve etkilenen vücut bölgeleri değerlendirilmiştir. Ev kazalarının gerçekleştiği yerlerin incelenmesinde salon, oda, mutfak ve banyo ev içi, bahçe,
dam, balkon, merdivenler ve asansör ise ev dışı olarak
değerlendirilmiştir. Ev kazası sonucu acil servise başvurularda 0801-1600 saatleri arası gündüz, 1601-2400 arası
akşam, 2401-0800 arası gece olarak değerlendirilmiştir.
Yaralanmalarda birden fazla vücut bölgesi etkilenmişse
çoklu yaralanma olarak kabul edilmiştir. Bu çalışma bir
kayıt taraması olduğu için gerekli izinler ÇÜTF Büyük
Acil Anabilim Dalı’ndan alınmıştır. Çalışmanın istatistiksel analizinde SPSS 10.0 istatistik
paket programı kullanılmıştır. Yaş gibi sürekli değişkenlerin analizinde Student’s t testi, cinsiyet, kaza nedeni,
kaza yeri ve hayati tehlike varlığı gibi sayımla elde edilen
değişkenlerde gruplar arasında Ki-Kare testi kullanılmıştır. Ev kazalarının cinsiyete ve mevsimlere göre dağılımı
için uyum iyiliği testi kullanılmıştır. İstatistiksel analizlerde p<0,05 anlamlı olarak kabul edilmiştir.
Bulgular
ÇÜTF Büyük Acil Servisi’ne 2001 yılında yapılan 22.206
başvurunun 1.024’ü (%4,6) kazalara bağlı olup, bunların
da 292’si (%1,3) ev kazalarına bağlı bulunmuştur. Olguların yaş ortalaması 41,3 ±19,5 yıl (en küçük-en büyük
= 14-98) olarak bulunmuştur. Kadınların yaş ortalaması
(43,1±20,0) ile erkeklerin yaş ortalaması (38,9±18,6)
arasında anlamlı bir fark yoktur (t=1,815, SD=290,
p=0,07). Olguların %42,1’ini erkekler, %57,9’unu kadınların oluşturduğu bulunmuştur. Ev kazalarının kadınlarda erkeklerden anlamlı olarak daha yüksek olduğu
Sütoluk ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
saptanmıştur (X2=7,247, SD=1, p=0,007) (Tablo 1).
Kazaların %71,2’si ev içinde, %28,8’i de ev dışında
olmuştur (Tablo 3). Ev kazalarının %35,3’ü evin her hangi bir odası veya salonda, %24,3’ü mutfakta, %12,7’si
merdivenlerde, %11,6’sı banyoda, %5,8’i damda, %5,5’i
bahçede, %3,4’ü balkonda ve %1,4’ü de asansörde olmuştur (Tablo 2).
Cinsiyete göre kazaların olduğu yerler incelendiğinde, kadınların %77,5’i ev içinde kaza geçirmişken, erkeklerde bu yüzde %62,6 olarak bulunmuştur. Yapılan
analizde ise ev içindeki kazaların kadınlarda, ev çevresindeki kazaların ise erkeklerde anlamlı olarak yüksek
olduğu bulunmuştur (Tablo 3).
Ev kazası nedeniyle acil servise yapılan başvuruların
%59,6’sının ilköğretim ve altı ve %40,4’ünün ise lise ve
üzeri öğrenime sahip olduğu bulunmuştur (X2=10,740,
SD=1, p=0,001) (Tablo 1).
Tablo 1. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil
Servisi’ne Ev Kazaları Nedeniyle Başvuranların Sosyo-Demografik Özellikleri (Adana, 2001)
Sosyo-Demografik Özellikler (n=292)
Cinsiyet
Erkek
S
%
123
42,1
Kadın
169
57,9
14-24
69
23,7
25-44
115
39,4
45-64
61
20,9
≥65
47
16,0
Yaş
Tablo 3. Çukuova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisine Ev
Kazası Nedeniyle Başvuran Hastaların Cinsiyete Göre Ev Kazalarının Gerçekleştiği Yerlere Göre Dağılımı (Adana, 2001)
Erkek
Kadın
Kaza Yeri
Ev Dışı
Ev İçi
S
%
S
(%)
77
62,6
46
37,4
131
38
22,5
77,5
123
169
Toplam*
42,1
57,9
Toplam
208
292
100,0
Cinsiyet
Öğrenim Durumu
İlköğretim ve altı
Lise ve üzeri
174
118
59,6
40,4
Yaralanmaların vücut lokalizasyonlarına göre dağılımları incelendiğinde, %34,6’sının üst ekstremitede,
%25,0’ının alt ekstremitede, %25,0’ının birden çok vücut bölgesinde, %14,4’ünün baş-boyun bölgesinde ve
%1,0’ının da gövdede olduğu bulunmuştur (Tablo 2).
S
%
Kazanın Tipi
Düşme
Kesici-delici
Yanma
Temizlik malzemeleri ile zehirlenmeler
CO gazı intoksikasyonu
Diğer
130
41
33
21
13
54
44,5
14,1
11,3
7,1
4,5
18,5
Yaralanan Vücut Bölgesi
Üst Ekstremite
Alt Ekstremite
Birden çok bölgede
Baş-boyun
Gövde
101
73
73
42
3
34,6
25,0
25,0
14,4
1,0
Kazanın gerçekleştiği yer
Salon-Oda
Mutfak
Merdiven
Banyo
Dam
Bahçe
Balkon
Asansör
103
71
37
34
17
16
10
4
35,3
24,3
12,7
11,6
5,8
5,5
3,4
1,4
84
28,8
Kolon yüzdesi
(X2=7,7, SD=1, p=0,005)
Ev kazalarını düşme ve diğer olarak iki gruba ayırıp,
yaş gruplarına göre dağılımları incelendiğinde, yaşlılarda düşmelerin diğer gruplara göre anlamlı olarak yüksek
olduğu bulunmuştur (Tablo 4).
Tablo 2. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Büyük Acil
Servisine Ev Kazaları Nedeniyle Başvuranların Kazaya İlişkin
Özellikleri (Adana, 2001).
Özellikler (n=292)
71,2
*
Tablo 4. Çukuova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisine Ev
Kazası Nedeniyle Başvuran Hastaların Yaş Gruplarına Göre
Düşme ve Diğer Ev Kazalarının Dağılımı (Adana, 2001)
Yaş
14-24
25-44
45-64
65 ve üzeri
Toplam
Kolon yüzdesi
X2=30,849
*
Kaza Nedeni
Diğer
Düşme
S
25
38
30
37
130
%
36,2
33,0
49,2
78,7
44,5
SD=3
S
44
77
31
10
162
%
63,8
67,0
50,8
21,3
55,5
Toplam
S
69
115
61
47
292
%*
23,6
39,4
20,9
16,1
100,0
p=0,000
Ev kazalarına bağlı olarak acil servise yapılan başvuruların %55,2’si gündüz saatlerinde, %34,2’si akşam
saatlerinde ve %10,6’sı da gece olmuştur. Acil servise
yapılan başvuruların %25,0’ında hayati tehlike bulunmuştur. Hayati tehlike içeren başvuruların akşam saatleri
ve geceleri arttığı saptanmıştır (Tablo 5).
31
Sütoluk ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
Tablo 5. Çukuova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisine Ev
Kazası Nedeniyle Başvuran Hastaların Başvuru Zamanı ve
Hayati Tehlike İlişkisi (Adana, 2001)
Hayati Tehlike
Başvuru
Zamanı
0801-1600
1601-2400
2401-0800
Toplam
Kolon yüzdesi
X2 = 12,33
*
dınlar çocukların bakımı, ev işleri ve yemek pişirme gibi
ev işleriyle daha çok uğraşmakta ve bunlara bağlı olarak
evde geçirdikleri zaman artmaktadır. Bu da muhtemelen ev kazalarında kadınların payının artmasına neden
olmuş olabilir.
Daha önce yapılmış bazı çalışmalarda ev kazaları
ile öğrenim durumları arasında bir ilişki bulunamamıştır
(15, 22). Ancak bizim çalışmamızda acile başvurularanlar arasında lise ve üzerinde öğrenime sahip olanların
yüzdesi daha düşük bulunmuştur. Bu durum öğrenim
düzeyi yüksek olanların daha dikkatli davranışlarına ve
daha az yaralanmalarına bağlı olabilir.
Daha önce yapılmış bir çok çalışmada ev kazaları nedenleri içinde düşmeler birinci sırada bulunmuştur (2225). Bizim çalışmamızda da acildeki başvurular arasında
düşmeler benzer olarak birinci sırada bulunmuştur. Bu
durumun kişilerin dikkatsiz davranışlarına, ışıklandırma
yetersizliklerine, eşyaların düzensiz yerleştirilmelerine
ve yaşlıların görme kusurları ile senkop gibi durumlarına
bağlı olabileceğini ve daha fazla acil serviese başvuruya neden olabileceğini düşünülmektedir. Ancak, çalışmanın tanımlayıcı olması ve acil servise başvuranların
kartlarının taranması ile yapılması nedeniyle ev ve çevresinde düşme ile ilişkili olabilecek bu durumlar hakkında
kayıt problemleri nedeniyle yeterli bilgi alınamamıştır.
Bu çalışmada kesiler ikinci sırada, yanıklar da üçüncü
sırada yer almaktadır. Bu bulgular da literatürdeki diğer
çalışmalar ile uyumlu bulunmuştur (22, 23, 26). Kadınlarda kesi ve yanıkların daha sık görüldüğü; bu durum ise
kadınların yemek pişirme gibi işlerini yaparken mutfakta
kesici aletler ve sıcak su ile temaslarının artmalarına ve
dikkatsiz davranışlarına bağlanmıştır.
Ev kazalarının önemli bir nedeni de kullanılan temizlik maddelerinin solunum yolundan inhalasyonudur
(Tablo 2). Bölgemizde temizlik amacıyla koroziv maddelerin kullanım alışkanlığı çok yaygındır. Özellikle kadınlarda bu maddeler ile zehirlenmelerin daha sık görülmesi, banyo ve tuvalet gibi havalanması yeterli olmayan dar
ve kapalı alanlarda, temizlik esnasında bu maddelerin
kullanımına bağlı olabileceği düşünülmektedir.
Yapılan çalışmalarda ev kazalarında en fazla etkilenen bölgelerin üst ve alt ekstremiteler olduğu bulunmuştur (21, 22). Bizim bulgularımızda bu çalışmalar ile
benzerlik göstermektedir. Bu durum ise düşmelerde kol
ve bacakların daha çok etkilenmelerine bağlanmıştır.
Bu çalışmada ev içindeki kazalar, ev çevresindeki kazalara göre daha yüksek bulunmuştur. Ev içindeki kazalar
ise sırasıyla, oda, mutfak ve banyoda gerçekleşmişti. Bu
durum literatürde belirtilen diğer çalışmalar ile benzer
bulunmuştur (15, 23, 27). Bu durum ev içinde geçirilen
zamanın daha fazla olmasına ve uğraşıların çoğunun ev
içinde yapılmasına bağlı olabilir. Ayrıca odalardaki eşya-
Var
S
28
32
13
73
Yok
%
17,4
32,0
41,9
25,0
Toplam
S
133
68
18
219
%
82,6
68,0
58,1
75,0
S %*
161
55,2
100
34,2
31
10,6
292
100,0
SD = 2 p=0,002
Acil servise yapılan başvuruların mevsimlere göre
değerlendirilmesinde, sırasıyla; ilkbahar (%41,1), yaz
(%26,4), kış (%19,2) ve sonbahar (%13,3) mevsiminde
olduğu bulunmuştur. Tek gözlü düzenlerde ki-kare testine göre başvuru sayıları ve mevsimler arasında anlamlı
bir fark olduğu bulunmuştur (Tablo 6).
Tablo 6. Çukuova Üniversitesi Tıp Fakültesi Mevsimlere Göre
Acil Servisine Ev Kazası Nedeniyle Başvuran Hasta Sayıları
(Adana, 2001)
Mevsimler
İlkbahar
S
%*
41,1
120
Yaz
77
26,4
Sonbahar
56
19,2
Kış
39
292
100,0
Toplam
Kolon yüzdesi
X2=50,274, SD=3, p=0,000
13,3
*
Tartışma ve Sonuç
Bu çalışmada acil servise başvuruların sadece %1,3’ünü
ev kazalarının oluşturduğu bulunmuştur. Keskinoğlu ve
arkadaşları (21) ile Kılıç ve arkadaşları (22) İzmir İli’nde
yaptıkları çalışmalarda ev kazası geçirenlerin bir sağlık
kurumuna başvuru sıklığını sırasıyla %22,3 ve %14,0
olarak bulmuşlardır. Belirtilen çalışmalar bu araştırmanın tipinden farklı olmakla birlikte bizim çalışmamızdaki ev kazası insidansının aslında daha yüksek olduğunu
düşünülmektedir. Çünkü sadece ciddi yaralanmaların
acil servise başvurduklarını, hafif yaralanma şeklindeki
yaralanmaların ise acil servise başvurmadıklarını düşünmekteyiz.
Bu çalışmada acil servise başvuran ev kazası vakalarının kadınlarda erkeklerden daha sık görüldüğü bulunmuştur. Bu bulgu literatürde belirtilen çalışmalar ile de
benzerdir (22-24). Bu durum kadın ve erkeklerin yaşamda farklı rollere sahip olmalarına bağlanmıştır. Çünkü ka32
Sütoluk ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
ların diğer mekanlardan daha fazla olması, mobilyaların
düzensiz yerleştirilmesi, temizlik esnasında ıslak zeminde ayağın kayması, banyoların kaygan olması, küvet ve
duşlarda tutunabilecek yerlerin olmaması da düşmeler
için risk faktörleri olabilmektedir. Ancak, kayıtlarda bunlara ilişkin yeterli bilgi olmadığı için bu durum değerlendirilememiştir.
Ev çevresindeki kazalar ise sırasıyla merdivenlerde,
damda, bahçede, balkonda ve asansörde olmuştur. Merdivenlerin ergonomisi (trabzan varlığı, dizaynı, ışıklandırma), tek katlı evlerde yazları damda yatarken olan
kazalar, asansörlerin ise denetim ve kontrol mekanizmalarındaki aksaklıklar da ev çevresindeki kazalara örnek
teşkil etmektedirler. Literatürde kadınların ev içinde temizlik yapma, yemek pişirme, çocuk bakımı gibi işlerle
daha çok zaman geçirdiklerini belirten pek çok çalışma
mevcuttur (24, 28). Bizim çalışmamızda da kadınlarda
ev içindeki kazaların erkeklerden daha yüksek bulunması yukarda belirtilen çalışmalar ile uyumlu olarak evde
geçirilen zamanın artmasına bağlanmıştır.
Kılıç ve arkadaşlarının İzmir İli’nde yaptıkları bir çalışmada ev kazalarında düşmeler 65 yaş ve üzerinde diğer yaş gruplarından daha yüksek bulunmuştur (22). Karataş ve Maral’ın Ankara’da yaptıkları diğer bir çalışmada
ise 65 yaş üzerinde düşmeler 50-64 yaş grubuna göre
daha yüksek bulunmuştur (29). Bizim çalışmamızda da
65 yaş ve üzerinde düşmeler diğer yaş gruplarına göre
daha yüksek bulunmuştur (Tablo 4). Bu durum beklenen
bir bulgudur ve ilerleyen yaşla hareket yeteneklerinin
azalmasına, denge problemlerine, hipotansif ataklarına
ve görme yetersizliklerine bağlanmıştır.
Daha önce yapılmış bazı çalışmalarda ev kazalarının en sık gündüz saatlerinde olduğu bulunmuştur (21,
22). Bizim çalışmamızda da ev kazaları nedeniyle acil
servise başvuruların çoğunluğunun gündüz saatlerinde
olduğu belirlenmiştir. Bu durum beklenen bir bulgudur.
Çünkü insanlar bir işle uğraşırken kaza riskleri artmaktadır. Gündüz başvurularının sık olmasına karşın akşam
ve gece olan başvurularda ise hayati tehlike riski içeren
ciddi yaralanmalar daha yüksek bulunmuştur. Bu durum
hafif şekildeki ev kazalarının gündüz saatlerinde sağlık
ocağı veya diğer sağlık kurumlarında tedavi edilmelerine
bağlı olabildiği gibi, bu hastanenin bir referans merkezi
olması nedeniyle durumu ağır olan olguların diğer hastanelerden buraya yönlendirmelerine de bağlı olabilir.
Bu çalışmada ev kazalarından başvurular en fazla
ve ikinci sırada yaz mevsiminde bulunmuştur. Mattila
ve arkadaşlarının yaptıkları bir çalışmada ev kazaları en
sık yaz mevsiminde bulunmuştur (30). Kış mevsiminin
ardından havaların ısınmaya başlaması ile birlikte daha
fazla alanın kullanılması ve yapılan aktivitelerin artışı
buna neden olabilir. Adana genelinde yaz mevsiminde
yayla ve deniz turizmi nedeniyle şehir merkezinden il
dışına doğru bir hareket olmakta bu durum da nüfusun
azalmasına yol açmaktadır. Yaz mevsiminin ikinci sıklıkta bulunması buna bağlı olabilir.
Sonuç
Bu çalışmada ev kazalarının acil servise olan başvuruların %1,3’ünü oluşturduğu ve kadınlarda erkeklerden
daha sık olduğu bulunmuştur. Yaşlılarda düşmeye bağlı
ev kazaları daha sık bulunmuştur. Bu çalışmanın tanımlayıcı tipte olması ve acil servise ev kazası nedeniyle
başvuranların dosyalarının taranmasıyla yapılması, daha
sonra istenilen bazı bilgilere erişimi imkansız kılmıştır.
Merdivenlerin ergonomisi trabzanların varlığı, banyolarda tutunmayı sağlayacak yapıların varlığı, ışıklandırmanın yeterli olma durumu gibi kazalar ile ilişkili olabilecek nedensel bağlantıların araştırılamaması, bu çalışmanın kısıtlılıklarından bazılarıdır.
Evde alınabilecek basit ve ucuz önlemler ile ev kazaları büyük ölçüde önlenebilir. Bu amaçla düzenlemeler
yapılırken özellikle yaşlıların fiziksel yetersizliklerinin
göz önüne alınması ve yaşlıların ev kazaları hakkında
bilgilendirilmesi önemlidir.
® KAYNAKLAR
1. Özcebe H. Yaralanma kontrol ve korunma programları ve
güvenli toplumlar. In: Güler Ç, Akın L, editors. Halk Sağlığı
Temel Bilgiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları;
2006 p 686-698.
2. Güven S, Cerit G. Yaşlıların evde karşılaştıkları kazalar ve
önlenmesi. Sağlık ve Toplum 2002;2:66-71.
3. Gailerd M, Herve C. Emergency medical care and severe
home accident in children study of 630 cases over 5 years,
their significance in traumatic accident. Annals Pediatrics
1991;38: 311.
4. Janes J. Safe as houses. Nursing Times 1993;89(14):46-47.
5. Other injury topics. World Health Organization. http://
www.who.int/violence_injury_prevention/other_injury/
en/, Erişim Tarihi: 20.12.2007.
6. Department of Trade Industry, Research on the patterns and
trends in home accidents. London: DTI, The Department of
Trade and Industry, 1999.
7. Brennan nee Saunders A, Johansen A, Butler J, Stone M,
Richmond P, Jones S, et al. Place of residence and risk of
fracture in older people: A population-based study of over
65-year-olds in Cardiff. Osteoporos Int 2003; 14: 515519.
8. Sikron F, Giveon A, Aharonson-Daniel L, Peleg K. My
home is my castle! Or is it? Hospitalizations following
home injury in Israel, 1997-2001. Isr Med Assoc J 2004; 6:
332-335.
9. Stalenhoef PA, Crebolder HFJM, Andre Knottnerus J, Van
Der Horst FGEM. Incidence, risk factors and consequences
of falls among elderly subjects living in the community: a
33
Sütoluk ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
criteria-based analysis. Eur J Public Health 1997; 7:328334.
20.Dönmez L, Gökkoca Z. Accident profile of older people in
Antalya city center, Turkey. Arch Gerontol Geriatr 2003;
37:99-108.
10.Weiss SJ, Chong R, Ong M, Ernst AA, Balash M. Emergency
medical services screening of elderly falls in the home.
Prehosp Emerg Care 2003;7:79-84.
21.Keskinoğlu P, Giray H, Pıçakçıefe M, Bilgiç N, Uçku R.
İnönü Sağlık Ocağı Bölgesi’ndeki yaşlılarda ev içi kazalar.
Türk Geriatri Dergisi 2004;7(2):89-94.
11.Runyan CW, Perkis D, Marshall SW, Johnson RM, CoyneBeasley T, Waller AE, et al. Unintentional injuries in the
home in the United States. Part II: Mortality. Am J Prev Med
2005;28 (1):80-87.
22.Kılıç B, Demiral Y, Özdemir Ç, Özdemir S, Djemalaj F,
İlim O, ve diğerleri. İzmir’de bir gecekondu bölgesinde
yaralanma
insidansı.
Toplum
Hekimliği
Bülteni
2006;25(3):27-32.
12.Kopjar B, Wickizer TM. Population-based study of
unintentional injuries in the home. Am J Epidemiol
1996;144(5): 456-62.
23.Hamzaoğlu O, Özkan Ö, Janson S. Incidence and causes of
home accidents at Ankara Cigiltepe apartments in Turkey.
Accid Anal Prev 2002;34(1):123-8.
13.Bertan M, Çakır B. Halk Sağlığı yönünden kazalar. İçinde:
Bertan M, Güler Ç, editörler. Halk Sağlığı Temel Bilgiler.
Güneş Kitabevi, Ankara, 1997:462-472.
24.Neghab M, Rajaei Fard A, Habibi M, Choobineh A. Home
accidents in rural and urban areas of Shiraz 2000-02. East
Mediterr Health 2006;12(6):824-33
14.Tengilimoğlu D. Ev Kazaları. Yeni Tıp Dergisi 1993;10(3):5157.
25.Lee VM, Wong TW, Lau CC. Home accidents in elderly
patients presenting to an emergency department. Accid
Emerg Nurs 1999;7(2):96-102.
15.Kılıç B, Meseri R, Sönmez Y, Kaynak C, Demiral Y, Ergör A.
Ev kazaları ve etkileyen etmenler. Sendrom 2006;18(12):6874.
26.Demircioğlu A, Erçağan İ, İskurt F, Öztürk S, Güler Ç.
Evlerde kaza riskini artıracak risk faktörlerinin evde
görülen kazalarla bağlantılarının belirlenmesi. Doktor
1995;3(3):188-196.
16.Budakoğlu İ, Aksakal FN, İlhan MN, Maral I. Ankara İli
Gölbaşi İlçesi’ ndeki Ev Kazaları Sıklığı. Sağlık ve Toplum
2003;13(3):88-91.
27.Gill TM, Williams CS, Tinetti ME. Environmental hazards
and the risk of nonsyncopal falls in the homes of communityliving older persons. Med Care 2000; 38(12):1174-83.
17.Erkal S, Şafak Ş. Tuzluçayır Sağlık Ocağı Bölgesinde
yaşayan ailelerde ev kazası görülme durumu ve konutların
ev kazası riski açısından incelenmesi. Sağlık ve Toplum
2003;13(2):96-100.
28.Evci ED, Ergin F, Beşer E. Home accidents in the elderly in
Turkey. Tohoku J Exp Med 2006;209:291-301.
18.World Health Organization, How many people are victims
of injuries each year? http://www.who.int/violence_injury_
prevention/resources/publications/en/injury_factsheet.pdf.
Erişim Tarihi: 20.12.2007.
29.Karataş GK, Maral I. Ankara Gölbaşı İlçesinde geriatrik
populasyonda altı aylık dönemde düşme sıklığı ve düşme
için risk faktörleri. Geriatri 2001;4 (4):152-158.
19.Estimated total deaths by cause and WHO Member
State, 2002. World Health Organization Organisation
Mondiale de la Sante Department of Measurement and
Health Information December 2004. http://www.who.int/
healthinfo/statistics/bodgbddeathdalyestimates.xls. Erişim
Tarihi: 20.12.2007.
30.Mattila VM, Parkkari J, Korpela H, Pihlajamäki H.
Hospitalisation for injuries among Finnish conscripts in
1990-1999. Accident Analysis & Prevention 2006;38(1):99104.
34