to view the full-text article in PDF format.

to view the full-text article in PDF format.

ARAfiTIRMA RESEARCH ARTICLE
Non-Spesifik Bel A€r›s› Kafein
Tüketimi ve Beslenme
Al›flkanl›klar› ‹le ‹liflkili mi?
Dr.
Demirhan
D›raço¤lu1,
Doç.
Dr.
Ayfle
Karan1,
Dr.
Aliye
Aydo¤an1,
Dr.
Süreyya
fiencan1,
Prof.
Dr.
Resa
Ayd›n1,
Prof.
Dr.
Yusuf
Orhan2,
Prof.
Dr.
Cihan
Aksoy1
1
‹stanbul
Üniversitesi,
‹stanbul
T›p
Fakültesi,
Fiziksel
T›p
ve
Rehabilitasyon
Anabilim
Dal›,
‹STANBUL
2
‹stanbul
Üniversitesi,
‹stanbul
T›p
Fakültesi,
‹ç
Hastal›klar›
Anabilim
Dal›,
Endokrinoloji
Bilim
Dal›,
‹STANBUL
ÖZET
olufluyordu. Kontrol grubu ise yafl ortalamas› 42±18
y›l olan 25 kad›n, 25 erkekti.
• Amaç: Non-spesifik bel a¤r›s› pek çok farkl› nedene
ba¤l› olarak ortaya ç›kabilen klinik bir sorundur. Farkl›
risk faktörleri aras›nda diyet al›flkanl›klar› da yer almaktad›r. Afl›r› kafein tüketiminin bel a¤r›s›n› art›rd›¤› düflünülmekte ve bu yönde çal›flmalar yap›lmaktad›r. Bu
çal›flmada non-spesifik bel a¤r›l› hastalardaki kafein
tüketimi ve diyet al›flkanl›klar› benzer yafl ve cinsteki
bel a¤r›s› olmayan sa¤l›kl› kontrollerle karfl›laflt›r›lm›flt›r.
• Bulgular: Hasta grubundaki günlük ortalama kafein
al›m› 328±118 mg/gün, kontrol grubunda ise 289±135
mg/gün olarak hesapland›. Aradaki fark istatistiksel
olarak anlaml› de¤ildi (p>0,05). Hasta grubunda VAS
ile günlük kafein al›m› aras›nda bir korelasyon bulunamad›. Her iki grup aras›nda ac›l› ve ya¤l› yeme aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› bir fark olmad›¤›
gözlendi (p>0,05).
• Materyal ve Metod: Poliklini¤imize baflvuran nonspesifik bel a¤r›s› olan, yafllar› 20-60 aras›nda de¤iflen
49 hasta ve 50 sa¤l›kl› kifli çal›flmaya al›nd›. Hastalar›n
aktivite a¤r›s›, vizüel analog skala (VAS) ile de¤erlendirildi. Hastalar›n yemek yeme al›flkanl›klar› ve kafein
tüketim-leri form yard›m›yla sorguland›; form üzerinden tüketim hesaplamalar› yap›ld›. Hasta grubu yafl
ortalamas› 44±13 y›l olan 25 kad›n ve 24 erkekten
• Sonuç: S›n›rl› hasta grubuyla yap›lan bu çal›flmada
beslenme al›flkanl›klar› ve kafein tüketimi ile nonspesifik bel a¤r›s› s›kl›¤› aras›nda bir iliflki saptanamam›flt›r.
• Anahtar Kelimeler: Non-spesifik bel a¤r›s›, kafein
tüketimi, beslenme. Nobel Med 2008; 4(2): 26-30
NOBEL MEDICUS 11
26
|
C‹LT: 4, SAYI: 2
habits and the caffeine intake of the patients were interrogated using the form. The consumption was calculated
using the form.The patient group included 25 women and
24 men whose average age was 44±13 years. The control
group included 25 women and 25 men whose average age
was 42±18 years.
ABSTRACT
CAN A NONSPECIFIC BACK PAIN BE
ASSOCIATED WITH CAFFEINE CONSUMPTION
AND DIETARY HABITS?
• Objective: Non-specific low back pain is a clinical
condition which can occur in association with many different
causes. Various risk factors for non-specific low back pain
include nutritional habits. Excessive caffeine intake is
thought to increase the low back pain and the several
studies have been conducted about this topic. In this study,
the patients with chronic low back pain were compared
with the healthy controls without low back pain of the
same gender and same age in terms of caffeine intake and
nutritional habits.
• Results: The daily caffeine intake was 328±118 mg/day
for the patient group and 289±135 mg/day for the control
group. The difference was not found to be statistically
significant (p>0.05). In the patients group, no correlation
between VAS and daily caffeine intake was found. It was
observed that there was no significant difference between
the groups in terms of taking sour and fatty foods (p>0.05).
• Conclusion: In this study which was conducted with
a limited patient group, no relation was found between
the nutritional habits and caffeine intake and non-specific
low back pain.
• Material and Method: 50 healthy subjects and 49
patients with non-specific low back pain, aged between
20-65 years, which referred to the outpatient clinic were
included to the study. The pain activity of the patients was
evaluated with visual analog scale (VAS). The nutritional
• Key Words: Non-specific low back pain, caffeine intake,
nutrition. Nobel Med 2008; 4(1): 26-30
G‹R‹fi
sentezini, transportunu ve sal›m›n› inhibe eder. Bu flekilde analjezik etki gösterir. 5 Afl›r› ya¤l› beslenme
al›flkanl›¤›n›n da ateroskleroz yoluyla iskemiye neden
oldu¤u ve bunun da a¤r›ya neden oldu¤u bildirilmektedir. 6
Bel a¤r›lar›n›n büyük bir ço¤unlu¤unda yap›lan muayene ve tetkiklerle a¤r›ya neden olan patoloji tespit
edilememektedir. Spesifik bir organik ya da mekanik
nedene ba¤lanamayan bel a¤r›lar›na “non-spesifik bel
a¤r›s›” ad› verilmektedir. Non-spesifik bel a¤r›lar›n›n
etyolojisinde pek çok faktör rol oynamaktad›r. Bunlar
aras›nda en önemlileri mesleki ve kiflisel risk faktörleridir. Epidemiyolojik çal›flmalar non-spefisik bel a¤r›s›yla
iliflkili farkl› non-anatomik risk faktörlerinin varl›¤›n›
ortaya koymufltur. Mesleki risk faktörleri (uzun süreli
a¤›r kald›rmak, vibrasyona maruz kalmak, ellerle yap›lan
ifllerde çal›flmak, vb.), psikolojik yatk›nl›k (depresyon,
anksiyete, meslek memnuniyetsizli¤i) ve di¤er davran›flsal faktörler (sedanter yaflam, bel sa¤l›¤›na dikkat
etmemek, sigara kullan›m›, alkolizm, fliflmanl›k) bunlar
aras›nda say›labilir. 1 Son zamanlarda diyetle ilgili risk
faktörleri daha s›k tart›fl›lmaya bafllam›flt›r. Sigara kullanma al›flkanl›¤›n›n bel a¤r›s› ile iliflkili oldu¤u bilinmektedir. 2,3
Bu çal›flman›n amac›, non-spesifik bel a¤r›l› kiflilerde
kafein tüketimi ile ac›l› ve afl›r› ya¤l› beslenme al›flkanl›¤›n›n, benzer yafl ve cinsteki a¤r›s›z sa¤l›kl› kiflilerle
karfl›laflt›r›larak beslenme al›flkanl›klar› ile non-spesifik
bel a¤r›s› aras›nda bir iliflki olup olmad›¤›n›n incelenmesidir.
MATERYAL ve METOD
Çal›flmaya poliklini¤imize baflvuran, çal›flmaya al›nma
kriterlerini tafl›yan, non-spesifik bel a¤r›l› 49 hasta ve
bel a¤r›s› olmayan 50 sa¤l›kl› kifli al›nd› (fiekil 1). Aktivite
a¤r›s› vizüel analog skala (VAS) ile de¤erlendirildi. Bu
de¤erlendirmede hastalardan a¤r›lar›n›n düzeyini 0 ila
10 aras›nda puanlamalar› istendi. Bu puanlamada, “0”
a¤r›n›n olmamas›, “5” orta fliddette a¤r›, “10” hayat boyu karfl›lafl›lan en fliddetli a¤r› olarak belirtildi. Hastalardan buna göre, a¤r›lar›n›n düzeyini say›sal olarak
iflaretlemeleri istendi. 7, 8 Türk kahvesi, ifllenmifl haz›r
kahve ve çay içip içmedikleri soruldu. Hastalara ve sa¤l›kl› kontrollere ac›l› ve ya¤l› beslenme (özellikle kat›
ya¤) al›flkanl›klar› ayr› ayr› soruldu, “hiç”, “nadir” ve
“s›k” fleklinde yan›tlamalar› istendi.
Afl›r› kafein tüketimi ile non-spesifik bel a¤r›s› aras›nda
iliflkiden bahseden çal›flmalar bulunmaktad›r. 2,3 Afl›r› kafein (günde 3 bardak kahveden fazla) tüketiminin trigeminal nevralji, huzursuz bacak sendromu gibi
kas iskelet sisteminin a¤r›l› patolojilerini provoke etti¤i görülmüfltür. 4 Ac› biberin kapsaisin içerdi¤i bilinmektedir. Kapsaisin, periferik sinirlerde P maddesinin
NOBEL MEDICUS 11
|
C‹LT: 4, SAYI: 2
27
Non-Spesifik Bel A€r›s›
Kafein Tüketimi ve
Beslenme
Al›flkanl›klar› ile
‹liflkili mi?
De¤erlendirilen kifliler
(n=124)
Tablo 1: Yiyecek ve içeceklerdeki kafein miktarlar› 12
Ünite
(gr)
Kafein içeri¤i
(mg/unit)
169,8 gr
169,8 gr
61-72
97-125
169,8 gr
169,8 gr
2-4
0,5-1,5
169,8 gr
339,6 gr
169,8 gr
169,8 gr
40-60
20
67-76
10-17
226,4 gr
28,3 gr
28,3 gr
339,6 gr
2-7
1-15
5-35
60-70
‹çecek
Bel a¤r›s› olan kifliler
(n=84)
‹fllenmifl kahve
Su ilaveli
Filtre edilmifl
Kafeinsiz kahve
Çekirdek
Haz›r
Çay (poflet yada toz)
Siyah, 5 dak. demlenen
Yeflil, (Japon) 5 dak. demlenen
Buzlu çay
Kakao
Çikolata
Çikolatal› süt
Sütlü çikolata
Yar› tatl›
Karbonatl› içecekler
Bel a¤r›s› olmayan kifliler
(n=51)
Çal›flmaya al›nma
kriterini do¤rulayanlar
(n=52)
Anket formunu
doldurmak istemeyenler
(n=1)
Anket formunu
doldurmak istemeyenler
(n=3)
‹statistiksel analizin
yap›ld›¤› hastalar
(n=50)
‹statistiksel analizin
yap›ld›¤› hastalar
(n=49)
Ünite de¤erleri 1 ons=28,3 gr eflitli¤ine göre düzenlenmifltir.
fiekil 1. Çal›flman›n yap›l›fl›n› özetleyen ak›fl diyagram›
Tablo 2: Hastalar›n demografik özellikleri
Grup I
(Hasta grubu)
Grup II
(Kontrol grubu)
Hasta say›s›
49
50
Kad›n/ Erkek
25/24
25/25
Yafl ortalamas› ±SD (y›l)
44±13
42±18
‹statistiksel Analiz
Çeflitli yiyeceklerdeki kafein oranlar› Tablo 1’de gösterilmifltir. Hastalardaki günlük kafein tüketimi bu tabloya
göre hesaplanm›flt›r. ‹statistik incelemede SPSS 13.0
paket yaz›l›m› kullan›ld›. ‹statistiksel analizde parametrik
de¤iflkenliklerin karfl›laflt›r›lmas› amac›yla Student’s ttesti, ortalamalar›n oranlar›n›n karfl›laflt›r›lmas› amac›yla
Ki-kare (χ2) testi kullan›ld›. ‹statistiksel anlaml›l›k düzeyi
p<0,05 olarak kabul edildi.
Tablo 3: Hastalar›n günlük ald›¤› kafein miktar›
Toplam günlük kafein
tüketimi (mg)
BULGULAR
Hasta grubu yafl ortalamas› 44±13 y›l olan 25 kad›n,
24 erkekten, kontrol grubu ise yafl ortalamas› 42±18
y›l olan 25 kad›n, 25 erkekten oluflmaktayd›. Gruplar
aras›nda bu aç›dan istatistiksel olarak fark olmad›¤›
gözlendi (p>0,05) (Tablo 2).
Grup I
(Hasta grubu)
Grup II
(Kontrol grubu)
p
328±118
289±135
> 0,05
22 kifli nadiren ac›l› yedi¤ini ve 9 kiflide s›k ac›l› yedi¤ini
belirtti (fiekil 2).
Hasta grubunda; 39 kifli hiç ya¤l› yemedi¤i, 6 kifli
nadiren ya¤l› yedi¤i, 4 kifli ise s›k ya¤l› yedi¤ini ifade
etti. Kontrol grubunda ise 41 kifli ya¤l› hiç yemedi¤ini,
9 kifli nadiren ya¤l› yedi¤ini ifade etti (fiekil 3). Her iki
grup aras›nda ac›l› ve ya¤l› yeme aç›s›ndan istatistiksel
olarak anlaml› bir fark olmad›¤› gözlendi (p>0,05).
Hasta grubundaki günlük ortalama kafein al›n›m›
328±118 mg/gün, kontrol grubunda ise 289±135 mg/
gün olarak hesapland›. Aradaki fark hasta grubunda
yüksek olmakla beraber istatistiksel olarak anlaml› de¤ildi (p>0,05) (Tablo 3).
Hasta grubunda VAS ile günlük kafein al›m› aras›nda
bir iliflki bulunamad› (p>0,05).
TARTIfiMA
Afl›r› kafein tüketimi (kafeinizm) iskelet kas liflerinin
sürekli kas›lmas›na neden olarak (kafein rigors) kas
boyunun k›salmas›na neden olmakta ve tetik noktalar›
aktive etmektedir. 9 Kafeinizmin bel a¤r›s›, temporo-
Hasta grubunda; 20 kifli hiç ac›l› yemedi¤ini, 17 kifli
nadiren ac›l› yedi¤ini, 12 kifli ise s›k ac›l› yedi¤ini ifade
etti. Kontrol grubunda ise 19 kifli hiç ac›l› yemedi¤ini,
NOBEL MEDICUS 11
28
|
C‹LT: 4, SAYI: 2
25
b›na neden olur, bu da kemik mineral yo¤unlu¤unun
azalmas› ile birlikte vertebral mikrofraktür olas›l›¤›n›n
art›fl›na yol açar. Benzer bir etki nikotin taraf›ndan da
oluflturulabilir. 16
Hasta grubu
Kontrol grubu
20
15
Baz› yazarlara göre kafein tersine akut bel ve boyun a¤r›lar›nda analjezik etki gösterebilir. 17 Bizim çal›flmam›zda da kafein kullan›m› ile non-spesifik bel a¤r›s›
aras›nda bir iliflki tespit edilememifltir. Kafeinin kifliden
kifliye de¤iflen bir etkisi olabilir mi? Bu sorunun yan›t›
bilinmemektedir.
10
5
0
Hiç
Nadir
S›k
fiekil 2. Ac›l› yeme al›flkanl›¤›. Hasta grubu ile kontrol grubu aras›ndaki fark
istatistiksel olarak anlaml› de¤ildir (p>0,05).
Kronik a¤r›l› hastalar genellikle sinirli, tedirgin, gergin
ve depresedirler ve bu durum pek çok psikolojik testle
de gösterilebilir. Kafein anksiyeteyi art›r›r. Afl›r› kahve
içenler, ani reaksiyon gösterdiklerinden dolay› günlük
yaflamdaki stresler ile daha zor bafla ç›karlar. Psikiyatrik
hastal›¤› olan kifliler aras›ndaki kahve tüketimi kabaca
genel popülasyonun 2 kat› kadard›r. 18 Kafein, santral
sinir sistemi stimülasyonu yaparak kiflilerin a¤r› alg›lama efli¤ini düflürmektedir. Kafein opiatlar›n ve muhtemelen endojen endorfinin antagonisti oldu¤undan, a¤r›
duyusunun daha yo¤un alg›lanmas›na neden olur. 19
Hasta grubu
Kontrol grubu
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Hiç
Nadir
Mc Partland ve ark. benzer bir çal›flmada, ortalama kafein tüketiminin kronik bel a¤r›l› hastalarda 392 mg/gün,
bel a¤r›s› olmayan hastalarda ise 149,8 mg/gün olarak
bulmufllard›r. Yar›dan daha az olan bu farkl›l›k, istatistiksel olarak anlaml› bulunmufltur. 11
S›k
fiekil 3. Ya¤l› yeme al›flkanl›¤›. Hasta grubu ile kontrol grubu aras›ndaki fark
istatistiksel olarak anlaml› de¤ildir (p>0,05).
Schreiber ve arkadafllar›na göre beyaz erkekler, beyaz
kad›nlardan %25 oran›nda daha fazla kahve içmekte
ve sigara tiryakileri, içmeyenlere oranla %250 oran›nda
daha fazla kahve içmektedirler. 20 Kafein ve nikotinin
muhtemel etkileflimleri konusunda ayr›nt›l› çal›flma
yapmak gerekmektedir. Kafein tüketimi, alkol al›m›,
obezite ve di¤er diyetsel faktörlerle zay›f bir korelasyon
gösterir. Bunun yan›nda obezite ile bel a¤r›s› aras›nda
bir iliflki bulundu¤u gösterilmifltir. 21 Vücut kitle indeksi artt›kça bel a¤r›s› riski de artmaktad›r. Bu araflt›rmada ya¤l› beslenme al›flkanl›¤› ile bel a¤r›s› aras›nda
bir iliflki tespit edilememifltir. Obezitenin ne kadar›n›n
genetik kökenli ne kadar›n›n çevresel kökenli oldu¤u
konusu hala tart›flmal›d›r. Ayr›ca ya¤l› beslenme al›flkanl›¤› olanlar›n ne kadar›n›n obez gruba girdi¤i bilinmemektedir. Bunun yan›nda, yayg›n görüflün tersine baz›
yazarlar bel a¤r›s›n›n sadece morbid obezite ile iliflkili
oldu¤u, daha alt düzeydeki obezite ile bel a¤r›s› aras›nda
iliflki olmad›¤›n› ve kilo vermekle bel a¤r›s›n›n azalt›lamayaca¤›n› belirtmektedirler. 22
mandibular eklem disfonksiyon sendromu (TMEDS)
ve fibromiyaljiyi içeren patolojik tablolarla iliflkisi ortaya
konmufltur. 10
Kafeinin kronik kas iskelet sistemi a¤r›s›na nas›l yol
açt›¤›na dair pek çok mekanizma öne sürülmüfltür:
Sigara ile benzer olarak bel a¤r›s›n›n etyolojisinde s›kça
öne sürülen mekanizma, bel kaslar›n›n kanlanmas›n›n bozulmas›d›r. Kafeinin, kardiovasküler sistemde
vazokonstriksiyon yapmas› ve aterosklerotik damar hastal›¤› riskini art›rmas› da bunun bir göstergesi kabul edilmektedir. 11 Ancak bu mekanizmaya göre vasküler
hastal›klar›n tamam›na yak›n›nda bel a¤r›s› beklenecektir
ki klinik olarak bu beklenti do¤ru de¤ildir. Nöromüsküler sistemdeki etkisi, kaslarda kafeinin artmas› sonucunda sarkoplazmik retikulumdan Ca ++ sal›n›m›n›n
art›fl›na ba¤l›d›r. Bu durum, yavafl kas›lan kaslarda (örne¤in postural bel kaslar›nda) tonus art›fl›na ve h›zla yorgunlu¤a sebep olur. 12 Kafein katekolamin sal›n›m›n›
da stimüle eder. 11, 13 Katekolaminlere duyarl› kas nosiseptörleri, a¤r› alg›lanmas›n› art›r›rlar. 14 Artm›fl plazma
epinefrin düzeyleri, kronik a¤r›l› hastalarda zaten artm›fl olan dopaminerjik aktiviteyi daha da art›r›r. Paleospinotalamik traktusun afl›r› stimülasyonu uykuyu da
azalt›r. 15 Kafein, üriner sistem vas›tas›yla Ca++ kay-
NOBEL MEDICUS 11
|
Han ve ark. taraf›ndan yap›lan bel a¤r›s›n›n bel çevresi,
bel-kalça oran› ve vücut kitle indeksi ile iliflkisinin
araflt›r›ld›¤› 12.000 kiflilik araflt›rmas›n›n sonuçlar›na
göre afl›r› kilolu olmak ve bel çevresinin genifl olmas›
bel a¤r›s› ile karfl›laflma olas›l›¤›n› art›rmaktad›r. Ancak
C‹LT: 4, SAYI: 2
29
Non-Spesifik Bel A€r›s›
Kafein Tüketimi ve
Beslenme
Al›flkanl›klar› ile
‹liflkili mi?
bel çevresi ile boy ve bel-kalça oran› ile vücut kitle indeksi aras›nda bel a¤r›s› aç›s›ndan anlaml› bir iliflki bulunamam›flt›r. 23
faktörler aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› bir fark
bulunamam›flt›r. Tabiî ki burada hesaba kat›lmas› gereken bir di¤er konu da diyetin vücut a¤›rl›¤›n› ne kadar
etkiledi¤idir.
Literatürde ya¤l› beslenme al›flkanl›klar› ile bel a¤r›s›n›n
direkt iliflkisini inceleyen bir çal›flmaya rastlanmam›flt›r.
Ancak obezite ve bel a¤r›s› aras›ndaki iliflki indirekt
olarak bu konuda çeflitli yorumlar›n yap›lmas›na neden
olmaktad›r. Ço¤u klinisyen bel ve diz a¤r›s› örne¤inde
oldu¤u gibi ço¤u kas-iskelet sistemi probleminde daha
ilk muayenede kilo vermeye yönelik diyetler önermektedir. Bizim sonuçlar›m›za göre kronik bel a¤r›l› hastalar
ile sa¤l›kl› kontroller aras›nda, hastalar›n kendi beyanlar›na göre günlük kafein tüketimi ve diyetle ilgili di¤er
Sonuç olarak; non-spesifik bel a¤r›s› etyolojisinde, anatomik, mesleki ve kiflisel faktörlerin etkisi ön plandad›r.
Bu hastalardaki a¤r›ya beslenme al›flkanl›klar›n›n ve
kafein tüketiminin etkisini kesin olarak söylemek zordur.
Doktorun bu tip a¤r›l› hastalara s›kl›kla önerdi¤i diyetin
a¤r› üzerinde olumlu bir etki gösterdi¤ine dair henüz
kesin bilimsel kan›tlar bulunmamaktad›r. Ancak bu
konuda daha genifl hasta gruplar›n› ve farkl› diyet programlar›n› içeren çal›flmalara ihtiyaç vard›r.
‹LET‹fi‹M ‹Ç‹N: Dr. Demirhan D›raço¤lu ‹stanbul Üniversitesi, ‹stanbul T›p Fakültesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, Çapa/‹STANBUL [email protected]
GÖNDER‹LD‹G‹ TAR‹H: 27 / 11 / 2007
•
KABUL TAR‹H‹: 11 / 03 / 2008
KAYNAKLAR
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19 Ochs LA, Holmes GE, Karst RH. Caffeine consumption and disability:
Clinical issues in rehabilitation. J Rehabil 1992; 58: 44-50.
20 Schreiber GB, Robins M, Maffeo CE, et al. Confounders contributing to
the reported associations of caffee of caffeine with disease. Prev Med
1988;17: 295-309.
21 Deyo RA, Bass JE. Lifestyle and low-back pain. The influence of smoking
and obesity. Spine 1989; 14: 501-506.
22 Garzillo MJ, Garzillo TA. Does obesity cause low back pain? J Manipulative
Physiol Ther 1994; 17: 601-604.
23 Han TS, Schouten JS, Lean ME, Seidell JC. The prevalence of low back
pain and associations with body fatness, fat distribution and height. Int
J Obes Relat Metab Disord 1997; 21: 600-607.
Frymoyer JW. Back Pain and sciatica. N Eng J Med 1988; 318: 291-300.
Gold EB, Bair Y, Block G, Greendale GA, et al. Diet and lifestyle factors
associated with premenstrual symptoms in a racially diverse community
sample: Study of Women's Health Across the Nation (SWAN). J Womens
Health (Larchmt) 2007; 16: 641-656.
Ghandour RM, Overpeck MD, Huang ZJ, Kogan MD, Scheidt PC.
Headache, stomachache, backache, and morning fatigue among
adolescent girls in the United States: associations with behavioral,
sociodemographic, and environmental factors. Arch Pediatr Adolesc
Med 2004; 158: 797-803.
Glore S, Richer A. Trigeminal neuralgia: Case study of pain cessation
with a low-caffeine diyet. J Am Diyet Assoc 1991; 91: 1120-1121.
Dursun H. Kronik a¤r› ve tedavisi. Journal of Ege Physical Medicine and
Rehabilitation 1998; 39-40.
Griffin BA. Lipoprotein atherogenicity: an overview of current
mechanisms. Proc Nutr Soc 1999; 58: 163-169.
Troup JD. Some problems of measurement in clinical trials of
physiotherapy, with particular reference to the assessment of pain.
Physiotherapy. 1970; 56 : 491-496.
Hamada H, Morivaki K, Shiroyama K, et al. Myofascial pain in patients
with postthoracotomy pain syndrome. Reg Anesth Pain Med 2000; 25:
302-305.
Travel JG, Simons DG. Myofascial pain and dysfunction. The trigger
point manual, vol.1 Baltimore: Williams & Wilkins, 1983.
Alpers DH, Stenson FW, Bier DM. Restrictive diyets. Manual of
nutritional therapeutics, Third Edition, 1995; 381.
McPartland JM, Mitchell JA. Caffeine and chronic back pain. Arch Phys
Med Rehabil 1997; 78: 61-63.
James JE. Caffeine and Health. London: Academic press, 1991.
Brust M. Fatigue and caffein in fast-twitch and slow- twitch muscle of
the mouse. Plügers Arch 1976; 367: 189-200.
Debrah K, Sherwin RS, Kerr D. Effects of caffeine on the recognition of
and physiological responses to hypoglycaemia in insulin-dependent
diabetes. Lancet 1996; 347: 19-24.
Mense S. Considerations concerning the neurobiological basis of muscle
pain. Can J Physiol Pharmacol 1991; 69: 610-616.
Hooshmand H. Chronic pain. Boca Raton: CRC Press, 1993.
Vornovskaia OV, Danilov AB. Caffetin in the treatment of neck pain and
lumbago-sciatica. Zh Nevropatol Psikhiatr Im S S Korsakova 1997; 97:
48-49.
Svensson HO, Cedin A, Wilhelmsson C, Anderson GBJ. Low back pain
in relation to other diseases and cardiovascular risk factors. Spine 1983;
8: 277-285.
NOBEL MEDICUS 11
30
|
C‹LT: 4, SAYI: 2