Devamy - fsmahmutoglu.av.tr

BEDEN MUAYENESI
Beden muayenesi, ceza muhakemesi ammdan onemli bulunan olgulan saptayabilmek amacr ile insan
viicudunun incelenmesidir. Bu baglamda; di muayene ve vilcuda mildahale olarak ilciye ayrdir.
Muayene; yasayan San vticudunun veya vilcut lusunlannm niteliklerinin izlenmesi, kontrol edilmesi,
tammlanmasi bazen de vacut kindeki yabanci maddelerin varliginm radyolojilc teticilder aractligt ile
saptanmasichr. Viicuda mtidahale ise, yasayan insan vticudundan kan, idrar, sperm, siw almmasi veya
viicuda bir madde verilmesi ya da vticudun den veya lcaslarla Ortulu 19 Icismma mtidahale edilmesi
demektiri.
Muayene, 19 beden muayenesi, vticuttan Ornek almmast olabilecegi gibi sadece di muayene veya
gOzlem seldinde de olabilir. Buna lcarsm yeni yasal diizenlemede, muayene ve viicuda miidahale
aynmi yapilmamistff. Bu balcundan, yeni dtizenleme "i9 beden muayenesi yaplabihnesi veya viicuttan
/can veya benzeri biyolojik ornekler ahnabilmesi icin mfidahalenin kisinin saglzgzna zarar verme
tehlikesinin bulunmamasz gerekir" eklinde genel bir hilloilm getirmistir.
Bu baglamdateden muayenesi ye vticuttan timek almmasmm 'niteligine haktigimada, hem koruma
tedbiri; hem de bilirkisi incelemesi oldugunu gtirtIrtiz. SOyle ki, temel haklardan olan kiinin vilcut
btittinItigane ve Ozel hayatina mtidahale teskil ettigi ye gerelctiginde zor kullamlaralc yedne getirildigi
kin koruma tedbiri Ozelligine sahiptir. Aynca muayene ve Oniek almayi gereeklestirecek hekim veya
saghk mensubu amsmdan da bi1irkii incelemesi niteligini tasiyacaktir 2.
CMK'nin beden muayenesi ye tlicuttan timek alnunasi bashldi 75 vd. maddeleri, chs beden
muayenesini dtizenlememasse de, ifade tarzmdan beden muayenesini chs beden muayenesi ve 19 beden
muayenesi bkiminde ikiye aynarak inceledigi anlann 911cmaktachr. Buna Icarsililc, Ceza
Muhakemesinde Beden Muayenesi, Genetik incelemeler ye Fizik Kimliginin Tespiti Haldunda
Yonetmelik, acik bir bkimde 19 ye chs beden muayenesi aynmma yer vermistir.
Turn bunlarm yam ma muayenenin kadm amsmdan ne sekilde olacagma iiikin olarak YOnetmelikte
ve CMK md. 77' de; kadm saragm muayenesinin istemi halinde ve olanaklar elverdigince, bir kadm
hekim farafindan yapilmast Ongortilmtisttir s.
Bu baglamda CMK'da 19 bederi muayenesi, vticuttan kan veyb benzeri biyolojik amekler alma ye
cinsel organlar veya antis bolgesinde yapilan muayene olarak kabul edilmistir. YOnetmeligin 3.
Maddesine gore ise, "kafa, gogiis ye Icarzn bosluklari lie cut altz dokularm incelenmesidir." Bu
tammlardan tibbi gertintiileme yentemleri lie yamlacak muayenenin niteliginin belirlenmesinin
zorlugn nedeniyle YOnetmelik "girisimsel ,olmayan hbbi gOriintilleme yeintemleri de bedenin chs
muayenesi saydzr." Diyerek röntgen çekimi, ultrasonografi gibi viicudun icine mtidahale etmeyen
islemlerin di beden muayenesi oldugunu belirterek konuyu acdcliga kavusturmustur,
ye
Kadm",
(oevrimioi)
"Yeni
Talk
Ceza
Yasast
'CENTEL
Nur,
http://www.egm.govidegitim/dergj/esIdsayi/44/web/makaleler/Prof Dr Nur CENTEL.htm, 8.12.2009
OZBEK Veil Ozer, "Tibbi Deliller ve Yeni Ceza Muhakemesi Kanunu", Yeditepe finiversitesi Hukuk
Faktiltesi Dergisi, Cilt: III, Sap: 2, Yeditepe Oniversitesi Yaymlan, 2006, s. 366
3 Soz konusu htlkman aluidigr Abnan yasan 81d, "Beden muayenesinin utanma duygulanna zedeleme ihtimali
bulunuyorsa, aym cinsten pir kilt veya kadm veya erkek bir hekim tarafindan yerine getirilir" §eldindedir.
2
CENTEL Nur, a.g.m.
Cr
Aynca CMK md. 7512'de, stipheli ve samk balununda ic beden muayenesi yaptlabilmesi veya
viicuttan kan veya biyolojik 6melder almabilmesi icin mtidahalenin, kiinin sagligma zarar verme
tehlikesi bulunmamast gerekir. CMK 76/1 'de ise, tictincti icisilerde yapilacalc muayenede cerrahi
miidahalede bulunmanm yasak oldugu be1irtiImitir. Dolayistyla gOrtihneictedir ld, CMK bakmandan,
md. 76'da dlizenlenen "Diger kisilerin beden muayenesi ye vticudundan 6mek aluunast", md. 75'te
yer alan "Silpheli veya samgm beden muayenesi ye yUcudundan 6mek alnunast" hfiluntine gore daha
kat kosullara tabi tutulmustur.
Karar mercii ise, gerek iç beden muayenesi yapilmast gerekse vticuitan kan veya benzeri biyolojik
6meklerle sac, ttlictuttic, tarnak gibi timekler almabilmesi halinde kural olarak hâldm, gecilunesinde
sakuica bulunan hallerde Cumhuriyet saveisultr. Saym tarafmdan verilen karar ise, 24 saat iginde
hakim veya mahkemenin onayma sunulur. HAkim veya mahkeme 24 saat icinde ,karannt yea%
Onaylanmayan Icararlar htikilmstlz kahr ye elde edilen deliller, hulcuica aykin olduldan icin,
kullamlamaz.
Beden muayenesinin bir diger WM olan chs beden muayenesi ise, daha evvel de belirttigimiz tizere,
CMK'da dtizenlenmemistir. Ancak 5353 sayth lcanunla CMK md. 75'te yapilan
gerekcesinde, "MI beden muayenesi ayrica diizenlenmemiqfir. Dt.y beden muayenesi igin herhangi bitkarat- ahnmasma gerek bulunmayzp songturma ye koyu.yturma makamlan bu 4lezni kendileri
yapabileceklerdir." Demektedir. Buradan anlastlan, di beden muayenesini fist aramasma iliskin
haidinnere tabi tutularak, gerektiginde kolluk amiri tarafmdan icarar veni1ebilmesini ye kolluk
gorevlilerinin bu i1emi gergeklestirmelerin1 saglamaithr 4.
Goruldugn tizere, kanunun degisiklik gerekcesirtde chs beden muayenesini sorusturma ye kovustunna
maicamlarnam kendileri yapabilecekleri belirtilirken; Yonetrnelikle muayenenin Cumhuriyet saycist
ile emrindeld adli kollulc gorevlileri veya kovusturma makamlarmm talebiyle yapilabilecegi
belirtilmekte ye bu konuda karara yetkili makam belirtilmemektedir. Ancak beden muayenesinin
kortuna tedbiri niteligi dolayistyla, her koruma tedbirinde oldugu gibi karar yerecek makamm kanunda
belirtilmesi gereirmektedir 5.
Konuyla ilgili olarak AtHM'in ictihatlarmi iceren en 6nemli metin, 11 Haziran 2006 tarilili Ja1Toh v.
Germany Icarandu. S6z konusu olayda, uyusturucu madde ile ilgili delil elde ettnek icin stipheliye,
save= talimattyla, nzasaun bultuunamasma ve alctif direnc gtistermesine karsilik midesine indirilen
sonda ile kusturucu madde venilmiflur. Olay hekim kontrolilnde gerceldestirilmistir. AIHM, konuya
iliskin lcarannda beden muayenesine Riskin hilkilmlerin San haldan hulcukuna tlygunluk smiriartm
acticca ortaya koymustur. Bunlardan biri muayenenin 61ctiltiltik kuralma uygun olmasuhr. Buna gore
muayene sneak diger delil elde etme yontenneri denendikten sonra veya bunlarm etkisiz lcalacagunn
anlasilmast kosulu ile son care olarak hukulca uygun saphr. Muayenenin gerceklestirilis seldi
balummdan, kisiye asm derecede eza verecek ye kisinin insan haysiyetini gereksiz incUde cigneyecek
ytintemlerden icacmmandir6 . AiIIM bu mtidahaleyi, insanlik dist ye onur imam muamele olarak
nitelendirerek, sezlesmenin 3. Maddesinin ihial edildigine lcarar vermistir. Aynca AtEIM zorla
TURHAN Faruk, "Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi ye Tip Hulcuicu(Ozellilde A1BM Kararlan Istginda
Supheli veya Samgm Zorla Muayenesi Konusunun Degerlendirilmesi)", V. TOrk-Alman Tip Hukuku
Sempozyumu, Ankara, TttrIciye Barular Birligi Yaymlan, 2008, s.1029
TURBAN Faruk, a.g.e., s.1031-1032
4
(ceyrindoi)
Germany
karan,
Mich v.
Temmuz 2006 tali
11
ADIM
hUp://cmislcp.echr.coe.intAkp197/yiew.asp?Rem=18Tortal=hblan&action=html&sessionid=97532688sskin=hud
oc-en, 7.12.2009
6
muayeneye Riskin çeitli kararlannda "da, lciainin iradesine aykut olarak yamlap Iran veya tlikilrilk
onegi alma, alkol, DNA testleri gibi miidahalelerin, kiflnin ezel hayatma mtidahale tealcil ettigini
be1irtmiatir7.
GENITAL MUAYENE SUCU (TCK Md. 2'87)
Bu suc tipi, ceza hulculcumuz_a 5237 sari' TCK ile girmiatir. TCt md. 287'de yer alan bu dtizenleme,
Dirk Tabipler Birligi Helcimlik Meslelc Etigi Kurallarenni 39. Maddesini Hr hulcuk kurali haline
getirmiatirs.
Genital Muayene, TCK'da "Adliyeye Karp. Suclar" bOlitmtinde dttzenlenmiatir. Buracian hareketle
kimi yazarlar, sugla korunan hukulcsal degerin karma bit nitelik taaidigmi dile getirmektedirler 9. Diger
gone Ore ise, burada korunan hulcuksal deger adliyenin iradesi olinaym bireyin \tout
dokunulmaziigi ye Mai Ozgilrltigtldttr i°.
Genital Muayene kawami, cinsel organlar veya antis bOlgesinde yapilan muayene olarak
degerlendirilmelidir li. Bu baglamda kizhk zari ‘ muayenesi de genital muayene kapsammda yer
almaktadn32.,
Genital muayene sucuylm ilgili olarak vurgulanmasi gereken bir husus, tizellikle 18 yaaindan ktictik
cocuklann, aileleri tarafindan nzalan hilafma muayeneye gottirtildtikleri durumlarda ortaya
cilcmalctadir. CMK md. 76'da diger kii1erin beden muayenesi ye vticutlarmdan &flak ahnmasi hususu
dtizenlenmiatir. Yine ilgili maddenin 2. Filcrasma Ore, magdurun rizasmm varligi halinde beden
muayenesi ye Omek almmasi ialemleri, basica bir izin aranmalcsam yamlabilecektir. Bu dtIzenlemeler
dildcate alindiginda sife konusu genital muayenenip de bir beden muayenesi oldugu aaikarchr.
Dolayistyla kanaatimizce magdur olan cocugun, anne ye babasnun tine konuya i1ikin mast yoksa
ye tibbi bir zorunluluk da.bulunmuyorsa, genital muayene eylemi 'FCK md. 287 b'akimmdan suc teakil
edecektir 13.
Uygulamada ortaya cikan Onemli bir sorun ise, kanunda ongOrtilen koaullara uygun aekilde
muayeneye gOnderilmiç bit kiinin hekim tarafmdan muayenesinin yapilmasmm ardmdan, cilcan
sonucun muayene edilen kiai bakimmdan hayati tehlike dogurachgnun hekim tarafmdan fark edilmesi
halinde (Oniegin; kalik zarunn bozulmua olmasi hali) durumun, ne olacagichr. Bü gibi bir halde,
gercekleamesi muhakkak bit tehlike dolayisiyla hekimin sea konusu durumun alcsine rapor vermesi l
hicrapodtzenlmsyaueigrckltmsbduar,ynigeck
beyan, sahtecililc ye gerevi ihmal gibi suclardan, TCK'dalci zorunluluk hail hilkilmleri uygulama
bulmasi nedeniyle, hekim bu suclardan sommlu tutulmayacaktm
GOZOBOYOK Seref, GOLCOKLP Feyyaz, Avrupa hum Haldan Sozleamesi ve Uygulamast, Ankara,
Turhan, 2007, s. 334
8 8u dtizenlemeye gOre; "Hekinz, savciliklar ve mahkemeler dtpnda kalan kiyi ye kurumlardan gelen cinsel ii 4k!
7
muayene istemlerini dikkate alamaz. Hekim ilgilinin veya
rayit deg ilse, yell veya vasisinin aydmiattlint;
onamt olmadilica
muayenesi yapatnaz." HAKERI Hakan, Tip Hukuku, Ankara, Seckin, 2007, s.528
MERAN Necati, Yeni Tilrk Ceza ICanununda Kamu Garevlisine ye Adliyeye triglcin Suclar, Ankara,
Seckin, 2006, s.372
10
HAICERI Halm, a.g.e, s.529; DOLGER Ibrahim, "Tip Ceza Hulcukunda Genital Muayene", V. TUrk-Alman
Tip Hukuku Sempozyumu, 28 $ubat-1 Mart 2008, TBB Yaynlari, 2008, 1262
" RAKER! Hakan, a.g.e, s. 530; (INVER Yener, Adliyeye Kaqt Suclar, Istanbul,Yeditepe Uniyersitesi, 2008,
s. 456, MERAN Necati, a.g.e., s.373
17 Del.,GER Ibrahim, a.g.m., s. 1272
13 A yOnde DULGER Ibrahim, a.g.m., s. 1264
9
ICISISEL VERI ICAVRAMI VE 6ZEL HAYAT
Temel Mr insan haldu olan Ozel hayat, ilk planda bireyin ba§kalan lie paylamalc istemedigi,
yalniz kalmalc istedigi smirk bir alarn ifade etmekle birlilcte, buna aile hayah, konut, pevre ko§ullan ve
iletiflmin de dfihil edihnesiyle, oldukpa genii bir lcavram olarak Icar§muza pikar 14.
Avrupa insan Haklan SozlemesPne haktgmuzda ise, 8.inaddede Owl hayat, aile hayatt,
konut ve haberle§meye saygt gasterilmesi haldan korunmakta ye garanti altma altamaktachr ls. Ancak
konnna altma alman bu dart lcavramm anlamt pok da belirgin degildir 16. Bu nedenle AMM, maddenin
nygulatunasmda Online gelen her olayda, so:3z konusu olaym Ozellilderini degerlendirip gilnlin
gerpekleri ye ihtiyaplarun da dildcate alaralc maddeyle kortuunalcta olan baldara belirli bir iperik
kazanchrmtntr 17.
ozel hayat kavrammt inceleyebilmemiz ipin ancelikle pek gok lcarara yol gosterici olan,
Avrupa Konseyi Dam§ma MeclisPnin 23.01.1970 tarihli karanna deginmemiz gerelcmektedir. Bu
karara gore Owl hayata saygt, kiinin ya§antistru istedigi bipimde ve ch; mlidahalelerin en am
indirgendigi bir ekilde sthdarebilmesidir. Bu haldun kapsamma, , ki§inin azel hayatt, kite hayah, ev
ya§antist, maddi ye manevi biltunlilgu,§eref ye haysiyeti, ezel fotograflarmm izinsiz yaymlanmamast,
hukuka aylun bir bipimde dinlemeye maruz kalmamast ye gozetlenmemesi, ozel yazimalarmdan
gizlice yararlamlmamast ve gizli olarak elde ettigi bilgilerin yaymlanmamast gibi halclar girmektedir.
Gortildligti lizere bu denli gen4 olan azel bayat, dogalchr ki, kiisel yeti kavrammt da
bilnyesinde barmchrmaktachr.
TCK md. 135'te yen alan "KiOsel Verilerin Kaydedihnesi" hilicnillniin gerekcesine
baktigimizda, ki§isel yeti lcavramunn "Gercek kisiyle deli her turlu bilgi" olarak tammlancligun
gormekteyiz. Selz konusu maddenin ikinci filcrasmda, kiOlerin siyasi felsefi veya dint garti§lerine, trki
kakenlerine, *ahlaki: egitimlenine, cinsel ya.5amlanna, saglik durumlarma veya sendilcal baglanhlarma
ili4kin bilgileri kayda almak, sup olaraktammlannuntr.
,
Konumuz baglammda CNfK md. 75 ye 76'da dtlzenlenen Beden Muayenesi ye Vticuttan
Om& Alunnast sonucu elde edilen bilgilerin hip tlphesiz saghk durumlanyla ilgili bilgi oldugu ye bu
baglamda ki§isel yeti kapsammda degerlendirilecegi mutlaktr. Burada dilckat edilmesi gereken nokta,
md. 135'in gerekpesinde belirtilen "... Kisderin ahldki egthmlerine, cinsel yasamlarzna, saghk
durumlarma veya sendikal baglantdarzna diskin bilgilerin kayda ahnmaszna kanunlarda Ozellilde
suglulukla miicadele baglammda, suc ye suclularm ortaya czkardmasznz saglamak amaczyla belli
Olgiide izin verilebilir. Bu durumlarda soz konusu suc olu,ymayacaktzr." Dazenlemesini de dikkate
alaralc burada belirtilen bir halde, elde edilen kiisel verilerin bu sup oluguracagtdu.
14 MAHMUTOOLU Fatih Selami, "Ceza ye Ceza Yargilama Hukalcunda Ozel Ya§am" Ozel Ya$amm Gizthigi
Panel Kitalm, Ankara, TBB Yaymt, 2008, s. 100
TEZCAN Durmag ERDEM Mustafa Ruhan SANCAKTAR Ogaz , Ayrapa Limn Haldart Sozleemesi Ipgmda
Tarkiye'nin limn Haldan Sorunu , Ankara, Seplcin , 2002 , syf.281
OZDEMIR Kenan , Turk Hukulcunda ve Avrupa insan Haldan Stizigmesi ile Avrupa San Haklan
Mahkemesi Kararlarmda Ozel Hayatm Gizliligi , www.hukuld.net/hukukfindembp?article=515 (cevrimici)
04.10.2008
17 GOZ111131.1YDIC Seref GOLCOKLD Feyyaz , AThIS ye Uygulamast AMM ineeleme ye Yargilama Yontemi ,
4.bastm , Ankara, Turhan , 2003 , syf. 330-331