YETERLi VE ADIL TEMSiL İLKESİNİN UYGULAMASI: VATANDAŞ

YETERLi VE ADIL TEMSiL İLKESİNİN
UYGULAMASI:
VATANDAŞ ALGISI
ПРИМЕНА НА НАЧЕЛОТО НА
СООДВЕТНА И ПРАВИЧНА ЗАСТАПЕНОСТ:
ПЕРЦЕПЦИЈА НА ГРАЃАНИТЕ
IMPLEMENTATION OF THE PRINCIPLE
OF ADEQUATE AND EQUITABLE
REPRESENTATION:
PERCEPTIONS OF CITIZENS
BONA MENTE: Enhancing inclusion of non- majority communities at local level through Committees
for Inter-Community relations
This project is funded by the European Union
YETERLi VE ADIL TEMSiL İLKESİNİN UYGULAMASI:
VATANDAŞ ALGISI
Kasim 2013 Bu yayın Bona Mente projesi kapsamında basılmıştır: Topluluklar Arası İlişkiler Komisyonlarıyardımıylayerel düzeydeazınlık topluluklarınınkatılımınıngelişmesi. Yayıncılar Toplum Geliştirme Derneği Enstitüsü. Makedonya Cumhuriyeti Yerel YönetimlerBirliği ZELS Yayıncılar Sreten Koçeski Genel Müdür İRZ Duşiça Perişic Genel Müdüru ZELS Yazar Gordana Veliçkovska Çeviri Türkçe‐ Erdogan Halimi Bu yayın, Avrupa Birliği'nindesteğiylehazırlanmıştır. Bu yayınıniçeriğiyazar veproje ekibininsorumluluğundadırvehiçbir şekildeAvrupa Birliği'ningörüşlerini yansıtmamaktadır 2 İÇERIK I.Önsöz ......................................................................................................................... 4 II.Metoloji ..................................................................................................................... 11 III.Tek değışkenli analiz sonuçları ................................................................................... 14 IV. İki değişkenlı analiz sonuçları ................................................................................... 22 V. Kararlar ...................................................................................................................... 51 a. Tek değişkenli analizlerden alınan kararlar ............................................................ 51 b. İki değişkenli analizlerden alınan kararlar .............................................................. 51 Bibliyografi ..................................................................................................................... 53 Ek: Anket ........................................................................................................................ 55 3 Önsöz Makedonya Cumhuriyeti Yerel YönetimlerBirliği (ZELS) veToplumKalkınmaEnstitüsü(IRZ)”Bona Mente”projesinı gerçekleştirıyorlarTopluluklar Arası İlişkiler Komisyonlarıyardımıylayerel düzeydeazınlık topluluklarınınkatılımının gelişmesi. Proje Ocak 2014 tarihine kadar geçerlidir.Bu proje kapsaminda eylül ve ekim 2013 tarihihleri arasinda”Adil ve uygun temsil ilkesinin uygulanması”konusunda araştırmayapılmıştır. AmaçArnavut, Makedon, Türk, Ulah, Sırp, Romanve Boşnaküyelerininkendi toplumlarıile ilgili haklarında adiltemsililkesiuygulamasi hakkinda görüşleriniaraştırmaktır. Bu araştırmanınanalizi buyayındasunulmaktadir vekendi toplumlarınailişkinMakedon, Arnavut, Türk, Ulah, Sırp,Roman ve Boşnak üyelerininadil ve uygun temsil hakkındakıgörüşlerini yansıtmaktadır. Bununla bu ilke ve uygulamarı hakkında uzman ve topluma açık tartışmaya katkıda bulunmak ve aynı andaülkedeki etnikazınlıklarındurumunu iyileştirmeyeyönelik olumluhareketleri başlatmaktı. Bu yayınMakedonvatandaşları,Devlet kurumları, yerel yönetimler, uzman kişiler, Inter‐Etnik İlişkiler Komısyonu,uluslararası kuruluşlarvebu alandailgilenenherkes içinicin tasarlanmıştır. Gelecekte, ZELSveIRZMakedonya'dakietniktopluluklarınkonumunu iyileştirmekiçinsürekligirişimler, projeler vearaştırmalarile devam edecektir, ayrıca demokratik bir toplumun inşa edilmesinde tüm etnik topluluklarin haklarina saygi ve onemi hakkinda kamuoyunu bilgilendirmek ve eğitmek için çesitli eylemler duzenleyecektir. Finansal olarakprojeyi veyayınıngerçekleşmesinidestekleyen Avrupa Birliği’ne Özel teşekkürler ederiz . I.Giriş 8 eylül 1991 tarihinde yapılan referandumda Makedonya Cumhuriyeti vatandaşları oylarını bağımsızlıktan yana kullandılar.Referandumda ülkedeki seçmenlerin 75%i katıldı ve halkın %95i oyunu bağımsızlıktan yana kullandı. Devleti güçlendirmek için kullanılan bir diğer adım ise 17 Kasım 1991 tarihinde parlamento tarafından yapılan Makedonya Cumhuriyeti Anayasası'nın kabulü oldu.Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyetlerinden sadece Makedonya Cumhuriyeti eski federasyondan kopuşunda bağımsızlığa giden yolda kan dökmeden bagımsızlığı kazanmıstır. Makedonya Cumhuriyeti eski Yugoslavyanın parlak 1
noktalarından biri olarak sayılmaktaydı. 8 Nisan 1993 tarihinde Makedonya Cumhuriyeti birleşmiş milletler üyesi oldu ve 1995 yılında Avrupa Konseyi üyesi oldu. Makedonya Cumhuriyetinin Avrupa Topluluğuna ve NATO’ya katılımı bağımsızlığını kazandığından beri stratejik bir yön olarak kabul edilmiştir , bunun için dir ki bu hedefe ulaşmak için gereken ön kosulların tamamlanması özellikle dıkkat edilmiştir. Ancak,90'lı yıllar Makedonya Cumhuriyeti için zorlu bir dönem olarak tarif edilebilir . Bu dönemde Yugoslavya'daki savaşlar meydana geldi ve Makedonya bir mülteci dalgasına maruz kaldı. Bu Kosova krizi sırasında mülteci akınını özelikle belirtmek gerek. Ayrıca Makedonya ekonomisi üzerinde doğrudan bir etkisi olan, Yunanistan embargosu ve Sırbistan'a karşı BM yaptırımları ile karşı 1
Mickey, Robert W., Adam Smith Albion, Success in the Balkans? A Case Study of Ethnic Relation in the RM, in Iam M. Cuthberson and Jane Leibowith (eds.) Minorities: The New Europe’s Old Issue, Institute for East West Studies, New York, 1993, стр. 58 4 karşıya kaldı. Ayrıca Makedonya ve Yunanistan arasındaki isim konusunda bugünde var olan anlaşmazlıği sonucu olarak, Makedonyanın diğer ülkeler tarafından tanınması ve önemli küresel, bölgesel örgütlere üyeliği için yoğun diplomatik çabalı bir 2
dönem oldu. Makedonya’nın multi‐etnik karakteri 2002 yılında yapılan son nüfus sayımı sonuçlarından görülebilir. Makedonya etnik yapısı % 64.8 Makedonlar , % 25.17 Arnavutlar , % 3.85 Türkler, % 2,66 Romanlar, % 1.78 Sırplar, % 0,84 Boşnaklar, % 0,48’ni ise Ulahlar olusturur , % 1.04’ünü ise diğer milletler oluşturmaktadır.3 Azınlık haklarının korunması ve geliştirilmesi çokkültürlü toplumların varlığı ve başarılı çalışması için kavramsal öneme sahiptir. Burada azınlık kavramı Françesco Kapotorti tanımından kulanılmıştır, ki bu en yaygın kabul görenidir. Ona göre azınlık, ülke nüfusunun geri kalanından sayıca az olup, dominant olmayan durumdalar, üyeleri farklı etnik, dinsel veya dilsel özellikleri paylaşan ve devletin nüfusunun geri kalanından dolaylı olsa bile kendi kültürlerini, 4
geleneklerini, dinlerini ve dillerini korumaya yönelik duygu ve düşünce gösteriyorlar. Ohri ÇerçeveAnlaşmasıdörtbüyük siyasipartilerinliderleri tarafından13 Ağustos 2001tarihindeimzalandı. İkisi Makedon politik bloğuna aittiler (İç Makedonya Devrimci Örgütü –MakedonyaMilli BirlikDemokrat partisi VMRO‐DPMNE veMakedonyaSosyal Demokrat Birliği‐SDSM) veArnavut siyasibloğundanikiparti (Arnavut Demokrat Partisi‐DPA ve DemokratikRefahPartisi‐PDP). 5
Anlaşma MakedonyaCumhurbaşkanıBorisTraykovski'ninhimayesindeimzalandıveABelçisiFrancoisLeotardveABDelçisiJamesPardewaracılıketti. 6
Bu anlaşmanınimzalanmasısonucunda, ülkedekihukuki ve siyasibağlamönemli ölçüdedeğişti. Düşmanlıklarındurdurulmasıiçintemel prensip ve hükümlere ek olarak, OhriÇerçeve Antlaşması desantralizasyon, ayrımcılıkönlemi veeşitlikçitemsil, çoğulcu oylama karşıtı özel meclisprosedürleri, ana dilde eğitim, dillerin kullanımı ve kimlik ifadesialanlarında reformlaröngürmektedir.7 Adil temsil ilkesi OÇA 8müzakereleri sırasında merkezi öneme sahipti.Builke, 4. BölümdeAyrımcılık yapmama ve eşit temsil olarak işlenmektedir. Ayrımcılıkyapmama bölüm 4.1ele alınmıştırveburadavatandaşların kanun önündeeşit muameleilkesine saygıgösterilecektir belirtmektedir. Bu prensipkamu yönetimininve kamuişletmelerindeistihdam ile ilişkili olarak özeliklegeçerli 9
olacaktır. 2
Котевска, Билјана. Ефективно политичко учество на помалите етнички заедници во локалната самоуправа во Република Македонија: влијание на охридскиот рамковен договор, Студиорум, Скопје, стр. 9‐10 3
Вкупно население, домаќинства и станови, Вкупно население според изјаснувањето за националната припадност, мајчиниот јазик и вероисповеста, Книга X, 2002, достапно на: http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf 4
http://www.ohchr.org/EN/Issues/Minorities/Pages/internationallaw.aspx 5
Malevska, Mirjana. Painful Confrontations, New Balkan Politics, Vol. 4/5, Peace and Democracy Center: “Ian Collins”, Skopje, 2002, стр. 165 6
Engstrom, Janny. Multiethnicity or Binationalism? The Framework Agreement and the Future of the Macedonian State, the European Book on Minorities Issues, Vol.1, 2001/2, Kluwer Law International, 2003, pp 10 7
Ohrid Framework Agreement, 13 August 2001, достапно на: http://www.ucd.ie/ibis/filestore/Ohrid%20Framework%20Agreement.pdf 8
Бошковски, Донче. Спроведување на правата на заедниците ‐ практики, механизми и заштита, ОБСЕ, Скопје 2012, стр. 11 9
Ohrid Framework Agreement, 13 August 2001, достапно на: http://www.ucd.ie/ibis/filestore/Ohrid%20Framework%20Agreement.pdf 5 Adil temsil,bölüm4.2 'ele alındı burada kamu yönetimindeistihdamyönetenyasalaristihdamınher düzeydemerkezi ve yerelkamu kuruluşlarıtüm topluluklarıneşittemsilini sağlamakiçin önlemleriçereceğinisağlamaktadır ve kamu yönetimini yönetenyetkinlikve dürüstlükkurallarınasaygılı olunacağı öngürülmektedir. Ayrıcayetkililer özellikle yeterince temsiliolmayantoplulukların üyelerininistihdamı yoluyla, kamu yönetimininbileşimindemevcutistihdam dengesizliğini düzeltmekiçin aktiviteler gerçekleştirecektir. Özellikle mümkün olduğuncadaha hızlı bir şekilde, polishizmetlerinın 10
Makedonya'dagenelnüfusdağılımınıyansıtmasına özel onem gösterilecektir. Çerçeve Anlaşmanın A Ekinde, 1991 Anayasasından öneriler oldu, bunlardan birtanesi 8’ci madde Makedonya Cumhuriyeti'nin anayasal düzeninin temel değerleri kapsamaktadır: ‐Uluslararası hukukveAnayasa'davatandaşlara tanınanTemelhak veözgürlükler, buhüküm zaten1991Anayasasındavar; ‐Bütün topluluklar bıreylerinin kamu kuruluşlarının her düzeyindevekamusalyaşamındiğer alanlarında adil temsili, buhükümbir yenilik oldu; 11
Ohri Çerçeve Anlaşmasıninuygulanması aşaması takip etti. İlk önce onbeş anayasa değişiklik önergesi kabul edildi, ve bunu bir sürü eşit ve adil temsil ilkesi içerikli kanun değişikliği takip etti. Anayasa – VI’cıönerge ileher düzeyde devlet ve diğer kamu kurumlarında tüm topluluklara mensup vatandaşların eşit temsil ilkesin 12
kabul görmüştür. Belirmek gerekir ki, bu önerge OÇA’da ilk teklif edilenden değişkliğe uğradı, "adil temsil" yerine "uygun ve adil temsil" olarak değişti. XXIX ve XXX önergeleri ile bu ilkenin yargı sisteminde uygulanmasını garanti altina alınıyor, daha ziyade yargıç, mahkeme heyet‐
hakimleri, mahkeme başkanları ve savcılar seçiminde tüm vatandaş toplulukların uygun ve adil temsil ilkesine riayet edileceğıne dikkat edilecektir.13 Yasal çerçeve–Uygun ve adil temsililkesi, sosyal hayatın farklı alanlarını düzenleyen çok sayıda yasa ve yönetmeliklere gömülüdür.14Uygun ve Adil temsil ilkesihâkimlerin, mahkeme heyet‐hakimleri,15 savcılar,16savcılık uzman hizmetleri,17 ve yargı 10
Ohrid Framework Agreement, 13 August 2001, достапно на: http://www.ucd.ie/ibis/filestore/Ohrid%20Framework%20Agreement.pdf Извештај по однос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретеријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012, стр.12 12
Амандман VI, Устав на Република Македонија, 2001, достапно на: http://www.sobranie.mk/?ItemID=A431BEE83F63594B8FE11DA66C97BEAF 13
Амандман XXIX и XXX, Устав на Република Македонија, 2001, достапно на: http://www.sobranie.mk/?ItemID=A431BEE83F63594B8FE11DA66C97BEAF 14
Понудената листа не претендира да биде сеопфатна, туку да послужи како илустрација за вклучување на начелото на соодветна и правична застапеност во законодавство на Република Македонија. 15
чл.43. Закон за судовите, Службен весник бр.58/2006, 62/2006, 35/2008, 150/20120 16
чл.43. Закон за јавно обвинителство, Службен весник бр.150/2007, 111/2008 17
Ibid. чл.76 11
6 hizmetleri istihdamında kullanılmaktadır.18 Bu ilke, yargı organlarının seçimi ve adayların seçiminde olduğu gibi , farklı seviyelerde hâkim ve savcılar için Akademi çerçevesinde uygulanmaktadır. İlaveten , uygun ve adil temsil ilkesi profesyonellik ve yetkinlik kriterlerine dayalı şeffaf bir prosedür yoluyla devlet ve kamu 1920
görevlileri istihdamında uygulanmaktadır. Devlet Memurları Kanunu hükümeti uygun ve adil temsil için yıllık planlar benimsemeye yükümlü kılar. Yıllık planlar bu alandaki mevcut durumu , istihdam planlarını, mesleki uzmanlığı ve eğitimi, ve bu 21
planlananın gerçekleşmesi için finansal yansımalarının bir değerlendirmesini göstermektedir. Bu ilke ilköğretimde22 ve orta okullarda23 uzman danışmanlar, eğitmen ve diğer öğretim elemani seçimınde kullanılmaktadır. Sonuncu olarakta Kültür Bakanıheyetler oluşturabilir veya hesaba tüm toplulukların eşit temsili alarak dış danışmanları atayabilir.24 2002 yılında kabul edilen Yerel Yönetimler Kanunu da belediye tarafından oluşturulan kamu hizmetleri ve belediye calışanlarının istihdamında toplulukların temsilini öngürmektedir. Bu yasa ile toplumda temsil edilen tüm topluluklara mensup vatandaşların her düzeyde uygun ve adil temsilinin dikkate almak zorunluluğu var tabı kı profesyonel yetkinlik kriterlerinine saygı duymalıdır.25 Yerel düzeyde, belediye başkanları uygun ve adil temsil prensibi uygulanması için birincil sorumluluğu var. Ancak, belediye meclisi, bu prensibi tanıtımı için kararlar ve kurallar yaparak, bu konuda yargı yetkisine sahiptir.26 Makedonya Hükümetine göre, uygun ve adil temsil prensibi, modern, sivil bir devlet, ülkenin istikrarı ve sosyal uyum yapımı için bir önkoşul olarak, kamusal alanın tüm alanlarında tüm toplulukların üyelerinin katılımını sağlamayı amaçlamaktadır.27 Devlet düzeyinde uygun ve adil temsil ilkesininstratejik planlama,uygulama ve denetimi için en önemli kurumları: Halkın Avukatı, 28
Çerçeve Anlaşması uygulama Sekretaryası, Topluluklar Arası İlişkiler Komitesi ve toplulukların haklarıgerçekleşme ajansı dır. 18
чл.6. Закон за судска служба, Службен весник бр.98/2008, 161/2008, 6/2009, 150/2010 чл.12. Закон за државни службеници, Службен весник бр. 59/2000, 112/2000, 34/2001, 103/2001, 43/2002, 98/2002, 17/2003, 40/2003, 85/2003, 17/2004, 69/2004, 81/2005, 61/2006, 36/2007, 161/2008, 6/2009, 114/2009, 35/2010, 167/2010, 36/2011, 6/2012, 24/2012 20
чл.6. Закон за јавни службеници, Службен весник бр. 52/2010, 36/2011, 6/2012, 24/2012 21
Правилник за содржината на годишниот план за соодветна и правична застапеност на заедниците, Министерство за информатичко општество и администрација. 2011. достапно на: ttp://www.ads.gov.mk/WBStorage/Files/pravilnik_pravicna_zastapenost_zaednicite_js_61_2011.pdf 22
чл.82. Закон за основно образование, Службен весник бр. 103/2008, 33/2010, 116/2010, 156/2010, 18/2011, 42/2011, 51/2011, 6/2012, 100/2012) 23
чл.60. Закон за средно образование, Службен весник бр. 44/1995, 24/1996, 34/1996, 35/1997, 82/1999, 29/2002, 40/2003, 42/2003, 67/2004, 55/2005, 113/2005, 35/2006, 30/2007, 49/2007, 81/2008, 92/2008, 33/2010, 116/2010, 156/2010, 18/2011, 42/2011, 51/2011, 6/2012, 100/2012 24
чл.11. Закон за култура, Службен весник бр. бр.31/1998, 49/2003, 82/2005, 24/2007, 15/2008, 116/2010, 47/2011, 51/2011, 136/2012 25
Чл. 59. Закон за локална самоуправа, Службен весник 5, 2002 26
Котевска, Билјана. Ефективно политичко учество на помалите етнички заедници во локалната самоуправа во Република Македонија: влијание на охридскиот рамковен договор, Студиорум, Скопје, 2011, ст. 53 27
Извештај по однос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретеријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012, стр.18 28
Постојат и други институции што имаат ингеренции за начелото на соодветна и правична застапеност, како на пример Државниот управен инспекторат. 19
7 Kamu Denetçisi (Ombudsman) ‐ Makedonya Cumhuriyet Anayasasının XI numaralı önergesi ve Kamu Denetçisi Kanunu ile Kamu 29
Denetçisine uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanması ve izlenmesi için önemligörevler verildi. Devlet idaresinin organları tarafından diğer kurum ve kamu görevleri ile kuruluşlar tarafından ihlal edildiğinde Ombudsman vatandaşların anayasal ve yasal haklarını korur . Kamu Denetçisi devlet kuruluşları, yerel yönetim ve kamu kurum ve hizmetlerinde topluluklarıntemsilinde 3031
ayrımcılık ve uygun ve adil ilkelerinin korunmasına özel bir önem vermektedir. Uygun ve adil temsil haklarının Ihlal edildiğini düşünen herhangi birisiKamu Denetçisi kurumuna şikayette bulunabilir.Kamu Denetçisi vatandaşların haklarının ihlal edildiğini düşünürse, kendi inisiyatifiyle işlemlerini başlatabilir32 tabı ki ilk önce uygun ve adil 33
temsil ilke ihlalı yapılan mağdurun rizasını alması gerekir. Prosedür belirlenen birbaşlatmaformu yoktur, Dikekçe yazılı ya da sözlü olarak teslim edilebilir. Kamu Denetçiliği kurumuna kaynaklanan işlemlerlerdendilekşe sahıbi her türlğ ödemelerden muaftır.34 Kamu Denetçisi şikayetçiye ilişkin onun ve sunduğu 35
bılgilerin gizliliğine saygı göstermesi zorunludur. Şikayetin incelenmesi için, Kamu Denetçiliği, resmi bir görüşme yapabilir,incelediği kurumun ofis ve işyerlerine girerek nesneleri ve belgeleri inceleyebilir, bilimsel kurumlardan görüş istemek ve gerekli açıklamaları, bilgi, şikayet iddiaların kanıtları, talep yetkisine sahiptir ve bu hareket için kendi yetkileri dahilindeki konularda, kanun veya diğer mevzuatta öngörülen diğer tedbirleri ve önlemler 36
almaktadır. Kamu Denetçisi kendisine şikayette bulunanın sahsın kendi denetimşnde olan kurumlar tarafından anayasal ve yasal hakların ihlalinın tespit ve yargısına varırsa, bu ihlalerin ortadan kaldırılması için düşünce, görüş ve önerilerini hukuka uygun olarak sunabilir, resmi veya sorumlu kişiye karşı disiplin soruşturması başlatılması ve cezai sorumluluk belirlenmesi için dava açmak için Cumhuriyet 37
savcısına bir istek gönderir. Bu mekanizmalar ek olarak, uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanmasıdurumuyla Kamu Denetçiliği kamu sektöründe eşitlikçi uygun ve adil temsil yıllık raporu yayımlar.38 2007 yılından bu yana Kamu Denetçiliği düzenli olarak bu raporları hazırlar, sonra bütün ilgili kurumlara gönderilir ve aynı zamanda yayınlarkidaha geniş kitlelere ulaşılabilir olsunlar.İncelemelerKamu Denetçisi kurumunun 29
Извештај за следењето на примената на начелото на соодветна и правична застапеност за 2012 година, Народен правобранител на Република Македонија, Скопје, 2013. Стр. 2 30
Амандман XI, Устав на Република Македонија, 2001, достапно на: http://www.sobranie.mk/?ItemID=A431BEE83F63594B8FE11DA66C97BEAF 31
чл.2. Закон за Народен правобранител, Службен весник бр. 60/2003, 114/2009 32
Ibid. чл.13 33
Ibid. чл.21 34
Ibid. чл.16 35
Ibid чл Ibid чл.24 .16 36
Ibid чл.24 37
Ibid. чл.32 38
Извештај по однос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретaријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012, стр.18 8 yasal sorumlulukları olan kurumlarda yapılmaktad, özet olarakhükümet kurumlarında, yerel yönetim birimleri ve kamu kurum ve 39
hizmet kuruluşlarında. Ohri Çerçeve Anlaşması uygulanma Sekreterliği ‐ Makedonya Cumhuriyeti Hükümeti2004 yılında Ohri Çerçeve Anlaşması'nın başarılı bir şekilde uygulanması için Hükümet Genel Sekreterliği içinde ve Hükümetin bir Başbakan Yardımcısı başkanlığında Ohri Çerçeve Anlaşması'nın uygulanması Bölümünü kurdu.Hızlı ve kapsamlı olarak Ohri Çerçeve Anlaşması'nın uygulanması amacıyla 2007 yılında faaliyete geçen bu bölümü genişletme kararı alınmıştır ve bu Çerçeve Anlaşması'nın uygulanması için bir Sekreterlik 40
haline 2008 yılında transforme edilmiş olan faaliyetlerini göstermeye başlamıştır. Sekreterliğinsorumluluklarından biri olarak uygun ve adil temsilin izlenmesi ve iyileştirmesi olarak belirlendi. Ayrıca, Sekreterliğin rolüOhri Çerçeve Anlaşmasından doğan stratejik önceliklerinuygulanmasında Hükümete destek verir,özellikle hükümet kurumlarında ve kamu kurumlarında tüm topluluklara mensup vatandaşların yeterli ve adil temsili korumaya alır.41 2007 yılında Çerçeve Anlaşması'nın uygulanmaSekreterliği azınlık etnik grupların eşit temsili için bir strateji benimsemiştir. Alınan strateji tedbirleri Makedonya Cumhuriyetinde kamu ve devlet kurumlarında tüm etnik toplulukların uygun ve eşit temsil gelişimini sağlamak icin alınması gereken eylemleri içerir. Uzun vadede, strateji bakanlıklardaki, bakanlıkların bölgesel ofisleri ve belediyeler çalışanların toplam sayısı sayım sonuçları ile eşdeğer olması hedeflenmektedir.42 Toplumlar Arası İlişkiler Komitesi ‐Toplumlar Arası İlişkiler Komitesi kuruluş ve yetkileri Anayasaı XII Değişikliği ve Toplumlar Arası İlişkiler Komitesi Kanunu ile düzenlenmektedir. Meclis Komiteyi kurar, ve bu 19 üyeden oluşur,Makedon ve Arnavutmilletvekili üyesi yedi olup, Türk, Ulah , Roman, Sırp ve Boşnak asıllı mıletvekilerindenbirer üye katılır. Eğer bır toplumun Mecliste mılletvekili yoksa o zaman Kamu Denetçisi, ilgili toplum temsilcileri ile istişare halinde,Komiteye kalan üyeleri teklif edecektir.43 Komitenin sorumlulukları arasında, ülkedeki topluluklar arasındaki ilişkileri incelemek, özellikle kamu ve devlet kurumlarınnın tüm birimlerinde tüm etnik toplulukların uygun ve eşit temsil presibinin uygulamasınısağlamaktır.44 Ayrıca, bu sorunların çözümlenmesi 45
için öneri ve düşünceler geliştirir ve bunları Meclise sunmaktadır. Toplulukların haklarını gerçekleştirme Ajansı‐ 2008 yılında Makedonya nüfusunun% 20'den az olan toplulukların haklarını korumak ve geliştirmek için bir yasa çıkardı. Bu yasayı uygulamak, yanı sıra %20'den az olan toplulukların haklarını düzenleyen yasaların 39
Извештај за следењето на примената на начелото на соодветна и правична застапеност за 2012 година, Народен правобранител на Република Македонија, Скопје, 2013. Стр. 2 40
Извештај по однос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретеријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012, стр.58 41
Секретаријат за имплементација на рамковен договор. Достапно на: http://siofa.gov.mk/content/?1BA0C890D2009AA985E7CF02AF628BD53EC13BCA 42
Котевска, Билјана. „Ефективно политичко учество на помалите етнички заедници во локалната самоуправа во Република Македонија: влијание на охридскиот рамковен договор“, Студиорум, Скопје, ст. 51 43
Амандман XII, Устав на Република Македонија, 2001, достапно на: http://www.sobranie.mk/?ItemID=A431BEE83F63594B8FE11DA66C97BEAF 44
Чл.9, Закон за Комитетот за односи меѓу заедниците, Службен весник бр. 150/2007. 45
Ibid. чл.10 9 uygulanmasını denetlemek içinToplulukların haklarını gerçekleştirme Ajansı kuruldu.46 Ajans 2009 yılının son aylarında faaliyete başlamıştır. Bu yasa % 20 az istihdamı olan toplulukların üyeleri için her düzeyde devlet organları ve diğer kamu kurumlarında, uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanmasını öngörmektedir. Bunların sonucu olarak, bu hükmün uygulanmasından Ajans sorumlu olduğu 47
görülmektedir. Ayrıca, Ajans Cumhuriyet Anayasası'ndan doğan yükümlülükleri ve yasalardan,devlet yönetiminde toplumun üyeleri olarak vatandaşların uygun ve adil temsilin özellikle sağlanması ile ilgili stratejik önceliklerin uygulanması konusunda 48
Hükümeti destekler. Diğer kurumlar arasında,Ajans Ohri Çerçeve Anlaşması uygulanma Sekreterliği ile çalışmalarını koordine 49
eder. 2006 yılında devlet idaresi ve kamu kuruluşlarında etnik toplulukların eşit temsilini iyileştirilmesi ile ilgili faaliyetlerin izlenmesi ve koordinasyonu için Bakanlar Komitesi kuruldu.50 II.Metodoloji araştırmaların, İlk olarktan Makedonya Cumhuriyetinde mevcut bilimsel literatür ve mevzuat hakkında inceleme yapılmıştır, özel bir odaklanma ile mevcut düzenlemelerin belirlenmesi, uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanmasına ilişkin kilit konuları ve sorunların tespitine calışılmıştır. Kamu Denetçiliği kurumunun kamu sektöründe yeterli ve adil temsili ile ilgili yıllık bir rapor yayınlasada ve bu konu hakkında bazı nitelikli araştırma olmasına rağmen"elit" üyelerinin görüşleriyle sınırlı olduğu tespitine varılarak, etnik topluluklar açısından uygun ve adil temsil ilkesinin uygulama hakkında genel kamuoyu görüşleri keşfedilmeye dair araştırma yapılmamıştır.Vatandaşların algıları bir kavram başarısını değerlendirmek için gerekli olduğu göz önüne alındığında, ve bir devlet olarak uyumlu ilişkiler kurmak için bu tür bir araştırma mevcut siyasi ve bilimsel tartışmalara katkıda bulunacağına değerlendiriyoruz. Daha önceden yapılan bir anket sonuçlarına dayanılarak Uygun ve Adil temsil ilkesinin uygulanmasına ilişkin vatandaşların tutumları hakkında bilgi toplamak için ve anket soruları tasarlanmıştır.Anket, likert ölçeği, sıralama, "uygun olanı seçin" ve açık sorulardan oluşmaktadır. Toplamda 12 soru ve 26 bireysel birim içerenmektedir ve bunlar iki bölüme ayrılmıştır A) Uygun ve Adıl temsil ve b) Ankete katılanlar hakkında Temel bilgiler. Anket şu sorulara cevap sağlamak için tasarlanmıştır: 1. Uygun ve Adil temsil ilkesi, kendi etnik topluluk üyeleri ile ilgili olarak ugulanmaktamıdır: I. merkezi düzeyde –yönetici olmayanpozisyonlar; 46
Чл.2, Закон за унапредување и заштита на правата на припадниците на заедниците кои се помалку од 20% од населението во Република Македонија, Службен весник бр. 92/2008. 47
Ibid. чл.4 48
Ibid. чл.13 49
Ibid. чл.15 50
Извештај по донос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретaријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012, стр.18 10 II. merkezi düzeyde ‐ yöneticipozisyonlar; III. Yerel ‐ yönetici olmayanpozisyonlar; IV. yerel düzeyde ‐ yönetici pozisyonlar. 2.Kendi etnik toplum açısından uygun ve adil temsil ilkesinin uygulama nedenleri nelerdir? 3. Kendi etnik topluluğun uygun ve adil temsil hakkında hangi bilgi kaynaklarıbilgilendirmek için kullanılır? 4.Nasıl kendi etnik toplumunuzu daha iyi bir şekilde temsil edebilirsiniz? Anket farklı kategorilerde sosyal katılımcıların üzerinde yapılacak olduğu göz önüne alındığında , bu anketin girişiuygun ve adil temsililkesinin bir tanımı vermek gerektiği düşünüldü , aynı zamanda katılımcılar bir ilkeyi temsil eder iken aynı anlayış sağlayacak, böylece vatandaşlara bu kavrama yaklaşacaktı.Uygun ve adil temsililkesi şu şekilde tanımlandı "Makedonya Cumhurıyetinin etnik yapısı, devlet ve yerel yönetimlerde,yönetsel olmayan pozisyonlarda olduğu gibi yönetsel pozisyonlardadauzmanlık ve yetkinlik kriterlerinesaygı olaraktanyansıtılmalıdır".(Çalışmada kullanılan sorular ekte yer almaktadır.) “BONA MENTE:Topluluklar Arası İlişkiler Komisyonlarıyardımıylayerel düzeydeazınlık topluluklarınınkatılımının gelişmesi”Projesi kapsamında öngörülen faaliyetlere göre bu anketintoplam nüfusun en az % 20’si belirli bir etnik grubun üyeleri olan belediyelerde yürütülmesi planlanmıştır. Bu kritere göre,araştırma Butel , Cair , Shuto Orizari , Brvenica , Dolnen, Zelenikovo, Yegunovtse , Kırçova , Kruşevo , Kumanova , Mavrovo – Rostuşe , Petrovaç , Sopişte , Struga , Kalkandelen , Çaşka ve Çuçer – Sandevo belediyelerinde yürütüldü.Araştırma Üsküp (Cair, Shuto ve Butel Orizari'de) üç belediyede kaplıydı. Araştırmanın bir sonraki aşaması örnek belirlemesiydi.Örnek belirlemedeki rasgele teknikleri (probability sampling techniques), deney belirleme çerçevesinin olmayışı ve nüfusun dağınık dağılımı bu araştırma için son derece pratik değildiler. Bu nedenlerden dolayı, biz bilerek örneklemeye yöneldik(non‐probability sampling), daha doğrusu, maksatlı örnekleme (purposive sample) yada başkatürlü adlandırılanaraştırmacı sübjektif görüşlere dayanan bir örnekleme olan(judgmental sample) yöneldik.Bu yöntemtemsili sağlayamasada, yada tüm nüfus için genelleştirilmiş olamazsadaö cevaplayıcıları seçmek için yararlı bilgiler sağlayabilir. Sadece Makedonya Cumhuriyeti Anayasasında belirtilen etnik toplulukların üyeleri ankete dahil etmek için karar verildiö veya Makedonlar, Arnavutlar, Türkler, Ulahlar, Sırplar, Romanlar ve Boşnaklar. Diğer etnik topluluklar küçük bir yüzdeden (% 1) dolayı ve pratik nedenlerden dolayı, ankete dahil edilmemiştir. Ankete sadece azınlık olan vatandaşlar katıldı , Makedonlara sadece az oldukları 7 belediyede anket yapılmıştır, Arnavutlar en az oldukları 11 beledıyede ve Romanlar Şuto Orizari bölgesinde ankete dahil edilmemişlerdir.Burdaki asıl amaç ,bütün katılımcıların aynı paydası olması ve kendı belediyelerinde azınlık olduğunu göstermek oldu, ve bu şekilde onların belediyelerinde azınlık olan toplulukların açısından uygun ve adil prensibinin uygulanmasını görselleştirmekiçin da iyi bir temsil oldu. Bu durumda numune etnik azınlıkların yüzdesini yansıtmka uygun olmadı, örneklemenin % 85’i Makedonlar ve Arnavutlar oludu. Tüm toplumun görüşlerini keşfetmek için bu araştırmanın amaçları ile tutarlı değildi,Bu nedenle, her etnik topluluktan 180 katılımcının olması planlandı. 11 Örnek Belediye Butel Çaır Şuto Orizari Brvenıca Debre Dolneni Zelenikovo Yegunovtse Kırcova Kruşevo Kumanova Mavrovo‐Rostuşe Petrovec Sopişte Struga Kalkandelen Çaşka Çuçer‐Sandevo Toplam Etnik Topluluk Makedon Arnavut 16 26 25 25 25 20 16 17 27 16 19 16 16 16 27 26 181 16 16 184 Türk 17 21 17 17 17 10 10 17 10 17 17 10 180 Ulah 10 100 10 61 181 Sırp 15 10 9 10 80 10 10 10 25 179 Roman Toplam Boşnak 11 24 25 10 50 10 40 10 25 10 49 10 30 10 25 10 10 179 180 79 131 35 42 67 60 26 26 79 136 168 33 66 26 135 88 26 41 1264 Anket "kağıt ve kalem biçimindeki" dağıtımı yapıldı, yani insanların bağımsız olarak doldurmaları istendi. Saha araştırmasıprojede katılımcı kuruluşlar tarafından yapılmıştır:Kültürlerarası Diyalog Merkezi – Kumanova, Kiçevo ‐ Toplum Geliştirme Merkezi, "Kadın Eylemi" çağdaş sosyal süreçlere Kadının Statüsü Geliştirme Derneği‐ Üsküp – Makedonya, Geliştirme ve Aktivizm "Aqua" Derneği‐
Struga, Ekonomik ve Kalkınma Derneği Adora – Kalkandelen , Yerel Toplum Geliştirme Vakfı – İştip, Eğitim ve Geliştirme Merkezi ‐ Tearçe, Roman toplumunu geliştirme derneği Sumnal – Üsküp ve Gençlik ve Kültür Merkezi – Bitola. Saha araştırması 16 Eylül 2013 ve 4 Ekim 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Veri analizi SPSS 19.0 kullanılarak yapıldı(Statistical Package for Social Science ‐Sosyal Bilimler için İstatistik Paketi) , açık sorular üzerinde ise kalitatif analizi uygulandı.Tanımlayıcı istatistiksel işlemler (tek değişkenli ve iki değişkenli statistik)verilerikapalı sorularüzerinde yapıldı.İki değişkenli statistikler etnik topluluk değişkeni üzerinde yapıldı, çünkü diğer şeyler arasında çalışmanın amacı, kendi etnik toplum açısından uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanması ile ilgili algıda etnik gruplar arasında fark olup olmadığını belirlemek için yapıldı. Ayrıca (inferential) çıkarımsal istatistikler araştırıldı. 12 III. Tek değişkenli Analiz Sonuçları 1‐6.Örneklemenin sosyo‐demografik özellikleri Bölüm 1 ile 6ya kadar tablo ve grafiklerde sunulan sonuçları numunenin sosyo‐demografik özelliklerini tanımlamaktadır, bu altı kriter üzeri düzenlenmiş 1266 bireye oluşur ki: yaş (1), cinsiyet (2), etnik topluluk (3) eğitim (4) , aylık gelir (5) ve belediye (6) olarak sıralanır. 1. YAŞ : Katilanlardan 1265’i bu soruyu yanıtladi , 37.9% ‘ u 31 ve 45 yaşları arasında , % 29.1’i 46 ve 60 yaşları arasında,% 24.6’si 18 ve 30 yaşları arasında , 61 yaşinin üstü ise kategoriye ait olanların küçük grubu (% 8.4) 'dür. Tablo 1. Yaş Yaş gurubu Katılımcı sayısı Yüzde 18‐30 311 24,6 31‐45 480 37,9 46‐60 368 29,1 61+ 106 8,4 Вкупно 1265 100,0 2.CİNSİYET:Katılanlardan 1.261’i bu soruyu yanıtladı % 56,4’ü erkek ve % 43.6 'si ise kadındı. Tablo 2. Cinsiyet Cinsiyet Katılımcı sayısı Yüzde erkek 711 56,4 kadın 550 43,6 toplam 1261 100,0 13 3.ETNİK TOPLULUK : Katılanlardan 1264’ü bu soruya cevap verdi % 14.6 Arnavutlardan, Ulahlar ve Makedonlar % 14.3 ardından Türklere Sırplar, Romanlar veBoşnaklardi% 14.2 ile takip ediyorlar. Tablo 3. Etnik Topluluk Etnik topluluk Katılımcı sayısı Yüzde makedon 181 14,3 arnavut 184 14,6 türk 180 14,2 ulah 181 14,3 sırp 179 14,2 roman 179 14,2 boşnak 180 14,2 toplam 1264 100,0 4. Eğitim:1.257 katılımcıdan yarısı bu soruyu (% 49.9) lise , Yüksek öğrenim 1/3 veya (% 32.9) ve İlköğretimyaklaşık 1/5(% 17.2) yanitladi. Tablo 4. Eğitim Eğitim seviyesiKatılımcı sayısı
Yüzde Ilkokul 216 17,2 Orta Okul 627 49,9 Yüksek Okul 414 32,9 Toplam 100,0 1257 14 5. AYLIK GELIR : Bu soruya 1248 katılımcıdan(% 51.5)’i 9.000 denar olan kategoriden , bunlarin ardından (37%) , 9.001’den 20.000 denar ‘ a kadar aylık gelire sahip katılımcılar , ve kesinlikle en az katılımcılar 20,001 denar üzerinde (% 11.5) aylık gelire sahip olan kategoridir. Tablo 5. Aylık Gelirler Aylık Gelirler Katılımcı Sayısı 9.000 den kadar 9.001‐20.000 den 20.001den üzeri Toplam 643 462 143 1248 Yüzde 51,5 37,0 11,5 100,0 6. Belediye : % 13,4 Kumanovadan gelen katılımcılar , % 10.7 Kruşevo ve Strugadan gelen katılımcılar , Çair (% 10.3), Kalkandelen (7%),Butel (her belediyenin% 6.2),Debar (% 5.3), Petrovac (% 5.2), Dolnen (% 4.7) , Brvenica (% 3.3), Cucer Sandevo (% 3.2), Suto Orizari (% 2.8), Mavrovo‐Rostuse (% 2.6) ve Zelenikovo Yegunovtse Sopişte ve Çaşka (2.1% her belediyeden). Tablo 6. Belediye
Belediye Katılımcı Sayısı Yüzde Butel 79 6,2 Çair 131 10,3 Şuto Orizari 35 2,8 Brvenitsa 42 3,3 Debre 67 5,3 Dolneni 60 4,7 Zelenikovo 26 2,1 Yegunovtse 26 2,1 Kırcova 79 6,2 Kruşevo 136 10,7 Kumanova 170 13,4 Mavrovo‐Rostuşe 33 2,6 Petrovec 66 5,2 Sopişte 26 2,1 Struga 135 10,7 Kalkandelen 88 7,0 Çaşka 26 2,1 Çuçer Sandevo 41 3,2 Toplam 1266 100,0 15 7‐10. Uygun ve Adil temsil ilkesinin uygulaması: 7, 8, 9 ve 10 Bölümlerikatılımcılarıntüm merkezi ve yerel hükümet organlarında kendi etnik toplulukların katılımı ile ilgili bakış sunmaktadır, bu yönetsel işyerlerirde olduğu gibi yönetsel olmayanları da kapsamaktadır.Sonuçlar olumlu tepkiler ( " uygulanmakta " ve " kısmen uygulanan " ) ve negatif tepkiler ( "uygulanmayan " ve " kısmen uygulanmayan" ) analizi için 2 ayrı gruba ayrılmıştır . "Nötr" ve "bilmiyorum" yanıtları dahil tüm cevaplar, aşağıdaki ( 7‐10 ) tablo ve grafiklerde gösterilmiştir . 7.Hükümet organlarındaki yönetsel olmayan işyerleri ( bakanlıklar, mahkemeler, kamu yönetimi vb.):% 34.8 "uygulanan " yanıtı veya "kısmen uygulanan"olumlu katılımcı cevapları toplam yüzde olarak olumsuz olanlardan küçüktü (‐5.1%) ,(% 39.9 ) "Uygulanmıyor" ve "kısmen uygulanmamakta"olduğunu yanıtladı 14,1% ilkenin nötr kulanıldığını ve11,2% onlar ise prensibinuygulandığını bilmediğini söyledi. Tablo 7. Hükümet organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır?
Uygulama seviyesi Uygulanıyor Kısmen uygulanıyor Nötr Kısmen uygulanmıyor Uygulanmıyor Bilmiyorum Toplam Katılımcı sayısı Yüzde
125 315 179 195 310 142 1266 9,9 24,9 14,1 15,4 24,5 11,2 100,0 8. Hükümet organlarındaki yönetsel işyerleri (bakanlıklar, mahkemeler, kamu yönetimi, vb.) (% 32.7) “uygulanan" ve "kısmen uygulanan" olumlu cevap veren katılımcıların toplam oranı olumsuz yanıt veren"Uygulanamaz" ve "kısmen uygulanmakta", (‐10.3%) anlamlı derecede düşük ya da (toplamda % 43).14.7% "nötr" cevapladı ve 9.6% olanlar prensibin geçerli olup olmadığını bilmediğini söyledi. 16 Tablo 8. Hükümet organlarındaki yönetsel işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır
Uygulanma seviyesi Katılımcı sayısı Yüzde Uygulanıyor Kısmen uygulanıyor Nötr Kısmen uygulanmıyor Uygulanmıyor Bilmiyorum Toplam 123 291 186 189 355 121 1265 9,7 23,0 14,7 14,9 28,1 9,6 100,0 9.Belediye organlarındaki yönetsel olmayan işyerleri (belediye idaresi, belediye araçları, okullar, anaokulları,kreşler,vb ) : (toplamda % 33.5)"uygulanan" ve "kısmen uygulanan" olumlu cevap veren katılımcıların toplam oranı olumsuz yanıt veren "Uygulanmamakta" ve "kısmen uygulanmamakta", (9.9%)ile anlamlı olarak düşük (toplamda % 42.4). 15.7% "nötr" uyguladığını ve 8.5% olanlar prensibin geçerli olup olmadığını bilmediğini söyledi. Tablo 9 Belediye organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? Uygulama seviyesi Katılımcı sayısı Yüzde Uygulanıyor Kısmen uygulanıyor Nötr Kısmen uygulanmıyor Uygulanmıyor Bilmiyorum Toplam 120 303 198 189 346 108 1264 9,5 24,0 15,7 15,0 27,4 8,5 100,0 10. Belediye organlarındaki yönetsel işyerleri (belediye idaresi, belediye araçları, okullar, anaokulları, kreşler, vb )(toplamda % 31)"uygulanan" ve "kısmen uygulanan" olumlu cevap veren katılımcıların toplam oranı olumsuz yanıt veren "Uygulanmamakta" ve "kısmen uygulanmamakta", (‐15.5%) ile anlamlı olarak düşük (toplamda % 46.5). 14.4 % "nötr" uyguladığını ve 8% olanlar prensibin geçerli olup olmadığını bilmediğini söyledi. 17 Tablo 10 Belediye organlarındaki yönetsel işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? Uygulama seviyesi Katılımcı sayısı Yüzde Uygulanıyor Kısmen uygulanıyor Nötr Kısmen uygulanmıyor Uygulanmıyor Bilmiyorum Toplam 119 273 182 198 388 101 1261 9,4 21,6 14,4 15,7 30,8 8,0 100,0 11. Uygun ve Adil temsil ilkesinin uygulamadaki başarısızlık nedenleri: 7‐10 arası bölümlerde belirtilen konularda herhangi bir olumsuz görüşler dile getirenkatılımcıların, uygun ve adil temsil ilkesi uygulanmamasının onların etnik topluluk üyeleri açısından neden olabilen beşneden sunuldu: 11.1Uygun kualifikasyon eksikliği; 11.2Yanlış parti eğilimleri; 11.3Bir siyasi parti olmayan eğilimleri; 11.4Bağlantı (aile, dost, vb) eksikliği; 11.5 Diğer Nedenler Bunların en önemli 3 nedenleri , 1ci en önemli neden , bunun ardından 2ci en onemlı neden ve 3cü en önemli neden olarak sıralanmaktadırlar. Her bir nedenin sonuçu11,1‐11,5, aşağıdaki tablo ve grafikte gösterilmektedir. 11.1 Uygun nitelik eksikliği: Bu sebeple seçilen 207 Katılımcıdan , %44 Üçüncül önemli,% 38.6En önemli olarak ve 17,4% İkincil önemli seçmiş . Tablo 11.1 Uygun kualifikasyon Eksikliği Önem Katılımcı Sayısı Yüzde En Önemli İkincil önemli Üçüncül önemli Toplam 80 36 91 207 38,6 17,4 44,0 100,0 18 11.2 Yanlış parti eğilimleri: seçilen 494 katılımcıdan , En önemli olarak% 44.9 bunun ardından ikincil en önemli olarak 30,2% ve 24,9%üçüncül önemli olarak yer alır. Tablo 11.2 Yanlış Parti seçimi Önem Katılımcı Sayısı Yüzde En Önemli 222 44,9 İkincil önemli 149 30,2 Üçüncül önemli 123 24,9 Toplam 494 100,0 11.3 Bir siyasi parti olmayan eğilimleri; seçilen 533 katılımcıdan,% 37.1 'en önemli,% 36 gibi bir yüzde ile İkincil önemli ve % 26.8 olaraküçüncül önemli sırada yer alır. Tablo 11.3 Siyasi Partiye üye olmamak Önem Katılımcı Sayısı Yüzde En Önemli 198 37,1 İkincil önemli 192 36,0 Üçüncül önemli 143 26,8 Toplam 533 100,0 11.4 İlişkiler (aile, dost, vb) eksikliği:seçilen 516 katılımcıdan,% 35.7 en önemli, ikincil en önemli %30,2 olarak, ve % 34.1 üçüncül önemli seçmiş. 19 Tablo 11.4 Tanıdık Eksikliği
Önem Katılımcı Sayısı Yüzde En Önemli İkincil önemli Üçüncül önemli Toplam 184 176 156 516 35,7 34,1 30,2 100,0 11.5 Diğer Nedenler; Seçilen 66 katılımcıdan, aynı oranda (% 37.9) en önemli ve üçüncül önemli, % 24,2ikincil önemli olarak seçilmiştir. Tablo 11.5 diğer nedenler Önem Katılımcı Sayısı Yüzde En Önemli 25 37,9 İkincil önemli 16 24,2 Üçüncül önemli 25 37,9 Toplam 66 100,0 12. Bilgi Kaynakları:Daha sonra, katılımcılar kendi etnik topluluğu hakkındakiuygun ve adil temsili bilgilenmek için kullandıkları kaynaklar soruldu istendi. En sık kullanılan bilgi kaynağı (73%) Basın, ikinci sırada cok daha bir düşük yüzde ile dostlar (%45.1) daha sonra Aile (%26.5), İş arkadaşları (%15.9) ve diğer kaynaklar (%5.1). Tablo 12. Bilgi kaynakları Bilgi kaynakları Katılımcı Sayısı Basın Aile Dostlar İş arkadaşları Diğer 20 921 334 569 200 64 Yüzde
73 26,5 45,1 15,9 5,1 13.Uygun ve Adil temsil ilkesinin uygulanmasının geliştirme yolları:Son olarak, katılımcılara onların etnık toplumunun temsilinin hangi şekilde daha iyileştirilebilir diye soruldu.En iyi yol, gelişmiş yargı (%43.4), Bu yönteme en yakın yöntem merkezi güçlü kontrol idi (% 40.8) , bunların ardından Daha iyi eğitim (% 30.6), STK'lar artarak izleme (% 25.3) , Yurttaşlar için şikayet mehanizması (24,6%), Lobi faaliyetleri (% 14) ve son olarak diğer araçlar (% 2.8 ) . Tablo 13. Sizin etnik toplumunuzun temsili daha iyi nasıl sağlanabilir? Katılımcı Önlem Sayısı Yüzde 13.1 Daha iyi yargı 542 43,4 13.2 Daha iyi eğitim 382 30,6 13.3 Merkezi hükümetin daha sıkı kontrölü (Devlet Memur Ajansı gb.) 13.4 STK tarafından artırılan gözlem 13.5 Vatandaş şikayet mekanizmaları 13.6 Lobi faaliyetleri 510 40,8 316 25,3 307 24,6 175 14 35 2,8 13.7 diğer 21 IV. İki değişkenli Analiz sonuçları.
Tablo Açıklamaları: ‐ Değişkenlerlerinetnik topluluk değişkeni ile kesişmesi (crosstabulation) bölüm IV tek bir biçimi izliyor – bu sonradan grafikler ile desteklenmektedir. a)
b)
c)
Tabloda soldan sağa nüfusu etnik topluluğa görebölen kolonlar vardır. Yukarıdan aşağıya tablodaki her soru için farklı cevaplar vardır. Her kolon, her etnik grup için cevaplar sağlar, katılımcıların sayısı ve bu kategoriye ait toplam katılımcıların yüzdesi olarak ifade edilir. Bir örnek vermek için aşağıda olan, tablo 14 kullanır. Soldan 4’cu sütün “Makedon” olarak işaretlenenve 181 katılımcıların makedon etnik topluluktan olduğunu gösterirö ve bu yüzde aşağıdaki gibidir: 40/181 veya% 22.1 "uygulanmakta" cevabı seçti; ‐56 / 181 veya% 30,9 "kısmen uygulanmakta" cevabını seçti; ‐13 / 181 veya% 7.2 "nötr" cevabı seçti; ‐19 / 181 veya% 10,5 "kısmen uygulanmamakta" cevabını seçti; ‐40 / 181 veya% 22,1 "uygulanmamakta" cevabını seçti; ‐13 / 181 veya% 7.2 "bilmiyorum" seçti; ‐ Sütunün alt hücresindekatılımcı 181 =% 100olduğunu gösterir. d)Her satıretniktopluluğu tarafındankatılımcılar, belli bircevapnası seçmişgösterir. Cevap(opsiyon) "uygulanmakta" kullanılarak Tablo14gösterimiçin1.264katılımcıdanbusoruyu yanıtladıolduğunu görebilirsiniz, 125kişi"uygulanmakta" olduğunubelirtti. Bu125ankete katılanların: ‐40MakedonetniktopluluğunaAit; ‐12Arnavut etnik topluluğunaAit; ‐7Türk etniktopluluğunaAit; ‐35UlahetniktopluluğunaAit; ‐11SırpetniktopluluğunaAit; ‐5Roman topluluğunaAit; ‐15Boşnaketnik topluluğunaAit; 14‐17. Uygun ve Adiltemsilprensibininuygulanması 14Hükümet organlarındaki yönetsel olmayan işyerleri (bakanlıklar, mahkemeler, kamu yönetimi vb.) Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçlarındanşu görülebilmektedir: ‐EğerKatılımcıların"uygulanmakta" ve "kısmen uygulanmakta"cevaplarına bakarsakMakedonlarveUlaholumluyanıtlarınyüksek sayıdatoplamaise ‐% 53 ve% 51.2, sırasıyla, Arnavutlar% 38 ile üçüncü sırada; ‐Sırasıyla"uygulanmamakta" ve"kısmen uygulanmamakta," katılımcıların toplamı yapılsa% 55.3 ve% 40.6, Boşnaklar ve Romanlaren çok cevabı var, sırasıyla%38.4ileTürklerve %37.5 Sırplar takip ediyor. 22 ‐Genellikle"uygulanmakta" gibiolumlu yanıt veren etniktopluluklara bakılırsaMakedonlarveUlah tekrarsırasıyla% 22,1 ve% 19,3 ileen olumlutepkilervardır, bu diğer tüm örneklerin ortalamasındaniki katı için yüksektirortalama(% 9.9), diğer tümetniktoplulukların arasındakı salınım% 2,8 ve% 8,3 arası idi. Genellikle"uygulanmamakta" gibiolumsuz yanıt veren etniktopluluklara bakılırsaen olumsuztepkiler, sırasıyla% 40.2 ve% 30.6 ile, RomanlarveTürklerdevar‐Romanlartüm örneklemiçinortalamanın üzerindeiken(% 24.4), diğer bütünetniktopluluklar% 17.9 ve% 22.7arasında gidip geliyor. Crosstabulationki‐kare testietnik toplulukvebusoruyaverilen cevaplarınarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Etnik topluluklar arasıistatistikselolarak anlamlı bir farkgörülse de [X2 (30) =192,058, p<0,5] katılımcının etnik topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor % 6.5 gibi. Tabblo 14. Size göre, Hükümet organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır?
(cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır)
etnik topluluk
makedon
s a yı
uygulanma
e tni k kta
topl ul uk %
број
kısmen uygulanma
e tni k kta
topl ul uk %
број
Merkez nötr
yönetim / yönetsel olmayan kısmen uygulanma
işyerleri
makta
e tni k topl ul uk %
број
e tni k topl ul uk %
број
uygulanma
e tni k makta
topl ul uk %
број
bilmiyorum e tni k topl ul uk %
број
toplam
e tni k topl ul uk %
arnavut
türk
ulah
sırp
roman
toplam
boşnak
40
12
7
35
11
5
15
125
22,1%
6,5%
3,9%
19,3%
6,1%
2,8%
8,3%
9,9%
56
58
51
56
24
30
40
315
30,9%
31,5%
28,3%
30,9%
13,4%
16,8%
22,2%
24,9%
13
35
27
21
40
14
29
179
7,2%
19,0%
15,0%
11,6%
22,3%
7,8%
16,1%
14,2%
19
27
32
16
35
27
39
195
10,5%
14,7%
17,8%
8,8%
19,6%
15,1%
21,7%
15,4%
40
34
55
41
32
72
34
308
22,1%
18,5%
30,6%
22,7%
17,9%
40,2%
18,9%
24,4%
13
18
8
12
37
31
23
142
7,2%
9,8%
4,4%
6,6%
20,7%
17,3%
12,8%
11,2%
181
184
180
181
179
179
180
1264
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
23 15.Hükümet organlarındaki yönetsel işyerleri (bakanlıklar, mahkemeler, kamu yönetimi vb.) Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçlarındanşu görülebilmektedir: ‐EğerKatılımcıların"uygulanmakta" ve "kısmen uygulanmakta"cevaplarına bakarsakMakedonlarveUlaholumluyanıtlarınyüksek sayıdatoplamaise ‐% 51.4ve% 39.2, sırasıyla, Arnavutlar% 37.5 ile üçüncü sırada; ‐Sırasıyla"uygulanmamakta" ve"kısmen uygulanmamakta," katılımcıların toplamı yapılsa% 57.9ve% 55, Romanlar ve Türkler en çok cevabı var, sırasıyla%46.4 Ulahlarileve %37.5 Boşnaklartakip ediyor. ‐Genellikle "uygulanmakta" gibiolumlu yanıt veren etniktopluluklara bakılırsaMakedonlarveUlah tekrarsırasıyla% 23,8ve% 18,2ileen olumlutepkilervardır, bu diğer tüm örneklerin ortalamasındaniki katı için yüksektirortalama(% 9.7), diğer tümetniktoplulukların arasındakı salınım% 1,7 ve % 7,8arası idi. Genellikle"uygulanmamakta" gibiolumsuz yanıt veren etniktopluluklara bakılırsaen olumsuztepkiler, sırasıyla% 47.2,% 30.4 ve %29.4ileRomanlar, UlahlarveTürklerdevar‐Romanlartüm örneklemiçinortalamanın üzerindeiken(% 27.9), diğer bütünetniktopluluklar% 20.1ve% 25.6arasında gidip geliyor. Crosstabulationki‐kare testietnik toplulukvebusoruyaverilen cevaplarınarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Etnik topluluklar arasıistatistikselolarak anlamlı bir farkgörülse de [X2 (30) =201.061, p<0,5] katılımcının etnik topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor % 4 gibi. 24 Табела 15. Колку, според вас, начелото на соодветна и правична застапеност се применува во органите на државната власт на раководните работни места во однос на припадниците на вашата етничка заедница? (одговори поделени според етничката заедница) етничка заедница македонска албанска
централна се применува број власт / % во етничка заедница раководни број делумно се работни места применува неутрално % во етничка заедница број % во етничка заедница делумно не се број применува % во етничка заедница не се број применува % во етничка заедница не знам број % во етничка заедница вкупно број % во етничка заедница турска влашка Српска Ромска Бошњачка
вкупно
43
9
9
33
12 3 14
123
23,8%
4,9%
5,0%
18,2%
6,7% 1,7% 7,8%
9,7%
50
60
38
38
41 28 36
291
27,6%
32,6%
21,1%
21,0%
22,9% 15,7% 20,0%
23,0%
14
46
27
13
38 14 34
186
7,7%
25,0%
15,0%
7,2%
21,2% 7,9% 18,9%
14,7%
19
18
46
29
28 19 30
189
10,5%
9,8%
25,6%
16,0%
15,6% 10,7% 16,7%
15,0%
39
37
53
55
39 84 46
353
21,5%
20,1%
29,4%
30,4%
21,8% 47,2% 25,6%
27,9%
16
14
7
13
21 30 20
121
8,8%
7,6%
3,9%
7,2%
11,7% 16,9% 11,1%
9,6%
181
184
180
181
179 178 180
1263
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0% 100,0% 100,0%
100,0%
25 16.Belediye organlarındaki yönetsel olmayan işyerleri (belediye idaresi, belediye araçları, okullar, anaokulları,v.b) Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçlarındanşu görülebilmektedir: ‐EğerKatılımcıların"uygulanmakta" ve "kısmen uygulanmakta"cevaplarına bakarsakMakedonlarveUlaholumluyanıtlarınyüksek sayıdatoplamaise ‐% 47.2ve% 43.1, sırasıyla, Boşnaklar ve Türkler %37.2 ve %35 ile takip ediyor; ‐Sırasıyla"uygulanmamakta" ve"kısmen uygulanmamakta," katılımcıların toplamı yapılsa % 61.8ve% 46.2, RomanlarveArnavutlaen çok olumsuz cevabı var, sırasıyla%42.3ileTürklerve %40.3Sırplar takip ediyor. ‐Genellikle "uygulanmakta" gibiolumlu yanıt veren etniktopluluklara bakılırsaUlah,Makedon ve Boşnaklartekrarsırasıyla% 18.3, %16ve% 13,3 ileen olumlutepkilervardır, bu diğer tüm örneklerin ortalamasındaniki katı için yüksektirortalama(% 9.5), diğer tümetniktoplulukların arasındakı salınım% 2,2 ve% 7,8arası idi. Genellikle"uygulanmamakta" gibiolumsuz yanıt veren etniktopluluklara bakılırsaen olumsuztepkiler, % 47.8ileRomanlarvar‐
Romanlartüm örneklemiçinortalamanın üzerindeiken(% 27.4), diğer bütünetniktopluluklar% 18.3ve% 28.8arasında gidip geliyor. Crosstabulationki‐kare testietnik toplulukvebusoruyaverilen cevaplarınarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Etnik topluluklar arasıistatistikselolarak anlamlı bir farkgörülse de [X2 (30) =126.879, p<0,5] katılımcının etnik topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor % 3.1 gibi. 26 Tablo 16. Size göre, Belediye organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır) etnik topluluk makedon sayı uygulanmakta etnik topluluk % sayı kısmen uygulanmakta etnik topluluk % sayı Belediye organları / yönetsel olmayan işyerleri nötr etnik topluluk % sayı kısmen uygulanmamakta etnik topluluk % sayı uygulanmamakta etnik topluluk % sayı bilmiyorum etnik topluluk % sayı Toplam etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam 29 7 9 33 14 4 24 120 16,0% 3,8% 5,0% 18,3% 7,8% 2,2% 13,3% 9,5% 49 42 54 52 35 27 43 302 27,1% 22,8% 30,0% 28,9% 19,6% 15,2% 23,9% 23,9% 23 35 32 15 38 18 37 198 12,7% 19,0% 17,8% 8,3% 21,2% 10,1% 20,6% 15,7% 22 32 28 23 35 25 23 188 12,2% 17,4% 15,6% 12,8% 19,6% 14,0% 12,8% 14,9% 46 53 48 44 37 85 33 346 25,4% 28,8% 26,7% 24,4% 20,7% 47,8% 18,3% 27,4% 12 15 9 13 20 19 20 108 6,6% 8,2% 5,0% 7,2% 11,2% 10,7% 11,1% 8,6% 181 184 180 180 179 178 180 1262 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 27 17.Belediye organlarındaki yönetsel işyerleri (belediye idaresi, belediye araçları, okullar, anaokulları,v.b) Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçlarındanşu görülebilmektedir: ‐EğerKatılımcıların"uygulanmakta" ve "kısmen uygulanmakta"cevaplarına bakarsakSırp ve Makedonlarolumluyanıtlarınyüksek sayıdatoplamaise ‐% 47.5ve% 39.3, sırasıyla, Ulahlar ve Boşnaklar %34.7 ve %33.9 ile takip ediyor; ‐Sırasıyla"uygulanmamakta" ve"kısmen uygulanmamakta," katılımcıların toplamı yapılsa % 68, 52.5ve% 50.8, Romanlar,TürkveUlahlarda en çok olumsuz cevabı var, sırasıyla%44.8ileArnavutlarve %42.6 ile Makedonlar takip ediyor. ‐Genellikle "uygulanmakta" gibiolumlu yanıt veren etniktopluluklara bakılırsa,Sırp, Makedon ve Ulahtekrarsırasıyla% 17.9, %15.5ve% 14ileen olumlutepkilervardır, Sırplar diğer tüm örneklerin ortalamasındaniki katı için yüksektirortalama(% 9.5), diğer tümetniktoplulukların arasındakı salınım% 1.7 ve% 8.3arası idi. Genellikle"uygulanmamakta" gibiolumsuz yanıt veren etniktopluluklara bakılırsaen olumsuztepkiler, Romanlar ve Ulahlar %50.6 ve %37.4gösteriyor‐Romanlartüm örneklemiçinortalamanın üzerindeiken(% 30.7), diğer bütünetniktopluluklar% 20.1ve% 31.3arasında gidip geliyor. Crosstabulationki‐kare testietnik toplulukvebusoruyaverilen cevaplarınarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Etnik topluluklar arasıistatistikselolarak anlamlı bir farkgörülse de [X2 (30) =150.580, p<0,5] katılımcının etnik topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor % 3 gibi. 28 Tablo 17. Size göre, Belediye organlarındaki yönetsel işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır) etnik topluluk makedon sayı uygulanmakta etnik topluluk % sayı kısmen uygulanmakta etnik topluluk % sayı Belediye organları / yönetsel işyerleri nötr etnik topluluk % sayı kısmen uygulanmamakta etnik topluluk % sayı uygulanmamakta etnik topluluk % sayı bilmiyorum etnik topluluk % sayı Toplam etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam 28 11 5 25 32 3 15 119 15,5% 6,0% 2,8% 14,0% 17,9% 1,7% 8,3% 9,5% 43 42 37 37 53 15 46 273 23,8% 23,0% 20,7% 20,7% 29,6% 8,4% 25,6% 21,7% 20 36 34 16 23 15 38 182 11,0% 19,7% 19,0% 8,9% 12,8% 8,4% 21,1% 14,5% 34 25 38 24 20 31 26 198 18,8% 13,7% 21,2% 13,4% 11,2% 17,4% 14,4% 15,7% 43 57 56 67 36 90 37 386 23,8% 31,1% 31,3% 37,4% 20,1% 50,6% 20,6% 30,7% 13 12 9 10 15 24 18 101 7,2% 6,6% 5,0% 5,6% 8,4% 13,5% 10,0% 8,0% 181 183 179 179 179 178 180 1259 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 29 18-21Uygun ve Adiltemsilprensibininuygulanmamasınedenleri
18.Uygunnitelik eksikliği
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: 3 ‐Eğerenönemlinedeni, ikincil enönemlinedenive üçüncül enönemli nedenicevap seçen katılımcılarınsayısınıtoplarsak, uygunniteliklerineksikliğiRomanların (69), Arnavutlaruzak olarakikinci(30), ardından Ulahlar (27) ve Türkler(25) için önem arzediyor; ‐ Eğer "en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsa, en yüksek yüzdeye sahip (% 48.1), ile Ulahlar oluyor. ‐ Eğer "üçüncül en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsaSırplar en yüksek oranda (% 89.5) çoğunlukla Crosstabulationki‐kare testiuygulamasıiçin gereklivarsayımlaryerine getirilmemiştirv, bu nedenden dolayıTest etnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmamasıarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. 30 En önemli Yeterli kualifikasyon eksikliği İkincil önemli üçüncül önemli Toplam Tablo 18. Yeterli kualifikasyon eksikliği
(cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır)
etnik topluluk
sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % makedon 6 arnavut 13 türk 10 ulah 13 sırp 35,3% 43,3% 40,0% 3 4 17,6% Toplam 2 roman 29 boşnak 6 48,1% 10,5% 42,0% 31,6% 38,3% 5 3 0 13 8 36 13,3% 20,0% 11,1% 0% 18,8% 42,1% 17,5% 8 13 10 11 17 27 5 91 47,1% 43,3% 40,0% 40,7% 89,5% 39,1% 26,3% 44,2% 17 30 25 27 19 69 19 206 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 79 31 19 .Yanlışparti eğilimleri
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: 3 ‐Eğerenönemlinedeni, ikincil enönemlinedenive üçüncül enönemli nedenicevap seçen katılımcılarınsayısınıtoplarsak, yanlış parti eğilimleri şaşkınlık derecesinde her etnisite için En önemli neden olarak sıralanıyor,. Ve sonuçlar birbirine çok yakın: Makedonlar (67),Arnavutlar (72), Türkler(68), Ulahlar (79), Sırplar (77),Romanların (74) ve Boşnaklar(56); ‐ Eğer "en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsa, en yüksek yüzdeye sahip (%55.7), ile Ulahlar oluyor. ‐ Eğer "üçüncül en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsaRomanlar en yüksek oranda (% 36.5) çoğunlukla. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmamasıarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak önemli değişiklikliklikler yoktur. Tablo 19. Yanlış parti seçimi
(cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır)
etnik topluluk
En önemli Yanlış parti seçimi İkincil önemli üçüncül önemli sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % sayı Toplam 32 etnik topluluk % türk ulah sırp roman boşnak Toplam makedon arnavut 30 34 28 44 37 22 27 222 44,8% 47,2% 41,2% 55,7% 48,1% 29,7% 48,2% 45,0% 20 22 22 21 24 25 15 149 29,9% 30,6% 32,4% 26,6% 31,2% 33,8% 26,8% 30,2% 17 16 18 14 16 27 14 122 25,4% 22,2% 26,5% 17,7% 20,8% 36,5% 25,0% 24,7% 67 72 68 79 77 74 56 493 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 20 .Siyasi partiye üye olmamak Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: 3 ‐Eğerenönemlinedeni, ikincil enönemlinedenive üçüncül enönemli nedenicevap seçen katılımcılarınsayısınıtoplarsak, Siyasi partiye uye olmamakRomanların (95) ve Türkler(93) için daha önemli, bu etnisitelerden daha aşağı Makedonlar, Arnavutlar,Ulahlar ve Sırplar (67 ile 68), arası; ‐ Eğer "en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsa, en yüksek yüzdeye sahip (%48.1), ile Boşnaklar oluyor. ‐ Eğer "üçüncül en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsaRomanlar en yüksek oranda (% 34.7) çoğunlukla. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmamasıarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla 2
yapılmıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak önemli bir değişiklik görülse se de [X (12)=22.006, p<0.5], katılımcının etnik topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor % 8.7 gibi. 33 En önemli Siyasi partiye üye olmamak İkincil önemli üçüncül önemli Toplam Tablo 20. Siyasi partiye üye olmamak (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır)
etnik topluluk
sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % arnavut 26 türk 43 ulah 24 sırp 23 roman 35 boşnak 25 29,7% 38,8% 46,2% 30,8% 31,5% 36,8% 48,1% 37,2% 33 28 27 28 35 27 13 191 44,6% 41,8% 29,0% 35,9% 47,9% 28,4% 25,0% 35,9% 19 13 23 26 15 33 14 143 25,7% 19,4% 24,7% 33,3% 20,5% 34,7% 26,9% 26,9% 74 67 93 78 73 95 52 532 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 34 Toplam
makedon 22 198 21. Ilişkilerineksikliği(aile, dost, v.b)
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: 3 ‐Eğerenönemlinedeni, ikincil enönemlinedenive üçüncül enönemli nedenicevap seçen katılımcılarınsayısınıtoplarsak, bağlantı eksikliği Romanların (104) ve Türkler(88) diğer tüm etnik gurublar 56 ıle 68 arası cevep vermişler; ‐ Eğer "en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsa, en yüksek yüzdeye sahip (%37.5), ile Romanlar oluyor. ‐ Eğer "üçüncül en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsaMakedonlar en yüksek oranda (% 36.5) çoğunlukla. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmamasıarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak düşüncelerinde önemli değişiklikler yoktur. En önemli Bağlantıların İkincil olmayışı önemli üçüncül önemli Toplam Tablo 21. Bağlantıların olmayışı (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır)
etnik topluluk
makedon sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Topl
am 25 23 32 23 23 39 18 183 36,8% 34,8% 36,4% 33,8% 35,4% 37,5% 32,1% 35,5% 18 21 31 23 19 43 21 176 26,5% 31,8% 35,2% 33,8% 29,2% 41,3% 37,5% 34,2% 25 22 25 22 23 22 17 156 36,8% 33,3% 28,4% 32,4% 35,4% 21,2% 30,4% 30,3% 68 66 88 68 65 104 56 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 515 100,0
% 35 22-25. Bilgi Kaynakları
22. Medya
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: ‐Eğeruygun ve etnik temsil hakkındaki bilgilendirmede medyayı kullanıyorum cevabını verenetnik topluluk katılımcılarınyüzdesine bakarsak; 
Bu bilgi kaynağı en fazla Ulahlar (%77.9) en az ise Romanlar (%68.2) kulanıyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası dar olsa da, diğer etnik topluluklar %77 ile %69.1 arası. 
Eğer tüm etnik toplulukların “evet” cevaplararına bakarsak medya diğer kaynaklara kıyasla aile, dostlar ve iş arkadaşları gibi olanlardan en inemli bilgi kaynagı oluyor. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin ve medyayı bilgi kaynağı olarak kullanmak arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak medya kullanımında düşüncelerinde önemli değişiklikler yoktur. Tablo 22. Bilgi kaynağı olarak Basın (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır) etnik topluluk makedon sayı Bilgi kaynağı olarak Basın evet etnik topluluk % sayı hayır etnik topluluk % sayı Toplam 36 etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Topl
am 125 129 129 141 137 122 138 921 69,1% 70,9% 72,1% 77,9% 77,0% 68,2% 76,7% 73,1% 56 53 50 40 41 57 42 339 30,9% 29,1% 27,9% 22,1% 23,0% 31,8% 23,3% 26,9% 181 182 179 181 178 179 180 1260 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0
% 23. aile
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: ‐Eğeruygun ve etnik temsil hakkındaki bilgilendirmede aileyi kullanıyorum cevabı veren etnik topluluk katılımcılarınyüzdesine bakarsak; 
Bu bilgi kaynağı en fazla Arnavutlar (%77.9) en az ise Ulahlar (%68.2) kulanıyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir, diğer etnik topluluklar %35.4 ile %19 arası. 
Eğer tüm etnik toplulukların “evet” cevaplararına bakarsak aile diğer kaynaklara kıyasla aile, dostlar ve iş arkadaşları gibi olanlardan üçüncü sıra bilgi kaynagı oluyor. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin ve aileyi bilgi kaynağı olarak kullanmak arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak aileyi kullanan katılımcılar arasında [X2(6)=48.821, P<.05]. Lambda 0 iken Cramer V .197 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. 37 Tablo 23. Bilgi kaynağı olarak aile (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır) etnik topluluk makedon sayı Bilgi kaynağı olarak aile evet etnik topluluk % sayı hayır etnik topluluk % sayı Toplam etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak 44 76 46 26 63 34 44 333 24,3% 41,8% 25,7% 14,4% 35,4% 19,0% 24,4% 26,4% 137 106 133 155 115 145 136 927 75,7% 58,2% 74,3% 85,6% 64,6% 81,0% 75,6% 73,6% 181 182 179 181 178 179 180 1260 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 38 Toplam 24. Arkadaşlar
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: ‐Eğeruygun ve etnik temsil hakkındaki bilgilendirmede arkadaşları kullanıyorum cevabı veren etnik topluluk katılımcılarınyüzdesine bakarsak; 
Bu bilgi kaynağı en fazla Sırplar (%51.7) en az ise Arnavutlar (%37.4) kulanıyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası dardır, diğer etnik topluluklar %37.8 ile %49.7 arası. 
Eğer tüm etnik toplulukların “evet” cevaplararına bakarsak aile diğer kaynaklara kıyasla aile, dostlar ve iş arkadaşları gibi olanlardan ikinci sıra bilgi kaynagı oluyor. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin ve dostların bilgi kaynağı olarak kullanmak arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak dostlarını kullanan katılımcılar arasında [X2(6)=13.911, P<.05],katılımcının etnik topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor % 1.1 gibi. Tablo 24. Bilgi kaynağı olarak dostlar (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır) etnik topluluk makedon sayı Bilgi kaynağı olarak dostlar evet etnik topluluk % sayı hayır etnik topluluk % sayı Toplam etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam 81 68 82 88 92 89 68 568 44,8% 37,4% 45,8% 48,6% 51,7% 49,7% 37,8% 45,1% 100 114 97 93 86 90 112 692 55,2% 62,6% 54,2% 51,4% 48,3% 50,3% 62,2% 54,9% 181 182 179 181 178 179 180 1260 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 39 25. İş arkadaşları


Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: ‐Eğeruygun ve etnik temsil hakkındaki bilgilendirmede iş arkadaşlarını kullanıyorum cevabı veren etnik topluluk katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu bilgi kaynağı en fazla Ulahlar (%24.3) en az ise Romanlar (%10.1) kulanıyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası dardır, diğer etnik topluluklar %16.6 ile %12.8 arası. Eğer tüm etnik toplulukların “evet” cevaplararına bakarsak iş arkadaşları diğer kaynaklara kıyasla aile, dostlar ve medya gibi olanlardan dordüncü sıra bilgi kaynagı oluyor. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin ve iş arkadaşlarını bilgi kaynağı olarak kullanmak arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak iş arkadaşlarını kullanan katılımcılar arasında [X2(6)=16.367, P<.05].Lambda 0 iken Cramer V .114 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. 40 Tablo 25. Bilgi kaynağı olarak Iş arkadaşları (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır) etnik topluluk makedon sayı Bilgi kaynağı olarak Iş arkadaşları evet etnik topluluk % sayı hayır etnik topluluk % sayı Toplam etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam 30 25 29 44 30 18 23 199 16,6% 13,7% 16,2% 24,3% 16,9% 10,1% 12,8% 15,8% 151 157 150 137 148 161 157 1061 83,4% 86,3% 83,8% 75,7% 83,1% 89,9% 87,2% 84,2% 181 182 179 181 178 179 180 1260 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 41 26-31. Daha iyi bir yargı sistemi ile kendi toplumlarının temsili iyileştirebilme yolları
26.Daha iyi yargı
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: ‐Eğeruygun ve etnik temsil hakkındaki iyileşme daha iyi bir yargı ile olur cevabı veren etnik topluluk katılımcılarınyüzdesine bakarsak; 
Bu iyileşme şekli en fazla Boşnaklar (%53.4) en az ise Arnavutlar (%32.4) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir, diğer etnik topluluklar %49.4 ile %38.3 arası. 
Eğer tüm etnik toplulukların “evet” cevaplararına bakarsak daha iyi yargı diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi eğitim ve merkezi hükümetin güçlü kontrolü , STK'ların artan oranda izlenmesi)birinci sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmaması ve daha iyi bir yargı arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistiksel olarak katılımcılar arasında değişiklik gözlendi [X2(6)=21.058, P<.05],katılımcının etnik topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor % 2.2 gibi. Tablo 26. Daha iyi yargı (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır) etnik topluluk makedon sayı evet Daha iyi yargı etnik topluluk % sayı hayır etnik topluluk % sayı Toplam 42 etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam 89 58 81 81 67 71 95 542 49,4% 32,4% 45,8% 44,8% 38,3% 39,9% 53,4% 43,4% 91 121 96 100 108 107 83 706 50,6% 67,6% 54,2% 55,2% 61,7% 60,1% 46,6% 56,6% 180 179 177 181 175 178 178 1248 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 27.Daha iyi eğitim
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: ‐Eğeruygun ve etnik temsil hakkındaki iyileşme daha iyi bir eğitim ile olur cevabı veren etnik topluluk katılımcılarınyüzdesine bakarsak; 
Bu iyileşme şekli en fazla Romanlar (%42.7) en az ise Sırplar (%24) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir, diğer etnik topluluklar %34.5 ile %25.3 arası. 
Eğer tüm etnik toplulukların “evet” cevaplararına bakarsak daha iyi eğitim diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi yargı ve merkezi hükümetin güçlü kontrolü , STK'ların artan oranda izlenmesi)üçüncü sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmaması ve daha iyi bir eğitimin arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak katılımcılar arasında 2
değişiklik gözlendi [X (6)=21.748, P<.05].Lambda 0 iken Cramer V .132 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. 43 Tablo 27. Daha iyi eğitim (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır) etnik topluluk makedon sayı evet Daha iyi eğitim etnik topluluk % sayı hayır etnik topluluk % sayı Toplam etnik topluluk % arnavut ulah sırp roman boşnak Toplam 48 59 61 51 42 76 45 382 26,7% 33,0% 34,5% 28,2% 24,0% 42,7% 25,3% 30,6% 132 120 116 130 133 102 133 866 73,3% 67,0% 65,5% 71,8% 76,0% 57,3% 74,7% 69,4% 180 179 177 181 175 178 178 1248 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 44 türk 28. Merkezi hükümetin güçlükontrolü
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: ‐Eğeruygun ve etnik temsil hakkındaki iyileşme hükümetin daha sıkı kontrolü ile olur cevabı veren etnik topluluk katılımcılarınyüzdesine bakarsak; 
Bu iyileşme şekli en fazla Arnavutlar (%49.2) en az ise Ulahlar (%24) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir, diğer etnik topluluklar %49.4 ile %38.3 arası. 
Eğer tüm etnik toplulukların “evet” cevaplararına bakarsak daha iyi eğitim diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi yargı, daha iyi eğitim, STK'ların artan oranda izlenmesi,lobicilik)ikinci sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmaması ve merkezi hükümetin güçlü kontrolü arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak katılımcılar 2
arasında değişiklik gözlendi [X (6 )=14.518, P<.05].Lambda 0 iken Cramer V .108 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. Tablo 28. Merkezi hükümetin daha sıkı kontrolü (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır) etnik topluluk makedon sayı Merkezi hükümetin daha sıkı kontrolü evet etnik topluluk % sayı hayır etnik topluluk % sayı Toplam etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam
73 88 79 61 79 68 62 510 40,6% 49,2% 44,6% 33,7% 45,1% 38,2% 34,8% 40,9% 107 91 98 120 96 110 116 738 59,4% 50,8% 55,4% 66,3% 54,9% 61,8% 65,2% 59,1% 180 179 177 181 175 178 178 1248 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 45 29.STK'larınartanizlemesi
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: ‐Eğeruygun ve etnik temsil hakkındaki iyileşme STK daha artan gözlemi ile olur cevabı veren etnik topluluk katılımcılarınyüzdesine bakarsak; 
Bu iyileşme şekli en fazla Sırplar (%38.9) en az ise Makedonlar (%16.7) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir (%22.2), diğer etnik topluluklar %33.1 ile %18.5 arası. 
Eğer tüm etnik toplulukların “evet” cevaplararına bakarsak daha iyi eğitim diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi yargı, daha iyi eğitim,daha sıkı merkezi kontrol,lobicilik)dordüncü sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmamasıve STK artan gözlemi arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak katılımcılar arasında değişiklik gözlendi [X2(6 )=37.273, P<.05]. Lambda 0 iken Cramer V .173 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. 46 Tablo 29. STK artırılmış gözlemleri (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır) etnik topluluk makedon sayı evet STK artırılmış gözlemleri etnik topluluk % sayı hayır etnik topluluk % sayı Toplam etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam 30 36 47 60 68 42 33 316 16,7% 20,1% 26,6% 33,1% 38,9% 23,6% 18,5% 25,3% 150 143 130 121 107 136 145 932 83,3% 79,9% 73,4% 66,9% 61,1% 76,4% 81,5% 74,7% 180 179 177 181 175 178 178 1248 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 47 30.Vatandaşlar tarafındanşikayetmekanizması
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: ‐Eğeruygun ve etnik temsil hakkındaki iyileşme vatandaş şikayet mekanizması ile olur cevabı veren etnik topluluk katılımcılarınyüzdesine bakarsak; 
Bu iyileşme şekli en fazla Ulahlar (%37) en az ise Arnavutlar (%17.3) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir (%19.7), diğer etnik topluluklar %26.7 ile %18.6 arası. 
Eğer tüm etnik toplulukların “evet” cevaplararına bakarsak daha iyi eğitim diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi yargı, daha iyi eğitim,daha sıkı merkezi kontrol,lobicilik)beşinci sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmaması ve vatandaş şikayet mekanizmasıarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak katılımcılar 2
arasında değişiklik gözlendi [X (6 or 1)=24.492, P<.05]Lambda 0 iken Cramer V .140 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. Tablo 30. Vatandaş şikayet mekanizması (cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır)
etnik topluluk
makedon sayı Vatandaş şikayet mekanizması evet etnik topluluk % sayı hayır etnik topluluk % sayı Toplam 48 etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam
48 31 33 67 44 43 40 306 26,7% 17,3% 18,6% 37,0% 25,1% 24,2% 22,5% 24,5% 132 148 144 114 131 135 138 942 73,3% 82,7% 81,4% 63,0% 74,9% 75,8% 77,5% 75,5% 180 179 177 181 175 178 178 1248 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 31. Lobi faaliyetleri
Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: ‐Eğeruygun ve etnik temsil hakkındaki iyileşme lobi faliyetleri ile olur cevabı veren etnik topluluk katılımcılarınyüzdesine bakarsak; 
Bu iyileşme şekli en fazla Sırplar (%25.7) en az ise Arnavutlar (%7.8) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir (%17.9), diğer etnik topluluklar %18.8 ile %9 arası. 
Eğer tüm etnik toplulukların “evet” cevaplararına bakarsak lobicilik diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi yargı, daha iyi eğitim,daha sıkı merkezi kontrol,)altıncı sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki‐kare testietnik topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmaması ve lobicilikarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak katılımcılar arasında değişiklik 2
gözlendi [X (6)=36.458, P<.05].Lambda 0 iken Cramer V .171 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. 49 Tablo 31. Lobi faaliyetleri
(cevaplar etnik topluluğa göre ayrılmıştır)
etnik topluluk
Lobi faaliyetleri Toplam 50 evet hayır makedon sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % sayı etnik topluluk % arnavut türk ulah sırp roman boşnak Topla
m 17 14 27 34 45 16 22 175 9,4% 7,8% 15,3% 18,8% 25,7% 9,0% 12,4% 14,0% 163 165 150 147 130 162 156 1073 90,6% 92,2% 84,7% 81,2% 74,3% 91,0% 87,6% 86,0% 180 179 177 181 175 178 178 1248 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% V. Sonuçlar a.
Tek değişkenli Analiz Sonuçları 1. Merkezi ve yerel düzeyde yönetsel ve yönetsel olmayan işyerlerinde uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanışı hakkındaki katılımcıların düşüncelerini analiz ederken: • Katılımcıların pek çoğu devletin tüm kademelerinde ve işlerlerin her kademesinde ilgili ilişkin, olumsuz görüşlere sahip. 2. Yalnızca olumsuz görüşleri analiz ederken: • Olumsuz görüşleryerel düzeyde yönetim pozisyonlarında en belirgindir. 3. Uygun ve Adil temsililkesinin uygulanmayışı nedenleri üzerinde görüşler analiz edildiğinde: • "Uygun niteliklerin eksikliği" diğer nedenlere kıyasla en uzak ihtimal olarak görülüyor, yani "bağlantısının olmaması", "bir siyasi partiye ait olmamak" "Yanlış parti eğilimleri" ile kıyasla. toplam 207 katılımcı bu nedeni en önemli,ikincil önemli veya üçüncül önemli olarak sıraladı, 494’ü "yanlış partiden", 533"bir siyasi partiye ait olmamak" ve 516 "bağlantı olmaması" sıralamış; • Ancak "yanlış parti eğilimleri“, uygun ve adil temsililkesinin uygulanmaması nedeni olarakbu derecelendirmedeen önemli olaraken görülüyor. 4.Katılımcıların onların toplulukları açısından uygun ve adil temsil ilkesi uygulanışı hakkında bilgi edinmek için hangi kaynakları kullanıyorlar sorulduğunda: •Medya en kullanılan kaynak(ile karşılaştırıldığında "arkadaşlar", ikinci sırayı alıyor); • Arkadaşlar ikinci sırada yer aldı(bu kaynaklar üçüncü, dördüncü ve beşinci sırada yer alanlardan karşılaştırıldığında çok altında). 5. Katılımcıların onların etnik topluluklarıaçısından temsili nasıl daha iyi sağlanabilir sorulduğunda: • Daha iyi yargı en iyi yöntemdir; •Merkezi hükümetin sıkı kontrolü ikinci en iyi yöntemdir. b. İki değişkenli Analiz Sonuçları 1. Merkezi ve yerel düzeyde yönetsel ve yönetsel olmayan işyerlerinde uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanışı hakkındaki katılımcıların düşüncelerini analiz ederken: • Toplumlar arasındaki sonuçlartüm örneklem içingenel sonuçlar ile tutarlı değildir. Tüm numune içinsonuçlar genel olarak olumlu olanlardan daha fazla olumsuz gözükürken, etnik topluluklar arası aynı tür yönetim veya işyeri için düşünceler tutarlı değildir, bazı toplumşlarda olumlu olurken diğerlerinde olumsuz oluyor. Aynı etnik topluluk arasında da hükümet pozisyonları türleri ve bir başka otorite karşısında türüyle başka karşı işlerin bir tür daha olumlu ya da daha olumsuz görüşler gösteriyor. • Ancak, genel olarak,Romanlar diğer tüm topluluklardan kıyasla her tür devlet işleri ve iş pozisyonu hakkında cok tutarlı olarak olumsuz görüşe sahip, Türkler ve Boşnaklar, ikinci ve üçüncü sırada yer alıyor; • Makedonlar ve Ulahlarbütün toplumlardan daha olumlu, ama hergüç ve iş pozisyonları için değil, Sırplar üçüncü sırada yer alıyor. 2. Uygun ve adil temsililkesinin uygulanmama nedenleri üzerinde görüşler analiz edildiğinde: 51 • "yanlış parti eğilimleri" düşüncesi bütün etnik gruplar arasında, tutarlı olarak ilkenin uygulanmamamsı sebebi olarak en önemli nedendir; • "bir siyasi partiye üye olmamak" düşüncesi etnik topluluklar arası tutarlılık gösteriyor, ve ilkenin uygulanmaması için ikinci en önemli neden görülüyor, Türkler ve Boşnaklar bundan ayrılıyor, onlar bunu diğer topluluklardan daha önemli görüyor; • "bağlantılar eksikliği" ilkenin uygulanmaması için bütün etnik gruplar arasında tutarlı olarak üçüncü en önemli nedeni; • "uygun nitelik eksikliği" ilkenin uygulanmaması için bütün etnik gruplar arasında tutarlı olarak en önemsiz olarak görülüyor. Özellikle sırplar bunun en önemsiz neden olarak görüyor. 3. Düşünce oluşturmadaki bilgi kaynaklarınıanaliz ederken: • Medya bütün etnik topluluklar arasında çok tutarlı olarak kesinlikle en önemli bir bilgi kaynağı olarak düşünülüyor; • Arkadaşlar, bütün etnik topluluklar arasında bu düşünce belirli ölçüde tutarılık gösteriyor. Çoğu ikinci en önemli kaynak olarak düşünüyor, çoğunlukla bu Sırplardaen fazla ve Arnavutlarda en azdır; • Aile,bütün etnik topluluklar arasında bu düşünce belirli ölçüde tutarılık gösteriyor. Çoğu üçüncü en önemli kaynak olarak görülüyor, çoğunlukla bu Sırplardave Arnavutlarda ve daha düşük düzeyde Ulahlarda görülüyor. • İş arkadaşları,bütün etnik topluluklar arasında bu düşünce tutarlılık göstermiyor. Toplamda bu dordüncü en onemli bilgi kaynağı, ama bu Ulahlar için özellikle doğrudur, bu Romanlariçin daha az öneme sahip. 4. Etnik topluluk katılımcıların daha iyi bir temsilini hangi yollardanelde edebiliriz analiz ederken: 
Bir toplumun temsilinin iyileşmesi için "daha iyi bir yargı", "daha iyi eğitim", "merkezi hükümetin güçlü kontrolü"," STK'ların izlemedeki artışı" veya " vatandaşların şikâyetleri için mekanizma"konusunda görüşler dikkate alındığında, , görüşler etnik gruplar arasında veaynı etnik toplum içerisinde tutarsızlık gösteriyor. 
Daha iyi yargı: genel olarak, bu en önemli yöntemdir, Bununla birlikte bu Boşnaklar tarafından en etkili olarak kabul edilirken Arnavutlar daha az etkili buluyor. 
Merkezi hükümetin güçlü kontrolü: Genel olarak, bu ikinci en önemli yöntemdir. Ancak, en etkili Arnavutlar tarafından ve daha azetkili Ulahlartarafından kabul edilir. 
Daha iyieğitim: Genel olarak, buüçüncü en önemli yöntemdir. Ancak, en etkili Romanlar tarafından ve daha azetkili Sırplartarafından kabul edilir. 
STK'ların Artan izlenmesi: Genel olarak, budördüncü en etkili yöntemdir. Ancak, en etkili Sırplartarafından ve daha azetkili Makedonlar tarafından kabul edilir. 
Vatandaşların şikâyet mekanizmaları: Genel olarak, bubeşinci en etkili yöntemdir. Ancak, en etkili Ulahlar tarafından ve daha azetkili Arnavutlar tarafından kabul edilir. 
Lobicilik: Genel olarak, bualtıncı en etkili yöntemdir. Ancak, en etkili Sırplar tarafından ve daha az etkili Arnavutlar tarafından kabul edilir 52 Bibliyografya Yayınlar: 






Engstrom, Janny. Multiethnicity or Binationalism? The Framework Agreement and the Future of the Macedonian State, the European Book on Minorities Issues, Vol.1, 2001/2, Kluwer Law International, 2003 Horowitz, DL. Democracy in divided societies in L Diamond & MF Plattner (eds.) Nationalism, ethnic conflict, and democracy, 1994 Malevska, Mirjana. Painful Confrontations, New Balkan Politics, Vol. 4/5, Peace and Democracy Center: “Ian Collins”, Skopje, 2002 Mickey, Robert W., Adam Smith Albion, Success in the Balkans? A Case Study of Ethnic Relation in the RM, in Iam M. Cuthberson and Jane Leibowith (eds.) Minorities: The New Europe’s Old Issue, Institute for East West Studies, New York, 1993 Бошковски, Донче. Спроведување на правата на заедниците ‐ практики, механизми и заштита, ОБСЕ, Скопје 2012 Вкупно население, домаќинства и станови, Вкупно население според изјаснувањето за националната припадност, мајчиниот јазик и вероисповеста, Книга X, 2002 Извештај за следењето на примената на начелото на соодветна и правична застапеност за 2012 година, Народен правобранител на Република Македонија, Скопје, 2013 


Извештај по донос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретеријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012 Котевска, Билјана. Ефективно политичко учество на помалите етнички заедници во локалната самоуправа во Република Македонија: влијание на охридскиот рамковен договор, Студиорум, Скопје Правилник за содржината на годишниот план за соодветна и правична застапеност на заедниците, Министерство за информатичко општество и администрација. 2011 Правни документи: 







Ohrid Framework Agreement, 13 August 2001 Устав на Република Македонија Закон за култура, Службен весник бр. бр.31/1998, 49/2003, 82/2005, 24/2007, 15/2008, 116/2010, 47/2011, 51/2011, 136/2012 Закон за државни службеници, Службен весник бр. 59/2000, 112/2000, 34/2001, 103/2001, 43/2002, 98/2002, 17/2003, 40/2003, 85/2003, 17/2004, 69/2004, 81/2005, 61/2006, 36/2007, 161/2008, 6/2009, 114/2009, 35/2010, 167/2010, 36/2011, 6/2012, 24/2012 Закон за јавно обвинителство, Службен весник бр.150/2007, 111/2008 Закон за Комитетот за односи меѓу заедниците, Службен весник бр. 150/2007 Закон за основно образование, Службен весник бр. 103/2008, 33/2010, 116/2010, 156/2010, 18/2011, Закон за средно образование, Службен весник бр. 44/1995, 24/1996, 34/1996, 35/1997, 82/1999, 29/2002, 40/2003, 42/2003, 67/2004, 55/2005, 113/2005, 35/2006, 30/2007, 49/2007, 81/2008, 92/2008, 33/2010, 116/2010, 156/2010, 18/2011, 42/2011, 51/2011, 6/2012, 100/2012 53 






Закон за унапредување и заштита на правата на припадниците на заедниците кои се помалку од 20% од населението во Република Македонија, Службен весник бр. 92/2008 Закон за Народен правобранител, Службен весник бр. 60/2003, 114/2009 Закон за локална самоуправа, Службен весник 5, 2002 Закон за судовите, Службен весник бр.58/2006, 62/2006, 35/2008, 150/20120 Закон за јавни службеници, Службен весник бр. 52/2010, 36/2011, 6/2012, 24/2012 42/2011, 51/2011, 6/2012, 100/2012) Закон за судска служба, Службен весник бр.98/2008, 161/2008, 6/2009, 150/2010 Интернет извори: http://www.ohchr.org/EN/Issues/Minorities/Pages/internationallaw.aspx http://www.ucd.ie/ibis/filestore/Ohrid%20Framework%20Agreement.pdf http://www.sobranie.mk/?ItemID=A431BEE83F63594B8FE11DA66C97BEAF http://www.ads.gov.mk/WBStorage/Files/pravilnik_pravicna_zastapenost_zaednicite_js_61_2011.pdf http://siofa.gov.mk/content/?1BA0C890D2009AA985E7CF02AF628BD53EC13BCA 54 Ek: Anket Uygun ve Adil Temsil Anketi Bu anketinamacı, Makedon, Arnavut, Türk, Sırp, Ulah, Roman ve Boşnak etnik üyelerininkendi toplumları ile ilgili uygun ve adil temsililkesininuygulanmasına ilişkin görüşlerini belirlemektir. Uygun ve Adil temsililkesi uzmanlık ve yeterlilikkriterlerine saygı gösterilerek devlet ve yerel yönetimlerdeki yönetsel ve yönetsel olmayan pozisyonlarında ülkedekietnik yapınınyansıtılması gerektiği anlamına gelir. Anket, Yerel YönetimlerBirliği ( ZELS ) ve Toplum KalkınmaEnstitüsü ( CDI ) tarafından " Bona Mente: Topluluklar Arası İlişkiler Komisyonlarıyardımıylayerel düzeydeazınlık topluluklarınınkatılımının gelişmesi projesi kapsamında yapılmakta ve Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir. Anketinsonuçları bir rapor halinde yayınlanacak ve uygun ve adil temsililkesininuygulanmasını teşvik için hizmet edecektir. Anket sorularını siz bağımsız olarak doldurmaktasınız. Cevaplarınız anonim kalmakta. Anketi tamamlamak için yaklaşık beş dakika ayırmanız gerekecek. Anketi tamamladığınızda, sonuçları sizeanketi veren kişiye veriniz. Teşekkür ederiz ! 1.
2.
I. Uygun ve Adil temsil Size göre, Hükümet organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (Tek bir cevabı seçin!) A. Uygulanmakta B. Kısmen uygulanmakta C. nötr G. Kısmen uygulanmamakta D. Uygulanmamakta F. Bilmiyorum Size göre, Hükümet organlarındaki yönetsel işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (Sadece tek bir cevap seçin!) A. Uygulanmakta B. Kısmen uygulanmakta C. nötr G. Kısmen uygulanmamakta D. Uygulanmamakta F. Bilmiyorum 55 3.
4.
5.
Size göre, Belediye organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (Sadece tek bir cevap seçin! ) A. Uygulanmakta B. Kısmen uygulanmakta C. nötr G. Kısmen uygulanmamakta D. Uygulanmamakta F. Bilmiyorum Size göre, Belediye organlarındaki yönetsel işyerlerinde sizin etnik topluluk açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (Sadece tek bir cevap seçin! ) A. Uygulanmakta B. Kısmen uygulanmakta C. nötr G. Kısmen uygulanmamakta D. Uygulanmamakta F. Bilmiyorum Eğerönceki dört sorulardan herhangi birine D ve E cevabı seçtiyseniz Soru 5 ile devam edin. Aksine 6’cı soruya geçiniz Aşağıda uygun ve adil temsililkesin sizin topluluk üyeleri açısından geçerli olmaması için bazı nedenler vardır. (Önemlerine göre bu nedenleri sıralayın lütfen. En önemli sebeb kutusuna 1 koyun, ikincil en önemli kutusuna 2 koyun ve üçüncül en önemli kutusuna 3 koyun. Aynı numarayı birden fazla kutuya koymayın.) 6.
56 Uygun nitelik eksikliği Yanlış parti eğilimleri Bir siyasi partiye üye olmamak Bağlantı eksikliği (aile, dost, vs . ) Diğer _____________ Aşağıdaki bilgi kaynaklarından sizin toplumun uygun ve adil temsili hakkında bilgilenmek için hangisinı kullanmaktasınız? (Gerektiği kadar uygun olan cevaplar seçin.) Medya Aile Arkadaşlar İş arkadaşları Diğer ________________ 7.
Sizin etnik toplumunuzun daha iyi temsilini nasıl temin edebilirsiniz? (Gerektiği kadar uygun olan cevaplar seçin) Daha iyi yargı Daha iyi eğitim Merkezi hükümetin daha güçlü kontrolü ( örneğin , Devlet MemurlarıAjansı) STK'ların artan izlenımı Vatandaşların şikâyet mekanizması Lobicilik Diğer ________________ II . SİZİN HAKKINDA BAZI TEMEL BİLGİLER 8. Yaş: ( sadece tek bir cevap seçin! ) 18‐30 31‐45 46‐60 61 + 9. Cinsiyet: (sadece tek bir cevap seçin! ) Erkek Kadın 10. Etnik topluluk: ( sadece tek bir cevap seçin! ) Makedon Arnavut Türk Ulah Sırp Roma Boşnak 11. Tamamlamış en yüksek eğitim düzeyiniz nedir? (Sadece tek bir cevap seçin! ) İlk okul Orta okul Yüksek okul 12. Aylık geliriniz nedir? (Sadece tek bir cevap seçin!) 9.000 den kadar 9,001‐20,000 den arası 20.001 den üzerinde 57 Toplum Geliştirme Enstitüsü (TGE)‐ Kalkandelen Lubo Bozinovski Piş, No82, 1200 Kalkandelen Теl/faks:(+389 44) 340 677 E‐ mail: [email protected] Web‐ sayfa: www.irz.org.mk Makedonya Cumhuriyeti Yerel YönetimlerBirliği ZELS Kopenhagenska 5, 1000 Üsküp Тelefon: (+389 2) 30 99 033 Faks: (+389 2) 30 61 994 E‐mail: [email protected] Web‐sayfa: www.zels.org.mk 58 Toplum Geliştirme Enstitüsü (TGE)- Kalkandelen
Lubo Bozinovski Piş, No82, 1200 Kalkandelen
Теl/faks:(+389 44) 340 677
E- mail: [email protected]
Web- sayfa: www.irz.org.mk
Makedonya Cumhuriyeti Yerel YönetimlerBirliği ZELS
Kopenhagenska 5, 1000 Üsküp
Тelefon: (+389 2) 30 99 033 Faks: (+389 2) 30 61 994
E-mail: [email protected]
Web-sayfa: www.zels.org.mk