Köpekbalığı neyi bekler?

50
Köpekbalığı neyi bekler?
“Gece karanlık… Eylül ayının tatlı huzuru var herkesin yüzünde. Ve mutluluk.
Akdeniz Ege’ye, Ege Marmara’ ya ve Marmara Karadeniz’ e kol kola sarılmış…
Kendi akıntı ve neşelerinde halay çekiyorlar. Beyaz mendil olmuş dolunay… Suda
dolaşan ıstakozların ayak sesleri tiz vurmalı sazlar ve İzmir Körfezi’nden çıkış
yapan yolcu gemisi şaftından gelen derin ve güçlü ritmik sesler adeta bir davul.
Güm bada güm güm, güm bada güm güm. Posidona oceanica deniz çayırları
arasında uzanmış yakışıklı müren ise aheste aheste (siga siga) ilerliyor… Bedeni
sürtünürken bir kontrbasın sesleri çıkıyor posidonia tellerinden… Hımmmm
hommmm hummmm…” sözleriyle makalesine başlayan Yazarımız Ozan Veryeri
bakın nasıl devam ediyor sözlerine…
NESİMİ OZAN VERYERİ
Çevre Bilimleri Uzmanı
Sualtı Araştırmaları Derneği
51
Biraz yukarıda kalamarlar, bembeyaz resifin kıyı ile
buluştuğu köpükler içinde sevişiyorlar, rengarenk
kollarının birbirlerine dokunuşu ve sudaki neşeli
oyunlarında ksilofon melodileri kıyıya çarpıyor. Pan
pann pannnn…
İsparoz ve karagözler bulundukları kovuklardan çıkıyor
ve birbirlerine kuyruklarıyla sürtünüyorlar… Fışşş ta
fışşşş… Kaya balığı ile gelin balığının yer kavgasından
çocuk cıvıltısı sesleri geliyor…
Ay ışığında birbirleriyle…
İskaroz (papağan) balıkları, yavrularını koltukları altına
almış, anne iskaroz onlara uzun ve nağmeli melodi ile tatlı
bir ninni söylüyor, yumuşacık… Akyalar zil sesleriyle eşlik
ediyorlar bu orkestraya, pırıl pırıl parıldıyor, kaynaşıyor,
ayrılıyorlar. Ay ışığında birbirleriyle…
Turnalar hep uyanık, hem de çok uyanık. Gözlerinde sinsi
gülümseme, yüzleri ifadesiz ve soğuk. Melanur sürüsünün
biraz yanı ve üstünde metalik ve kılıç sesine benzer sesler
çıkararak dalış yapıyorlar. Gümüş balıklarının arasına,
hiç beklenmedik anda…
Herkes bir esssss veriyor…
Köpekbalığı…
Denizkızı çantasının içinden bu seslerin hepsi duyuluyor.
Yaklaşık dokuz aydır bu kesenin içinde ve daha kat
edilmesi geren üç belki beş ay var… Bildik sesler ve
bilmedik bir mekanın içinde geçen 12-15 ay… Etrafta
flu gölgeler, siyah hayaller, ona bakan iri gözler… Şimdi
bakan, en büyüklerinden. Bir pilot balina mı, yoksa bir
Akdeniz foku mu acaba? Aman saklan… Şaka, şaka,
nereye saklanabilirsin ki? Kimi zaman kocaman kuyruk
darbesi, ortalık toz duman, kim bunu yapan? Yoksa
onu buraya bırakan anne köpek balığı arada kontrole
mi geliyor yavru köpekbalığını? Bir ıstakoz, deniz kızı
çantasının kollarıyla oyun oynuyor. Kesenin içindeki
yavru köpekbalığının yüreği ağzına geliyor… Kesenin
kolları sımsıkı tutunuyor sualtı bitkilerine ve yumuşak
mercanlara… Üzüm bağlarının kolları gibi kıvrım kıvrım
kollar…
Dişi köpek balığı sadece 15 gün kuluçka dönemi ardından
yavruyu taşıma görevini Doğa Ana’ya devrediyor… İçi
sır dolu sualtı UFO’su denizin rahmine iniş yapıyor...
Oltamıza geldiğinde “Tüh, nerden çıktı bu? Aman ısırır,
dikkat“ dediğimiz ve genellikle büyüklüğü 20 cm ile 50
cm arasında değişebilen yavru köpekbalıklarının doğum
serüveni bilim kurgu filmlerinde ortaya çıkan uzaylılarınki
gibi… Denizde, denizkızı çantası denilen uzay gemisi
içinde geçen bir koca yıl…
Kalp atıyor pıt pıt pıt… Oysa İzmir Körfezi’nden çıkan
gemi geçerken güm güm diyor… Ve ıstakozlar eşlik
ederken tüm bu ritimlere, o ufak kesenin içinde, “Bu
denizde ben de varım !!!” demek için zor ama çok zor
bir sınav veriliyor…
“Yaşam düğünü” Akdeniz
Akdeniz ve ülkemiz sularında 66 tür köpekbalığı
bulunuyor… Kimisi yukarıda anlatıldığı gibi, kimisi ise
52
anne bedeni içinde yumurta kesesinden çıkarak direkt
olarak su dünyasına doğuyor. Hiçbirinin işi kolay değil
ne doğumdan önce ne sonra.
onlar adlarını bizim koyduğumuz ve bize çok benzeyen
akıllı, duygulu ve hassas dostlar… Hepsi hala oradalar…
Hepsinin şarkıları var gün boyunca Akdeniz’de…
66 tür köpekbalığı yaşıyor…
Biraz dizimizin biraz denizimizin dibinde, evet yanlış
okumadınız, 66 tür köpekbalığı yaşıyor… Daha daha
açalım bakışımızı, derin derin soluyalım denizden gelen
rüzgarı. O rüzgarın içinde de aynı havayı paylaştığımız
12 tür deniz memelisinden selam var. 10 tür balina 1
fok ve 1 su samuru türü… Hepsi ile aynı denizi, aynı
lodosu ve poyrazı soluyoruz. Tüm yunuslar aslında
birer balinadır ve biz onlara büyüklüklerine göre balina
veya yunus demişizdir. Hangileri Türkiye denizlerinde
görülebiliyor acaba?
Devam edelim seyahate…
Biraz daha biraz daha derinden bakalım denize,
sualtından Cebelitarık’a doğru ilerleyelim...
Akdeniz’ i okyanusa, okyanusu Akdeniz’e dolduran
boğazı 15 -20 metre derinlikten izleyelim şimdi…
Uzun balina-Balaenoptera physalus,
Kaşalot-Physeter katodon
Siyah yunus-Globicephala melas ,
Yalancı katil balina-Pseudorca crassidens,
Risso-Grampus griseus,
Çizgili yunus-Stenella coeruleoalba ,
Afalina-Tursiops truncatus ,
Tırtak-Delphinus delphis ,
Mutur-Phocoena phocoena ,
Gagalı balina-Ziphius cavirostris
Akdeniz Keşiş Foku-Monachus monachus ve
Avrasya Su Samuru- Lutra Lutra
Dikkat, akıntı çok kuvvetli. Bir o yana ve bir bu yana
akan kocaman bir yaşam damarının içinde dalıştayız... Bir
anda gözümüzün önünden hiç tanımadığımız bir cisim
geçiyor. Kendinden emin, sakin ve sanki çaktırmadan
Akdeniz’e süzülüyor… Yüzünü deniz yosunlarıyla örtmüş,
sadece gözleri görülüyor…
Evet, yaklaşık olarak her 10 günde bir yabancı tür canlı
Akdeniz’e giriyor… “900 tür kadar oldu” diyor bilim insanı
hocamız, rahat ve neşeyle gülerek. Benim yüzümde renk
gidiyor, kafam karışıyor… “Anlamadım hocam “diyorum.
“Bu da deniz kadar derin bir konu” diyor ve geçiştiriyor.
Deniz deniz koca deniz… “Gel kim olursan ol yine de
gel” diyen sanki “O” değil de deniz… Değişmekten
korkmayan ve kendine yapılanı bunca sükunetle izleyen
deniz… Bildik denizlerimizdeki yaşam mücadelesinde
inanılmaz sıra dışılık… Hep bildiğimizi düşündüğümüz
Akdeniz’de neredeyse hiç bilmediğimiz 12 tür deniz
53
memelisi… Akdeniz’e her 10 günde bir katılan yeni
bir canlı türü…
Bitkiler, omurgalılar, omurgasızlardan oluşan 17 bin tür
konuğun “Yaşam Düğünü” Akdeniz…
Akıl ve merhamet hattı
Yeniden sormak, yeniden sormak, bir daha sormak
zamanı şimdi bana, bunca daldık çıktık ya bu hikayede…
Yine kabardı gönlüm, koca koca dalgalar yüzümü gözümü
yıkadı, fikrim aklım coştu yine… Kendi fırtınalarımıza
kapılmak üzereyiz…
Acaba “Denizler korunabilir mi?” 24 metre ve daha
derinde avlanmak konusunda itiraz sesleri yeri göğü
inleten, Akdeniz’deki en büyük avcı filosunu yaratmış
“Balıkçılığımızla denizi akıl ve merhamet hattında
buluşturmak mümkün mü?” Soruyorum kendime…
Foça’dayım. 40 yıllık Kıyı Balıkçısı bir ağabeyim kalamar
kıvamı ve tadında muhabbet sonunda masadan kalktı
ve şöyle dedi…
-Bir gırgır teknesi kaptanı ile konuştum ve ona 18
metreden daha derinde avlanmaları gerektiğini ima
ederek dedim ki:
“Yanlış yerde avlanıyorsunuz”. Reis şöyle yanıt verdi Ozan:
“- Balığın yasağı mı olur, balık nerede ise orada avlanır…”
Kıyı balıkçısı ağabeyim, gözleri kısık ve hafif kırgın, baktı.
Güldü. Gitti.
Ben de saklanacak bir denizkızı çantası aradım o an…
İçinden hiç çıkmak istemeyeceğim… Denizde yok olan
canlılarla birlikte sağduyu da mı yok oluyor, yoksa Reis
dediğimiz adamlar hiç olmadı mı? Soruyorum yine.
Biz yanlış adamlara mı Reis dedik? Şimdi benim de
kulaklarımda insani gürültüler var… Vurdumduymazlığın
gürültüsü… Gemi sesinden kendi kalp atışını duyamayan
köpekbalığı yavrusu gibiyim… Bulunduğum yerden
çıkmak istemiyorum… İnsan denizle hala tanışmamış
olabilir mi?
Bilim adamlarının sesi mi kısık? Yoksa bizim kulaklarımız
mı tıkalı? Deniz deniz koca deniz… Sen kimsin? Ve
sen yanıtlasan. Ben sussam, dinlesem seni ikimizin kalp
atışında ve sorsam kendime “Öyleyse ben kimim?”
Yüzleşsem kendimle senin ifadende… Nergiz olmama
izin vermiyorsun ya, düşerim sana, boğulurum diye…
Koca yürekli deniz… Bir deniz kızı çantasına saklandı
köpekbalığı ve dışarı çıkmak için mi yoksa çıkmamak
için mi bekledi bunca zaman?
Ne dersin Reis?
Referanslar:
-Plos ONE www.plose.org Volume 5 Issue 8 e11842, August 2010
-Nowak R.,Walker’s Mammals of the World Volume I - II ,1991
-T.C çevre ve Orman Bakanlığı Özel Çevre Koruma Kurumu
Başkanlığı ( TVKGM)
Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi Kum Köpekbalığı
( Carcharhinus plumbeus) Türünün Korunması ve İzlenmesi
Projesi Sonuç Raporu ,2009
-www.fishbase.org/summary/Scyliorhinus-canicula.html
-en.wikipedia.org/wiki/Shark