Güzel Kelimeler İndir

Güzel kelimeler
Emre Bağce
İstanbul
Güzel Kelimeler
© Emre Bağce, Okur Yazar Derneği
Tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek, etik ilkelere
uygun olarak kullanılabilir.
Okur Yazar Derneği
Edebiyat Kültür Dizisi No: 1
Yayın adresi: http://www.guzelkelimeler.com
Sayfa tasarımı: Okur Yazar Derneği
Kapak tasarımı: Abdulkadir Alkan
Yayın tarihi: Mayıs 2015
İstanbul
ISBN: 978-605-65662-0-2
Güzel kelimeler
Emre Bağce
Güzel kelimelere dair
Kullandığımız kelimeler ne ise bizler oyuz aslında. Bir
nehir nasıl ki suyunun azlığına, çokluğuna, yatağının
çakıllı taşlı oluşuna göre akar, çağlarsa; bir dalga nasıl ki
denizin derinliğine, fizikî ve iklim şartlarına göre coşar,
durulursa; hayatımız da bir nehrin suyu veya denizin
dalgası gibi kelimelere, kavramlara göre şekil alıyor.
Pek farkına varmıyoruz fakat insan kendini kelimelerle
inşa ediyor; içinde yaşadığı dünyayı kelimelerle ifade
ediyor, yaşamak istediği dünyayı kelimelerle ve
kelimelere yüklediği anlamlarla kuruyor. Üslubumuz,
bir ustanın mermeri sabır ve özenle işlemesi ya da
öfkeyle kalkan birinin etrafını kırıp dökmesi gibi,
varlığımızı biçimlendiriyor veya parçalıyor; ruhumuz,
benliğimiz ya bir çağlayana ya da kör bir kuyuya
dönüyor. Her cümlemiz, konuşmamız, söylediğimiz ne
varsa bize tanıklık ediyor. Söylediklerimiz kadar
söylemediklerimizle, konuştuklarımız kadar
suskunluklarımızla var veya yok oluyoruz.
Kelimelerle konuşuyor, kelimelerle duyuyor,
kelimelerle görüyoruz. “Kalp gözü”, “gönül gözü”,
“gani gönüllü”, “açık yürekli” dediğimizde herhangi bir
şey duymadığını, görmediğini, hissetmediğini
söyleyebilir mi insan? Zihninde herhangi bir şey
canlanmadığını?
“Gökyüzü”, “cennet”, “eşitlik”, “anne”, “şefkat”,
“mutluluk” dediğimizde kim bilir neler duyuyoruz,
neler görüyoruz, neler hissedip neler düşünüyoruz.
Dilerseniz bir an için bu kelimeleri yok sayalım;
kelimelerin işaret ettiği varlıkların ve bizde çağrıştırdığı
anlamların varolmadığını tahayyül edelim. Herhâlde bu
kelimelerin yokluğunu dilemeyiz, varlığını ise yeterince
takdir ettiğimizi söyleyemeyiz.
Her bir kelime ve kavram bizim için hem bir araç, hem
bir malzeme, hem de bir ölçü kendimizi inşa ederken.
Kelime ve kavramları çekip aldığımızda, geride
anlamlandırılmamış bir kaos kalıyor sadece.
Kelimelerle içimizdeki cevherleri açığa çıkarır,
rezervlerimizi yenileyebilir, taş üstüne taş, mana üstüne
mana koyarız. Böylece, kendimizi, içinde yer aldığımız
âlemi, ilişki içinde bulunduğumuz varlıkları ve olayları
kavramaya, parçalardan anlamlı bütünler oluşturmaya
çalışırız. Beden dili ile kelimelerimiz sözden çıkıp hâl,
tavır ve davranışa dönüşür; lisan-ı hâl ile konuşuruz.
Bundandır hep, doğuda, batıda, farklı mekân ve
çağlarda akıl ve kalp gözü ile görenlerin söz ile
davranışın uyumunu mütemadiyen vurgulamış
olmaları.
Bir insana kırk defa deli denirse delirir misali, bir insan
da güzel kelimeleri kullanarak güzel bakabilir, güzel
görebilir, güzel düşünebilir ve ona göre güzel
davranabilir. Bir an için durup düşünelim: Hayy’dan
geldiğini hatırlıyor, bizim gibi can taşıdığını unutmuyor
olsak, hayvanlara o kadar pervasızca hakaret edebilir
6
miyiz? Hayvanları melek mertebesinde varlıklar
görüyor olsak, onları o kadar kolay aşağılar, eziyet eder
miyiz? Hayvanı sözlüklerimizde en güzel kelimelerle,
en güzel duygu ve düşüncelerle tarif ediyor olsak,
onlara nasıl muamele ederiz? Öyleyse, dilcilerin, sözlük
yazarlarının büyük sorumluluk ve vebal altında
olduğunu inkâr edebilir miyiz? Kim söyleyebilir,
“masumiyet” kelimesi ile “hayvan”, “çocuk”,
“mavera”, “tefekkür”, “hikmet” kelimeleri arasında bir
bağ olmadığını?
Güzel kelimeler bir hatırlatma, kelimeler ve kavramlar
üstüne düşünmek için bir davetiye. Kelimeleri
merdiven yapıp, hikmetin, hakikatin dünyasına seyahat
etmek isteyenler için mütevazı bir katkı. Hepsi bu.
Güzel kelimelerle sadeliğin güzelliği ve erdemi
yansıtılmaya çalışıldı. Her başlık altında, farklı
zaviyelerden birbiriyle ilişkili görülebilecek
kelimelerden demetler sunuldu. Bazen büyük
düşünürlerden ve önemli metinlerden anlamlı ve ufuk
açıcı sözlere yer verildi; bazen de yazarın
penceresinden kelimelerin dünyasına bakıldı. Kitabın
sonunda ise farklı okuma ve sorgulamalara imkân
sağlamak için güzel kelimelerin ayrıntılı bir dizinine yer
verildi.
Güzel kelimeleri okumayın, düşünün.
Kelimeler üzerinde tefekkür edin, kelimelerle birlikte
hayatınızı gözden geçirin. Her bir kelimede kendi
hislerinize, düşüncelerinize, söylediklerinize,
yaptıklarınıza yeniden bakın. Çevrenizdeki insanları,
olayları düşünün, hayatı ve hakikati sorgulayın.
Kelimeler üzerine düşünürken, sözlük, ansiklopedi ne
7
bulursanız karıştırın, düşüncelerinizi kâğıda dökün;
imkân bulabilirseniz ailenizle, dostlarınızla bu kelimler
üzerine konuşun, hasbihâl edin.
Zaman zaman güzel kelimelerle ölçün izlediğiniz
filmlerin, dizilerin kıymetini, okuduğunuz kitapların,
gazetelerin yazdıklarını; yöneticilerin, hatiplerin
konuşmalarını, sözlerini.
Güzel kelimelerle konuşun, güzel kelimelerle düşünün,
güzel kelimelerle örün kişiliğinizi.
Güzel kelimelerin ömür boyu dostunuz olması
dileğiyle…
Emre Bağce
İstanbul - 2015
8
“insan”
anlayış
hatırşinas
mucize
sevgi
denk
âlem
asuman
ilim
özleyiş
ehlivukuf
gizem
Nazar kıldıkça insâna gönül hayrâna dolanur,
Acebdir kimi Hakk ister, kimi butlana dolanur.
Niyazi-i Mısri
9
“tomurcuk”
iyimser
teamül
dirlik
yaşanmışlık
beynelmilel
hayırlı
gönlü zengin
sadıkane
ana kuzusu
hudayinabit
Yapacağımız dürüst işler bizi iyiliğe, dürüst olmayan
işler de kötülüğe götürür.
Platon
10
“utanmak”
kardelen
müsâvi
şahsiyet
tespih
çocuk ruhlu
sahi
umde
mert
saygılı
hicap
Birkaç gün önce, karşıya geçmek için boğazın
ortasında kanat çırpan bir kelebek gördüm; şaşırdım,
heyecanlandım, kendime baktım, utandım.
11
“iyilik”
muştulamak
kararlı
aheste
dua
sabretmek
yol yordam
kıymet
uhuvvet
altın yürekli
önemsemek
yüce
Pek çok kişi iyilik görmek istiyor ama çıkar
olmadığında iyilik yapmaktan kaçınıyor.
Aristoteles
12
“çoban yıldızı”
dertleşmek
münacat
ahenkli
çiğ
tarih
beliğ
tutku
ihya
ittihat
nadide
Tarih çalışmaları insana bazen beyhude bir çaba gibi
görünüyor. Sen iğneyle kazıyorsun, zaman ve tabiat
üzerinize kepçeyle yenisini ekliyor.
13
“şefkat”
nefis muhasebesi
acıma hissi
maneviyat
berhudar
anne
helallik
tebellür
yetim
melek
garip
itizar
Başını okşayın yetimlerin,
Bir dua okuyun mazlumlara;
Bir kap su, bir lokma yiyecek bırakın sokağınızın bir
köşesine,
Bayramınız bayram ola.
14
“rint”
dürüstlük
tasavvuf
temiz
yoldaş
himmet
düzenli
derviş
itikâf
figan
İşitin ey ulular, âhir zaman olısar,
Sağ müslüman seyrektir, o da gümân olısar.
Âlim okur tutmaz, derviş yolun gözetmez,
Bu halk öğüt işitmez, ne sarp zaman olısar.
Yunus Emre
15
“şeftali bahçesi”
gülistan
abdal
kamu yararı
şahika
Hüda
filiz
lunapark
hevesli
su
Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su
Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su
Fuzûlî
16
“sabır”
alnı açık
cefakâr
sözünün eri
muteber
salah
talim
âşık
canı pek
meziyet
kanaat
teskin
Zor zamanlar, Yaradan’ın insana armağanıdır. Bu
zamanda hakikat ve sahtelik birbirinden ayrılır.
Dayanabilirse, zor zamanda olgunlaşır insan.
17
“yağmur”
ürün
ilkbahar
riayetkâr
açık fikirli
bolluk
tekâmül
miyar
becerikli
berhayat
Küçük, tekdüze, ürkek vuruşlar
Kafeslerde, camlarda titreşerek
Durmadan türkü söyler, ağıt yakar
Kafeslerde, camlarda titreşerek
Küçük, tekdüze, ürkek vuruşlar.
Sokaklarda seller ağlaşır,
Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır.
Tevfik Fikret
18
“teklif”
empati
hürriyetperver
hünerli
amme menfaati
demokrasi
birlik
kolaylaştırmak
tecrübeli
sılayırahim
sahih
Kolaylaştırınız, güçleştirmeyiniz, müjdeleyiniz, nefret
ettirmeyiniz.
Hz. Muhammed
19
“dilenci vapuru”
yolcu
muntazam
tavzih
karınca kararınca
üzgün
minnet
özlem
haktanır
ziyaret
İnsan, yolculuk etmek için yolculuk eder, bir yere
varmak için değil.
Goethe
20
“dergâh”
yüce gönüllü
tertipli
teveccüh
nezâket
sebatkâr
dervişane
geniş görüşlü
talebe
had
Sormaz ki bilsin, sorsa bilirdi,
Bilmez ki sorsun, bilse sorardı.
Sadi-i Şirazi
21
“öğüt”
imkân
ince düşünceli
vakfetmek
çocuk
mevize
deryadil
portakal bahçesi
umur
hayır hasenat
ihtiyatlı
merhem
Bilen birine öğüt vermek gereksizdir, bilmeyen birine
ise yetersizdir.
Lucius Annaeus Seneca
22
“hatır bilir”
insaflı
konuksever
mesut
seciye
cevher
çelebi
iyi niyetli
alçak gönüllü
vukuflu
hafıza
Bildiğini bilenin arkasından gidiniz, bildiğini bilmeyeni
uyarınız, bilmediğini bilene öğretiniz, bilmediğini
bilmeyenden kaçınız.
Konfüçyüs
23
“samimiyet”
açık yürekli
baba dostu
gülperi
suhulet
sakınmak
gökyüzü
ümmi
masuniyet
çocuk oyunu
utangaç
İnsanca yaşamak için, yüreğinizi yoklayın. Yerindeyse
eğer, sesine kulak verin.
24
“merhaba”
canıyürekten
ülfet
yurt
ârif
tebrik
civanmert
barışsever
uğurlu
fikir özgürlüğü
kerem
İnsanların birbirleriyle olan ilişkilerinde her birinin
ahlâka, hukuka, inanca, kültüre, estetiğe nasıl baktığını
görürsünüz.
25
“yatsı vakti”
mağfiret
ahenk
yansıma
inayet
ölümlü dünya
hüzünlü
zanaatkâr
lâtife
iyilikbilir
müteessir
Ne az düşünüyoruz geçmişi, geleceği.
Sanki bugünde asılıp kalmışız,
Hiç ölmeyecekmiş gibi.
26
“peygamber”
vakur
maarif
erdemli
gönül
mütekabiliyet
zarafet
güleç
hürmetkâr
onurlu
direniş
İnsan, iki hece.
Bir muamma.
Varlık, yokluk arasında bir âlem,
Âdem ile adem arasında bir yerde.
27
“tüvana”
duygu
meşru
teceddüt
kadirşinas
hayat dolu
istirham
tohum
dinginlik
yavru
dinç
Herkes insanlığı değiştirmeyi düşünür, ama hiç kimse
önce kendini değiştirmeyi düşünmez.
Lev Tolstoy
28
“sempati”
gaye
faydalı
zihniyet
hemfikir
kâmil
öngörü
jest
meyus
itimat
Kanılara saygılı olmak, onları gerçek diye
benimsemekten tümüyle farklı bir şeydir.
Leo Strauss
29
“yaşama sevinci”
eli bol
dağ havası
baran
mümbit
şen şakrak
metanet
neşvünema
sıhhat
fidan
can suyu
Nisan, bir çocuk gibi,
Çiçeklerle tozlar üzerine hiyeroglifler yazıyor.
Onları siliyor ve unutuyor.
Rabindranath Tagore
30
“mihenk taşı”
hassasiyet
maruf
vefa
hazandide
etik
namus
hâtıra
ana baba
dirayet
kitap
En yüksek yetkeyi ellerinde tutanlar, en çok neye değer
verirlerse, o şey kaçınılmaz bir biçimde geri kalanların
da amacı haline gelir.
Aristoteles
31
“kırkikindi”
çile
asrısaadet
reha
yetinmek
gonca
tıynet
yakarmak
asalet
kolaylık
yaz
diriliş
Çekilmez olur artık şehir
Bilirim şimdi kırlarda
Bir hayvan sakince suya eğilmiştir
Trenler geçip giderken küçük kuşlar
Durmadan yer değiştirir telgraf tellerinde.
Necati Cumalı
32
“rengârenk”
farklılık
hoşnut
bahar
tavsiye
afife
ekin
plüralizm
komşu hatırı
hoşgörü
Kuzey yarımkürenin halkları, renkleri dolayısıyla ad
almazlar. Çünkü "beyaz" renk, kuzeylilere ad veren
dilcilerin de renkleridir.
İbni Haldun
33
“güven”
tek yürek
dostane
öz eleştiri
ruh
idrak
özne
bağlılık
zihin berraklığı
aidiyet
şehremini
Sana iki hasım geldiği zaman, zayıf tarafa yaklaş ki, kalbi güç
kazansın ve dili serbestçe açılıp konuşsun. Garip kimselere
ilgi göster. Eğer ilgi göstermezsen hakkını terkedip ailesine
döner ve ilgisizlikten dolayı hakkını zayi etmiş olur.
Hz. Ömer
34
“iletişim”
lisanıhâl
mutabakat
seciyeli
el birliği
danışma
feryat
müzakere
dilek
duygusal
beden dili
meşveret
Söylediklerinize dikkat edin; düşüncelere dönüşür,
Düşüncelerinize dikkat edin; duygularınıza dönüşür,
Duygularınıza dikkat edin; davranışlarınıza dönüşür…
Mahatma Gandi
35
“öteki dünya”
ahiret
ecir
matem
zahit
uslanmak
irşat
kanun
gaffar
hicran
Ölümden korkmamalı, başka hiçbir şeyden de
yakınmamalıyız: Ölüm onursuz bir ölüm olmadıkça…
Çünkü daha uzun süre yaşayan değil, yaşamı daha değerli
olan insan en talihli olandır; yaşamın büyüklüğü yılların
sayısıyla değil doğru hareketlerin sayısıyla ölçülmelidir.
İnsana mutluluk veren şey, ne kadar uzun yaşadığı değil, ne
kadar iyi yaşadığıdır.
Erasmus
36
“göz hakkı”
semih
komşu
rayiha
gönlü tok
nur yüzlü
baysal
akraba
sevap
çiçek bahçesi
Komşusu açlıktan kıvranırken, tok yatan iman etmiş
olamaz.
Hz. Muhammed
37
“şifa”
marifet
düzgün
dert
yüreği kan ağlamak
hazan
efkârlı
muhlis
yeşermek
uğur
deva
âşıkane
Hastanede hasta olur, şifahanede şifa bulur insan. Peki
neden hastane yerine şifahane tabirini kullanmıyoruz?
38
“bereket”
siftah
kısmet kapısı
ibadetgâh
kutsal
derun
elvan
gayret
görgü
adâlet
Zulüm ateş gibidir, yaklaşanı yakar. Kanun (adalet) ise su
gibidir; o aksa bereket getirir.
Yusuf Has Hacip
39
“okuma saati”
inşirah
kelâm
malumat sahibi
arı
hüsnükabul
öğretmen
düşünür
alâkadar
seçkin
öğrenci
kitapsever
Âlimin bir kelâmı lâl ü mercan incidir
Cahilin her kelâmı günde bin can incitir.
Laedri/Bilinmeyen
40
“el emeği”
çalışkan
kavrayış
sağ selamet
kamu
mutmain
gönlü bol
tezhip
onur
azim
göz nuru
Ayinesi iştir kişinin lâfa bakılmaz.
Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde.
Ziya Paşa
41
“abıhayat”
ilahî
ihtimam
hâlis
evrensel
açık sözlü
gül bahçesi
kuşdili
derman
ebediyet
Sana nasihatim var eğlen yolcu,
Çürük köprülerden geçme ha geçme,
Mertlere haramdır namerdin suyu,
Abıhayat olsa içme ha içme.
Osman Dağlı (Maksudi)
42
“can yoldaşı”
sırdaş
kibar
tedbir
emanet
mürşit
omuzlamak
sevecen
bengi
mutedil
refakat
Ey büyük yıldız! Aydınlatmak için üzerine doğdukların
olmasaydı, nice olurdu mutluluğun.
Friedrich Nietzsche
43
“kukla tiyatrosu”
tasvir
pürdikkat
helalühoş
lirik
nedamet
harikulade
ızdırap
ferah
maestro
gölge oyunu
İnsan alışıp benimsediklerinin güdümündedir. Kendisinde
doğuştan var olan şeyin ve mayasının güdümünde değildir.
Birtakım durumlarla yüzgöz olur, onlara alışırsa ve onlar
kendisi için bir huy, bir yeti ve bir görenek durumuna
gelirse, o şeyler doğuşta, yaratılışta var olan şeyler gibi
oluverirler.
İbni Haldun
44
“gökkuşağı”
sıla özlemi
uyumlu
hayvansever
ihtiram
insaniyetli
taaşşuk
mizaç
meftun
duru
âsım
Yeryüzü hasta olduğunda, hayvanlar yok olmaya başlayacak,
bu olduğunda, Gökkuşağının Savaşçıları onları korumaya
gelecekler.
Şef Seattle
45
“vefakâr”
özverili
doğruluk
hulûskâr
düzeyli
itidal sahibi
çise
şeref
hamiyetperver
namuslu
muhterem
Doğruluk ahde vefâ, va'de sadâkat, şefkat;
Âcizin hakkını i'lâya samîmî gayret;
En ufak şeyle kanâ'at, çoğa kudret varken,
Yine ifrât ile vermek, veren eller darken;
Kimsenin ırzına, nâmûsuna yan bakmıyarak
Yedi kat ellerin evlâdını kardeş tanımak…
Mehmet Akif Ersoy
46
“insan sarrafı”
kalender
bedesten
aziz
olgun
anlayışlı
umurgörmüş
haksever
teselli
hilkat
titiz
hüner
Ben bir insanım ve insana dair hiçbir şey bana yabancı
değildir.
Publius Terentius
47
“gökyüzü mavisi”
kalp
günebakan
tahammül
darülbedayi
hüsnüzan
dava arkadaşı
tecessüs
intizam
ekosistem
Özgürlük için gökyüzünü satın almanıza gerek yok.
Ruhunuzu satmayın yeter.
Nelson Mandela
48
“yaşam”
kader birliği
sağlıklı
sorumluluk
cesaret
ilgi
heves
feragat
halim selim
iyi
değerli
Kötülerin dili kötülüğün dilidir; kötülerin dilini kullanıp
kötülüğü yaymayın.
İyiliğin yayılması için iyi olun ve iyiliğin dilini kullanın.
49
“mavera”
uhrevi
çocuksu
hakperest
bilgi
helal
saf
akıl
demiurgos
tefekkür
kavuşmak
Duanızın kabul olması için, helâl lokma yiyiniz.
Hz. Muhammed
50
“şölen”
panayır
beraberlik
âdet
başmisafir
hısım akraba
itminan
duyarlı
agora
vatandaş
Bir adama iki memuriyet buyurmamalısın; ancak her birine
bir memuriyet. Etraf hükümdarları “onların memleketinde
adam yoktur ve kalmamıştır ki, bir kişiye iki meşguliyet
buyuruyorlar!” derler ve bizim kifayetsizliğimize
hamlederler. “Bir adam ve bir iş”. Ve dahi memlekette
büyük ve küçük meşguliyetler olur ve herkese kifayeti,
fazileti ve liyakati ölçüsünde bir makam buyurmalıdır. Eğer
bir kimsenin meşguliyeti olur da, başka bir meşguliyet talep
ederse, icabet etmesinler, izin vermesinler.
Nizâmülmülk
51
“tevazu”
gani gönüllü
maharetli
sağduyu
münevver
barışık
miraç
şeffaf
tazim
güzide
hümanizma
İnsan kibri kadar çirkin ve kaskatı binalarla, şehirlerin
kalbine diktiğimiz buz gibi soğuk gökdelenlerle
övünüyoruz.
Tevazunun ve insan onurunun, cami minareleri gibi
gökdelenlerin ayakları altında çiğnendiği bir çağda yaşıyoruz.
52
“mihrican”
sonbahar
muntazır
âlicenap
itibar
güzel
yakamoz
keramet
haminne
hazin
masum
Güzel davranışlı bir kimse bin kişiyi ıslah ettiği halde,
davranışsız güzel sözlü bin kişi bir kimseyi ıslah edemez.
Maverdi
53
“seher yeli”
cana yakın
vicdanlı
eş dost
tatlı dilli
katre
kanaatkâr
tebdilimekân
ferahnüma
Seher vakti kalkıp ağlayıp, feryad eyle;
Feryadından yer ve gökler neva eylesin
Hakk'a sığınıp gözyaşını çağlayan eyle;
Ondan sonra Hakk derdine deva eylesin.
Hoca Ahmet Yesevi
54
“hesap günü”
sırat
memnuniyet
safiyane
takva
liyakat sahibi
inkisar
tövbe
iyi yürekli
yekvücut
asude
hassas
Pir Sultan Abdal’ım sözlerim haktır,
Hakk diyen kullardan hiç şüphem yoktur,
Cehennemde ateş olmaz nâr yoktur,
Herkes ateşini bile götürür.
Pir Sultan Abdal
55
“şafak”
umut ışığı
himâye
yâd
uçurtma
yayla havası
tan yeri
hilâl
sabah
gülümsemek
Machiavelli’nin bildiği ya da bulmakla ün kazandığı ahlâk ya
da siyasetle ilgili hiçbir olgu yoktur ki, onu Platon ya da
Aristoteles şöyle dursun Ksenophon yetkinlikle konuşmuş
olmasın. Machiavelli’de her şeyin yeni bir ışık altında
görüldüğü doğrudur, ama bu, ufkun genişletilmesinin değil,
daraltılmasının ürünüdür. İnsanla ilgili birçok çağdaş
buluşlarda bu nitelik görülür.
Leo Strauss
56
“aklıselim”
tatlı söz
mualla
yeterli
gök kubbe
rikkat
şaheser
temel haklar
yararlı
usturup
agâh
Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit
doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı
kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi Madde: 1
57
“eli açık”
vazıh
infak
cömert
samimi
iç dünya
kerim
mazbut
cenap
Büyük düşünürlerin vurguladığı bir husustur: Savurganlık ve
cimrilik birbirinin zıttı değildir. İkisi de aynı ölçüde yanlıştır.
Doğru olan cömertliktir.
58
“oy birliği”
istişare
adap
hüsnüniyet
uzlaşma
onay
meşruiyet
cihan
manalı
doğru
hayırlaşma
rıza
Meşruiyet nedir diye sorup, yerdeki karıncanın, gökteki
kırlangıcın onaylayacağı bir cevap bulabilir misin? İşte o
gerçek bir cevap olur.
59
“insaf”
hemdert
sıhhatli
müteşekkir
iyiliksever
prensip
kavrayışlı
aş
arlanmak
ölçüt
dikkatli
Bir kişinin hayatı ancak başkalarının hayatına sevgi, dostluk
ve şefkat ile değer verdiği müddetçe değerli olur.
Simone de Beauvoir
60
“üç nokta”
munis
gayret göstermek
sahici
ihtişam
münezzeh
içli
anane
ideal
sağlık
Kaç çeşit devlet şekli varsa, o kadar da insan hâli vardır.
Platon
61
“başucu kitabı”
berceste
istiklâl
feraset
görgülü
uyarmak
kütüphane
yegâne
ilham
zekâ
bedii
Kitapseverler, kitaplarını sandıklarında saklı tutup hiçbir
zaman elini sürmeyenler değil, kitaplarını gece gündüz
karıştıranlar, sayfalarını hırpalayıp eskitenler, çeşit çeşit
alıntılarla, şerhlerle derkenar edenler ve yaptıkları düzeltme
işaretlerini hatalarla dolu temiz bir nüshaya tercih
edenlerdir.
Erasmus
62
“müjde”
dilek pınarı
hasbihâl
şuur
ezelî
isabet
neşeli
iffetli
iştiyak
mükâfat
armağan
Her çocuk dünyaya Tanrının hâlâ insanlardan umudunu
kesmediği mesajı ile gelir.
Rabindranath Tagore
63
“masumiyet”
kalbiselim
dingin
mazlum
eşref
affetmek
umutlu
nazik
özenli
fabl
hayvan
toprak
Kendinizi büyük bir şehrin ortasında yaşamaya çalışan bir
kedi, bir köpek, bir kaplumbağa veya bir güvercin olarak
hayal ettiniz mi hiç? Yollar, araçlar, kalabalıklar, beton, çelik
binalar, ışık, gürültü, kirlilik, iliklerine kadar işleyen yağmur,
kar, güneş. Her gün açlık, susuzluk; bir de itilip, kakılmalar,
aşağılanmalar... Yersiz, yurtsuz, yapayalnız, tam şehrin
ortasında...
64
“ana yüreği”
müşfik
ıslah
çare
safderun
nazenin
darüleytam
diyar
evlat
sabah yeli
fedakâr
Toprağı sürmemi istiyorsun. Bir bıçak alıp annemin
göğsünü mü parçalayacağım? Öyle olursa öldüğümde beni
dinlenmem için koynuna almaz.
Kayaları kazmamı istiyorsun! Derisinin altından kemiklerini
mi sökeceğim? Sonra öldüğümde, yeniden dirilmek için
vücuduna giremeyeceğim.
65
Çimenleri kesmemi, saman yapmamı, satıp beyaz adam gibi
zengin olmamı istiyorsun, fakat annemin saçlarını kesmeye
nasıl cüret ederim?
Halkımın benimle birlikte burada kalmasını istiyorum. Tüm
ölenler yeniden dirilecekler. Ruhları tekrar bedenlerine
girecek. Burada babalarımızın yurtlarında beklemeli ve
anamızın koynunda buluşmaya hazır olmalıyız.
Wovoka – Paiute Kabilesi
66
“özgürlük”
deniz mavisi
sivil toplum
delege
ulu
düzey
cihanşümul
cumhuriyet
yurt özlemi
mimari
ufuk
İnsan özgür doğar; oysa her yerde zincire vurulmuştur.
Falan kimse kendini başkalarının efendisi sanır ama böyle
sanması onlardan daha da köle olmasına engel değildir.
Jean-Jacques Rousseau
67
“kapı komşu”
mahalle
mana
semavi
iç barış
maşer
imtizaç
çevik
medet
hemşehri
Evinizin eşiğini temizlemeden komşunuzun damındaki
karlardan şikâyet etmeyiniz.
Konfüçyüs
68
“liyakat”
ehil
anlamlı
şad
alametifarika
temiz kalpli
saygı
kifayetli
teenni
seviyeli
adalet kapısı
“Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar
arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi
emrediyor. Doğrusu Allah, bununla size ne güzel öğüt
veriyor! Şüphesiz ki Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla
görendir.”
Nisâ 4/58
69
“kardeşlik”
hamdetmek
muazzez
üslup
gıpta
gür
iltifat
hürmet
yardımsever
fakr
ahretlik
cansiparane
Beni hor görme kardeşim,
Sen altınsın ben tunç muyum?
Aynı vardan var olmuşuz,
Sen gümüşsün ben sac mıyım?
Âşık Veysel
70
“ümit”
yakarış
samanyolu
duayen
darıdünya
nebevi
ışık
badısaba
gönül birliği
refah
deniz feneri
Ne yanar kimse bana âteşî dilden özge,
Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı.
Fuzûlî
71
“dostluk”
kutlu
Zülfikâr
fâzıl
dinlemek
tek vücut
haysiyetli
meserret
yâr
akran
uzun ömürlü
Hakikati unutmuş ve hiç hatırlamayacak gibi davranıyor olsa
da, değerli bir varlık olduğunu insana hatırlatmalı, sözle,
tavırla, davranışla.
72
“esmayıhüsna”
bedir
darülfünun
kifayet
bilinç
doğru yol
yetkin
celal
uluhiyet
irade
hidayet
hakim
Bir şey size karmaşık göründüğünde, onu olabildiğince
sadeleştirin. Çünkü gerçek berrak ve yalındır; vicdan gibi,
ruh gibi, akıl gibi, su gibi.
73
“müsamaha”
masun
vukuf
gülecen
ağırbaşlı
züleyha
ilmihâl
sivil
eşref saati
eren
akıllı
Bütün toptancı yargılar çürük ve tehlikelidir.
Montaigne
74
“veda”
sıla
gariban
yalan dünya
kul yapısı
iyilik perisi
imrenmek
cihannüma
seher vakti
şehadet
mevsim
Dört şey vardır ki, kişinin bedbahtlığındandır: Mal yığmak,
kalbi katı olmak, uzun emel sahibi olmak ve dünya sevgisi.
Hz. Ali
75
“ölçü”
mizan
şakul
halûk
sanat
insicam
hoş
rikkatli
orta yol
ezgi
yöntem
hayat
Yanlış hayat doğru yaşanamaz.
Theodor Adorno
76
“vaad”
doruk
mahsul
dürüst
dava adamı
yadigâr
felah
şifahane
tedavi
inanç
Bir kumarbazın yönetiminde kumar yaygınlaşır; bir
kavgacının yönetiminde herkes kavgaya tutuşur; bir
pisboğazın yönetiminde müsriflik içinde yüzerler; zevk
düşkünü birinin yönetiminde ahlaksızlaşırlar; bir zalimin
yönetimi altında birbirlerine karşı ithamlarda bulunup yalan
yere birbirlerini suçlarlar. Tarihin sayfalarını
karıştırdığınızda, her zaman için bir dönemin ahlâkının o
döneminin prensinin yaşamını yansıttığını göreceksiniz.
Erasmus
77
“değirmen”
hak
ilke
Mevlâ
uslu
tesirli
uyum
mütekâmil
fakih
dengeli
tedarikli
can sohbeti
Bu dünyanın misali benzer bir değirmene,
Gaflet onun sepeti bu halk öğünen dâne.
Değirmene varırsın değirmenci sorarsın,
Azrail derler imiş o unu öğütene.
Yunus Emre
78
“cemre”
nevbahar
tatlı sözlü
duygusallık
öz güven
harika
zihayat
intibah
çisenti
ibret
tezahür
nevruz
Sanatın vazifesi, tabiatı kopya etmek değil, tabiatı ifade
etmektir.
Honoré de Balzac
79
“tebessüm”
selam sabah
hatır
bergüzar
varlık
tahayyül
şefkatli
baht
hayâ
çocuk bahçesi
öz saygı
Ey can! Unutma,
Her canlının içinde bir cevher gizlidir;
İçten bir tebessüm onun şifresidir.
80
“vicdan”
tercih
çağrı
saydam
can
gerçek
huzur
imtihan
helalleşmek
aydınlık
pirüpak
Bir an durup, düşünmek gerek: Ne uğruna tüm bu olup
bitenler, tüm bu yıkımlar, tüm bu bilinç, vicdan, izan, insaf,
ahlâk kaybı?
81
“gülşen”
çiğdem
düş gücü
kısmet
duygulu
konuk
dudu dilli
izaz
deniz kızı
aşiyan
yeni bahar
Müzikte sadelik, kişinin içine düzen, bedenine sağlık verir.
Platon
82
“kitabe”
okuma vakti
sarih
hayırhah
semah
sade
uyarıcı
kabiliyet
imaret
gafur
yön
sahaf
anıt
Az ve öz konuşmak gerek. Sağlık için, saygınlık için.
Kişiliğimizin ve insani ilişkilerimizin paramparça olmaması
için.
83
“bahadır”
gönül eri
cesur
yürekli
civan
denli
esaslı
masumane
tez canlı
yiğit
güler yüzlü
Başkalarına emretmek peşinde olmayan insana boyun
eğdirmek çok zordur.
Jean-Jacques Rousseau
84
“aşk”
ilelebet
taltif
narin
mümeyyiz
hasat
cüda
hamdüsena
kadim dost
nebi
zülfüyâr
Güzelliğin on par'etmez,
Bu bendeki aşk olmasa.
Eğlenecek yer bulaman,
Gönlümdeki köşk olmasa.
Âşık Veysel
85
“hissetmek”
mahcubane
sulhperver
iyi niyet
terbiye
seher
bayramlaşma
hasret
memba
şükür
Ağlarım, ağlatamam; hissederim, söyleyemem;
Dili yok kalbimin, ondan ne kadar bîzârım!
Mehmet Akif Ersoy
86
“hicret”
fedakârlık
tabii hukuk
umut dünyası
kalp yarası
ibadet
iyi huylu
saydamlık
alâka
hak yolu
sağ salim
davet
Anın dışına çıkabilmeli insan. Durup soluklanmalı, sakin
kafayla etrafına bakabilmeli. Ve görebilmeli yeryüzünün ne
geniş olduğunu.
87
“övgü”
methüsena
mütebessim
denklik
heyecanlı
nezih
lir
mefahir
adil
eli geniş
sitayiş
celil
Fırat’ın kenarında bir kuzu kaybolsa, bu sebeple Allah’ın
beni hesaba çekmesinden korkarım.
Hz. Ömer
88
“gönül bağı”
intizar
içtenlik
saadet
güvenmek
kısmetli
iş birliği
toplumsal bilinç
güzellik
rahman
mutlu
yakınlık
Fakir ve çıplağım fakat halkın şefiyim. Bizler servet değil,
çocuklarımızı doğru eğitmek istiyoruz. Hazinelerin bize bir
hayrı dokunmaz. Onları kendimizle birlikte öteki dünyaya
götüremeyiz. Bizler servet istemiyoruz. Bizler barış ve sevgi
istiyoruz.
Şef Kızıl Bulut (Makhpiya-luta) – Oglala Lakota
89
“ekmek”
nimet
özveri
yardım
mazruf
başak
itina
geçim dünyası
mütevazı
rızık
hakkaniyet
Bahr-i ifrâg eylesen bir kuzeye
Gaalib olmaz kısmeti yek kûzeye
Testiyi denize daldırsan, bir günlük rızıktan fazlası kısmet
olmaz.
Mevlana
90
“arkadaş”
kıymetli
gülümser
dokunaklı
ecza
vecd
saygıdeğer
yaşam dolu
sakin
yüreği parçalanmak
sadık
Olgun insan güzel söz söyleyen değil, söylediğini yapan ve
yapabileceklerini söyleyen kişidir.
Konfüçyüs
91
“hakikat”
olgunlaşmak
hazar
gergef
asır
umumi efkâr
dost
istikbâl
vahiy
bilgin
sarahat
vuzuh
Dilimiz “yaratılanı severim yaratandan ötürü” diyor;
kalbimiz hakikate ve insanlığa karşı buz kesiyor, taş gibi
kaskatı.
92
“yâren”
yürek
mümtaz
sıcakkanlı
tecessüm
şükretmek
dirayetli
eş güdüm
cemal
saygın
değerbilir
Bir gün büyük bir toplantıdan
Sessiz bir bilgin kalkıp evine gider.
Memnun kaldınız mı diye sorarlar.
"Kitap olsalardı" der "onları okumazdım".
Goethe
93
“eşitlik”
izzetinefis
yüreği temiz
özümsemek
söz sahibi
mukaddes
iffet
keder
bağımsızlık
rahmani
kıvanç
anayasa
Demokrasi kavramı daima eşitlik kavramını ihtiva etmiştir.
Gelir veya refahın aritmetik eşitliği değil, fakat herhangi bir
kimsenin insani kapasitesini gerçekleştirmesi için fırsat
eşitliği… (Demokrasinin amacı) toplumun tüm üyelerinin
temel insani yeteneklerini tam olarak ve özgürce
geliştirmeleri için gerekli koşulların sağlanmasıdır.
Crawford B. Macpherson
94
“kıssadan hisse”
engin gönüllü
takdir
ulvî
tezekkür
feyzalmak
mevhibe
çiçek dili
berkemal
can dostu
Eğriliğin son kertesi, eğri olup doğru görünmektir.
Platon
95
“çelik çomak”
yeşil alan
derkenar
halim
hisli
cevval
paylaşmak
fevkalâde
konu komşu
keyifli
özgür
şen
Çocukken tirancılık oynamak dışında bir şey yapmazlarsa,
birer yetişkin olarak tiranlık dışında ne yapabilirler, size
soruyorum?
Erasmus
96
“ütopya”
mefkûre
ortak dil
vâkıf
fehmetmek
izan
hasenat
yağmur duası
heyecan
günlük güneşlik
tasavvur
kâşif
Her şeyin parayla ölçüldüğü bir yerde toplumsal adalet ve
rahatlık hiçbir zaman gerçekleşemez.
Thomas More
97
“ahlâk”
hüsnühâl
mükemmel
atıfet
derhatır
güngörmüş
bağışlamak
dayanışma
ar
dide
nezahet
dosdoğru
Bir şeyi yaptıktan sonra kendini iyi hissediyorsan o
davranışın ahlâkîdir; kendini iyi hissetmiyorsan gayriahlâkîdir.
Ernest Hemingway
98
“Anadolu”
misafirperver
gülgûn
hamiyet
bahtı açık
dilaver
hayat dersi
şûra
bayram ziyareti
velinimet
zanaat
ecdat
Sevgi, muhabbet kaynar yanar ocağımızda
Bülbüller şevke gelir gül açarı bağımızda
Hırslar, kinler yok olur aşkla meydanımızda
Aslanlar, ceylanlar dosttur kucağımızda.
Hacı Bektaş Velî
99
“Kafdağı”
nisan yağmuru
gözü pek
lokman hekim
tutunmak
dert ortağı
ruhani
katkı
entelektüel
medarıiftihar
hür
aslan yürekli
Gerçeklik kendisinin dışındaki uygun bir noktadan
gözlemlenecek bir şey değildir, içinde aydınlandığı bilinci
kapsar.
Eric Voegelin
100
“armoni”
maharet
lütufkâr
danişment
razı
minnettar
ölçülü
beste
isabetli
öneri
denge
Dengeli ve ölçülü olmak hayatın temelidir; kişi böylece özsaygı ve öz-güven kazanır, hem kendisiyle hem de çevresiyle
barışık olur.
101
“şehir”
tanıdık
sevimli
komşu kapısı
geniş ufuklu
amme efkârı
hayrat
güvenli
katılım
ölçek
estetik
Şehirlerimize yağmur yağması için ağaca, güvercine, kediye,
köpeğe hak ettiği değeri verelim, “yaratılanı sevelim
yaratandan ötürü.”
102
“yediveren”
mahcup
terbiyeli
rahmet
kafa dengi
vuslat
şua
geçim kapısı
kum saati
sadaka
lalezar
sanatkâr
Kardeşine tebessüm etmen sadakadır. İyiliği emredip
kötülükten sakındırman sadakadır. Yolunu kaybeden
kimseye yol göstermen sadakadır. Yoldan taş, diken, kemik
gibi şeyleri kaldırıp atman da senin için sadakadır.
Hz. Muhammed
103
“gözyaşı”
kederli
değer
ılımlı
hissiselim
güldeste
sarraf
masal âlemi
fer
mübarek
yürek acısı
bigünah
Derin bir kalp yumuşaklığı; işte doğanın insana gözyaşlarını
vermekle sunduğu hediye.
Decimus Iunius Iuvenalis
104
“Zümrüdüanka”
kitap kurdu
barış
hukuk
ilham perisi
mazi
gönül borcu
berrak
etkileşim
değer katmak
ati
muhteşem
Bu aralar ne okuyayım diyenler için, “Ahkamü's Sultaniye”,
“Kralın Yeni Elbisesi” ve “Cesur Yeni Dünya” zaman
ayırıp okunmaya değer.
105
“umut”
esenlik
uğurlamak
tecelli
hami
pürneşe
ihlas
muin
ehlibeyit
sebat
ceht
hürriyet
Umutsuzluğa düştüğümde doğruluk ve sevginin tarih
boyunca hep kazandığını hatırlarım. Tiranlar ve katiller
olmuştur, hatta bir süre yenilmez sanılmışlardır ancak
sonunda her zaman kaybederler.
Mahatma Gandi
106
“fâni dünya”
misafir
kulübe
hoşgörülü
tövbekâr
dert babası
müstesna
dost canlısı
muvazene
mülayim
gündedün
meşakkat
Dünya mucizevi bir yer; her gelen benim diyerek dört elle
sarılıyor, fakat bir müddet sonra elleri bomboş geçip
gidiyor.
107
“alın teri”
efdal
sabah vakti
iftihar
müfit
ikdam
hakikatli
muştu
gayretkeş
dayanma gücü
gayur
ahilik
İşçiye ücretini, (alnının) teri kurumadan veriniz.
Hz. Muhammed
108
“merhamet”
efkâr
sabırlı
acıma duygusu
salim
uysal
payidar
yasa
darüşşifa
öksüz anası
sezgi
yüreği burkulmak
İnsanlara merhamet etmeyene Allah da merhamet etmez.
Hz. Muhammed
109
“nasihat”
arifane
sohbet
ikram
edebiyat
muzdarip
söz hazinesi
âlim
itidal
teşekkür
tecrübe
tebliğ
Bir insan söyledikleri kadar söylemedikleriyle de insanlaşır.
Albert Camus
110
“sır”
inkişaf
sabır taşı
şefaat
salih
asil
kâinat
handan
bilim
logos
kerem sahibi
varoluş
Hârâbât ehlini hor görme zâhid
Hazineye mâlik viraneler var.
İbrahim Hakkı
111
“günâşık”
bayramlık
mütefekkir
evliya
pınar başı
düzen
naif
gizemli
dertli
serazat
tutarlı
iyi kalpli
Her zaman kalbimizden gelen ve doğru bulduğumuz sese
uymalıyız, çünkü o ses hiçbir zaman yalan söylemez.
Lev Tolstoy
112
“hikmet”
bilge
adabımuaşeret
yalın
irfan
meram
ihata
us
iyi hâl
optimum
makul
Hikmet (bilgelik) yönetimin şartı olmaktan çıktığı gün
erdemli devlet yöneticisiz kalır.
Farabi
113
“saklambaç”
sabah yıldızı
körebe
pınar
ülkü
muallim
anı
his
temkinli
şenlik
elimsende
Sağlam çocuklar yetiştirmek, bozulmuş yetişkinleri
düzeltmekten daha kolaydır.
Fyodor Dostoyevski
114
“umursamak”
erdem
muavenet
taze
ciğerpare
edep
lisanımünasip
ittifak
mahremiyet
fayda
eğitim
haysiyet
Gerçek onur, erdem ve doğru hareketin kendiliğinden gelen
sonucudur ve ne kadar az elde edilmeye çalışılırsa, o kadar
parlar.
Erasmus
115
“ömür”
hayat okulu
çocukluk
iştirak
mahşer
muazzam
insanlık
ferasetli
kardeş
silüet
kış
yaşlılık
Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,
Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak…
Ahmet Haşim
116
“basiret”
ileri görüşlü
konsensüs
sağlık yurdu
mikyas
emektar
dakik
riayet
billur
hemhâl
Başkalarının bilgisiyle bilgin olabilsek bile, ancak kendi
aklımızla akıllı olabiliriz.
Montaigne
117
“hatırlamak”
züht
ervah
fikir
dejavu
iflah
fazilet
divane
üzüntü
umut kapısı
vakar
Hatırlamak için yavaşlar, unutmak için hızlanırız.
Albert Camus
118
“düşkünlerevi”
çekingen
mihman
aile
darülaceze
yufka yürekli
dik duruşlu
geniş gönüllü
hayır sahibi
ağırlamak
hizmet
mecal
Hafıza-i beşer nisyan ile maluldür.
Unutabilirsin,
Fakat şeytana uyup hepten unutma.
Hatırla ara sıra,
Yüreğine bir köz düşmüş gibi.
119
“canan”
tahassür
muhayyile
sevda
eşsiz
sitem
kalp acısı
ilham kaynağı
sadakat
baylan
nazlı
Cânımı cânân eğer isterse minnet cânıma,
Cân nedir ki onu kurbân etmeyem cânânıma.
Fuzûlî
120
“yeryüzü”
çevreci
uğur böceği
hakşinas
sam yeli
harman
dava
yuva
nadir
ortak payda
vatansever
Ormanları çocuklarımız, torunlarımız ve henüz doğmamış
olanlar için korumalıyız. Ormanları kendileri adına
konuşamayan kuşlar, hayvanlar, balıklar ve ağaçlar için
korumalıyız.
Şef Qwatsinas - Nuxalk Kabilesi
121
“kura”
uzlaşı
yumuşak yüzlü
rehber
beytülmal
sağlam
halkoyu
sulh
yurttaşlık
vekâlet
çoğulculuk
Bir ülkede hak, hukuk, adalet, liyakat, esenlik isterseniz,
işlerinizde mümkün olduğunca “kura” gibi sade ve
demokratik bir yola başvurun.
122
“hayır dua”
sebil
beka
pirifâni
naçar
abide
emel
yardımlaşma
derya
ebeveyn
hediye
makbul
Halkın iyilik için yaptığı dua daim olunca o mülk payidar
olur.
Nizâmülmülk
123
“şebiarus”
tâkat
endaze
sağgörü
şairane
zikir
vade
kalp gözü
vahdet
tazeleniş
sevgi seli
İnsanda bir organ vardır. Eğer o sağlıklı ise bütün vücut
sağlıklı olur; eğer o bozulursa bütün vücut bozulur. Dikkat
edin! O, kalptir.
Hz. Muhammed
124
“sükûn”
seyyah
yumuşak başlı
zülâl
şahit
moral
duruluk
inziva
zevkiselim
mütedeyyin
mahcubiyet
Bir söğüdün gölgesinde tasasız, huzur içinde uyumanın ve
hiçbir kaygı duymadan uyanmanın değeri neyle ölçülebilir?
Hayatın böyle bir anı kaça satılabilir ve satın alınabilir?
Yaşanabilir mi bu hâl, kişi zamanla, mekânla ve tüm varlıkla
barışık olmadıkça?
125
“gurup”
müsamahakâr
ahlâklı
teessür
düşünce
ihsan
incelik
melul mahzun
fâni
mehtap
zaman
gün batımı
Doğumla başlar ölüm; son günümüz ilkinin sonucudur.
Marcus Manilius
126
“habitat”
gönüllü
yerlilik
doğasever
sosyal hayat
feyiz
mutena
hasip
mahalle arkadaşı
daüssıla
ana dili
izzet
Hayvanlar olmadan insanlar nedir ki? Eğer bütün hayvanlar
kaybolup giderse insanoğlu büyük bir ruh yalnızlığı içinde
ölecektir. Hayvanlara ne olduysa insanlara da aynısı olur.
Her şey birbirine bağlıdır. Yerkürenin başına gelen,
yerkürenin çocuklarının da başına gelecektir.
Kızılderili Atasözü
127
“peri masalı”
şatır
afacan
güvenilir
edepli
keşfetmek
ebedileşme
cemil
şahane
dilbaz
pürsıhhat
ateş parçası
Birilerinin kim olduğunu anlatmak istediğimizde
sözcüklerimiz bizi yanıltır ve ne olduğunu anlatmaya
başlarız; o kişinin benzerleriyle paylaşmakta olduğu
niteliklere ilişkin betimlemeler içerisinde yuvarlanıp
dururuz. Bir "karakter" ya da bir tip tarifi yapmaya başlarız;
sonuçta o kişinin özgül benzersizliğinin elimizden
kaymasına mani olamayız.
Hannah Arendt
128
“söyleşi”
anlam
ozan
uygar
hoşsohbet
paydaş
hakiki
fırsat eşitliği
engin
öğrenmek
usûl
Söyleşide muhataplar bir sorgulama veya tartışma içinde
değildir; ne keşfedilecek bir 'gerçek' vardır ne ispat edilecek
bir önerme, ne de aranan bir sonuç. Muhataplar
bilgilendirme, ikna etme veya birbirini çürütme peşinde
değildir ve bu yüzden birbirleriyle anlaşmazlığa düşmeden
farklı olabilirler. Söyleşideki sesler bir hiyerarşi de
oluşturmaz. Önemli olan kazanmak ya da yitirmek değil,
söyleşiyi sürdürmektir.
Michael Oakeshott
129
“hüzün”
gülendam
vicdan azabı
rahîm
gurbet
mahzun
güz
durgun
içlenmek
huzurevi
Yüreğinde hissettiği hüzün ve merhamet ne denli derin ise,
o denli kendini diğer varlığın yerine koyuyor insan. Kâh bir
köle, kâh bir yetim, kâh bir kedi yavrusu ya da dağ başında
yalnız bir çınar oluyor insan ve o denli kapıları aralanıyor
insanlığın.
130
“cennet”
valide
tebarüz
vatan
yaz yağmuru
huşu
emek
hayırsever
nur
kul hakkı
utanma duygusu
ebedî
Cennete, kalpleri kuş kalbi gibi (saf ve temiz) olan insanlar
girecektir.
Hz. Muhammed
131
“el ele”
hande
hayat arkadaşı
ahit
muhabbet
iman
cumhur
başyapıt
oydaş
kıyam
şeffaflık
müsavat
Siz kendi elinizle teslim etmedikçe, kimse kendinize olan
saygınızı elinizden alamaz.
Mahatma Gandi
132
“selam”
yaşama gücü
zihin açıklığı
şevk
lütuf
amme
insancıl
sevinç
filizlenmek
günaydın
mukaddime
Pırıl pırıl parlayan güneş, şakıyan bülbül, tebessümle açan
gonca gül, minik torunuyla eğlenen nine, bakkalın önündeki
yaşlı amca, oyuna koşan çocuklar, çalışanlar, emekliler,
kimsesizler, hastalar, yeni bir hayata başlayacak öğrenciler,
tüm canlar hepinize selam olsun. Yüzünüzden neşe,
gözünüzden ışıltılar hiç eksik olmasın.
133
134
İsim dizini
Ahmet Haşim, 116
Albert Camus, 110, 118
Aristoteles, 12, 31, 56
Âşık Veysel, 70, 85
Crawford B. Macpherson, 94
Decimus Iunius Iuvenalis, 104
Erasmus, 36, 62, 77, 96, 115
Eric Voegelin, 100
Ernest Hemingway, 98
Farabi, 113
Friedrich Nietzsche, 43
Fuzûlî, 16, 71, 120
Fyodor Dostoyevski, 114
Goethe, 20, 93
Hacı Bektaş Velî, 99
Hannah Arendt, 128
Hoca Ahmet Yesevi, 54
Honoré de Balzac, 79
Hz. Ali, 75
Hz. Muhammed, 19, 37, 50, 103, 108, 109, 124, 131
Hz. Ömer, 34, 88
İbni Haldun, 33, 44
İbrahim Hakkı, 111
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, 57
Jean-Jacques Rousseau, 67, 84
Kızılderili Atasözü, 127
Konfüçyüs, 23, 68, 91
135
Laedri/Bilinmeyen, 40
Leo Strauss, 29, 56
Lev Tolstoy, 28, 112
Lucius Annaeus Seneca, 22
Mahatma Gandi, 35, 106, 132
Marcus Manilius, 126
Maverdi, 53
Mehmet Akif Ersoy, 46, 86
Mevlana, 90
Michael Oakeshott, 129
Montaigne, 76, 117
Necati Cumalı, 32
Nelson Mandela, 48
Nisâ, 69
Niyazi-i Mısri, 9
Nizâmülmülk, 51, 123
Osman Dağlı (Maksudi), 42
Pir Sultan Abdal, 55
Platon, 10, 56, 61, 82, 95
Publius Terentius, 47
Rabindranath Tagore, 30, 63
Sadi-i Şirazi, 21
Simone de Beauvoir, 60
Şef Kızıl Bulut (Makhpiya-luta) – Oglala Lakota, 89
Şef Qwatsinas - Nuxalk Kabilesi, 121
Şef Seattle, 45
Tevfik Fikret, 18
Theodor Adorno, 76
Thomas More, 97
Wovoka – Paiute Kabilesi, 66
136
Yunus Emre, 15, 78
Yusuf Has Hacip, 39
Ziya Paşa, 41
137
138
Kelime dizini
abdal, 16
abıhayat, 42
abide, 123
acıma duygusu, 109
acıma hissi, 14
açık fikirli, 18
açık sözlü, 42
açık yürekli, 24
adabımuaşeret, 113
adâlet, 39
adalet kapısı, 69
adap, 59
âdet, 51
adil, 88
afacan, 128
affetmek, 64
afife, 33
agâh, 57
agora, 51
ağırbaşlı, 74
ağırlamak, 119
ahenk, 26
ahenkli, 13
aheste, 12
ahilik, 108
ahiret, 36
ahit, 132
ahlâk, 98
ahlâklı, 126
ahretlik, 70
aidiyet, 34
aile, 119
akıl, 50
akıllı, 74
aklıselim, 57
akraba, 37
akran, 72
alâka, 87
alâkadar, 40
alametifarika, 69
alçak gönüllü, 23
âlem, 9
alın teri, 108
âlicenap, 53
âlim, 110
alnı açık, 17
altın yürekli, 12
amme, 133
amme efkârı, 102
amme menfaati, 19
ana baba, 31
ana dili, 127
ana kuzusu, 10
ana yüreği, 65
139
Anadolu, 99
anane, 61
anayasa, 94
anı, 114
anıt, 83
anlam, 129
anlamlı, 69
anlayış, 9
anlayışlı, 47
anne, 14
ar, 98
arı, 40
ârif, 25
arifane, 110
arkadaş, 91
arlanmak, 60
armağan, 63
armoni, 101
asalet, 32
âsım, 45
asır, 92
asil, 111
aslan yürekli, 100
asrısaadet, 32
asude, 55
asuman, 9
aş, 60
âşık, 17
âşıkane, 38
aşiyan, 82
140
aşk, 85
ateş parçası, 128
atıfet, 98
ati, 105
aydınlık, 81
azim, 41
aziz, 47
baba dostu, 24
badısaba, 71
bağımsızlık, 94
bağışlamak, 98
bağlılık, 34
bahadır, 84
bahar, 33
baht, 80
bahtı açık, 99
baran, 30
barış, 105
barışık, 52
barışsever, 25
basiret, 117
başak, 90
başmisafir, 51
başucu kitabı, 62
başyapıt, 132
baylan, 120
bayram ziyareti, 99
bayramlaşma, 86
bayramlık, 112
baysal, 37
becerikli, 18
beden dili, 35
bedesten, 47
bedii, 62
bedir, 73
beka, 123
beliğ, 13
bengi, 43
beraberlik, 51
berceste, 62
bereket, 39
bergüzar, 80
berhayat, 18
berhudar, 14
berkemal, 95
berrak, 105
beste, 101
beynelmilel, 10
beytülmal, 122
bigünah, 104
bilge, 113
bilgi, 50
bilgin, 92
bilim, 111
bilinç, 73
billur, 117
birlik, 19
bolluk, 18
can, 81
can dostu, 95
can sohbeti, 78
can suyu, 30
can yoldaşı, 43
cana yakın, 54
canan, 120
canı pek, 17
canıyürekten, 25
cansiparane, 70
cefakâr, 17
ceht, 106
celal, 73
celil, 88
cemal, 93
cemil, 128
cemre, 79
cenap, 58
cennet, 131
cesaret, 49
cesur, 84
cevher, 23
cevval, 96
ciğerpare, 115
cihan, 59
cihannüma, 75
cihanşümul, 67
civan, 84
civanmert, 25
cömert, 58
cumhur, 132
cumhuriyet, 67
141
cüda, 85
çağrı, 81
çalışkan, 41
çare, 65
çekingen, 119
çelebi, 23
çelik çomak, 96
çevik, 68
çevreci, 121
çiçek bahçesi, 37
çiçek dili, 95
çiğ, 13
çiğdem, 82
çile, 32
çise, 46
çisenti, 79
çoban yıldızı, 13
çocuk, 22
çocuk bahçesi, 80
çocuk oyunu, 24
çocuk ruhlu, 11
çocukluk, 116
çocuksu, 50
çoğulculuk, 122
dağ havası, 30
dakik, 117
danışma, 35
danişment, 101
darıdünya, 71
darülaceze, 119
142
darülbedayi, 48
darüleytam, 65
darülfünun, 73
darüşşifa, 109
daüssıla, 127
dava, 121
dava adamı, 77
dava arkadaşı, 48
davet, 87
dayanışma, 98
dayanma gücü, 108
değer, 104
değer katmak, 105
değerbilir, 93
değerli, 49
değirmen, 78
dejavu, 118
delege, 67
demiurgos, 50
demokrasi, 19
denge, 101
dengeli, 78
deniz feneri, 71
deniz kızı, 82
deniz mavisi, 67
denk, 9
denklik, 88
denli, 84
dergâh, 21
derhatır, 98
derkenar, 96
derman, 42
dert, 38
dert babası, 107
dert ortağı, 100
dertleşmek, 13
dertli, 112
derun, 39
derviş, 15
dervişane, 21
derya, 123
deryadil, 22
deva, 38
dide, 98
dik duruşlu, 119
dikkatli, 60
dilaver, 99
dilbaz, 128
dilek, 35
dilek pınarı, 63
dilenci vapuru, 20
dinç, 28
dingin, 64
dinginlik, 28
dinlemek, 72
dirayet, 31
dirayetli, 93
direniş, 27
diriliş, 32
dirlik, 10
divane, 118
diyar, 65
doğasever, 127
doğru, 59
doğru yol, 73
doğruluk, 46
dokunaklı, 91
doruk, 77
dosdoğru, 98
dost, 92
dost canlısı, 107
dostane, 34
dostluk, 72
dua, 12
duayen, 71
dudu dilli, 82
durgun, 130
duru, 45
duruluk, 125
duyarlı, 51
duygu, 28
duygulu, 82
duygusal, 35
duygusallık, 79
dürüst, 77
dürüstlük, 15
düş gücü, 82
düşkünlerevi, 119
düşünce, 126
düşünür, 40
143
düzen, 112
düzenli, 15
düzey, 67
düzeyli, 46
düzgün, 38
ebedî, 131
ebedileşme, 128
ebediyet, 42
ebeveyn, 123
ecdat, 99
ecir, 36
ecza, 91
edebiyat, 110
edep, 115
edepli, 128
efdal, 108
efkâr, 109
efkârlı, 38
eğitim, 115
ehil, 69
ehlibeyit, 106
ehlivukuf, 9
ekin, 33
ekmek, 90
ekosistem, 48
el birliği, 35
el ele, 132
el emeği, 41
eli açık, 58
eli bol, 30
144
eli geniş, 88
elimsende, 114
elvan, 39
emanet, 43
emek, 131
emektar, 117
emel, 123
empati, 19
endaze, 124
engin, 129
engin gönüllü, 95
entelektüel, 100
erdem, 115
erdemli, 27
eren, 74
ervah, 118
esaslı, 84
esenlik, 106
esmayıhüsna, 73
estetik, 102
eş dost, 54
eş güdüm, 93
eşitlik, 94
eşref, 64
eşref saati, 74
eşsiz, 120
etik, 31
etkileşim, 105
evlat, 65
evliya, 112
evrensel, 42
ezelî, 63
ezgi, 76
fabl, 64
fakih, 78
fakr, 70
fâni, 126
fâni dünya, 107
farklılık, 33
fayda, 115
faydalı, 29
fâzıl, 72
fazilet, 118
fedakâr, 65
fedakârlık, 87
fehmetmek, 97
felah, 77
fer, 104
feragat, 49
ferah, 44
ferahnüma, 54
feraset, 62
ferasetli, 116
feryat, 35
fevkalâde, 96
feyiz, 127
feyzalmak, 95
fırsat eşitliği, 129
fidan, 30
figan, 15
fikir, 118
fikir özgürlüğü, 25
filiz, 16
filizlenmek, 133
gaffar, 36
gafur, 83
gani gönüllü, 52
gariban, 75
garip, 14
gaye, 29
gayret, 39
gayret göstermek, 61
gayretkeş, 108
gayur, 108
geçim dünyası, 90
geçim kapısı, 103
geniş gönüllü, 119
geniş görüşlü, 21
geniş ufuklu, 102
gerçek, 81
gergef, 92
gıpta, 70
gizem, 9
gizemli, 112
gonca, 32
gök kubbe, 57
gökkuşağı, 45
gökyüzü, 24
gökyüzü mavisi, 48
gölge oyunu, 44
145
gönlü bol, 41
gönlü tok, 37
gönlü zengin, 10
gönül, 27
gönül bağı, 89
gönül birliği, 71
gönül borcu, 105
gönül eri, 84
gönüllü, 127
görgü, 39
görgülü, 62
göz hakkı, 37
göz nuru, 41
gözü pek, 100
gözyaşı, 104
gurbet, 130
gurup, 126
gül bahçesi, 42
güldeste, 104
gülecen, 74
güleç, 27
gülendam, 130
güler yüzlü, 84
gülgûn, 99
gülistan, 16
gülperi, 24
gülşen, 82
gülümsemek, 56
gülümser, 91
gün batımı, 126
146
günâşık, 112
günaydın, 133
gündedün, 107
günebakan, 48
güngörmüş, 98
günlük güneşlik, 97
gür, 70
güven, 34
güvenilir, 128
güvenli, 102
güvenmek, 89
güz, 130
güzel, 53
güzellik, 89
güzide, 52
habitat, 127
had, 21
hafıza, 23
hak, 78
hak yolu, 87
hakikat, 92
hakikatli, 108
hakiki, 129
hakim, 73
hakkaniyet, 90
hakperest, 50
haksever, 47
hakşinas, 121
haktanır, 20
halim, 96
halim selim, 49
hâlis, 42
halkoyu, 122
halûk, 76
hamdetmek, 70
hamdüsena, 85
hami, 106
haminne, 53
hamiyet, 99
hamiyetperver, 46
handan, 111
hande, 132
harika, 79
harikulade, 44
harman, 121
hasat, 85
hasbihâl, 63
hasenat, 97
hasip, 127
hasret, 86
hassas, 55
hassasiyet, 31
hatır, 80
hatır bilir, 23
hâtıra, 31
hatırlamak, 118
hatırşinas, 9
hayâ, 80
hayat, 76
hayat arkadaşı, 132
hayat dersi, 99
hayat dolu, 28
hayat okulu, 116
hayır dua, 123
hayır hasenat, 22
hayır sahibi, 119
hayırhah, 83
hayırlaşma, 59
hayırlı, 10
hayırsever, 131
hayrat, 102
haysiyet, 115
haysiyetli, 72
hayvan, 64
hayvansever, 45
hazan, 38
hazandide, 31
hazar, 92
hazin, 53
hediye, 123
helal, 50
helalleşmek, 81
helallik, 14
helalühoş, 44
hemdert, 60
hemfikir, 29
hemhâl, 117
hemşehri, 68
hesap günü, 55
heves, 49
147
hevesli, 16
heyecan, 97
heyecanlı, 88
hısım akraba, 51
hicap, 11
hicran, 36
hicret, 87
hidayet, 73
hikmet, 113
hilâl, 56
hilkat, 47
himâye, 56
himmet, 15
his, 114
hisli, 96
hissetmek, 86
hissiselim, 104
hizmet, 119
hoş, 76
hoşgörü, 33
hoşgörülü, 107
hoşnut, 33
hoşsohbet, 129
hudayinabit, 10
hukuk, 105
hulûskâr, 46
huşu, 131
huzur, 81
huzurevi, 130
Hüda, 16
148
hümanizma, 52
hüner, 47
hünerli, 19
hür, 100
hürmet, 70
hürmetkâr, 27
hürriyet, 106
hürriyetperver, 19
hüsnühâl, 98
hüsnükabul, 40
hüsnüniyet, 59
hüsnüzan, 48
hüzün, 130
hüzünlü, 26
ılımlı, 104
ıslah, 65
ışık, 71
ızdırap, 44
ibadet, 87
ibadetgâh, 39
ibret, 79
iç barış, 68
iç dünya, 58
içlenmek, 130
içli, 61
içtenlik, 89
ideal, 61
idrak, 34
iffet, 94
iffetli, 63
iflah, 118
iftihar, 108
ihata, 113
ihlas, 106
ihsan, 126
ihtimam, 42
ihtiram, 45
ihtişam, 61
ihtiyatlı, 22
ihya, 13
ikdam, 108
ikram, 110
ilahî, 42
ilelebet, 85
ileri görüşlü, 117
iletişim, 35
ilgi, 49
ilham, 62
ilham kaynağı, 120
ilham perisi, 105
ilim, 9
ilkbahar, 18
ilke, 78
ilmihâl, 74
iltifat, 70
iman, 132
imaret, 83
imkân, 22
imrenmek, 75
imtihan, 81
imtizaç, 68
inanç, 77
inayet, 26
ince düşünceli, 22
incelik, 126
infak, 58
inkisar, 55
inkişaf, 111
insaf, 60
insaflı, 23
insan, 9
insan sarrafı, 47
insancıl, 133
insaniyetli, 45
insanlık, 116
insicam, 76
inşirah, 40
intibah, 79
intizam, 48
intizar, 89
inziva, 125
irade, 73
irfan, 113
irşat, 36
isabet, 63
isabetli, 101
istikbâl, 92
istiklâl, 62
istirham, 28
istişare, 59
149
iş birliği, 89
iştirak, 116
iştiyak, 63
itibar, 53
itidal, 110
itidal sahibi, 46
itikâf, 15
itimat, 29
itina, 90
itizar, 14
itminan, 51
ittifak, 115
ittihat, 13
iyi, 49
iyi hâl, 113
iyi huylu, 87
iyi kalpli, 112
iyi niyet, 86
iyi niyetli, 23
iyi yürekli, 55
iyilik, 12
iyilik perisi, 75
iyilikbilir, 26
iyiliksever, 60
iyimser, 10
izan, 97
izaz, 82
izzet, 127
izzetinefis, 94
jest, 29
150
kabiliyet, 83
kader birliği, 49
kadim dost, 85
kadirşinas, 28
kafa dengi, 103
Kafdağı, 100
kâinat, 111
kalbiselim, 64
kalender, 47
kalp, 48
kalp acısı, 120
kalp gözü, 124
kalp yarası, 87
kâmil, 29
kamu, 41
kamu yararı, 16
kanaat, 17
kanaatkâr, 54
kanun, 36
kapı komşu, 68
kararlı, 12
kardelen, 11
kardeş, 116
kardeşlik, 70
karınca kararınca, 20
kâşif, 97
katılım, 102
katkı, 100
katre, 54
kavrayış, 41
kavrayışlı, 60
kavuşmak, 50
keder, 94
kederli, 104
kelâm, 40
keramet, 53
kerem, 25
kerem sahibi, 111
kerim, 58
keşfetmek, 128
keyifli, 96
kırkikindi, 32
kısmet, 82
kısmet kapısı, 39
kısmetli, 89
kıssadan hisse, 95
kış, 116
kıvanç, 94
kıyam, 132
kıymet, 12
kıymetli, 91
kibar, 43
kifayet, 73
kifayetli, 69
kitabe, 83
kitap, 31
kitap kurdu, 105
kitapsever, 40
kolaylaştırmak, 19
kolaylık, 32
komşu, 37
komşu hatırı, 33
komşu kapısı, 102
konsensüs, 117
konu komşu, 96
konuk, 82
konuksever, 23
körebe, 114
kukla tiyatrosu, 44
kul hakkı, 131
kul yapısı, 75
kulübe, 107
kum saati, 103
kura, 122
kuşdili, 42
kutlu, 72
kutsal, 39
kütüphane, 62
lalezar, 103
lâtife, 26
lir, 88
lirik, 44
lisanıhâl, 35
lisanımünasip, 115
liyakat, 69
liyakat sahibi, 55
logos, 111
lokman hekim, 100
lunapark, 16
lütuf, 133
151
lütufkâr, 101
maarif, 27
maestro, 44
mağfiret, 26
mahalle, 68
mahalle arkadaşı, 127
maharet, 101
maharetli, 52
mahcubane, 86
mahcubiyet, 125
mahcup, 103
mahremiyet, 115
mahsul, 77
mahşer, 116
mahzun, 130
makbul, 123
makul, 113
malumat sahibi, 40
mana, 68
manalı, 59
maneviyat, 14
marifet, 38
maruf, 31
masal âlemi, 104
masum, 53
masumane, 84
masumiyet, 64
masun, 74
masuniyet, 24
maşer, 68
152
matem, 36
mavera, 50
mazbut, 58
mazi, 105
mazlum, 64
mazruf, 90
mecal, 119
medarıiftihar, 100
medet, 68
mefahir, 88
mefkûre, 97
meftun, 45
mehtap, 126
melek, 14
melul mahzun, 126
memba, 86
memnuniyet, 55
meram, 113
merhaba, 25
merhamet, 109
merhem, 22
mert, 11
meserret, 72
mesut, 23
meşakkat, 107
meşru, 28
meşruiyet, 59
meşveret, 35
metanet, 30
methüsena, 88
mevhibe, 95
mevize, 22
Mevlâ, 78
mevsim, 75
meyus, 29
meziyet, 17
mihenk taşı, 31
mihman, 119
mihrican, 53
mikyas, 117
mimari, 67
minnet, 20
minnettar, 101
miraç, 52
misafir, 107
misafirperver, 99
miyar, 18
mizaç, 45
mizan, 76
moral, 125
mualla, 57
muallim, 114
muavenet, 115
muazzam, 116
muazzez, 70
mucize, 9
muhabbet, 132
muhayyile, 120
muhlis, 38
muhterem, 46
muhteşem, 105
muin, 106
mukaddes, 94
mukaddime, 133
munis, 61
muntazam, 20
muntazır, 53
muştu, 108
muştulamak, 12
mutabakat, 35
muteber, 17
mutedil, 43
mutena, 127
mutlu, 89
mutmain, 41
muvazene, 107
muzdarip, 110
mübarek, 104
müfit, 108
müjde, 63
mükâfat, 63
mükemmel, 98
mülayim, 107
mümbit, 30
mümeyyiz, 85
mümtaz, 93
münacat, 13
münevver, 52
münezzeh, 61
mürşit, 43
153
müsamaha, 74
müsamahakâr, 126
müsavat, 132
müsâvi, 11
müstesna, 107
müşfik, 65
mütebessim, 88
mütedeyyin, 125
müteessir, 26
mütefekkir, 112
mütekabiliyet, 27
mütekâmil, 78
müteşekkir, 60
mütevazı, 90
müzakere, 35
naçar, 123
nadide, 13
nadir, 121
naif, 112
namus, 31
namuslu, 46
narin, 85
nasihat, 110
nazenin, 65
nazik, 64
nazlı, 120
nebevi, 71
nebi, 85
nedamet, 44
nefis muhasebesi, 14
154
neşeli, 63
neşvünema, 30
nevbahar, 79
nevruz, 79
nezahet, 98
nezâket, 21
nezih, 88
nimet, 90
nisan yağmuru, 100
nur, 131
nur yüzlü, 37
okuma saati, 40
okuma vakti, 83
olgun, 47
olgunlaşmak, 92
omuzlamak, 43
onay, 59
onur, 41
onurlu, 27
optimum, 113
orta yol, 76
ortak dil, 97
ortak payda, 121
oy birliği, 59
oydaş, 132
ozan, 129
öğrenci, 40
öğrenmek, 129
öğretmen, 40
öğüt, 22
öksüz anası, 109
ölçek, 102
ölçü, 76
ölçülü, 101
ölçüt, 60
ölümlü dünya, 26
ömür, 116
önemsemek, 12
öneri, 101
öngörü, 29
öteki dünya, 36
övgü, 88
öz eleştiri, 34
öz güven, 79
öz saygı, 80
özenli, 64
özgür, 96
özgürlük, 67
özlem, 20
özleyiş, 9
özne, 34
özümsemek, 94
özveri, 90
özverili, 46
panayır, 51
paydaş, 129
payidar, 109
paylaşmak, 96
peri masalı, 128
peygamber, 27
pınar, 114
pınar başı, 112
pirifâni, 123
pirüpak, 81
plüralizm, 33
portakal bahçesi, 22
prensip, 60
pürdikkat, 44
pürneşe, 106
pürsıhhat, 128
rahîm, 130
rahman, 89
rahmani, 94
rahmet, 103
rayiha, 37
razı, 101
refah, 71
refakat, 43
reha, 32
rehber, 122
rengârenk, 33
rıza, 59
rızık, 90
riayet, 117
riayetkâr, 18
rikkat, 57
rikkatli, 76
rint, 15
ruh, 34
ruhani, 100
155
saadet, 89
sabah, 56
sabah vakti, 108
sabah yeli, 65
sabah yıldızı, 114
sabır, 17
sabır taşı, 111
sabırlı, 109
sabretmek, 12
sadaka, 103
sadakat, 120
sade, 83
sadık, 91
sadıkane, 10
saf, 50
safderun, 65
safiyane, 55
sağ salim, 87
sağ selamet, 41
sağduyu, 52
sağgörü, 124
sağlam, 122
sağlık, 61
sağlık yurdu, 117
sağlıklı, 49
sahaf, 83
sahi, 11
sahici, 61
sahih, 19
sakınmak, 24
156
sakin, 91
saklambaç, 114
salah, 17
salih, 111
salim, 109
sam yeli, 121
samanyolu, 71
samimi, 58
samimiyet, 24
sanat, 76
sanatkâr, 103
sarahat, 92
sarih, 83
sarraf, 104
saydam, 81
saydamlık, 87
saygı, 69
saygıdeğer, 91
saygılı, 11
saygın, 93
sebat, 106
sebatkâr, 21
sebil, 123
seciye, 23
seciyeli, 35
seçkin, 40
seher, 86
seher vakti, 75
seher yeli, 54
selam, 133
selam sabah, 80
semah, 83
semavi, 68
semih, 37
sempati, 29
serazat, 112
sevap, 37
sevda, 120
sevecen, 43
sevgi, 9
sevgi seli, 124
sevimli, 102
sevinç, 133
seviyeli, 69
seyyah, 125
sezgi, 109
sıcakkanlı, 93
sıhhat, 30
sıhhatli, 60
sıla, 75
sıla özlemi, 45
sılayırahim, 19
sır, 111
sırat, 55
sırdaş, 43
siftah, 39
silüet, 116
sitayiş, 88
sitem, 120
sivil, 74
sivil toplum, 67
sohbet, 110
sonbahar, 53
sorumluluk, 49
sosyal hayat, 127
söyleşi, 129
söz hazinesi, 110
söz sahibi, 94
sözünün eri, 17
su, 16
suhulet, 24
sulh, 122
sulhperver, 86
sükûn, 125
şad, 69
şafak, 56
şahane, 128
şaheser, 57
şahika, 16
şahit, 125
şahsiyet, 11
şairane, 124
şakul, 76
şatır, 128
şebiarus, 124
şefaat, 111
şeffaf, 52
şeffaflık, 132
şefkat, 14
şefkatli, 80
157
şeftali bahçesi, 16
şehadet, 75
şehir, 102
şehremini, 34
şen, 96
şen şakrak, 30
şenlik, 114
şeref, 46
şevk, 133
şifa, 38
şifahane, 77
şölen, 51
şua, 103
şûra, 99
şuur, 63
şükretmek, 93
şükür, 86
taaşşuk, 45
tabii hukuk, 87
tahammül, 48
tahassür, 120
tahayyül, 80
tâkat, 124
takdir, 95
takva, 55
talebe, 21
talim, 17
taltif, 85
tan yeri, 56
tanıdık, 102
158
tarih, 13
tasavvuf, 15
tasavvur, 97
tasvir, 44
tatlı dilli, 54
tatlı söz, 57
tatlı sözlü, 79
tavsiye, 33
tavzih, 20
taze, 115
tazeleniş, 124
tazim, 52
teamül, 10
tebarüz, 131
tebdilimekân, 54
tebellür, 14
tebessüm, 80
tebliğ, 110
tebrik, 25
teceddüt, 28
tecelli, 106
tecessüm, 93
tecessüs, 48
tecrübe, 110
tecrübeli, 19
tedarikli, 78
tedavi, 77
tedbir, 43
teenni, 69
teessür, 126
tefekkür, 50
tek vücut, 72
tek yürek, 34
tekâmül, 18
teklif, 19
temel haklar, 57
temiz, 15
temiz kalpli, 69
temkinli, 114
terbiye, 86
terbiyeli, 103
tercih, 81
tertipli, 21
teselli, 47
tesirli, 78
teskin, 17
tespih, 11
teşekkür, 110
tevazu, 52
teveccüh, 21
tez canlı, 84
tezahür, 79
tezekkür, 95
tezhip, 41
tıynet, 32
titiz, 47
tohum, 28
tomurcuk, 10
toplumsal bilinç, 89
toprak, 64
tövbe, 55
tövbekâr, 107
tutarlı, 112
tutku, 13
tutunmak, 100
tüvana, 28
uçurtma, 56
ufuk, 67
uğur, 38
uğur böceği, 121
uğurlamak, 106
uğurlu, 25
uhrevi, 50
uhuvvet, 12
ulu, 67
uluhiyet, 73
ulvî, 95
umde, 11
umumi efkâr, 92
umur, 22
umurgörmüş, 47
umursamak, 115
umut, 106
umut dünyası, 87
umut ışığı, 56
umut kapısı, 118
umutlu, 64
us, 113
uslanmak, 36
uslu, 78
159
usturup, 57
usûl, 129
utangaç, 24
utanma duygusu, 131
utanmak, 11
uyarıcı, 83
uyarmak, 62
uygar, 129
uysal, 109
uyum, 78
uyumlu, 45
uzlaşı, 122
uzlaşma, 59
uzun ömürlü, 72
üç nokta, 61
ülfet, 25
ülkü, 114
ümit, 71
ümmi, 24
ürün, 18
üslup, 70
ütopya, 97
üzgün, 20
üzüntü, 118
vaad, 77
vade, 124
vahdet, 124
vahiy, 92
vakar, 118
vakfetmek, 22
160
vâkıf, 97
vakur, 27
valide, 131
varlık, 80
varoluş, 111
vatan, 131
vatandaş, 51
vatansever, 121
vazıh, 58
vecd, 91
veda, 75
vefa, 31
vefakâr, 46
vekâlet, 122
velinimet, 99
vicdan, 81
vicdan azabı, 130
vicdanlı, 54
vukuf, 74
vukuflu, 23
vuslat, 103
vuzuh, 92
yâd, 56
yadigâr, 77
yağmur, 18
yağmur duası, 97
yakamoz, 53
yakarış, 71
yakarmak, 32
yakınlık, 89
yalan dünya, 75
yalın, 113
yansıma, 26
yâr, 72
yararlı, 57
yardım, 90
yardımlaşma, 123
yardımsever, 70
yâren, 93
yasa, 109
yaşam, 49
yaşam dolu, 91
yaşama gücü, 133
yaşama sevinci, 30
yaşanmışlık, 10
yaşlılık, 116
yatsı vakti, 26
yavru, 28
yayla havası, 56
yaz, 32
yaz yağmuru, 131
yediveren, 103
yegâne, 62
yekvücut, 55
yeni bahar, 82
yerlilik, 127
yeryüzü, 121
yeşermek, 38
yeşil alan, 96
yeterli, 57
yetim, 14
yetinmek, 32
yetkin, 73
yiğit, 84
yol yordam, 12
yolcu, 20
yoldaş, 15
yön, 83
yöntem, 76
yufka yürekli, 119
yumuşak başlı, 125
yumuşak yüzlü, 122
yurt, 25, 67
yurt özlemi, 67
yurttaşlık, 122
yuva, 121
yüce, 12
yüce gönüllü, 21
yüreği burkulmak, 109
yüreği kan ağlamak, 38
yüreği parçalanmak, 91
yüreği temiz, 94
yürek, 93
yürek acısı, 104
yürekli, 84
zahit, 36
zaman, 126
zanaat, 99
zanaatkâr, 26
zarafet, 27
161
zekâ, 62
zevkiselim, 125
zihayat, 79
zihin açıklığı, 133
zihin berraklığı, 34
zihniyet, 29
zikir, 124
162
ziyaret, 20
züht, 118
zülâl, 125
züleyha, 74
Zülfikâr, 72
zülfüyâr, 85
Zümrüdüanka, 105