1. Bölüm

Transkript

1. Bölüm

DİSKİ
DİYARBAKIR SU VE KANALİZASYON İDARESİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
DİYARBAKIR
ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJESİ
PROJE TANITIM RAPORU
DİYARBAKIR İLİ, MERKEZ İLÇE
ESKİ MARDİN YOLU 4. KM ÇARIKLI KÖYÜ
ENCON ÇEVRE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ.
Ankara, Mayıs 2008
DİYARBAKIR SU VE
Proje Sahibinin Adı
KANALİZASYON İDARESİ (DİSKİ)
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Elazığ Caddesi, Büyükşehir
Adresi
Belediye Sarayı, Yenişehir,
DİYARBAKIR
Telefon ve Faks Numaraları
Projenin Adı
Proje İçin Seçilen Yerin Açık
Adresi:(İli, İlçesi, Beldesi, Mevkii)
Raporu Hazırlayan
Kuruluşun/Çalışma Grubunun Adı
0 (412) 252 22 67
0 (412) 223 81 39
Diyarbakır Atıksu Arıtma Tesisi
Diyarbakır İli, Merkez İlçe, Eski
Mardin Yolu 4. km Çarıklı Köyü
ENCON Çevre Danışmanlık Ltd.
Şti.
Reşit Galip Cad. No: 120, 06700,
Adresi
Telefon ve Faks Numaraları
e-posta
Rapor Sunum Tarihi
Gaziosmanpaşa-ANKARA
0 (312) 447 71 22 (pbx)
0 (312) 447 69 88
[email protected]
..... /......./ 2008
DİSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
DİYARBAKIR ATIKSU ARITMA TESİSİ
İÇİNDEKİLER
Sayfa
BAŞLIK SAYFASI
İÇİNDEKİLER
I
TABLOLAR LİSTESİ
IV
ŞEKİLLER LİSTESİ
V
EKLER LİSTESİ
V
l. PROJENİN TANIMI VE AMACI
l.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Önem ve
Gerekliliği
I.2. Projenin Fiziksel Özellikleri, İnşaat ve İşletme Safhalarında
Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımı
I.3. Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkiler
I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve
Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi
1
4
8
14
I.4.1. Genel Değerlendirme
14
I.4.2.Alternatiflerin Kıyaslanması
14
II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU
II.1. Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri
Tanıtıcı Bilgiler
16
III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ
III.1. Nüfus Durumu
20
III.2. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler
21
III.2.1. Genel Jeoloji
21
III.2.2. İnceleme Alanı Jeolojisi
23
III.2.3. Hidrojeolojik Özellikler
23
III.2.4. Maden ve Mineral Kaynakları
23
III.2.5. Hidrolojik Özellikler
24
III.3. Doğal Afet Durumu ve Depremsellik
26
III.4. Proje Alanının Meteorolojik Özellikleri
27
III.5. Flora ve Fauna
27
i
Sayfa
III.6. Hava Kalitesi
28
III.7. Termal ve Jeotermal Su Kaynakları
29
III.8. Toprak Özellikleri, Arazi Kullanımı ve Mülkiyet Durumu
29
III.8.1. Toprak Özellikleri
30
III.8.2. Arazi Kullanımı
III.8.3. Mülkiyet Durumu
30
32
III.9. Mimari ve Arkeolojik Miras
32
III.10. Proje Alanının Hassasiyet Derecesi
32
IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER
IV.1. Önerilen Projenin Olası Etkilerinin Tanıtımı
34
IV.1.1. Proje İçin Kullanılacak Alan Üzerine Olası Etkiler
34
IV.1.2. Doğal Kaynakların Kullanımı
36
IV.1.3. Kirleticilerin Miktarı, Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası
Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu
IV.2. Yatırımın
Çevreye
Olan
Etkilerinin
Değerlendirilmesinde
Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı
36
38
IV.2.1. Hava Kalitesine Etkiler
38
IV.2.2. Su Kalitesine Etkiler
38
IV.2.3. Gürültü
39
IV.2.4. Toprak ve Jeolojik Yapı Üzerine Etkiler
39
IV.2.5. Flora ve Fauna Üzerine Etkiler
39
IV.2.6. Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkiler
40
IV.3. Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması
Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı
40
IV.3.1. Su Kaynaklarının Korunması
40
IV.3.2. Hava Kalitesinin Korunması
40
IV.3.3. Gürültü
41
V. HALKIN KATILIMI
V.1. Projeden Etkilenmesi Olası Halkın Belirlenmesi ve Halkın
Görüşlerinin ÇED Çalışmasına Yansıtılması için Önerilen Yöntemler
42
V.1.1. Projeden Etkilenmesi Muhtemel Yöre Halkının Tanıtımı
42
V.1.2. Halkın ÇED Sürecine Katılımı için Kullanılan Yöntemler
42
V.2. Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar
43
V.3. Bu Konuda Verilebilecek Diğer Bilgi ve Belgeler
43
ii
Sayfa
VI. TEKNİK OLMAYAN ÖZET
44
EKLER
47
KAYNAKLAR
50
RAPORUN HAZIRLANMASINDA GÖREV ALANLAR
52
iii
TABLOLAR LİSTESİ
Sayfa
Tablo I.1.
Atıksuların Arıtılması ile İlgili Ülkemizdeki Durum
2
Tablo I.2.
Diyarbakır İli Coğrafi Verileri
5
Tablo I.3.
(SKKY-Tablo 21.4): Sektör: Evsel Nitelikli Atıksular (Sınıf 4:
Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak 6000 Kg/Gün’den Büyük, Nüfus
9
> 100,000)
Tablo I.4.
Kentsel Atıksu Arıtma Tesisleri İkincil Arıtmaya İlişkin Deşarj
Limitleri
Tablo I.5.
Kentsel Atıksu Arıtım Tesislerinden İleri Arıtıma İlişkin Deşarj
Limitleri
Tablo I.6.
10
Toprakta Kullanılabilecek Stabilize Arıtma Çamurunda
Müsaade Edilecek Maksimum Ağır Metal Muhtevaları
Tablo I.7.
10
AB Direktifi 91/271/EEC Uyarınca Hassas Alanlar İçin Kentsel
Atıksu Arıtma Tesislerinden Deşarj Gereklilikleri
Tablo I.8.
Yönetmeliklerin Öngördüğü Deşarj Kriterleri
Tablo III.1.
Diyarbakır İli ve İlçelerinin 1990 ve 2000 Yılı Nüfusları ile, Yıllık
Nüfus Artış Hızları
11
12
13
20
Tablo III.2.
Petrol Üretim Envanteri
24
Tablo III.3.
Linyit Madeni Özellikleri
24
Tablo III.4
Bölgenin Depremselliği
26
Tablo III.5.
1999-2003 Yılları Arasında Diyarbakır’da Kükürtdioksit (SO2)
ve Partikül Madde (PM) Ortalamaları, En Düşük, En Yüksek
28
SO2, PM Değerleri ve KVS Değerlerinin Aşıldığı Gün Sayısı
Tablo III.6.
Büyük Toprak Gruplarının Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları ve
Yüz Ölçümlerine Göre Dağılımı
30
Tablo III.7.
Diyarbakır İli Arazi Kullanımı
30
Tablo IV.1.
Kapsamlaştırma Matrisi – İnşaat Aşaması
35
Tablo IV.2.
Kapsamlaştırma Matrisi – İşletme Aşaması
36
iv
ŞEKİLLER LİSTESİ
Sayfa
Şekil I.1.
Diyarbakır İli’nin ve Şehir Merkezi’nin Konumunu Gösterir
Harita
5
Şekil I.2.
Diyarbakır Atıksu Arıtım Tesisi’nin Boşaltım Noktası
6
Şekil I.3.
Dicle Nehri Atıksu Deşarj Noktası
Şekil II.1.
Diyarbakır AAT’ye Ait Bir Fotoğraf
16
Şekil II.2.
Yer Bulduru Haritası
17
Şekil II.3.
Diyarbakır AAT’nin Uydu Görüntüsü
18
Şekil II.4.
Diyarbakır AAT, Çamur Depolama Tankı
19
Şekil II.5.
Diyarbakır AAT’den Atıksuyun Deşarjı
19
Şekil III.1.
Nüfus Artış Grafiği
21
Şekil III.2.
Diyarbakır İli Maden Haritası
24
Şekil III.3.
Karakaya Baraj Gölü
26
Şekil III.4.
Diyarbakır İli Depremsellik Haritası
27
EKLER LİSTESİ
Ek 1
Resmi Kurum Yazışmaları
47
Ek 2
Proje Sahasının 1/25.000’lik Harita Üzerinde Gösterimi
49
v
BÖLÜM I
PROJENİN TANIMI VE AMACI
BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE AMACI
I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Önem ve
Gerekliliği
Giriş
Hızla artan kent nüfusu ve kent merkezlerinde yoğunlaşan ekonomik aktiviteler,
kentleri ve çevresini önlenemez seviyelerde kirletmektedir. Kentlerin sosyal ve ekonomik
kalkınmasında belirleyiciliği bulunan kanalizasyon alt yapısı, sürdürülebilir kalkınmanın
vazgeçilmez şartı olan çevrenin korunması prensibine doğrudan hizmet etmektedir.
Ülkemizde kentleşme ile birlikte başlayan alt yapı yatırımları, mevcut kentleşmenin
gerisinde kalmıştır. 1998 yılı itibariyle kentsel nüfusun %78’ine kanalizasyon şebekesi
hizmeti ulaştırılmış, %31’inde ise atık su, arıtma tesislerinde arıtılarak alıcı ortama
bırakılmıştır.
Dünya genelinde herhangi bir kanalizasyon sisteminden yararlanma oranı 1990
yılında %55’ten (2,9 milyar kişi) 2000 yılında %60’a (3,6 milyar insan) yükselmiştir. 2000
yılı itibari ile 2,4 milyar insan kanalizasyon hizmetlerinden yararlanamamaktadır. Bu
insanların büyük çoğunluğu Asya ve Afrika’da yaşamaktadır (Küresel Su Temini ve
Kanalizasyon Değerlendirme Raporu).
Türkiye’deki Genel Durum
Kanalizasyon sistemleri ve atıksuların arıtılması ile ilgili ülkemizdeki mevcut durum
Tablo I.1’de verilmiştir.
Tablodan da görüleceği gibi, 2004 TUIK verilerine göre 3225 belediyenin
2226’sında kanalizasyon şebekesi mevcuttur. Bir başka deyişle, belediyelerimizin %69’u
kanalizasyon şebekesine sahiptir. 3225 belediyenin 322’sinde Atıksu Arıtma Tesisi hizmeti
verilmektedir. Ayrıca 35 adet kentsel atıksu arıtma tesisinin inşaatı devam etmekte olup, 7
adet atıksu arıtma tesisi de ihale aşmasındadır.
Ülkemizde faal olan toplam 107 adet OSB (Organize Sanayi Bölgesi)
bulunmaktadır. Bunlardan 33’ünün Arıtma Tesisi bulunmakta olup, 9 OSB’de Atıksu
Arıtma Tesisi inşaatı devam etmekte ve 3 OSB’de de Atıksu Arıtma Tesisi ihale
aşamasındadır. Diğer Organize Sanayi Bölgeleri, Çevre Kanunu kapsamında, Atıksu
Arıtma Tesislerini kanunda belirtilen sürelerde işletmeye almak zorundadırlar.
Ülkemizde bulunan münferit sanayi tesislerinden 3195 adedinde Atıksu Arıtma
Tesisi bulunmaktadır.
Bu kapsamda ve ülkemizin Avrupa Birliğine uyum sürecinde çevre alanındaki
mevzuat uyumlaştırma ve uygulamaya dönük yükümlülüklerini karşılayabilmesine destek
sağlamak amacıyla, Avrupa Birliği tarafından sağlanan mali yardımın 2005 yılı
programlaması altında çevre sektörüne yönelik olarak Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB)
tarafından “Türkiye’de 15 Belediye için Atıksu Arıtma Tesisi Hazırlanmasına Yönelik
Teknik Yardım” projesi başlatılmış bulunmaktadır.
Avrupa Birliği tarafından finanse edilen, ÇOB’un lehtar sıfatı ile yönettiği ve tüm
ilgili kurum ve kuruluşların katılımı ile devam etmekte olan proje “COWI Atıksu
Konsorsiyumu” tarafından yürütülmektedir.
1
Tablo I.1 Atıksuların Arıtılması ile İlgili Ülkemizdeki Durum (Nüfus ve Belediye Bilgileri, TÜİK, 2004 verilerinden alınmıştır.)
Belediye Atıksu Temel Göstergeleri,
1994-2004 TUİK
Toplam belediye sayısı
1994
Anket uygulanan belediye sayısı
Anket uygulanan belediye nüfusu
Kanalizasyon şebekesi ile hizmet edilen belediye
sayısı
Kanalizasyon şebekesi ile hizmet edilen nüfusun
toplam nüfusa oranı (%)
Kanalizasyon şebekesi ile hizmet edilen nüfusun
belediye nüfusuna oranı (%)
3
Deşarj edilen atıksu miktarı (milyon m /yıl)
Atıksu arıtma tesisi sayısı
1995
1996
1997
1998
2001
2002
2003
2004
2 663
2 724
2 750
2 758
2 757
3 227
3 227
3 227
3 225
2 134
2 278
2 322
2 456
2 712
3 215
3 215
3 215
3 213
45 658 019
46 327 786
45 920 465
46 755 788
46 529 408
53 377 431
53 421 379
53 430 733
53 903 955
1 188
1 347
1 383
1 493
1 647
2 003
2 115
2 195
2 226
52
54
55
58
59
64
65
67
68
69
72
72
77
78
81
83
85
86
1 510
1 633
1 679
1 922
2 091
2 301
2 498
2 861
2 923
41
46
55
68
80
126
145
156
172
Fiziksel -
3
3
7
9
13
25
28
31
35
Biyolojik -
38
43
48
59
67
98
114
121
133
Gelişmiş -
-
-
-
-
-
3
3
4
4
585
607
691
1 246
1 559
2 287
2 358
2 805
3 410
Fiziksel
377
377
413
641
739
770
771
1 046
1 385
Biyolojik
209
231
278
605
820
1 250
1 320
1 484
1 750
-
-
-
-
-
267
267
275
275
150
169
202
366
590
1 194
1 312
1 586
1 901
78
79
90
146
282
325
344
482
599
72
90
112
220
308
663
746
877
1 071
3
Atıksu arıtma tesisi toplam kapasitesi (milyon m /yıl)
Gelişmiş
Atıksu arıtma tesislerinde arıtılan atıksu miktarı
3
(milyon m /yıl)
Fiziksel
Biyolojik
Gelişmiş
Atıksu arıtma tesisi ile hizmet edilen belediye sayısı
Atıksu arıtma tesisi ile hizmet edilen nüfusun toplam
nüfusa oranı (%)
Kaynak : www.styd-cevreorman.gov.tr
-
-
-
-
-
206
222
227
231
71
75
82
106
119
238
249
278
322
10
9
10
14
17
27
28
30
36
2
Projenin genel amacı, Türkiye’nin ileri düzeyde çevre korumasına ulaşması ve AB
müktesebatına uyumun sağlanması ile Türkiye’nin katılım sürecini hızlandırmaktır. Bu
projenin temel amacı, atıksu sektörü kapsamındaki öncelikli projeler arasından Türk
mevzuatı ve AB müktesebatına uygun yatırım projesi paketleri hazırlanmasıdır.
Atıksu sektöründe Adıyaman, Akşehir, Aksaray, Bartın, Polatlı, Lüleburgaz,
Merzifon, Siverek, Diyarbakır, Soma, Seydişehir, Çarşamba, Erzurum, Ceyhan ve Erdemli
Belediyeleri bu projeye dahil olmuşlardır. Proje kapsamında yürütülen çalışmalar ile,
Avrupa Birliği standartlarında proje paketlerinin (Master Plan, Çevresel Etki
Değerlendirme (ÇED) Raporu, Fizibilite Raporu, Fayda-Maliyet Analizi, IPA Başvuru
Formu vb. belgeler) hazırlanması ve bir proje havuzu oluşturulup, oluşturulan havuzdan
projelerin önceliklendirme sıralarına göre Avrupa Birliği’ne sunulması hedeflenmektedir.
Önerilen tesisin ÇED gereksinimleri, projenin ÇED durumunu belirlemek amacıyla
85/337/EEC Konsey Direktifinin 97/11/EC ile düzeltilmiş haline göre yeniden
değerlendirilmiş ve ÇED Raporu hazırlanmasına karar verilmiştir. ÇED Yönetmeliği, 25 (b)
maddesine göre, uluslararası bir kredi söz konusu olması durumunda yatırımcının talebi
üzerine söz konusu yatırım Ek I kapsamında değerlendirilebilir ve söz konusu proje ÇED
Yönetmeliği Ek I hükümleri kapsamına girmese bile, ÇOB tarafından bu kapsamda bir
değerlendirme yapılabilmektedir. Bu bağlamda, konsorsiyum bu proje kapsamındaki tüm
atıksu arıtma tesislerinin ÇED Yönetmeliği Ek-I kapsamında değerlendirmesi konusunda
ÇOB’ye başvuruda bulunulmuş ve bu hususta Bakanlıktan olumlu görüş alınmıştır.
Türk ÇED Mevzuatı’na göre Diyarbakır Atıksu Arıtma Tesisi Ek II’ye tabidir,
dolayısıyla bir eleme gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle ve Türk ÇED Mevzuatı
uyarınca, Diyarbakır Atıksu Arıtma Tesisi için bir Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmış ve bu
çalışmanın sonucu olarak Diyarbakır Valiliği, Çevre ve Orman İl Müdürlüğü 15 Ekim 2004
tarihinde “ÇED Gerekli Değildir” kararını vermiştir. Tesisin ilk aşaması inşa edilmiş ve
faaliyet halindedir. Bu proje kapsamında tesisinin yenilenmesi değerlendirilecektir.
Bu projenin sonucunda, Diyarbakır Atıksu Arıtma Tesisi ve Kolektör Projesine ait
Master Planı, Finansal ve Operasyonel Performans İyileştirme Değerlendirmesi (FOPIR),
Fizibilite Çalışması, ÇED Raporu, Çevresel Yatırım Başvuru Formu, Tasarım Raporu,
İhale Dosyaları ve yapılacak işlere ait tahmini maliyetleri hazırlanmış olacaktır.
Diyarbakır Atıksu Arıtma Tesisi Projesi’nin yürütülmesinde rollerin ve
sorumlulukların tanımlanması amacıyla Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile
Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB) arasında 03.01.2008 tarihinde bir Mutabakat Zaptı
imzalanmıştır.
Önem ve Gereklilik
Diyarbakır Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (DİSKİ), tarafından
gerçekleştirilen ilk projelerden biri Diyarbakır Atıksu Arıtma Tesisi (AAT)’dir. Diyarbakır
AAT’nin 2020 hedef yılına göre tasarım çalışmaları yürütülmüştür. İnşaat çalışmalarına
2004 yılında başlanmıştır. 2010 hedef yılı için birinci aşamada anaerobik çamur çürütücü
ve onu takip eden mekanik susuzlaştırmayı içeren bir ön (mekanik) arıtma tesisi
bulunmaktadır. Tasarım aynı zamanda, hedef yıl olan 2020 için gelecekte yapılabilecek
mekanik ve biyolojik arıtma ünitelerini de kapsamaktadır. Ancak, yetersiz mali kaynaklar
nedeniyle biyolojik arıtma birimleri henüz inşa edilmemiştir. Tesis şu anda % 30 verimle,
mekanik olarak arıtma yapmaktadır.
3
Diyarbakır Atıksu Arıtma Tesisi'ne gelen atıksular, mekanik arıtmadan sonra,
doğrudan Dicle Nehri'ne deşarj edilmektedir. Diyarbakır’ın su ihtiyacını karşılayan Dicle
Barajı deşarj noktasının menbasında bulunmaktadır. Ilısu Barajı ise, bu deşarj noktasının
mansabında kalmaktadır. Ilısu Barajı elektrik ve sulama amaçlı bir baraj olup, içme suyu
amaçlı kullanılmayacaktır. Dicle ve Ilısu Barajları arasında küçük hidroelektrik santral
barajları da bulunmaktadır. Deşarj noktasının aşağı bölümünde bulunan bu küçük
hidroelektrik santral barajları enerji üretimi amaçlı kullanılmaktadır.
Diyarbakır AAT biyolojik arıtım prosesini içermemekte ve bu nedenle deşarj
noktası olan Dicle Nehri fiziksel ve kimyasal açıdan kirlenmekte, organik yük artmaktadır.
Diyarbakır AAT için, alıcı ortam olan Dicle Nehri’nin sınıflandırması hakkında ÇOB'dan
görüş alınmıştır. ÇOB, alıcı ortamların sınıflandırılması hakkındaki 21 Mart 2008 tarihli
görüş yazısında, normal su alanlarına yapılacak deşarjlar için, 50,000 ve üzerinde nüfusa
sahip yerleşim alanlarında ikincil arıtmaya, azot giderimi ekleneceğini belirtmiştir. Buna ek
olarak, belirtilen sınıflandırmaların minimum standartlar olduğu ve belediyelerin daha
yüksek standartlar ve arıtma düzeylerine karar verebilecekleri açıktır.
Projenin gerçekleştirilmesiyle içme suyu ve sulama için kullanılan sudan
kaynaklanan hastalıklar önlenecek, su kalitesi yükseltilecek ve Dicle Nehri’nde bulunan
canlılar ve diğer çevresel kaynaklar (doğal ekosistem) korunarak Avrupa Birliği (AB) ve
Türk Çevre
Kanunu, Kentsel Atıksu Arıtma Yönetmeliği ve Su Kirliliği Kontrol
Yönetmeliği’nde belirtilen arıtılmış atıksu deşarj standartlarına tümüyle uyulmuş olacaktır.
Bu ve benzer projelerle alıcı ortamın tüm özellikleri dikkate alınarak sürdürülebilir
kalkınma ilkeleri çerçevesinde koruma ve kullanmayı sağlayacak Havza Koruma Planı’na
ulaşılması hedeflenmektedir.
I.2. Projenin Fiziksel Özellikleri, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak
Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımı
KfW (Kreditanstat für Wiederaufbau – Alman kredi kuruluşu) ve Türk Yetkili
Birimleri tarafından 1996 yılında Diyarbakır için bir AAT kurulması çalışmalarına
başlanmıştır. Bu proje kapsamında detaylı bir fizibilite çalışması hazırlanmış ve final
raporu Eylül 1997'de teslim edilmiştir. Fizibilite çalışmasının onaylanmasını takiben
Diyarbakır AAT Projesi'nin tasarım, ihale ve denetim işleri için 1998 yılında bir sözleşme
imzalanmıştır. 2004 yılında “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmış, arıtma tesisinin inşaatı
Haziran 2004 tarihinde tamamlanmıştır.
Tasarım aynı zamanda, hedef yıl olan 2020 için gelecekte yapılabilecek mekanik
ve biyolojik arıtma ünitelerini de kapsamaktadır. Ancak, yetersiz mali kaynaklar nedeniyle
biyolojik arıtma birimleri inşa edilmemiştir. DİSKİ, AB fonları kullanılarak arıtma tesisinin
iyileştirilmesi ve biyolojik sistemlerin kurulması için ÇOB'a başvurmuştur.
Diyarbakır’daki AAT, mevcut durumda fiziksel arıtım yapmaktadır. Şehirdeki evsel
atıksular yaklaşık 300 km uzunluğunda toplama sistemi ile toplanarak, toplam 17 km
uzunluğunda kolektör hatlarına bağlanarak 2000 mm’ lik tek bir kolektör hattı ile cazibeli
bir şekilde arıtılmak üzere atıksu arıtma tesisine verilmektedir.
Söz konusu tesis, Diyarbakır Şehir Merkezi’nin yaklaşık 4 km güneyinde, eski
Mardin yolu üzerinde, merkeze bağlı Çarıklı (Çaruği) Köyü sınırları içerisinde yaklaşık 20
ha bir alan üzerinde kurulmuştur. Doğusunda kalan Dicle Nehri kıyısında, kuzeybatı
yönünde kalan Tekel İçki Fabrikası’na komşu be batısındaki DDY Hattına paralel bir
konuma sahiptir.
4
Arıtma tesisi arazisi, halihazırda DİSKİ tarafından belirlenmiş ve güvenceye
alınmıştır. Tasarımın ilk aşaması için mekanik arıtma ve çamur giderimi tesisleri arazinin
yarısına inşa edilmiştir. Projenin ikinci aşaması olarak da değerlendirilebilecek olan ve bu
ÇED Raporu’na konu olan kısmının, arazinin diğer yarısında gerçekleştirilmesi
planlanmaktadır.
Diyarbakır İli, Türkiye'nin güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer almaktadır. Şehir,
Yukarı Mezopotamya olarak da bilinen Dicle Havzası'nda bulunmaktadır. Diyarbakır, Dicle
Nehri'nin batı yakasında yer alan Karacadağ tarafında oluşturulmuş olan büyük bir
volkanik yaylanın doğusunda kurulmuştur. Kent, 37° 55' kuzey enlem ve 40° 15' doğu
boylamında yer almaktadır. İlçe, kuzeyde Eğil, Dicle ve Kocaköy (Diyarbakır),
kuzeydoğuda Hazro (Diyarbakır), doğuda Silvan ve Bismil (Diyarbakır), güneyde Çınar
(Diyarbakır), güneybatıda Siverek (Şanlıurfa) ve batıda Ergani (Diyarbakır) ile komşudur.
Dicle Nehri, şehrin doğusundan geçerek güneye doğru devam etmektedir. Diyarbakır
İli’nin ve Şehir Merkezi’nin konumu Şekil I.1’de, özetlenmiş temel coğrafi veriler
Tablo 1.2’de verilmiştir.
Tablo I.2. Diyarbakır İli Coğrafi Verileri
Rakım
Şehir merkezinde 650 m
Boylam
40º -15' Doğu
Enlem
37º-55' Kuzey
Komşu İlleri
Kuzey: Eğil, Dicle ve Kocaköy (Diyarbakır)
Kuzeydoğu: Hazro (Diyarbakır)
Doğu: Silvan ve Bismil (Diyarbakır)
Güney: Çınar (Diyarbakır)
Güneybatı: Siverek (Sanlıurfa)
Batı: Ergani (Diyarbakır)
Coğrafi Bölge
Güneydoğu Anadolu Bölgesi
2
Büyükşehir Belediyesi’nin Alanı (km )
1,250
Şekil I.1. Diyarbakır İli’nin ve Şehir Merkezi’nin Konumunu Gösterir Harita
Proje alanının konumu ve projenin yeri hakkında detaylı bilgiler Bölüm 2’de
verilmektedir.
5
Alıcı Ortam ve Alıcı Ortamdaki Su Kalitesi
Diyarbakır Atıksu Arıtma Tesisi'ne gelen atıksular, ön arıtmadan sonra, doğrudan
Dicle Nehri'ne deşarj edilmektedir. Deşarj noktası şehrin güney tarafında yaklaşık 150 m
mesafede kalmaktadır.
DİSKİ tarafından arıtma tesisinde yürütülen laboratuar analizlerine göre, çıkan
atıksu yıllık ortalama 76 mg/l AKM ve 83 mg/l BOİ5 konsantrasyonu içermektedir. Çevre
ve Orman Bakanlığı tarafından alıcı ortam olan, Dicle Nehri, normal su ortamı olarak
sınıflandırılmıştır.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl Müdürlüğü, Diyarbakır'daki 12 yüzey izleme
istasyonunda nitrat kirliliğini takip etmektedir. Ancak, bu izleme ölçüm sonuçları henüz
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından doğrulanmamıştır. Dolayısıyla, bu ölçümlere ait
veriler elde edilememiştir. Müdürlük uzmanlarından alınan bilgiler doğrultusunda, arıtma
tesisinin deşarj noktasının yukarı kesiminde iki, aşağı kesiminde bir yüzey izleme
istasyonu bulunduğu ve deşarj noktasının aşağı ve yukarı kesimlerindeki nitrat
ölçümlerinin çok farklı olmadığı ifade edilmiştir.
Şekil I.2’de Diyarbakır AAT’nin boşaltım noktası, Şekil I.3’te ise, Dicle Nehri atıksu
deşarj noktası gösterilmektedir.
Şekil I.2. Diyarbakır Atıksu Arıtım Tesisi’nin Boşaltım Noktası
6
Şekil I.3. Dicle Nehri Atıksu Deşarj Noktası
AB direktifi hassas ve az hassas su kaynaklarına deşarj edilen atıksular için
değişik arıtma türlerini gerektirmektedir. Direktifle ilgili Türkiye’nin hassas ve az hassas
alanları 2009 yılına kadar belirlenecektir. Aynı zamanda, ÇOB, AB Çevre Alanında
Entegre Uyumlaştırma Stratejisi uyarınca en düşük maliyetli senaryoyu (2007-2023)
seçmiştir. Bu senaryoya göre, Marmara ve Ege sahil bölgeleri, Antalya ve İskenderun
Körfezleri ve içme suyu kaynağına 100 km’den daha yakında bulunan içme suyu havzaları
hassas bölgeler olarak, diğer yüzey suları normal bölgeler olarak ve Boğaziçi ve
Karadeniz'e deşarj yapılan tüm bölgelerle Karadeniz'e akan tüm akarsular az hassas
bölgeler olarak sınıflandırılmıştır.
Daha öncede belirtildiği gibi, Diyarbakır AAT için, alıcı ortam olan Dicle Nehri’nin
sınıflandırması hakkında ÇOB'dan görüş alınmıştır. ÇOB, alıcı ortamların sınıflandırılması
hakkındaki 21 Mart 2008 tarihli görüş yazısında, normal su alanlarına yapılacak deşarjlar
için, 50,000 ve üzerinde nüfusa sahip yerleşim alanlarında ikincil arıtmaya, azot giderimi
ekleneceğini belirtmiştir. Buna ek olarak, belirtilen sınıflandırmaların minimum standartlar
olduğu ve belediyelerin daha yüksek standartlar ve arıtma düzeylerine karar
verebilecekleri açıktır. Dolayısıyla, organik karbon ve azot giderimli ikincil bir arıtma tesisi
gereksinimleri yerine getirebilecektir. Buna ek olarak, Kanalizasyon Çamuru Direktifi
(86/278/EEC) gerekliliklerinin karşılanması için kanalizasyon çamurunun uygun şekilde
bertarafı sağlanacaktır.
7
Arıtma Prosesi
Yukarıdaki bölümlerde de değinildiği gibi, Diyarbakır AAT’nin inşaatı 2004 yılında
tamamlanmış ve proje faaliyete geçmiştir. Atıksu arıtma tesisi, 2010 yılında, ortalama
6955 m3/saat atıksu debisi için tasarlanmıştır. İşletme kapasitesi 5625 m3/saattir. Arıtma
tesisinin enerji tüketimi, ayda 280.000 KWh olarak ifade edilmektedir. Diyarbakır'daki
atıksu arıtma tesisi ön arıtma ve çamur arıtması uygulamaktadır. Arıtılan sular, Dicle
Nehri'ne boşaltılmaktadır. Güneydoğu Tarımsal Araştırma Enstitüsüyle, tesisten çıkan
çamurun tarımda kullanımına yönelik olarak araştırma çalışmalarını içeren, bir protokol
imzalanmıştır ve çalışmalar devam etmektedir. Çıkan çamur hali hazırda, DISKI
tarafından kamulaştırılan bir kil ocağında depolanmaktadır. Tesis, düzenli bir depolama
tesisi değildir.
Ancak daha öncede belirtiliği gibi, Diyarbakır İli için organik karbon ve azot
giderimli ikincil bir arıtma tesisi gereksiniminin gündeme gelmesi sonucunda “Türkiye’de
15 Belediye için Atıksu Arıtma Tesisi Hazırlanmasına Yönelik Teknik Yardım” projesi
kapsamında Diyarbakır AAT için fizibilite çalışmaları devam etmekte olup, COWI Atıksu
Konsorsiyumu tarafından hazırlanmakta olan fizibilite ve proje raporları doğrultusunda
arıtma prosesi belirlenmiş olacak ve ÇED Raporu’nda ayrıntılı bir şekilde
değerlendirilecektir.
Mevcutta kullanımda olan AAT’nin temel özellikleri ve uygulanan süreçler aşağıda
aktarılmaktadır.
Arıtma tesisinde uygulanan süreçler aşağıdaki gibidir:
Pompa istasyonları,
Kaba ve ince ızgaralar,
Kum tutucular,
Ön Çökeltme tankları,
Çamur yoğunlaştırıcılar,
Çamur çürütücüler,
Çamur depolama tankları,
Çamur susuzlaştırma,
Çürütülmüş çamur depolama tankları ve
Gaz depolama tankları.
Diyarbakır AAT'nde ikincil arıtma uygulanmamaktadır.
I.3. Projeden Kaynaklanacak Önemli Çevresel Etkiler
Önerilen projeden kaynaklanabilecek önemli çevresel etkiler inşaat ve işletme
dönemi olarak değerlendirilmiştir. Bu dönemler aşağıda sunulmuştur;
İnşaat Dönemi
İnşaat dönemi içerisinde gerçekleştirilecek kazı, hafriyat ve genel çalışmalardan
dolayı sınırlı miktarlarda hafriyat malzemesi, katı atık, sıvı atık ve gürültü meydana
gelecektir. Yapılacak olan düzenlemeler neticesinde, atıkların uzaklaştırılması ve nihai
deşarjı sırasında ilgili yönetmeliklerde belirtilen standartlar sağlanacaktır. Bu dönemde
gerçekleştirilecek olan faaliyetler oldukça sınırlıdır. Bu sebeple inşaat döneminde çevresel
bir risk görülmemektedir.
8
İşletme Dönem
Bu dönem içerisinde meydana gelebilecek olası çevresel etkiler; kullanılacak olan
motor ve pervaneler kaynaklı sınırlı bir gürültü, dönemsel olarak sinek ve koku sorunu,
arıtma sistemi sonrası yoğunlaştırıcıdan açığa çıkacak olan katı atık ve arıtılmış su
olacaktır.
Çevresel etkiler ile ilgili daha detaylı bilgi Bölüm 4’de verilmiştir.
a) İlgili Türk Mevzuatına Göre Kriterler
Arıtılmış Sular
Ülkemizde alıcı ortama verilen arıtılmış evsel atıksu kalitesi, Çevre Kanunu’na
dayalı olarak 4.Eylül.1988 tarih ve 19919 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan ve en son
değişikliği 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Su Kirliliği
Kontrolü Yönetmeliği” (SKKY) ile belirlenen evsel atıksuların alıcı ortama deşarj
standartlarına uygun olmak zorundadır. Bu yönetmelik uygulamada çerçeve yönetmelik
olarak işlerlik görmekle beraber çeşitli kurumların (İller Bankası, Büyükşehir Belediye
Başkanlıkları’nın özel standartları) yürürlükte olan deşarj standartları da mevcuttur.
Söz konusu yönetmelik (SKKY) Tablo 21.4’te belirlenen evsel kaynaklı atıksuların
alıcı ortama deşarj standartları (N>100.000 kişi için) Tablo I.3’te verilmiştir.
Tablo I.3. (SKKY-Tablo 21.4): Sektör: Evsel Nitelikli Atıksular (Sınıf 4: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak 6000
Kg/Gün’den Büyük, Nüfus > 100,000)
BİRİM
KOMPOZİT NUMUNE
2 saatlik
KOMPOZİT NUMUNE
24 saatlik
Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ5)
mg/l
40
35
Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ)
mg/l
120
90
Askıda Katı Madde (AKM)
mg/l
40
25
-
6-9
6-9
PARAMETRE
pH
Kentsel Atıksu Arıtma Yönetmeliği’ne (08.01.2006 tarihinde 26047 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanan) göre:
•
•
•
•
•
Kanalizasyon sisteminden gelen kentsel atıksu (10.000 E.N. üzerindeki)
hassas ve az hassas havzalar olarak sınıflandırılanların dışındakiler için ikincil
arıtma veya eşdeğer bir arıtmaya tabidir.
Atıksu arıtma tesisleri, atıksu ve alıcı ortamın kalitesine uygun şekilde
tasarlanır.
Az hassas havzalar için çevrenin olumsuz yönde etkilenmemesi durumunda
birincil arıtma düşünülür.
Hassas havzalar ve az hassas havzalar Yönetmelik Ek I’de yer alan kriterlere
göre belirlenir. Az hassas havzalar belirlenirken, deşarj edilen kirlilik yükleri,
deşarj noktasına komşu bölgeler çevresindeki olası olumsuz çevre etkileri
bakımından da değerlendirilir.
Hassas ve az hassas havzalar, bu Yönetmeliğin kabulünden itibaren üç yıllık
dönem içinde (2009 itibarı ile) Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından
belirlenecektir.
9
Alıcı ortam ile ilgili olarak Yönetmelikte belirtilen deşarj kriterleri Tablo I.4’de, ileri
arıtıma ilişkin deşarj kriterleri ise Tablo I.5’de gösterilmiştir.
Tablo I.4 Kentsel Atıksu Arıtma Tesisleri İkincil Arıtmaya İlişkin Deşarj Limitleri
Parametre
Konsantrasyon (mg/l)
Minimum Arıtma Verimi (%)
2
Nitrifikasyonsuz
Biyokimyasal Oksijen
İhtiyacı ( 20ºC’de
BOİ5)
Kimyasal Oksijen
İhtiyacı (KOİ)
Toplam Askıdaki Katı
Maddeler (TAKM)
70-90
25
40 (Madde 8 (c))
125
75
35
90
35 (Madde 8 (c))
(10000 E.N.’den fazla)
60 (Madde 8 (c))
(2.000 -10.000 E.N.)
90 (Madde 8 (c)
(10,000 E.N.’den fazla)
70 (Madde 8 (c))
(2.000 -10.000 E.N.)
3
1
Referans Ölçüm Metodu
Homojen, filtre edilmemiş,
çökeltilmemiş ham örnek 20ºC
±1ºC’de beş günlük
inkübasyondan sonra çözünmüş
oksijen ölçümü. Nitrifikasyon
inhibitörü ilavesi
Homojen, filtre edilmemiş,
çökeltilmemiş ham örnek
Potasyum dikromat yöntemi
Temsili örneğin 0,45 μm filtre ile
filtrasyonu. kurutulması ve
tartılması
105 ºC’de kurutulmuş temsili
örneğin santrifüjlenmesi (28003200 g.da en az beş dakika) ve
tartılması
Tablo I.5 Kentsel Atıksu Arıtım Tesislerinden İleri Arıtıma İlişkin Deşarj Limitleri*
Parametre
Konsantrasyon (mg/l)
Minimum Arıtma Verimi (%)
Referans Ölçüm Metodu
2 mg/l P
(10000-100000 E.N.)
Moleküler absorpsiyon
Toplam fosfor
80
spektrofotometre
1 mg/l P
(100 000 E.N.’den fazla)
15 mg/l N
(10000-100000 E.N.)
Moleküler absorpsiyon
4
10 mg/l N
Toplam azot
70-80
spektrofotometre
(100
000
E.N.’den
5
fazla)
*Yerel şartlara bağlı olarak parametrelerin biri veya ikisi birden uygulanabilir.Konsantrasyon değerleri veya arıtma verimleri
uygulanacaktır.
Kentsel atıksu arıtma tesislerine bağlı olmayan ve biyolojik olarak ayrışabilen
atıksu oluşturan endüstriyel tesislerden alıcı ortama atıksu deşarjı izne tabidir (Yönetmelik
Ek III).
Atık Çamur
Her türlü katı atık, arıtma çamuru ve fosseptik çamurlarının alıcı su ortamlarına
boşaltılmaları yasaktır. Kentsel atıksu arıtma tesislerinden çıkan uygun kalitedeki çamur
yeniden kullanılabilir. Atıksu arıtma tesisi kaynaklı bir miktar katı atık meydana gelecektir.
Bu atıklar biyolojik olarak stabil hale gelmiş aktif çamur kütlesinden ve diğer inert
1 Kullanılacak olan konsantrasyon değerleri ya da arıtma verimleri
2
Eğer BOİ5 ile bir başka parametre arasında korelasyon kurulabilirse, bu parametre BOİ5 yerine başka parametre ile
değiştirilebilir: toplam organik karbon (TOK) yada toplam oksijen ihtiyacı (TOİ) gibi
3
Yerleşim biriminin büyüklüğüne bağlıdır. Lagünlerden alınan örneklerin analizi filtre edilmiş örnekler üzerinde yapılmakla
birlikte; filtre edilmemiş katı maddelerdeki toplam askıda katı madde konsantrasyonu 150 mg/l’yi aşmamalıdır.
4
Toplam azotun anlamı: toplam Kjeldahl-azotu (organik azot + amonyak-azotu), nitrat (NO3 ) - azotu ve nitrit (NO2 )azotu
5
Alternatif olarak günlük ortalama 20 mg/l N’yi aşmamalıdır. Bu şart atıksu arıtma tesisi biyolojik reaktörünün işleyişi
esnasında 12 ºC yada daha yüksek ısıdaki suya uygulanacaktır. Sıcaklıkla ilgili koşullar yerine yerel iklim koşullarını
gözönüne almak bağlamında işletme süresi ile ilgili kısıtlar uygulanabilir. Bu alternatif ancak EK II’in yerine getirildiğinin
gösterilmesi şartıyla uygulanır.
10
parçalardan meydana gelecektir. Meydana gelecek olan atıklar iki şekilde
uzaklaştırılabilecektir. Bu yöntemlerden ilki doğrudan belediyeye ait katı atık depolama
sahasına götürülmesi, diğer yöntem ise gübre amacı ile kullanılmasıdır. Bu uygulamaları
sınırlayan yönetmelikler bulunmaktadır. Bu yönetmelikler Katı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği ve Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’dir. Bu yönetmeliklere göre yaptırımlar
aşağıda ayrı ayrı anlatılmıştır.
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (KAKY)
Bu Yönetmelik, meskun bölgelerde evlerden atılan evsel katı atıkların, park, bahçe
ve yeşil alanlardan atılan bitki atıklarının, iri katı atıkların, zararlı atık olmamakla birlikte
evsel katı atık özelliklerine sahip sanayi ve ticarethane atıklarının, evsel atık su arıtma
tesislerinden elde edilen (atılan) arıtma çamurlarının, zararlı atık sınıfına girmeyen sanayi
arıtma tesisi çamurlarının, hafriyat toprağı ve inşaat molozunun toplanması, taşınması,
geri kazanılması, değerlendirilmesi, bertaraf edilmesi ve zararsız hale getirilmesine ilişkin
esasları kapsar. Bu sebeple meydana gelecek olan olası arıtma çamurlarının
depolanması durumunda bu yönetmelik hükümleri esas alınacaktır.
KAKY madde 28 arıtma çamurlarının depolama tesislerindeki depolama kriterlerini
vermektedir. Bu maddede “Arıtma çamurunun depolanabilmesi için, içinde bulunan su
oranının %65 olması gerekir. Ancak depo yeri işletmecileri, çamurun su oranının daha
fazla olması halinde, deponun stabilitesini bozmayacağı, koku problemi ortaya
çıkarmayacağı kanaatine varırlarsa, su oranı %75’e kadar olan çamurları kabul
edebilirler.” denmektedir. Arıtma tesisinde bulunacak yoğunlaştırıcı ile atıklardaki su oranı
istenilen boyutlara kadar indirilebilecektir.
Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (TKKY)
Bu Yönetmelik, toprak kirliliğine neden olan faaliyetler ile tehlikeli maddeler ve
atıkların toprağa deşarjına, atılmasına, sızmasına ve evsel ve kentsel atıksuların arıtılması
sonucu ortaya çıkan arıtma çamurlarının ve kompostun; toprağa, bitkiye, hayvana ve
insana zarar vermeyecek şekilde, toprakta kontrollü kullanımına ilişkin teknik, idari
esasları ve cezai yaptırımları kapsar. Meydana gelecek olan stabil arıtma çamurlarının
gübre amacı ile kullanılması durumunda bu yönetmelik hükümleri geçerli olacaktır. TKKY
EK I-B’de stabilize arıtma çamurlarının toprakta kullanılabilmesi için gerekli sınır değerler
verilmiştir. Bu sınır değerler Tablo I.6’da verilmiştir.
Tablo I.6. Toprakta Kullanılabilecek Stabilize Arıtma
Çamurunda Müsaade Edilecek Maksimum Ağır Metal
Muhtevaları
Sınır Değerler (mg/kg fırın
kuru materyal)
Ağır Metal (Toplam)
Kurşun
1200
Kadmiyum
40
Krom
1200
Bakır
1750
Nikel
400
Çinko
4000
Civa
25
11
b) İlgili AB Mevzuatına Göre Standartlar
Arıtılmış Sular
Yürürlükte bulunan AB Direktifi 1998/15 ile değişik “Kentsel Atıksu Arıtımı konulu
21 Mayıs 1991 tarihli Konsey Direktifi”dir. Söz konusu direktif, kentsel atıksuların
toplanması, arıtılması ve deşarjı ile bazı endüstrilerden kaynaklanan atıksuların arıtılması
ve deşarjı konularını düzenlemektedir. Bu direktifin amacı çevreyi atıksu deşarjının neden
olduğu olumsuz etkilerden korumaktır. Direktif, emisyon limit değeri yaklaşımını
benimsemektedir. Hassas alanlar için belirlenen deşarj kriterleri Tablo I.7’de verilmiştir.
Tablo I.7. AB Direktifi 91/271/EEC Uyarınca Hassas Alanlar İçin Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinden Deşarj
Gereklilikleri
Parametre
BOİ5
6
8
KOİ
Toplam AKM
Toplam Fosfor
Konsantrasyon
7
25 mg/l O2
70 - 90%,
%40, dağlarda > 1,500 m
125 mg/l O2
75 %
10,000 E.N üzeri için 35 mg/l
2,000-10,000 E.N için 60 mg/l
90% ; > 10,000 E.N.
%70; 2,000-10,000 E.N.
10.000-100.000 E.N için 2 mg/l P
>100.000 E.N için 1 mg/l P
80 %
10.000-100.000 E.N için 15 mg/l N
>100.000 E.N için 10 mg/l N
Kaynak: Kentsel atıksu arıtma direktifi
Toplam Azot
Giren yükte minimum % azalma
10
9
70 - 80 %
Genel kural, hassas alan olarak tanımlananlar dışındaki tüm alanlarda ikincil
arıtmanın gerekli olmasıdır. Hassas alanlarda bu kriterin karşılanması için besin
maddelerinin ileri düzeyde arıtılmasını içeren ileri arıtma uygulanmalıdır.
Atıksu arıtma prosesinin olumsuz etkilenmesini önlemek için sanayi kaynaklı
atıksuların ön arıtımı gerekecektir. Kentsel atıksu arıtma tesislerince arıtımı yapılmayan ve
biyolojik olarak ayrışabilir nitelikli atıksu üreten bazı endüstri sektörleri için özel bazı deşarj
kriterleri geçerlidir.
Atık Çamur
Tarım için kullanılan çamur, (Kanalizasyon atıklarının tarımda kullanılması halinde
çevrenin ve özellikle toprağın korunması hakkında) 86/278/EEC AB Konseyi Direktifine
uyumlu olmalıdır.
Atıksu arıtma tesislerinden kaynaklanan çamur, “arıtılmış çamur” tanımına
girmekte olup, direktif uyarınca sadece tarım ve ağaçlandırma için kullanılabilmektedir.
6
Konsantrasyon ya da % azalma uygulanır
Nüfus başına yükler, arıtma tesisine yıl boyunca giren maksimum haftalık yükler bazında hesaplanmalı, olağanüstü
durumlar hariç, örn. şiddetli yağmurlarda.
8
Nitrifikasyonsuz BOİ5 gerekliliği tekrarlanabilir korelasyonun kurulabilmesi halinde, bu parametre TOİ ya da TOK ile
değiştirilebilir.
9
Opsiyonel gereklilik
10
Toplam azotun anlamı: Kjeldahl-azotu (organik azot + N +NH3 -amonyak-azotu-), nitrat (NO3 )- azotu ve nitrit (NO2 )azotunun toplamıdır.
7
12
Çamur, düzenli bir depolama alanına bertaraf edilirse, “Düzenli depolama
sahalarında kabul edilecek katı atıklar” maddesi altında [1999/31/EC direktifi] ve “Kirlilik
düzeyini düşürme süreçlerinden arta kalan katı atıklar” maddesi altında [75/442/EEC
direktifi] geçen tariflere uygun olmalıdır. Böylece bu husus, 1999/31/EC Direktifi, EK II’de
yer alan ölçülerle uyum içinde olmalıdır.
c) Koku ve Sinek Problemi
Bu sorunu ortadan kaldırmak için projelendirme safhasından itibaren gerekli
çalışmalar yapılacaktır. Havuzların içinde ölü bölgeler bırakılmayacak ve motor güçleri
debiye göre emniyetli tarafta kalacak şekilde seçilecektir. Sahada meydana gelecek olan
atık çamurlar bekletilmeden belediyeye ait katı atık depolama sistemine ya da uygun
olduğunun kanıtlanmasının akabinde gübre olarak kullanılmak amacı ile tarlalara
götürülecektir. Gerek duyulur ise sahada ilaçlama yapılacaktır. Bu uygulamalar ile koku ve
sinek sorunu en aza indirilecektir.
Yönetmeliklerin Diyarbakır AAT İçin Öngörüleri
Önceki kısımlarda da belirtildiği üzere; AB direktifi hassas ve az hassas alıcı su
ortamlarına deşarj edilen atıksular için değişik arıtma türlerini gerektirmektedir. Direktifle
ilgili Türkiye’nin hassas ve az hassas alanları 2009 yılına kadar belirlenecektir. Aynı
zamanda, ÇOB, AB Çevre Alanında Entegre Uyumlaştırma Stratejisi uyarınca en düşük
maliyetli senaryoyu (2007-2023) seçmiştir. Bu senaryoya göre, Marmara ve Ege sahil
bölgeleri, Antalya ve İskenderun Körfezleri ve içme suyu kaynağına 100 km’den daha
yakında bulunan içme suyu havzaları hassas bölgeler olarak, diğer yüzey suları normal
bölgeler olarak ve Boğaziçi ve Karadeniz'e deşarj yapılan tüm bölgelerle Karadeniz'e akan
tüm akarsular az hassas bölgeler olarak sınıflandırılmıştır.
Yukarıdaki ifadeler uyarınca ve ÇOB tarafından yapılan sınıflandırmaya göre alıcı
ortam olan Dicle Nehri, normal su ortamı olarak sınıflandırılmıştır. Ancak, Diyarbakır
nüfusunun 50,000'i aşması nedeniyle ikincil atıksu arıtımına azot giderimi de dahil
edilmesi gerektiği bildirilmiştir. Dolayısıyla, organik karbon ve azot giderimli ikincil bir
arıtma tesisi gereksinimleri yerine getirebilecektir.
Bu yönetmeliklerin Atıksu Arıtma Tesisi için öngördüğü kriterler Tablo 1.8’de
verilmiştir.
Tablo I.8. Yönetmeliklerin Öngördüğü Deşarj Kriterleri
SKKY
(Tablo 21.4)
KAAY*
Parametre Birim
2 saatlik
24 saatlik
Kons.
Tablo 1
Minimum Arıtma
verimi (%)
Kons.
Tablo 2
Minimum Arıtma
verimi (%)
BOİ5
mg/lt
40
35
25
70-90
-
-
KOI
mg/lt
120
90
125
75
-
-
AKM
mg/lt
40
25
35
90
-
-
mg/lt
6-9
6-9
pH
*Yerel şartlara bağlı olarak, parametrelerin biri veya ikisi birden uygulanabilir. Konsantrasyon veya arıtma verimleri
uygulanacaktır.
13
I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen
Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi
I.4.1.
Genel Değerlendirme
Kanalizasyon tesisi ile toplanan kullanılmış suların halk sağlığı ve alıcı ortamın
ekolojik dengesi açısından sakınca doğurmayacak şekilde uzaklaştırılmasını sağlamak
için arıtılarak deşarj edilmesi gerekir.
Evsel atıksuların arıtılmasında kullanılan prosesler genellikle “Biyolojik Arıtma” adı
altında toplanırlar. Bu arıtma türünün temel prensibi bakterilerin ve diğer
mikroorganizmaların atıksudaki kirliliği meydana getiren organik maddeleri kullanarak
üremeleri, dolayısıyla organik maddelerin sonuçta mikroorganizma kütlesi, enerji, su, CO2
ve NH3 gibi maddelere dönüşmesidir.
Organik + mikroorganizma + oksijen → yeni hücreler + CO2 + NH3 + H2O madde
hücreleri
Biyolojik arıtma aslında doğada kendi kendine olagelen bir olaydır. Arıtma
teknolojisiyle bu olay kontrollü şartlar altında hızlandırılmış olur.
I.4.2.
Alternatiflerin Kıyaslanması
Diyarbakır Atıksu Arıtma Tesisi'nde uygulanabilecek alternatif arıtma teknolojileri
aşağıda verilmektedir.
Atıksu Arıtma Sistemi Alternatifleri
Klasik aktif çamur
Biyolojik Azot Giderimi (BNR)
Uzun havalandırmalı aktif çamur
Azot ve fosfor giderimli aktif çamur (A2O)
Çamur Arıtma Alternatifleri
Yerçekimli çamur yoğunlaştırıcılar
Mekanik yoğunlaştırıcılar
Uzun havalandırmalı ile çamur stabilizasyon
Anaerobik çamur çürütme
Kimyasal çamur arıtımı stabilizasyon
Çamur susuzlaştırma (belt press, santrifuj v.b.)
Çamur kurutma yatakları
Çamur Giderme Alternatifleri
Tarımsal veya Ağaçlandırma (orman) da kullanımı
Katı Atık tesislerinde depolama
Yakma
Diyarbakır'da önerilecek olan Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi mevcut ön arıtma tesisi
ile uyum içinde çalışacak onu tamamlayan nitelikte olmalıdır. Buna ilaveten Atıksu arıtma
proseslerinden, en uygun proses alternatifinin seçimi için dikkate alınması gereken
faktörler aşağıda özetlenmiştir.
14
12345678910-
Deşarj kriterlerini sağlaması
İşletme ve bakım kolaylığı
Yatırım maliyeti
İşletme ve bakım maliyeti
Debi ve kirlilik yüklerindeki sallanımlara karşı az etkilenmesi
Zehirli atıkların tutulması
Arazi ihtiyacı
İklim koşullarına uyumu
Topoğrafik ve jeolojik koşullara uyumu
Taşıdığı riskler
“Türkiye’de 15 Belediye için Atıksu Arıtma Tesisi Hazırlanmasına Yönelik Teknik
Yardım” projesi kapsamında, Diyarbakır AAT için COWI Atıksu Konsorsiyumu tarafından
hazırlanmakta olan fizibilite ve proje çalışmaları devam etmekte olup, önerilen prosesin
nihai hali ve alternatifler ile ilgili detay bilgiler ÇED Raporu’nda sunulacaktır.
Yukarıda bahsedildiği gibi mevcut tesis, merkeze bağlı Çarıklı (Çaruği) Köyü
sınırları içerisinde yaklaşık 20 ha bir alan üzerinde kurulmuştur. Arıtma tesisi yeri, DİSKİ
tarafından belirlenmiştir. Tasarımın ilk aşaması için mekanik arıtma ve çamur giderimi
tesisleri arazinin yarısına inşa edilmiştir. Projenin ikinci aşaması için de gerekli alan
ayrılmıştır. Bu nedenle yer seçimi işlemi tamamlanmış durumdadır.
15

1. Bölüm

Transkript

Benzer belgeler

Kentsel Su ve Atıksu Çözümleri

Biyolojik Aşamalar

Su Arıtmada Devrim

p r o aqua Etken madde programı

Analiz: ne, nerede, neden ve nasıl

Katalog için tıklayınız.