Lactarius lezzetli

Kanlıca Mantarı: Lactarius salmonicolor
(Melki mantarı olarak ta adlandırılır)
Şapka
Büyüklüğü 5-15 cm kadardır.
Mantar gençken ortası hafifçe çukurdur, kenarı
içeri
kıvrıktır,
büyüdükçe
ortası
daha
da
çukurlaşarak hemen hemen huni şekline döner.
Renk turuncudur, açık sarıdan erik sarısına kadar
değişir, kenarda 1 milimetre genişlikte halka
halinde açık parlak sarıdır ve belirgindir.
Genel görünüşle turuncu ve
halkalıdır. Yeşil renklenme yoktur.
sarıdan
ibaret
Lameller
Başlangıçta kırmızımtırak sarı beyaz, daha sonra
açık portakal rengi tonundadır.
Sapa doğru kıvrımlı şekil alır, sap üzerinde birazcık
devam eder.
Sap
3-6,5 cm boyunda 0,8-2,5 cm kalınlığında, silindir
şeklindedir.
Renk bakımından portakal sarısı, dip kısmında
kırmızımtırak sarı beyaz, yukarı kısmında şarap
kırmızısı turuncudur.
Sapın etli kısmı kırmızı-pembedir ve koparıldığında
turuncu renkte bir sıvı çıkarır.
Gençken içi dolguludur, daha sonra şapkaya kadar
olan alt kısımda boşlukludur.
Etli Kısım
Kırmızımtırak sarı beyaz renkli, meyve kokulu ve
yumuşak, sünger gibidir.
Spor İzi
Parlak kırmızımtırak sarı, tunç rengindedir.
Yetişme Yeri ve Zamanı
Çam altlarında ve çam ormanı açıklıklarında,
çayırlıklarda, Avrupa'da yapraklı ağaç ormanlarında,
ilkbahar ve sonbaharda yağmurlardan sonra görülür.
Mantar gençken, kırılıp koparıldığı yerinden portakal
renkli bir sıvı çıkarır, bu sıvı hava ile temas edince
kırmızı olur, iki saat sonra kırmızımtırak portakal
esmeri renk alır ve acıdır.
Mantarın tadı acıdır fakat nahoş değildir, lezzetlidir.
Kaypak Mantar: Boletus luteus
Şapka
Koni şeklinde, yarım küre gibi tümsektir, daha
sonra yayvanlaşır.
 Tutkallı denecek derecede yapışkan, parlayan bir
örtüsü vardır, bu, ince zar halinde kolayca
soyulabilir,
yağmur ile yıkandığında lifsi ışınsal çizgili-yollu
görünüm alır.
Renk
bakımından
kestane
renginden
koyu
morumtrak kahverengiye değişir, nadiren koyu
sarıdır.
Gençken sapa zar gibi bir örtü ile bağlıdır, bunun
kalıntısı önce beyaz sonraları morumsu kahverengi
bir yüksük halinde sapın üzerinde kalır.
Borucuklar
Kısadır ve delikçikler yüzeyi olarak sapa geniş
oturur.
Önceleri yumurta sarısı, daha sonra limon veya
zeytin
yeşili
rengindedir.
Delikçikler
 Önce zarımsı beyaz bir deri ile örtülüdür, bu örtü
mantar geliştikçe şapkanın kenarından kopar ve
delikçikler açığa çıkar
Renk sarıdır ve değişmez, olgun numunelerde
sarımtrak zeytin yeşili rengindedir.
Sap
Gençlikte dibi, yukarısından daha incedir; yaşlanınca
silindir şeklini alır; orta derecede kalındır.
 Gevşek bir yüksüğü vardır,
yüksüğün üst tarafı beyazdır, yaşlanma ile aşınıp
kaybolur.
Yüksüğün yukarısında kalan sap kısmı sarı ve
kahverengi tanecikli, aşağısındaki kısmı beyaz veya
siyahımsı kahverenklidir.
Etli Kısım
Beyazımtraktır, sonraları limon sarısı renk alır, dip
kısımda pembemsidir, bu renkler değişmez. Sulu ve
yumuşak kıvamdadır.
Spor İzi
Sarımtrak esmer, çamur renklidir.
Yetişme Yeri ve Zamanı
Haziran’dan Ekim’e kadar iğne yapraklı, bilhassa
çam ağaçları altında ve kenarındaki çayır, yosun ve
eğreltiler arasında çok sayıda kümeler halinde
görülür.
Orta derecede yaygın olan bir mantardır.
Etli kısmın kokusu meyveye benzer, lezzeti
mulayimdir. Bilhassa genç numuleri yemek için iyidir.
Kuzu Mantarı
Morchella conica var. deliciosa
Şapka
Sivri konik şeklinde, 3-6 cm boy, 2-2.5 cm çapa
sahiptir.
Boyu yönünde belirgin şekilde paralel sırtlıdır ve
bunlar enine damarlarla birbirine birleşirler.
Renk sarımtrak kahverenginden zeytin yeşili
kahverengiye veya koyu kahverengiye kadar
değişebilir.
Çukur kısımlar genç numunelerde sarımtrak
beyazdır, yaşlanma ile açık kahverengi olur.
Çıkıntılı kısımlar ise gençken kahverengidir,
yaşlanınca koyu kahverengiye dönüşür
Sap
Boy 3-5 cm, çapı 1.5-2.5 cm kadardır.
İç kısmı etsi kıvamdadır, ortası boşlukludur, bu
boşluk şapka içinde de devam eder.
Dış kısmı beyazımtrak, esmerimtrak renkte olup,
pürüzlüdür.
Etli Kısım
Yumuşaktır, sap ve şapka içindeki boşluktan
dolayı incedir.
Normalde açık renkli olup, ezildiğinde veya
koparıldığında kırmızımtrak olur.
Spor İzi
Sarımtrak renktedir.
Yetişme Yeri ve Zamanı
Kireçli arazilerde, çamlık altlarında ve bu
ormanların civarındaki çayırlıklarda, çalılıklarda
görülür.
Çok yaygın olmayan bu mantar, Nisan ve
Haziran ayları arasında ortaya çıkar.
Kuzu göbeği mantarı
Morchella esculanta var. rotunda
Şapka
Çok değişken büyüklükte, genellikle 4-8 cm.
yükseklikte ve 4-6 cm. çapındadır.
Şekil bakımından yumurta gibidir; düzensiz,
boyuna yönde düzgün bir sıra oluşturmayan,
yuvarlak, biraz uzunca veya köşeli olabilen oldukça
geniş, derin olmayan oyukları vardır,
oyukların kenarı dolambaçlı sırtlarla ağ gibi
görünür, çukur kısımları kırmızımsı sarı renkte,
damar gibi çıkıntılar daha sarımtırak, bazen pembe
veya kırmızılı zeytin rengindedir.
Şapkanın dip kısmı sapa dik olarak oturur.
Sap
Boyu 3-6 cm, eni 1-3 cm arasında değişir.
Kuvvetli olup silindir şeklindedir. İçi boştur, fakat
düzenli bir boşluk göstermeyip, dibinde daha
genişler.
Dış kısmı buruşuklu ve uzunluğuna oluklu, yukarı
tarafında az olarak kepeklidir.
Rengi kirli beyaz, sarımtrak, yaşlanma ile
kahverengimsidir. Çok gevrek bir yapıdadır.
Etli Kısım
Mum kıvamında, gevrek ve kırmızımtrak sarı
renktedir. Hoş bir tada ve kokuya sahiptir.
Spor İzi
Koyu krem renklidir.
Yetişme Yeri ve Zamanı
Toprakta, orman açıklıklarında, yol ve akarsu
kenarlarında,
bitki
örtüsü
yanmış
arazide
ilkbaharda, Mart ve Mayıs ayları arasında görülür.
 Akçaağaç,
Fındık,
Kayın,
Dişbudak
ve
Karağaçların altında tek tek bulunur.
Çok iyi yenen bir mantardır, yavaş pişirildiği
zaman çok lezzetli olur.
 Pişirilmeden önce çok iyi temizlenmelidir. Bir
oturuşta çok fazla yenilmemelidir.
Sütsüz Mantar
Russula delica
Şapka ve Lameller
•Büyüklüğü 5-15 cm arasında değişir.
•Toprağa yakın büyür ve üzerine yapışık olarak
toprak, çayır ve yapraklar bulunur.
•Yapışkan, huni gibi, ortası çukurdur, kenarı uzun
zaman içeri kıvrık kalır.
•Genç
halinde
beyazımtıraktır,
yaşlanınca
sarımtrak esmer lekeli bir hal alır.
•Lameller çok sayıda olup dar, kalın, kısmen
dallanmıştır, sap üzerinde belirgin bir şekilde aşağı
devam eder.
• Gençken
beyazımsıdır,
bastırılan
kısımlar
esmerleşir, hafifçe mavi-yeşil renklidir, yaşlanınca
kahverengi lekelilik kazanır.
Sap
Sarımtrak beyazdır, deniz yeşili veya pas gibi
lekeleri bulunur, uzunluğu 5 cm kadar olup dipte
incedir, şapkaya doğru kalınlaşır.
Kokusu belirgin olarak balık gibi, tadı önceleri
mülayim, sonra keskin ve acıdır.
Etli Kısım
Beyaz, gevrek ve oldukça katıdır.
Spor İzi
Parlak beyazdır.
Yetişme Yeri ve Zamanı
Hem iğne yapraklı hem yayvan yapraklı
ağaçlıklarda yaygın ve bol olarak Temmuz ve Ocak
ayları arasında gelişir
Tirmit Mantarı: Lactarius volemus
Şapka
 5-15 cm kadar büyüklükte, kuru ve et gibidir,
hiçbir zaman yapışkan olmaz.
 Gençken yarım küre şeklinde tümsek olup
olgunlaşınca açılır ve derin olmayan huni şekline
dönüşür,
 üst tarafı düzensiz, dalgalı gibi
 Kenarı başlangıçta içeri kıvrıktır, daha sonra
düzensiz olarak dalgalı olur.
 Gençken sarımtırak kahverengi olgunlaşınca
kırmızımsı kahverengi olan mantarın iki formu
vardır:
a. Kırmızı kahverengi tipi iğne yapraklı ağaç ve
kayın ormanlarında yosunlar arasında gelişir,
b. ateş sarısı tipi yalnızca kayın ve meşe
ormanlarında bulunur.
Lameller
Gençken sarımsı beyaz turuncu, olgunlaşınca
sarı açık kahverengidir,
 dokunulduğunda kahverengi olur.
Bol miktarda beyaz sıvıya sahiptir.
Oldukça sık olup sap üzerinde az olarak aşağı
devam eder.
Sap
12 cm kadar uzunlukta ve oldukça kalın,
sağlamdır.
Mum gibi bir örtüsü vardır. Şapka ile aynı renkte
veya birazcık daha açık, şapka tarafındaki birkaç
santimetrelik kısımda sarımsı, diğer kısımlarında
kırmızımtırak kahve renktedir.
Etli Kısım
Gençken yumuşak, beyaz, olgunlukta sünger gibi,
katı ve açık sarıdır, daha sonra yavaş yavaş
kahverengi lekelilik kazanır.
Spor İzi
Çok açık kırmızımtırak sarıdır.
Yetişme Yeri ve Zamanı
Temmuz ve Eylül arasında yapraklı ağaç
çevresinde, bilhassa kayın ormanlarında ve
sınırlarında, bazen çam altlarında gelişir.
Badem gibi tadı, balık gibi kokusu vardır.
Kolay tanınabilen bir mantardır, bilhassa bol
miktarda çıkarılan beyaz sıvı ile iyi ayırt edilir.
bu sıvı çok lezzetlidir, renk değiştirmez ve balık
kokusundadır.
Taze mantar kesildiği zaman bol miktarda beyaz sıvı
akar,
halbuki kuru ve yaşlı mantarlarda bu özellik yoktur,
yani yaşlı mantar numuneleri beyaz sıvıdan
yoksundur.
Yenilebilen iyi bir mantardır, hatta çiğ olarak bile
emniyetle yenebilir.
 Tuzlanıp baharatla muamele edildiği, sıcak yağda
kızartıldığı zaman çok lezzetli olur.
Kızartılırken lamelleri yukarı gelecek şekilde tavaya
konulmalıdır. Çorbalar için de iyidir.
Bununla beraber, tadı çok acı olan ve şapkasının
ortasında konik bir çıkıntı bulunan Lactarius rufus ile
karıştırılmamalıdır, bu mantar zehirli değildir fakat
yenmesi lezzet bakımından tavsiye edilmez.