daş1ıkduygusun.un`yarattıgıbitukbtl1ııctsonucu ortaya ç

,
\,.
'.
,
.
TiJRKtYE'PE,EKC},ıpJ1$UÇtı!Ş14s1.
soSYOLOJIK
"
ÜZERLNE
JJ1RÇAUŞMA
,
Dr.n:utrı GUNŞEN IÇLJ(-}
N1liifer ÖZCAN(..}
[- GlRtŞ
,..' EkolqJt:-SehlrleşrJ1e
'vesı,ıç:
Ekolojl ve .suç ile ıIgtU.o1ardk )'\\plıançAJL,..-naJann baş1angıa.
'1800'lü Yü1a~,'özeJUkıe 1840 yıbndalpgU~'de
yapılan çabşma-'
.
Lam dayanmaktadır. Endüstrl'tht~~
sonra. şdııder.tn hJZ1a
bt1yümeşl. şebirlertnçeıu-eSiride~~r
~aratmıştır. BU konudaçahşriuı1an ohut. ~,"Pnc1ples
QtPopu1ation" (Nafusun
Prensipleri) (1840l~dh kItabilida bu '1coııu .-ııı1dt
duımuştur.
Yazara göre; büyüknıst1antı1ar SOnucu geJjşenniifus hareketleri"
b1l1Jnde ve sanattagOrülep. CesaretY'eı1<;I.g~ler.
gel'çddeştl11:
len yeni yatırunhir' topluUı.saI'dunımıan. e~~'
onlarda
delfşJldJlderyaratmıştırtLev1n andI..1ndesm1th1971: 47-50).
1856. yılınqa .',ise'l\uner.ko~ui1e
~
.
ttgtU o1aı;ak.yayın1adJlı ,~po-
runda.gen.çUk suçlqı~unun ÇQCykçete1erqıdebakin101an arka.
daş1ıkduygusun.un'yarattıgıbitukbtl1ııctsonucu ortaya ç~.
bununL<mdraşehriiçm
(Levin ve Undesmlth'1979:
.
özelPrôb1eınleryaI;,\tUlUu.,
Soylemlştir'
.
50).
/
27
,
.
,
.
i.
Mayhew ve F1etch~d.~~1citi~..uÇJu1ukkonu$unda.
çahşma~
lariyla tanımrlar.185 ı yıluıda ''tönttraC:eza~''
tnıeCı1m1nal Pr1~
son of LorıdQnladh ~r~~.genentkıe~Ça;nedeıi
olan. ekolojikproblemler veLo~
.~i$tattşt1klerden
de yararlanarak suç 'konusundaaçık1amalatyapimşlardır.
cnelJikle Londra'da1dhakümı11ler Qzerindey~ptdtlanmceı~1erde~ ekolojik yapı-.suç ,1lişktsmıgoStermeyeçalışıı.J8rdır
>
(LeVIn ye. Lindesmith
,
1971: 5~$4).
.'
Ekoloji teori1eri'be1l1 feııQqıenlertri
. k1lerifif ınceler.
EkolOjitle,
u~
dalıhmımve
cevreıerıyle1liş-
.suçu. çevrentiı dellşjmi ile
btrlikte ortay'açıkarıSQsyal
degİŞlI1enfn' bir .fonksiyonuolarak
açıklamaya çabşttlar~. Ekolc>jJ:-suçilJşk1sin1 inceleyen, araştıri11alara örnek olarak. 192()-30'larda Chicago Çaıışniaıan. 19 yy'da Kartograf1k Okul. Guerry'nlıı Fransa'cla.Quetelet'I1in Belçika'daki ilk
.
.
çalışmalan veonlann. lrıgıltete'deMaybeWve F'Jetclıeı-~r1n.d.ekt
etkileri verilebUtr(Reid, 1981 :131). Pııen}"yaptılı
çahşnİa1arsonucunda.' .şehirlerd~ ,suç" b6lge1eI1.. oJarakad1artdırdılı.. .yUkSek
oranda ,S1,1çJş1enen, b6Jgeıerdeınaıa'~.
suç-ınyoJun,
oldugunu göstenniŞttr.J\I'aştırınalanıu,
gerçe19.ı.diliFransa'~.
P-aı1S
gibi end'Ostrileşıneıı.n yoIun,0ldugu,MhU'JenJe. 1Jman1aıda &ellik-.
le . profesyonel $Utlann '.(U'tma,~e
(MortsI971:
.
,
Ohaııie'~al
oldugunubelirtmiştır
72...73).
,
.
'
ekolojİ teQı1SJQııetelet'ntn,
.'
..
,.
-
'..
-',.'
,"
demogr~
'.
araŞtır-
ma1aI-ıUe Shaw.ve lııfCJ{ay'ınsaha~Mrnaian.Mert()D.'Cohen
ve
Ohlin'in degeragırbkh araş~$n
ile d~'edent~rztnctrinin Sonhalka$in1teşkU eder. BUI)u~ b~e
gı'iııii1D9zÜn sosyal
ekoloji~teortsyeıUertnormlarıp.g~ııpgı.
.k,iiltiirçatışınatarı. fn-satlann elde edileDıeZ pluşunun, far~giJ;)imikro
düzeyli ana-..
lizlerle çok. ~ iJgUid1tler. :Bu,
te~rtnasıl
!1gileriyoksuUuk
oram. nüfus degişIneleri. ~r1eŞımyertnin ~el1.
,SQSYaL'eşitsIzIAt vegöreltt8ha~gibi~düz.eydedeglşkenlereyogunlaŞnuştır. . Teorik modellert., gepış Olt1eldtnı1enıen elde edU.en veri,.
28
.
.
terın, ıleri diizeydetstatl$tlksel
anaıızıorlt; testedt1mP~ne
dayanır.
Bugelenegm köklerıt 95(YveltJ6(Yıatda tander'in Baltimore'da,
.
.
I!3ordua'nuı Detrott'te ve Cbn~n'unInd18napo1iste
yaPtıklanve
kö-
.
tu yaşanı kotu1laı1.dıişiik geUr ~.gıbt6zeJUk1enny.Uksek
.~uçlulukoranlaıı1la
btrUJçte bu1uııdua~nu ğosteren ~hşı;Da1arÜıa
dayanır..
i
'
-
'
Shaw yeMeKay gibi b~ araştiİ1iutcUar doINdan' sosyal orgaIÜZaSyonsuz1UkveS\l-ç ilişı-i uı;eôneyc>lWılaşırken.. dflerleı1 kölu ekonon:ıtkkoşultann veçevrebaskısınm
~uçlulukta1Q rolu tIe tlgllenmışlerdir;
Park ve Burge$s'~n etkt1en~ $haw ve MCKaYgençliksu?1u1u"
gunun ekolojık modelint ~n~
rtnedayanc1ımuşlafdJr.pnla~
AraştınnaEnstttt?sii~ndeyaptıklan
ni inceleyen dah,asonrakt
we11965:
188).
lQkal yerleŞIm yerlnlI1 dinarıUkleC~'da"Gençllk
.Suç1u1ugu
çaJ1ş~Jar eıa;lojt-suÇ t1tş1dst-
,.
çahşmaıar.ııem~l
t~
.etmtştir (Cold~
'
'
Shaw veMcl{ay, şehtlttduşiiJcldt'a.iJdenen kenar mahallelertm
suçlu1ugun yUksek oldugu~o1~kabul'
etmişler ve
suçlu
bölgeleri .olarak
,şOyle sıi'a1aınış1ardır:
.
ad1ahdmhklan'
1. Bu b,61gelerdefizUmel
bub61geler1n
'.
'
6ze11i1derln1
yaın4a bozu1ına g6tiilüt,
;
,.
",
~.
,
Bu b6lgeler tıcaret merkezlerl ve endustı11eşmen1nyögun 01dugu yerJertnyaJ.qnırıdabuluJ1UJ'.
3., Bu b6Jge1erdeniifillJyogWpugu.fazladır.
,
,
-
'
4. Bu b()1ge nufusundag~en1er
(Broom veSeJzntck 1969: 511).
,
.
'
'
çogun1uktadır
'
Şhaw ve .McKay'e göre suçlulWt OraJ}1t1ınyUksek oldugu merkezi-iş bölgestniç~eyen.
~iş' b61ğ-tnde bu. 6zel1ı1dereekô1arak "
. diger türsosyal problemler de sık g6riilur.Bu b61gelerdesuçluluk
.
,
,
'
29
) i
gelenekJıa]indekuŞakt8n ~';6Ze"
.. . k ıvnca.
b U' b6J1 ..eift!.
m e kte. dtr.
. .
.
....
..
erbk'~1İk18rageçınl.
.
IJ ~.
suduktur.
.
.
..
..
1960,-1970 ..
..
.
...
.
...
.
yıDanrmd~slu1Uki
.
.
.
.
'
..
.. .
.
.
.
. .
'.
,.
.
.
..
. .
...
. .
...
.
.
.
..
.
.' .
.80.
J
.
.
".
.'
'
sya1
.
.
.
...
..
67d
.
....
..ı... ..
.
0 q ..aııızasyo
.'.
..
..
.
.'
..
.
.
.
.
.
..
..
-
n
.
.
d~
.
...
.
.
oran1amıı'74yerJeştm.~11ı1de
ItJt.~
inCeleym' Heıtgerd ve
Bursik, ırk:twıqpoztsyonunJ.1n budeliŞme1erde
etk1no4lul~nu
.
-
.
,"!,',
,',
"~O
',_'.
'\,
göstermJşl~dtt
(Beitgenı
)'e l3.undk.;J.9Ş7).'
.
..
..,.
""','
.
'
,
'
'
'~,\
. '
'
\
'-
'
Göreliıabatsızhkvesuçl,:ılUk1a.~enR1ehatdBtach.
:Wes1ey
SkoganJo;tuıFat1ey.,.RobertSaınpSon.
ve RichardRoSenfeld şuç1u;.
lugun beklentileri (O~uı.iy1ogremmg6n'ııek
-:-tytbırnıe~ek sahibi
olaIlÜt
yüksek
geljrel(ie
etmek
gibI)
'yı1Jmek
oLan alt.. SQSyO.
ekonotnik.b01ge1erdesı1tg6nild~gnsô~ucunau~şnuşlanbr.
vey Kralin ve ar)tad8ş18n, ekı)J).ôInikeş~IZ1JI1ttOzenikle
Har-
adam 01-
diirine'oranla!"1'uZerin~' etkıll. oldulU\sonucuna vatmışlaı'dır.(sıe,.
gel 198.9: 171"78}.
-.
'
_'
. Chicago
"
,
o',
_
,
i
,
o,'
,',
,,'
'~_
OniV~r$ttesinde ıaınıJan
',,'.'
'"
'
.
'"
__
'
:
"
"
.
,~,
'_
ekolojik
"",
"
','
okul
BurgeSs'in
..'
'
"Çemberler Teor1$f'pden(
1923lyolun hlçJrnde et1d1enmıştlnBur.
-'
gess~eg4re.buteqrt ~oY~4aı-.~oehbi-ıbQyüme1eı1n1
de aç11cJaı:.BUU.çahşınUuAA\_yeı'1erJn1n
~
ktışa~
,
i
'
olInayan ~eiı,
-neruı ev~i
P9lundUluınerkeZden
başlayarak giderek genişleyençeml;>erleı-tıaıtndebCŞ yerleştnı yerinden
,
,.
.
.'
'.>'
.'
'.'
sözeder.'
,
,
'
Merkezden çevreyegıdil~e
suÇ oranIanııdaazalma gorlı1ür.
Buqurum.nMu$sOOıgı.
yOuul1t:tk, 'sUçlu uPıeı1tıpresuJıe~
YÜksek' oluşu gibibölgenin '.~.'.~anab1l1r(caPıOW
1971: 282-285}.
',.
Park ve BUJ:'gess'~'gÖJ:'e.şehir.~
'.
'
sil vardır:
L~ Ye~~top1uiuıw.nn
2. Kültu~l,. ya~
,
gue.1967;7}.
30
to~ı.~
..
81anınm. ıki orta.k gOıiintil.'
ekoiOj~ ra,pısı,
t~4ID.'adet~r.,n:ıodavb.(Biırgess
,
'
#
'
ve Bo-
,
,
.
.
Gene bu laraştırnia1al-a~,?re şehrin ekolojik yapısı. n-ofuş. tek.
noloji ve ekoloj~ dOzenleIneterden o}u.ıır. ,KQ1t11relOzeIIDder1
ve
yaşaın tanIan ise şehrbıtoPluıD$lIyapısııu.
oıu~turur. Araştır- .
°
malannı gerçekleştJrd1kler1CbJcago şehrinde organizesuçlann gl.
derek arttıgıpi ifade e'deİı araştırmacılar. suçlu1ugukontrol ~c1
yöntemlerin ge1lş~ebilinestiçtn
da~çok
araştırmaya gerek oldugunu' da .bel1rtm1şlerdir(Landesco 1961:" 291-292).
A.Cohen ve M. Fe1sOn. ceza hukukundaki doIrodan temas ile
gerçekleşen, yagınacı ihlallert .lncel~ek. için ekolojik yaklaşımı
kull~lardır.
Bu türihlaller bır k1ş1ntnkeStn "e amaçlı olarak
başka' bir kişintn .malına veya çanına..zarar .veıuıestn1 içerir (Reid
1981: 137).
. Kenneth Tard1tI.R1chard',McCrahey şehirde' bazı bölgelerde go.
reli ekonomIk.eş1tsfz11g1n veist111dam in1kan1arınııl sınırlı olInası.nın suç o~yiikselttıglsonucuna
v~rdır'(S1egell989:
.
178)..
.
Jud1th ve Peter Bla'U.1se.so~aladalets~
~
ve sosyal,
sergıtenmesineve
. ôfgantzasyonsuzIuga, yol açtıgını,diişm8nIıgm
suçlu davramŞma neden oldugunıı jf~de etmişlerdir (Siegel '1989:
~77).
.
'
Şehirleşme sonucusosyal yapıdameydanagelen
degtşmelertn
yarattıgı Q~umsuzluklar araştınM~,.ı8nn ~cdn1 çekmiş, şeh1rleş-
.
me ve suçluluk ilişkisi bir çok çalı$naya konu olmuştur. ŞeJı1rleşmenin suç oranlarını artıtdıguulI~r1Sı1reIl İ>urldıeim'dan sonra
Sutherland ve CreSsey. Borners've Teeters. Shaw ve McKay şeh1r7
lerde suç1ulugun ,genel ôzeUik1ertnlinceleyen ara,tırmac~an
bazılandır.
.
,
,
i
..
,
Türkiye'degenel ,olaraksuç lcOnusunda yap~
.çalışmaIar, b1lind)gigibi çok az ~yıdadır. Bu hususyerleşifu Yeri. flz1kÇevre ve
.
suçluluk için de, geçerlidit.
'.
"
31
.'Türkiye'&:
1964-68 yı11an~a.EreIli'dek1
sanayUeşme sürectniıi suç 00m1an ii2ie~" crtkJI@i..:tn«1eyen . ~tırmasuıda
"
Dönmezer. 1965--66 yi11anarasın4~ Eregu'de~uçoran1arUıılı%
30
oranında arttJAuube~.
'Ii\J.~da
suç oranlarındaki ~tışriı nedeniolarak 1965'den ıtıbaren bö1geye gelen sanayi JşçUertnin nitel1ldertg~terilJnişUr.OrglltsQz.
i11sanlann. örıce suç1ul~guartırdJk1an
yılhk sllre içinde topluma Uyum ~yatk
maktan çıktıklan gÖn11ıhüştür.Su
koniıt'~tJsı
ıç1ndeJd. bu
fakat. 4aha SOnra geçen 1k1
potansıyel.
~ç1u .ol-
da suç oran1annda düşüşe ne-
de!1 olmuştur. ı>önmezerıe.göre'suçluliıgun artma nederif. sanayileşmeyl~ birlikte ortayaçıkan organizasyonsuzluktur.Toplumlann
kendtrıe özgü nOnIlatıfdüZeni. sosyo-ekOn.o~şartl~
bu geÇıcı
orgarı1zas}ı'onsuzlugu etldleınekteve Sosyal yapı çok geniş ölçüde
.
zarar görmeden. yeniaeıı bütünleşme ve orgaıuz.syon
'..
tadır (Dönmezer 1974: '134-145).
~-
Türk1ye'deceza1amı agırhgmaragmen adam öldürnıentnçatış-:
.,
ma çözmede biraraçolarak
.',
.
.
lt1.\lJanıJması.k1ş1ye prestij ltazand1T-
mUı. bir gurur kayna4ı olnUısıve çevrenm karı gtinne .olayında bi"'-
teye bas1a' ..yapIDa~... ~ıUkle_ kJrsal'. kesin1de adam öldünne
suçOOun yü~koranda:görü~/neden
olmaktadır (tçli 1989:
. 44-4~). Adartı öldünne yQDlDda dı.ger suç tur1er1nde de öriıegın~
..
y'
:-.
".
"
uyuşturucumadde
suçl~a
çevreönemlibir
(aktördür.lQşfnttı
.
ailesinde veya yakın çevres~de ~rat veya başka bir tür uyuşturucu kullaıulmaSi. onun uyuşturucuyayônelmesin1 kolayIa:ştırab1l1r
.
(tçli 1984: 126).
.'
.'.'..
,"
"
Şeh1rve suçkonusunda
birbaşkaç8.hşma
Farley'ea1tt1r.Bu
çalışmada şehir-ba:nIıyö eŞtts~Jg~
çok f8ZÜ\'~akıa
birlikte
. .
soygun ve araba hırsızIıgı. oranlanna .istatistiksel açıdan önemli
derecede ~k1 ettigl göstet1lm1şti:J;(Farıey 198).
32
.
11-~MEto~
Araştımıarun Önemt..
'.,
.
'
Önemli biTSosyalproblem olan suÇYalOn zarna.riakac:ıaraz
sayıdaki sosyolojik çalışmadışındagenel olarak huk\ıkçu1ar tarafından .incelenmiş ve. suçun huku~,özellik1eı1. .suçluya verilecek
'Ceza1artemel odak' llOktas1lU.te~ ~..
Sori..~.
suçsosyolojisi -mrktye'de yayU ya~g~başJıiımş-v~
sosyologla.
.rın1>u aianailgisiartmıştJf.
'
Suç sosyoloJis! alatiınd~ 'yapıhnış'Ç1ilişma1~
azııgı.sahaaraş'tirmalarında miltiyeıle ilgili gerifş bırteÔlik çe~
oluştutmaya
imkan vermemektedir.
B~na ragmenhızh' bır degtşınest1reCiyaşayantoplumumuzda.
suç problemininbrumseı açıdan ınCeı~
ve su~ neden o~
faktör1ennbeliT1emnesi, enazındaD:ilglli ıaılınn1artarafıIldan ~ereldi/öİıleıDİerln a1ınmasını'kola,yl8ştırarak' suçun &tı toplumlarındaki boyu~
ula$masınıbüfik
aıçüde engen~bilir.
,
'.
Suçun bilimselolarak tncelenmesi; _ku,ra11arın~.
bu
kurallar ile sosyal yapı 'arasındaki ,ıı.şkı1eı1.bu kura11arın ihlal
ed1b:r1esinir1nede~rt ve sopuÇ1~ ile suçlu c;iavranıŞm önleıunesi
.., ve;kontrolünii,
kapsar.
·Dtge~yand~.
s~unbiltmselolarak
iqce-
lenmesi sonucu elde ~ilen bilgı1erte~
,ceza)raşasına etkıederek yasa1a.lın yen1denyotumlamnası~suÇt1ntab~atının
yeni nkirler' ve görüşler ~1Sındafi tnceleiırneslne yardımcı olur, (Sykes 1963: 1-4). Diger -ii1kele~aksJne.q~e
yönden y~ld~şan ~~ar
için dehlç yoktur.
şuç konusunda. sosyolO)ik
bazı tiir suçlar için çok az. bazıJ.atı
_
Suçhdugunne4enbazı
SOSyal yapıbırdadigerlertriden- sık g6~
riildiigil. hangi Sosyal~ ekOnonıik V'e.ktt1tiifel koştil1arda~-hangttar::
sosyal iİişki1eJ1n ha1dm bl4ugu' yapıJard~suç1u1ugunarttıAı
veya
33
i'
azaldıgı. lasaoa sosyal yapı'~
ı-ıert,",suÇatten
nedenler QIlcak bu konuyu içeren detayh ~l
analiz}eı1n periyodik o]a.rak
yapılması ile b11yükölçiideaydın1ab1abillr.
..
,.
.
.
..
.-
..
.
..
..
.
~
Araşturnanın ~etodu veHipote~
i,
.
Suçlulugun. sosyal kiiltiirelveekonomikyapırıııı
b1Ijiiıı1nd. oldugu' ~yUtısmdanhare~.
suÇolgUSunun sosyolojtk!6zenndert.
.
'.' ~liiyan,
n!'ve Tiiddye'de suçlulugun' nedenlerln1.be1irlemeyt
.
.
.
i
'.
aı:aştırınaDnz.. gerekli 1Z1nlertri elde ~sJy1e
1989 iyıb kasım .
.
ayında b~ve
"'anketlerln.,tamüniin ~ygulanması 1991' yılı
başlanna kadarsiinm1ştiit.
Araştırına için. Tür19ye'de bii.tu~cezaevleı;1ı1de b\d~
kiiII1lüleıin % 10'unu 0Iuştur~4.()oo
hdkürn1U Sist~tl1(
örnekleme
dıÜ,11L'edi1rn1.. .daha. S()IlI'a'geçersiz
soııı. kagı~
hii7
yolla
in-
celeme dışıbırakıJmasıyla.örneJdem,bCt:fiiklügü 2934'e inmiŞtir.
Örnekleme dahU'edUencezaeylen. şunİardır:Aydın Kapalı. Bolu
.
,,
~palıve
Yanaçık. ~ursa E tipi. CeyhanlMereimeklt) Tamnaçık,
çorum. Kapalı ve Yanaçık. DeııJzl1 Kapalı. Erzurum Kapalı ve Yariaçık. 'Mersin E, Tipı. .SMis Kapalı ve y'anaçık, Tokat Kapalı.Ode.
mtş Kapal~.Kocae1İ Kapalı.~tıguld8k
Kapalı. Ordu Kapalı ve Yanaçık, Salihli Kapalı.>()ny~Kapa1i. Daİaman,Tarunaçık,' Osmaniye
Kapalı, Edirne Tarımaçık:Cezaevt
Çal1ŞII*i teo~
.
ve. uygul~ı()1tnak\i~
iki a$aD1adan oluş-
muştur. tlk aşamada konu t1et1gt1tliteratür tararunış.' d~a..önce,
yapılmış olaıı .~ştınna
sonuçlan tncelenmiştir. Eldeedilenbtlgilerle ilıceleriecek degtşken1er açisıIıdan .8uç'konusunda '.detaylı bir
bir teorik çerçeve hazırlannuştır..Suç konusunda ü1k~e
yapılmış sO$yolojikçalışnıalann azIıgı.t~rikbUgi
bir1kimini' çogun1ııklayabaneıUteratürden
sag1aıtı~
Il~den ,olmuştur. 13u teorik
çerçeventri ıŞl4ı a1tındahazırl~
hipotezleri -deneyecekşekilde
bir soru kaAıdıhazırlamnıştır.,Açık uçluve çoktanseçmeli Q1arak
34
.
i.
hazırlanan $Orukagıdı93.
sOrutbt1VaeanektedJr~Soru~da
hl1ldiInl1?nQn'yaş, Clns1yefmedcmıha.1 gtb1 ~
.
.
özel1tkJeı1.
yanında. kendısfnin veaUeamin sosy~konoDÜltdL1nmıunu,
ya:-'
şadı4J, yerin kültürel/6zeIlildeı1nt, hak11mlCnün aııe" ve--arkadaş
çevr~
ile WşkUertnt,.suç Işleme ~enin1ve
şe1dJnt..yaşadıgıyerm
,
.'
'.
."
ve yaku1 çevresinirisu,çluyakar$ı tutpmunu ()l'tayaç~
.nelik sorular yeTa1mpktadır.
.
yO-
"
~ştırma
sonuÇlan ~ı-ekans'tabl~halIne'
gettı1lm1ş, bazı degişkenıeT için ortalama ve standart~pı:na hesaplanmış, artış ve
azalmalaT g~lia1Inde
1fade_~dt1nıiştır.Daha SO~ bazı degIŞkenler arası 1I1şk1ıerhesap1anmıştır:au.U1ş1.dlerçapraztabloIarda
.
X2 yardımıyla ifade edilmiştir. Ata1anndat1Jşk1 saptanan degIŞken-ler için' işlenen.spç turo 1İ%erlnde'hangi <ie&iŞken1erin etkili oldugunusaPtan1ak
üzereçoklu
amU1Z.yapılmış,. .işlenen suç tCni
kontrol altında tutularak. lIişkin!n.anlanıJıhaı ve gCCY. test edilmiş.
tir:
,
.
Elde ecUıe~ sonuçlat" ışJlmda" hipoteZler test. edilerek' geçerİi11k- .
,
.
. ,leı1 tartışılmıştır.
".
Araştırmanın Hlpot-ezlert:
ı. Çana~
suçlar ve kız ~~keStm
'.
'özel11g1ıı1 taşırlar.
suÇlanolma
-
2. KıTsal1tesJmde..adam Olderine ve kız kaçırma suçu sonrası
kan davası başlamaktadır.
3. ~
kestmde adam OldUnne suçunun 1ş1enınesınc:tebaZı
.
kUltürelfaktörleretkin roİoynaı:.
.
4. Göç suçlu1uida etktlibirfakt6rd11r. .
.
. 5. suçıuıarm~I"indevearkadcış
CeYl'elerJDde.de suC işlemiş
.
.
.
lt1Şııeryardır.
'"
35
.
-
Tab~
1:
ir.
HtUtQn.ü~ı,~~~Y~...~'~Yer~
ibtki
.
HALHASUÇ VE YAŞAYER
Sayı YAŞAYER
'SatırY~
SQtun YOzdeat
.
Toplam YQzde
.
satır
'Ibplaım
1729
62.0
2
319
11.4
3
151
5.4
4
121'
4.6
5
86
3.0
6
353
12.7
,
26
.9
.
SQtun
Toplamı
KI-Kare
2790
100.0
'" $10.34973
IstaUatik
J)eJer
~Cramer'tn V'Bi
.23584
HALHASUÇ:,
.
36
AIıJaı1ıbJJk..
.
Y~
.
.00001
.00001
ı. Adam6ldQnı:ıe. 2; Hıtsızbk; S. UY"fWrucu. suçtan. 4. Kızkaçırma.
5, Cın.seı ,uç1ar. 6. Gasp ve dJler &Uçlar. i. B1rd'-'l1fazla auçluluk.
.
yaşWkl~eti'U,Jnsuç
HüJdimlOOeı1n
'ara-
, sında oldukça güçlü ve anlatııhbti-dişkt bu"bsııııuştur (P ,< O!05).
Her ü~yCrleş1m yenncıeyaşayanJara43t$6ldüınıe
suçunu sık jŞ-
lerken bu SUcuensılt-~en1eı1Jı'yerleşimyeıUıJri.
tablod~
kOY,'oldugu .
gÖJ:'Ü1mekt~dir.
Hırsızhk.dnSe1 suçlar ,gasp,deJer1tkag1t.
~k.tN!hte
senet,
,çek suçları en sık ilde: daha $QnmUçede.yaşayanIar
tarafından.
kız kaçırmasuçu
iseköyde yaşayanlartarafından
jşlenmektedir.
Ayrıca Uyuşturucu suçtan da en ~~b~.yaşayanlar,tarafınd8n
. ,
,
. işle~ektedir.
T~lo 2: HOldlınloıen,
ı~tkeriS\IÇ
,
HALHASUÇ
.
ile SUç~er1~uıdıüd
..
1Htldl
VE suçYERı
sayı SUÇYJ!:R1
- Sabt YOZdesl
.
satunYQid~
3
1.0 -
38.0
8.4
1.8
51;9
4
6
7.5
Top1amYOzde
2
sokak
;4
62.0
28.9
62.1 15.7
7,3
47,0
5.1
2.4
27.3
2.7
1.3
27.8'
1.8
1
Ev
20.4
60.0'
12.1
20.9
'11.7
2.6
19.7
4.7
1
.
4
.
Dfler
13.6 .
49.3
. sabr
Toplamı
ı1615
62.3
-8.5
14.7
10.1
1.7
'306
11.8
:ıs.S i.
&;7
1.5
.14.9
4.0
.7
5.1
.9.
132
5.1
'ı:n
4.7
79
ş.O
6
31.
12.1
7
25
1.0
.
'
648
21;1
satun
Toplamı
Ki-Kare.
.
2'19.10666
2592
100.0
An1ıunIıbk'.
.'
,
PeJer
.1894$
-
'.00001
YaldatıkAn1antlıbk
.
.00001
.
37
'ı
. .
Hükfun1ii1erinfşledUdensuçmm.
suçun JşlendJAiyer ara-
sında daoldukçagiiç1ü ve antam1ı bb" ~k1 bulunmuştur. Tablodan gorüldügü gibi8UÇtann~.~6'$1~so\C,,1dAtş1enmtştlr; Adam
Oldürtnelerinciaha ~de sokakta. dnSel suçlann ve kız kaçırma,
_to
.
.
'.
','
'>
.
.
..'
'.
lann da evde gerçekleşttgigOrüJmektedir..Tarladaişlenensuçlar
"
içindei1~ sın;ıctaada$, 61dürrJıe.'ikiı1C1sirada kız kaçmna gelmektedir.
,.
Tablo 3:
.
.H~lerinlş1e<U1derlSuç
oe'Ev~
.
Arasında1dtl1şJd.
HALHASUÇVE EV DEÖtŞ11RME
Sayı
EVDEÖtŞ11IWE
Satır Yüzdesi
'.
HALHASUÇ
YOZde
3
Sık-sık
3.1
2
kez
13.6
46.039.3
1
H
83.3
67;0
.
'
2
316
11.5
3
149
5.4
.5
6
7
Sj1tun
.7
2120
To lamı
76.9
Ki-Kare..
'
186.76635
ıstatisttk
Cramer'inVsI.
HALHASUÇ
4.0
3.7
.2
8.1
5.2'
.3
5.1
13;3
.7.
7.7
1.5
;1
135
4;9
88.0.
.
5.2
,4,0
69.8
2.8
2.2
64.7
10.7
8.
69.2
.8
4
.
125,
4.5
86
3.1
351
12.7
26
.9
2757
100.0
Anlamhlık .. .00001
Y~
Qeler
.18404
An1amWık
.00001
/
ı. M«!11 oldünne. 2. Hıı--~bk. 3. ~yuŞturucu suçları. 4.!(Jzkaçuma.
6, GasP \/edtAer suçlar. 7; B~en fazla suçluluk.
5.Ci$1sel su~;
38
Topı.m
'SOtunYOzdesl
,
boyutıea oturduklan
evi de4tştl1'Dıedurunııan~daôldukçagnçlftve
anhun1ıblr
ilişkivardır(P <o.05);HnıdmıımennçOl~UluCf'ZaeYUıe
gılme':
HilkUnQertJş~'$Ç1Y8f
'.
denönce hiç ev d~t1rmed~tcıertn1bel1rtın1ŞıeJ~JJ,;Sıksakoturduklan evden taşındıklanıu tfadeedeDıeı1n qe'ço&ıın1ug1i adam .01dilnnesuçu
işleyenlerdir. ~ıSırada'
~ızhk'
yapanlar
.
gelİnektedit.
Tablo 4:'
HALHA$Uç
flQkQm1ölerirt 06ç ltt:oıe ~nled
've GÖÇNEOENL&Rt
oOçNED'
Sabr YQzdes1
Sayı
ilel,ıed1kJeı1 &ç~mdaId
.
.
IlItkt
.
'
.
.
$Qb,ıri YOzdesl
~uç
..
'1
2
,
1
35.9
53.7
17~8
29.5
17.3 5.7
~3
,
2
37.4
49.3'
18.8
34.9....
17.9
6.8
Topı..m Yo.ie
3
1.8
26.9
.9
.5.4. . '
'.'30.8
'"
1.0
28.0
5.5
1.8'
33.3
'2.7
44,0
7.6
2:9
28.8 ,
2A
25.9'
44.4
1.8
39.8
18.3
8.9
33.3'
6.0
30;8
Hı
7
'.9
33,8
11.6
5.9
16.7
.7:
.3
.'
SQt1,Ul
Toplamı
255.
33..2
290
31.S'!
26
3;4
,
4
,
....
.'
,5
.9
2;7
6
.4
.1
'.
.4
2.4
90.0
1.2
4.0,
2.0
10.0
7.7
..8
52.3
7.3
14.8
3.0,
2.9
12.0
5.8
50
6.5
,
21
2.'7
25.9
8;5
.9
3.5
.7
-
3.8
.1
.'
.
,
.
2Cl8
.8
9.8
10.5
1'8.3
.1.7
ıei7
13.1
'1.8
33.3
1.3
.1
LO
1<3
14.7
80
10.4,
-
,149
19.4
27
133
17:3
6
1.9
.8
107
13.9
768
,100.Q
.3
.
.
P > 0.05
'oOçNEO:
~tnım:ı~2~~:.ı::r~~*;:"~
C~~6ncee
37.5
'3.9
15.4
28.8'
. 7.9
38.1
10.0
1.0
.
:t7.
4.1i
8
10.0
'6.3
.1
.3
Satır
Tapılum
382
49.7
."5
.~
etıniş .o1anhOkÇml'Ülerın '"
4.
yerebaşka.btT~ılgOç
En $uç.lleg6çetri1eDedenıeri
arasmdak1 U1şk1 ~.'
de" cnrCP >,0..05). 1"abİodan gOt01diilO'
gibigru~un çoAu d8ha. !yi
'~ve
iş buJmak için oturdulü
39
.
/
yerdeQ gOç-etmiştJr. Qöç,eğ.~r-aras~.~dam
~ld~r
ço- '
gun1uktadır. -Iş-,bulmak-ıCın-.:~e~--arasm4a~am ~ldünneden _-SOrifagasp.deI~ıı- evr$.. :sahtesenet:, ve .çek1leiJglli- suçlar
-
sık gOıı1lInektedir.
",
,
na
.~.
Yer
EDUC ve Y~ER
Kontrol.DeI1fken1
,sayı'
<.
~DQZeY1
.
tIAJ..HASt:JC. ıW:5.u.tô1.DORME)
.
Satir YOzdesi'
EDUC
.
SOtun YOzdesi
.
Top~ yQzde
3
KOY
118
67.4
13;0
3
4
5
6,
-
.6. '
506
29.6
SOtun
Toplanu
138
8.1
1027
60.0
229
13.4
128
7.5
15
.9
.2
.1
907
53.0
~...
,1~.39032
ıstatistik.
Crainet1n V'"
satır
Toplanu
175
10;2
85
61.8
9.4
5.0
595
58.0
65..,
34.8
76
32.8
8;3
4.4
32.
25.0
3~5
1.9,
2
13.3
32,
23.2
6.3
1.9
263
2$.6
152;0
.15.4
105
45.,9
20.8
6.1
64
50.0 .
12.6
3.7_
10
66.7
2.Q
2
fJe YBfa-
.
bitkisi'
YAŞAYER
Ki~Kare
.
aakQmlOlerin s~ 'riu1ı~ntıoiEd1kifllnde.
Tablo 5 :
ne&er
.1$983
'Y'akIaşJk
..
.
1 12
100.0
.()()()91
~
.00001
Suç thı'* kCjnuoı ed11~zam_adanı
.OldörmeiÇin: ölrenim
.-ıIişldçOk gi1çlü olmamak1a.
. durumu ~~-yaŞananyerara~
btrlikte anlamhdır!p<O.(5)~
ttkokUlmezunu o,İanlann her ~ yer..
40
.~
..
.'
leşim yerinde de suç .~an
yii~se,"JI'.B1;IIl4 karşıhk -bugrubun.
yandan fazlaSısuÇJanru köyde ışlerken6JrenUiı dilzeyi yOkSeldlk, çe.suçu şeb1ıde1Ş1eyenlertnı-nı.artınakta. kasabave,kOyde jşle~
AdanıöJdi1rme1er,arasmda,enyQksek
- .yenleı1n.oraıudüşme~..
oranilkokul mezunlanna. enda,flltQran
da, ya_k
okulveya
üniversite mezunlannaa1tttr.
- Toplam adam 01diitmeler ~de
% 34:$'1 UkOkU1mezunlan. tarafindan köyde. % 15>4'0,aym6greninıdüzey1ne sahip suçlular ta'
,
'
rafından
şehirde
Tablo
HOkomlüIertn Suç'I'tka
Yaşa.naıı Yer ,tlifkisl
6:
işlenmektedir."
'
IWntı'91 ~fItnde
'
~'DQzeylI1e
EDUC ve YAŞAYER
Kontrol Deltfkcni HAI.HASUC a2(HIRŞIZLUQ
'
,
Sayı
.
YAŞAYER
~tır YOZdesf
Sütun YOZdesi
Toplam YOzcıe
~
'EDUC
lLÇE'
5,
29.4
1
'6.7
1.6
7
20$
2
.
3
K<W
t
5.8 '
2;3
.9
9.4
: 2;2
42:
~1.9
56.7
13.3
l:r
26.5
17.5
4.1
3
4
'
191
60.6
49
15.6
5
~
7.3
6
.1,
.3
,198
62.9
SOtun
TppJamı
kI-Kare=
15.97517
43
13.7
,
:n5
100.0
P>O.05,
41
,
'
HırSızJık suçu '1ş1eye11lerrıeS1.1Çtdn1,.kontrol."ai~
tutuldu.
gunda ogreıüm dUzey1 ikt,...yerarasmda
an1aml1 bir l11şk1
bulumııanııştır.Buna
kat$dık~b1oı:ıun Ibceıe~
sonucu. yıgııınalarmh~.g6ıleie:r8stl~~lebjliJ\8~
suçuişleyenlenn
%60.6'sı1Jkokul
mezunu, sad«e.~O.~'O,a_kokulwyai1nJ'versite jnezunudur. ııkokuln1cwnU Qiup,.hQZhk suçUişleyenıer1n de % ~.B'l suçu' şehirae%21,.9'u'qsabada.
%<14.1 'I de köyde
suçu oranJan da
1$1emıştıi. 'Ogrenın1 düzeyi YU~14"
~
düşmektedir.' HırsIZhksuçuiŞIeyenı~%
'62.9'1.1suçu Ilde.iŞler-
.
ken~ bu .otan'kOy'lç1Iı sadece % 13;,1'd!r.
.
Gasp,
stıçunda
"',
'
suç tüi'i1' koritı'ol altıridatutulduguİıda
ögre-
iı1m düzeyi ve yaşanan yer.1l1ş1dsta$m1ıve oldukçagiiçlüdür.
sd = lOiçmp< O.05'tfr.au suÇuiŞ1eyenler1Iı% 48'filkoktil mezunudur. onların da% &5.7'slştiçuşeıurde1şıerntşt1r"B(Uün~tln) düzeylerınde suçı.ı~hitde işleyenlerin wpnı % 56.5'tır. Koy,
lerde gasp,' suç oranı dtleryerleştnı1ere göre 'düşQktü~ Oniversite
suç oranı dt1şiiktür. Ayrıca
veya yüksek:()kuI~Un1an
~
_
şehirde suç"o~an
,diger iki yer~in1yerlndenyQksektir.
,
__
,
_
~
_
_
_
_
__
:,
-,
_
'_:',
_, _.
_'
"
"
",
.
, __
':'
;,
.
l'
Ayrıca kı.Zkaçırma. ctnsefşuçiarve
binjenfazıa suç 1şleyenler~
de, ögrenim dunUııu veyaşaIUtt1yer, ara$Ulda' anlamlı 'bir ILiŞki
$(ıCtından hüküıQlüıerın % 64$81
bulunam~tır.
~ ~ırma
ilkpk\11 ~ezunudutve
Qunlann' da%' 66'$,sQÇU ~e
işlemiŞtir.
Toplamsayı iÇinde $1içukOyde tşJe1en1etJporanı% 6O.6'dır.
Aynı şekilde. ctDsel suç1ş1eyerilerın~ 37:6'.. suçu köyde ger~çeIqeşt1rmiştir. "Bunların %56.~'tniilko,kul,mezun1an
olUşturmak. tadir. 'fikokul .m~uılıan 'arasınd~ 'cuısel'~uç~nlerın
oram 'şehiF ve~b~da
'b4'btrine ~Ş1t(%' 3,1.3k.kOyde b~
daha
yiiksektir1% 37.5J.
.'
Birdenf~
suÇiŞ1eyePl.~e<i"4agWm
dılet Jkisuç dagJ1nrnna
benzemektedir. 'ılkOkal'm~n1annda
suç frekansı Yüksektlr.
Bunlann da % 46's. suçuşehirde,işlem1ştir.
'
'
i,
42
----
:..,
i
'
'Mb
1:
\"1'
H~,"j:dY'
J1Itıd.ı
YAŞA.Y&R~SUÇYERL
KOntroı~IIfkeItt,
SIl)'J sUÇVJmI.."
SatırY~'
.
,,'
,'"
,"',(,\<,
,
',,',
'
Sf1tunY~
"
",
,
ılçe
3
Vet"ne SuÇ Yert,
"",
~Ç.lW'>ı\M~
"
1
,',
,,','
,",'
"'.
"
'
,
",
"~;'~\1~~?'i~~::'~:~:?i7~Ş~"
,
,.
~~;';,~,:
,.
,
',.'"
,
',:
'>'}~~y<:"-~:;
.yer
'.
suç.~:'~~'t~~'~,~~.JçID'~
ne 'su~n
1ş~_:yer.;t
:~kt
':<.,-'!:.'
1tŞIq'~,
i.
:.
-)
f'
.
.
/'.
"$~diöntol,W'fC.Çu
ıe~~ıgl'yeı1~~~
.~
b1tliŞD:~ı'
.
~an1$1.mlı
YeJ"~'~""'~1
C'
.~:t,'f";\
.':;
"
dk.
.
.
'
'.
'
oı1ma~,
~.keşmıd",:t1i'
.
';.,
-.
.':,
.',
,'"_.:
,f~':
'~
',~"i.:-
"
be1Jrg1n!derececı~4~~oI,dU&\t~~"auııU@ı,~',kır~
"
na
'.
."
Fakt1unP~eild'.ı
"
'sa1kemıd~lçO
SO~&ekı.tdJF'
'.
Ozet1~.ilm';
yi)ksek bu1nı.tr'
.
.
,
,
",
'-,ı"
".'-;
.
.
.
.
'.
.'
i
.
.-~
;"-,
'.-",
-:\
':UyuştrC\1mad9~kJıfi
lıyuştrocU~ade"'.Ssiç
'.
}.-
'~-
gibi
'.
~ntroı"a1tJr1~,
tuld~ria.ôı1em
fç1n4~:bu;'.cışikQha
'
gOzıer,.ti~J8:&#'!nk1ç/C4
ohnuşt.$Uörı'Iç1gpa
.~ut'JıaX21
ronı.ya~m;Ftu'ce
SUÇı~re.1t,pmüi'hda
,
gı1dAt.ö~şr3u
;a~
'~b"
hir1eı~'S()Q\a._y
",.:
~rJ;ış,
Kıi
k3çımaJ.>
BuçtilfO
>:',i.
'~
suçtanhük1ı.'Jyel"U9
{arkııy~e
ıil1m~t.-
"
,
'.
_'
.,'1
'
.,'
.
.'
,
':
:101etM11akat
~'i.,\)lt.
'~tudJl
,
,:'."
.1,
"
.:~tfr ıniŞtl"';
'
',.
.'
.
E~enkıZ,.
.,
i.'
.,'"
,go.
.
'."
"
,;
~:
'.
bu
_'
"
."
'.
.
.<~
.>,
".
.
-ıan
,-
:_'
.
'"
".
.oi
".'
,_,
.~ıtIkeslxcu
'. .
et)
".
'.
.kah-
.
.
.1"
.'
suç~'i:"toP1a4-
"
'$uçkat~Q1ŞUnıWd
.
.
,.
yed:
.
sıkşe-'
tnr'~uçıa.ei
g
'.
. .
.
arasında 8D1amı1Qir.'
'gişken
~J#:dılt"SiÜ4e.'
.,.suç~Zde1ert.~~~g~!i.:;tM~$~~'69.~'1pUı
,
.
.
i;
.
.'
b~~11".'BuQ8kaı$hk
llcie.
,
,
i
. .
'" .
i
41
i
1:1
.-
of.
'.
.
;j'ih~~;:W,;Li'.
. .
.., i ,.
. \'
,I
'.
.
.
"
.N-~,
p1 ,'.
';'rll
're
'
.~içiı).ge
.
".
oıd~~a'~.,.
"
'...
_
..
.
.
.'
"=~
=:t~'
~~.
"su1mda . gerek
,'.'
"ıU1an'~...I~ya
~
.'
.SU9t6rterı..
'.~:'~'-', ,.
"
,
~,tQr
..
. .,
Idye ~.~.' ..'~ı.
'etniekted1t.~
6l~ .
'"
ıçu o1ma ~
ta~.
rnde ~hlt;ge~~~.~~ı~~~.
ylerde'ıQZ,~:y.~..ı.~:6~~a,.
~:ı.1
'"
<~~ET
'ruin.da Up~..tc>PI"
"",
.'.
.
~~=
..~~go.'
. _:
..:
d~~~~~
'.
-Ar.Şb.tma J~ÇWı.lors.aI
.',
J,~_ra.ı
LIe- .
~da'.
",
.'
,
.1
. .
'~=~i~'~'~
,
'
'
Yor~ 1971
,"
'S
'
,,'
"
'~"""."':"""»'"
'bul.
1914,:
'
"
'
,,'
",.c
..,
':,..,:-
'Nei~
,
_.
_.,;"
4~~'~: ~Ub~~.J.~~
/
Il.O.
':
'.":,.".:,~,'<:."
..
';
~
~:.';,';,<,-"'~:-,
",
.
"
crıme'Bates:'
"
.
,:,:,~""""_.:,,.-
,',.:,-'\,,~-
,
-
",
."
"',
'
~
;i~Şt~~'M~~!J~~',~i_~~~,'
,~.,
,':_""'_;~'~'~
,.'
_,
: "'1">,..'::,_:>'
_>
.o_'
,'''''''_<
(.~:
",'i':".J_
IÇJJ.:~~~:;K,1thıı~~
ı,',.,_;
~~~~=.~~~~
2; Ariıhk 'i985:
D~1iYJtst.,att.3;Şiji
tçL1. ,~.
1tAdam,01dQ~ O~~$kÔrı~n'
"",
rel~8kt~nn'.~~~.~~~~(~f.
.
. Sayı 2., Ekim 1.98?, \.1~~.
'.
',','
"
,
,
93iNo~3;,lfov:.,l98't;~700.'
,'l:1~iı'1'j>,.,.,,/,'~-"!'r~~
\
','
~ Ae\ni~.~tt&n"~,~iJDwmiqfSQdo.
".ç-
'logy,Vo.ı.
'iCÜ.,'~..
'tstan" '
,
"
'"
Mat~
",',:"'"
"
'r
"
,
'"
, "'ARLEY).
,'",
i'
:'17.18~'i."S.,,~.ıer
,
ır'
,',,',
,
,',
,
,",-
'
"','~
_
<
~_
"
~
~',:':.
'''ı'
/
-..'
tro1t.O~
;ciJt .4,
~"
.'
\ .
LEV1N.yaıe
.&nd A.LINDESMtrH.
"-,,'
:'\
Cef'.,"En(Jl$~citdbqQm1Iry
COSS
\
/-\'::
,
'_,
",-
",-,-
F..cologf. , Crime and: ı)e1tnquen..
(H.ı.
_.,',
-..
H'"
..
,-
,':
..
..
-,
--'..
..'
- -
",
"
a~ D.M.petrilon.'~)b
'eoıporauon.New Yprk.
1911.
,
.'
MORla'.1'e~nce"~<~..n4~U~CııcY'.&>meEcol.ogtcaıstudies qf tltel9thCentıJiı.J.~~.York.
1971~
'
.
REID.T1tus
,
S~Cr1ırJe'.arıd.'CNffl~.
',
,
\
-
..
:
',"
ton;N8W'york,
',"
-"',.
-..
.."
1981..
..
~-",,"
",."
.,'
"
HQltRınc1ıart and W1İ1ş..
,."
.SIEpEL.LaıTyJ.ÇıiıJıfnôltJgu,\V~
.
"
'.
'..
-
,
PtıbİishersCompany. St: Paul~
.
SYKES.
GrahamM..
.
.
di .,
.
,""
.
,
1989;
. .
.."..'"
"
.
Cı"lınean4SQdety.
,"
PrtncCtbnUnl Press~
Princeton,' 1963.
. !
'.\
i
j.
'52