dünyanın en eski tanrısal kaya anıtı - Atlantis

dünyanın en eski tanrısal kaya anıtı - Atlantis

***
The sad story of a grieving mother
*Niobe (the crying rock), which attracts
attention from both local and foreign tourists,
breaks hearts with its sad story that has been
told since the antique ages.
- The sad story of the grieving mother has
inspired many poets, writer, painters
and sculptors.
Zeus pities Niobe and turns her into
a stone on the outskirts of Mount Spil to
end her suffering.
- The Niobe Monumental Rock is one of
the oldest relics in the world.
Yazı: Ali Haydar Aksakal, Manisa Kültür
Envanteri
Fotoğraflar: Ferzan Yapkuöz, Ceyda Adar,
Haydar Aksakal, Halit Angıner
Article: Manisa Cultural Inventory, Ali Haydar
Aksakal
Photographs: Ferzan Yapkuöz, Ceyda Adar
Haydar Aksakal, Halit Angıner
Acılı bir annenin hüzünlü öyküsü
*Yurt içi ve yurt dışından gelen birçok turistin
ilgisini çeken Niobe (ağlayan Kaya), eski
çağlardan bu güne kadar gelen acılıklı yaşam
öyküsüyle yürekleri burkuyor.
- Acılı annenin öyküsü, nice şairlere,
yazarlara, ressamlara ve yontuculara
ilham kaynağı olur.
- Tanrı Zeus, Niobe’nin haline acır ve
ızdırabına son vermek için onu Spil
Dağı eteklerinde taş haline getirir.
- Niobe Tanrısal Kaya Anıtı, dünyanın en
eski anıtlarından biri olma özelliğini
taşıyor.
***
“ Güzel saçlı Niobe’nin de yemek geldi aklına,
Oysa on iki çocuğu ölmüştü sarayında,
Altı kızı, ergen altı oğlu,
Apollon öfkelenmişti Niobe’ye
Öldürmüştü oğullarını gümüş yayıyla,
Kızlarını da okçu Artemis öldürmüştü,
Niobe güzel yanaklı Leto ile bir tutuyordu
kendini diyordu,
Leto iki çocuk doğurdu, bense bir düzine
İki kişi Apollon’la Artemis, öldürdü hepsini
Ölüler yatıp kaldılar kanlar içinde
Kimsecikler yoktu onları gömecek,
Herkesi taşa çevirmişti Kronosoğlu,
Göklü tanrılar gömdü ölüleri onuncu günü,
İşte o gün yemek geldi Niobe’nin aklına,
Gözyaşı dökmekten yorgun düşmüştü.
Bugün Sipylos kayalarında ıssız dorularında,
Akheloos ırmağı kıyısında oynaşan su
perilerinin
Yatakları var derler ya, işte oralarda.
Tanrı buyruğuyla taş olmuştur Niobe,
Yüreğine sindirir durur acılarını.”
*Hemoros İlyada, Türkçesi: Azra Erhat – A.
Kadir, Can yayınları 1984
***
“Niobe, with her beautiful hair, thought of
food,
Although her twelve children had died in her
palace,
Six girls and six older boys,
Apollo was angry with Niobe,
He had killed her sons with his silver bow,
And Artemis had killed her daughters with her
arrow,
She claimed that Niobe thought she was the
equal of pretty cheeked Leto,
Leto bore two children but I bore twelve, she
said,
Two people, Apollo and Artemis killed them all
They dies, covered in blood
There was no one to bury them,
Everybody had turned to stone,
The Gods of the sky buried them on the tenth
day,
That was the day Niobe thought of food,
She was tired of weeping,
Today, on the silent crests of Mount Sipylos,
They say there are the beds of water ferries,
Niobe was turned into stone by the will of the
God,
She keeps her pain hidden inside,”
*From Homer’s Iliad
***
Manisa kent merkezinde Karaköy semtindeki
Çaybaşı’nda, Spil Dağı’nın kente en yakın
eteğinde bulunan Niobe Doğal Anıtı, yörede
“Niobe Kayası” ve “Ağlayan Kaya” adlarıyla
anılır. Niobe kayası, doğal aşınma sonucunda
göz yerleri oyulmuş, yüzü kapkara kesilmiş,
dalgalı saçları toprağa düşmüş, ağlayan bir
kadını andırır.
***
The Niobe Natural Monuments, which is
located on the outskirt of Spil Mountain that is
closest to the city center of Manisa, is known as
“the Niobe Rock’ or “the wailing rock” by the
locals. The rock, which was naturally carved by
natural conditions, resembles a crying woman
with wavy hair all the way down to the ground
with no eyes.
Mitolojik kaynaklar Niobe’nin hikâyesini
şöyle anlatır:
Tantalos’un kızı, olimpiyatları başlatan
Pelops’un kardeşi olan Niobe, Manisa’da
doğmuş, yine efsaneye göre tanrıça Leto ile
birlikte çocuklukları bu yörede geçmiştir. Daha
sonra Thebai Kralı Amphion ile evlenen
Niobe’nin, yedisi kız, yedisi erkek toplam 14
çocuğu olur. Tanrı Zeus ile evlenen çocukluk
arkadaşı Leto’nun ise Apollon ve Artemis
adında iki çocuğu vardır.
Leto, Thebai halkından, adına bir bayram
düzenlenmesini ister, isteği de kabul edilir.
Büyük bir şenlik olur, Leto adına kurbanlar
kesilir. Niobe, bu kutsal günde Zeus adına
yapılan mabede çocuklarıyla gider. Thebai
Kenti’nde yaşayan insanlar, Tanrıça Leto’ya
dua ederler. Kraliçe Niobe, gururu ve göz
kamaştıran ihtişamıyla fark edilir. Leto için
yaptıkları dua ve övgülerin doğru olmadığını,
bir Titan kızı olan Leto’nun saygı duyulacak bir
varlık olmadığını söyleyerek, konuşmasına
devam eder:
“ Neden Leto’yu dualarınızla övüyor, bana
saygı duymuyorsunuz? Benim babam Tanrı
Zeus’un oğlu, onların sofrasına davet edilen ilk
ölümlüydü. O bir kraldı, annem bir tanrıçaydı.
Thebai ve Sipylus (Manisa Dağı) benim baba
memleketimdir. Ben ne zaman baksam
gücümün eserlerini orada görürüm. Ben tanrıça
değil, Sipylos Dağı’ndan gelmiş bir kraliçeyim.
Benim yedi oğlum, yedi kızım var. Bunun için
gururlanıyorum. Beni Titan kızı Leto ile bir
tutmayın. Ben gerçekten şanslı ve mutluyum.
Bunu kimse inkâr edemez. Kendimi güçlü
hissediyorum. Leto için yaptığınız dua ve
merasimi terk edin.”
Niobe, Thebai Kenti’nde yaşayan kadınların
büyük saygı duydukları Tanrı Zeus’un eşi
Tanrıça Leto’yu, iki çocuğu olduğu için
küçümser. Thebai halkı da Niobe’nin
söylediklerine inanarak, kutsal töreni yarıda
bırakır ve mabedi terk eder. Tanrıça Leto
bunları duyunca öfkelenir. İkiz çocukları
Apollon ve Artemis’i yanına çağırır ve
Niobe’nin cezalandırılmasını ister: “Niobe bir
ölümlü, benim yerimi almaya çalışıyor.”
Apollon’un altın oklarından gelen ızdırap
Sanatın, güneşin, ateşin e şiirin tanrısı olan,
tıbbı insanlara öğrettiği için hekimliğin tanrısı
olarak da anılan, gümüş yayıyla okları en uzağa
atabilen Apollon ile kardeşi Artemis, Niobe’ye
hak ettiği cezayı vermek için harekete geçer.
Niobe’nin oğulları bin 409 metre
yüksekliğinde, Yunanistan’da bulunan
Kitheron Dağı’nın sarp yamaçlarında
avlanırken, Apollon onları kayalıklarda kıstırır
ve altın oklarıyla öldürür.
ölümünü duymuştum. Derler ki, kayalar
püskürerek, Niobe’yi sarmaşık gibi
çevrelemiştir ve şimdi o; ölümsüz arkadaşları
yağmur ve karla yıpranmaktadır. Onun ıslak
kirpiklerinden akan gözyaşları hiç durmaksızın
göğsüne damlamaktadır.”
Haber kentte duyulunca Niobe’nin kızları,
kardeşlerinin öldürüldüğü dağa koşar. Hava
kararır, gök gürülder, şimşekler çakar ve
bardaktan boşalırcasına yağmur yağar. Onlar da
Artemis’in gümüş oklarının kurbanı olurlar.
Tam dokuz gün kimse dağa çıkıp Niobe’nin
öldürülen ocuklarına ulaşamaz, cenaze törenleri
yapılamaz.
Niobe çocuklarının başına gelen bu felaketten
dolayı günlerce ağlar, tek yaşam belirtisi
gözyaşlarıdır. Acısı öyle büyüktür ki,
çocuklarının öldürüldüğü dağa çıkar, Tanrı
Zeus’tan kendisinin de yok edilmesini ister.
Kral Amphion da çocuklarının ölümüne çok
üzülür ve intihar eder. Niobe, perişan bir halde,
ağabeyi Pelops’nun yanına gider. Tüm yaşamı
alt üst olmuştur. Çok sevdiği çocukları artık
yanında değildir. Evlat acısıyla baba yurdu
Manisa’ya döner, kimse onu teselli edemez,
sürekli gözyaşı döker ve bir kaya gibi
sessizleşir. İnsanlar “Niobe taşlaştı, Tanrı Zeus
onu taşa çevirdi” demeye başlar. Sonunda tanrı
Zeus, Niobe’nin haline acır ve ızdırabına son
vermek için onu Spil Dağı eteklerinde taş
haline getirir.
Eserlere konu oldu
Niobe’nin yaşadığı trajedi Yunan Edebiyatı’nın
ve sanatının en önemli temalarından olmuştur.
Hemoros, Ovidius, Sophokles ve Pausanias,
Niobe’yi yazdıkları eserlerde yaşattılar.
Sophokles, Niobe hakkında bir oyun bile yazdı.
Niobe’den ilk söz eden Hemeros’tur. Pausanias
ise şöyle yazmaktadır: “Sipylos Dağı’na
gittiğimde Niobe olarak bilinen kayayı gördüm.
Yakından bakılınca bu kaya ne bir kadına ne de
bir ağlayan figüre benzemektir, ancak uzaktan
bakıldığında bir insan, onun eğilmiş başı ile
ağlayan bir kadın olduğunu hayal eder.
Niobe’nin taş haline gelişinin efsanesi çok
eskidir: Sophokles onu biliyordu. Antigone
kendi trajik sonunu Niobe’ninkine benzetir:
“Ben bir zamanlar Frygyalı Tantalos’un kızı
Niobe’nin Sipylos Dağı’ndaki hüzünlü
NİOBE & A. HAYDAR AKSAKAL
Niobe gerçekte doğal bir kaya, fakat çok ikna
edici bir şekilde kederli bir kadın biçimi
almıştır ve böylece eski yazarlar tarafından sık
sık bir heykel olarak kendisinden
bahsedilmiştir. Bu aslında dünyanın en eski
kayda geçmiş ve M.Ö. 8. yüzyılda Homer
zamanı kadar eskiye dayanan
‘simulacrum’udur. (Postmodern felsefe terimi).
İlyada’da, o der ki, Niobe, insanların su
perilerinin Achelous’un kenarında oynarken,
kendilerini uykuya bıraktıklarını söylediği
Sipylus’in tepelerinde bulunan kayalık
uçurumların arasında durur. Orada, Niobe
donuk bir şekilde Tanrıların ona verdiği
yalnızlık içinde derin düşüncelere dalmıştır.
Her nasılsa bu büyük asılı kaya kütlesi 3000
yıldan beri, en azından Homer’in zamanından
bu yana, günümüze kadar ayakta kalmayı
başarmıştır.
PAİNTER YAKUP HAYRO
Here is how mythological sources describe
the story of Niobe:
Niobe, the daughter of Tantalus and the sister
of Peleus, was born in Manisa and according to
legend, spent her childhood in the area with the
Goddess Leto. Niobe, who marries King
Amphion, gives birth to 14 children-seven boys
and seven girls. Her childhood friend Leto, who
marries Zeus, has two: Apollo and Artemis. .
Leto asks the people of Theban to organize a
festival in her name and they accept. A big
celebration is organized and sacrifices are made
to honor Leto. Niobe attends this holy festival
with her children held at the temple built for
Zeus. The people of Theban pray for the
Goddess Leto. Niobe attracts the most attention
with her beauty and pride. She claims that Leto
is not a being that should be respected and says:
“Why would you honor Leto with your prayers
and not respect me? My father was the first
mortal to be invited to their court. He was a
king and my mother was a Goddess. Theban
and Sipylos are my homelands. I always see the
works of my strength there; I am not a Goddess
but a queen from Sipylos Mountain. I have
seven sons and seven daughters. I am proud of
this. Don’t think me the same with Leto, a
Titan girl. I am really lucky and happy. No one
can deny that. I feel strong. Stop praying for
Leto and abandon this festival.”
Niobe looks down on Leto, the wife of Zeus,
for having just two children. Upon hearing the
words of Niobe, the people of Theban leave the
celebrations. When Leto hears about this, she
gets very angry. She calls upon her twinsApollo and Artemis and tells them to punish
Niobe. She says: “Niobe is a mortal; she’s
trying to take my place.” *
NİOBE - FLORANSA MUSEUM
THE DEATH OF NİBE’S CHİLDREN
The anguish that came from the golden
arrows of Apollo
Apollo, known as the God of the sun, fire and
poem and also the God of medicine and his
twin sister Artemis, set about to punish Niobe.
While the sons of Niobe are hunting on
Cithaeron in Greece, Apollo ambushes them on
the cliffs and kills them with his golden arrows.
When the news breaks out in town, the
daughters of Niobe run to the mountain where
their brothers are killed. It gets dark, lightning
starts and a fierce rain begins. They fall under
the silver arrows of Artemis. For nine days, no
one can reach the mountain and find the
corpses.
Niobe is in fact a natural rock but it honestly
resembles a sad woman and because of that,
many writers have mentioned it as being a
statue. This is actually a simulacrum that dates
back to 8th century B.C., the time of Homer. He
mentions her in Iliad and says that she stands
on the crests of Sipylos, between rocky cliffs.
Niobe is in deep thought, solid as a stone,
amidst the loneliness given to her by Gods.
This huge block of rock, surprisingly, still
stands today after 3000 years…
Niobe cries for days after the murder of her
children; her tears are the only proof that she’s
alive. Her pain is so great that she climbs the
mountain and asks that Zeus kill her too. The
king commits suicide as he no longer can
endure the pain. Niobe, devastated, goes to her
brother Peleus. Her life is in ruins. Her beloved
children are no longer with her. She returns to
Manisa but is inconsolable; she cries all the
time and after a while falls silent as a rock.
People start believing that Zeus turned her into
a stone. Finally Zeus takes pity on her and turns
her into a stone on the outskirts of Sipylos.
A favorite theme for artworks
The tragedy suffered by Niobe has been one of
the favorite subjects in Greek literature and art.
Homer, Ovidius, Sophocles and Pausanias have
kept Niobe alive through their work. Sophocles
even wrote a play about her.
Homer was the first one to write about Niobe.
Here is Pausanias: “When I went to Sipylos I
saw the rock named after Niobe. When you
look closely, the rock doesn’t resemble a crying
figure but from a distance, it is like a bowing
head of a human crying.” The legend of Niobe
is very old: Sophocles knew that. Antigonus
compares his tragic end to Niobe’s: “I had once
heard about the tragic death of Niobe on
Sipylos Mountain. They say that the spewing
rocks had engulfed Niobe and now she is
fraying because of her friends, rain and snow.
The tears that roll down from her wet eyelashes
continue to drop down on her chest.”
NİOBE - VATICAN MUSEUM - LA PUDİZİA
(BİROGİ GİACOMA 1822-1881)
NIOBE MONUMENT - MANİSA - TURKEY
Kaynakça: * Manisa Kültür ve Turizm Dergisi, Ocak-Şubat 2012, sayı: 3